DÜNYA MAKARNA İHRACATI

İSTANBUL TİCARET ODASI
YAYIN NO:2003-60
TÜRKİYE ve RUSYA
MAKARNA SEKTÖRÜ
Hazırlayanlar:
Tezer Paiacıoğlu
Etüt ve Araştırma Şubesi Sef i
Taluy Emil
Etüt ve Araştırma Şubesi
Araştırma Raportörü
İstanbul 2004
© Bu eserin tüm telif hakları İstanbul Ticaret Odası'na (İTO) aittir.
İTO'nun ve yazarmın ismi kaydedilmek koşuluyla yaymdan almtı yapmak mümkündür.
Ancak, İTO'nun yazılı izni olmadan yayının tamamı veya bir bölümü,
kopyalanamaz, çoğaltılamaz, ticari amaçlarla kullanılamaz.
MAYIS 2004
ISBN 975-512-816-6
İTO yayınlan için ayrıntılı bilgi
İTO Ticari Dokümantasyon Servisi'nden edinilebilir.
Tel.
(212) 455 60 00/63 29-63 30
Faks
(212)513 88 27-520 10 27
E. Posta
[email protected]
BASKI
MEGA AJANS
REKLAMCILIK MATBAACILIK VE FUAR HÎZM. LTD. ŞTL
Tel: (0212) 528 93 15 - Tel/Fax: (0212) 528 94 32
[email protected]
ONSOZ
Türkiye'nin makarna sektörüne yapmış olduğu yatırımlar ülkemizi
dünyanın en büyük beşinci makarna üreticisi haline getirirken, ileri üretim
teknolojisi, bilgi ve tecrübe birikimi, yüksek üretim ve ihracat kapasitesi ile
ihracatta daha başarılı bir seyir izlenerek
dünyanın en büyük
ihracatçılarından biri konumuna gelinmiştir.
Yetersiz tanıtım, dengeli beslenme hakkında bazı yanlış
yönlendirmeler, Türk halkının makarna yeme alışkanlığının henüz yeterince
arttırılamaması ve kişi başı makarna tüketiminin dünya ortalamasının
altında olması, sahip olunan büyük kapasitenin dış pazarlara açılarak
kullanılması gereğini ortaya koymaktadır.
Türkiye'de makarna sektörünün profili, sorunları, iç ve dış pazar
imkanlarının geliştirilmesi için yapılması gerekenlerin yanı sıra beş yıl
öncesine kadar bir numaralı ihracat pazarı konumunda olan Rusya
Federasyonu'nun da makarna sektörünün incelenmesi, muhtemel dış
alıcıların beklentileri doğrultusunda Türk makarna sektörünün geleceğine
ışık tutacaktır.
Makarna sektörümüzün yapısı, sorunları ve ihracat potansiyelinin
incelenmesinin yanı sıra, dış pazarlar itibariyle ihracatçılarımıza rakip ülke
firmalarıyla rekabet edebilecek düzeyde bilgi sağlanması amacıyla
gerçekleştirdiğimiz "Türkiye ve Rusya Makarna Sektörü" isimli bu
çalışmanın üyelerimize, sektördeki diğer kuruluşlara, yetkililere ve ilgililere
faydalı olmasını diler, yayını hazırlayan Etüt ve Araştırma Şubesi Etüt Servisi
Şefi Tezer Palacıoğlu ve Araştırma Raportörü Taluy Emil'e teşekkür ederim.
Dr. Cengiz Ersun
Genel Sekreter
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM
TÜRKİYE MAKAENA SEKTÖRÜ
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
Makarnanın Tanımı
9
1.1.1. Makarna Tanımı ve Çeşitleri
9
1.1.2. Makarna Üretim Yöntemleri
12
Makama Ticareti
13
1.2.1. Dünyada ve Türkiye'de Makarna Ticareti
13
1.2.2. Dünya Ticareti
.16
1.2.2.1. İthalat
16
1.2.2.2. İhracat
18
Türkiye Makarna Sektörü
20
1.3.1. Üretim
20
1.3.2. Sektördeki Kuruluşlar ve Üretim Kapasiteleri
24
1.3.3. Firmalarm Pazar Paylan ve Dağıtım Kanalları — 28
1.3.4. Tüketim
.30
Dış Ticaret
..34
1.4.1. İthalat
36
1.4.1.1. Genel Makama İthalatı
36
1.4.1.2. Ürün Türlerine Göre İthalat
37
1.4.1.3. Ülkelere ve Yıllara Göre İthalat
38
1.4.2. İhracat
38
1.4.2.1. Genel Makama İhracatı
39
1.4.2.2. Ürün Türlerine Göre İhracat
41
1.4.2.3. Ülkelere ve Yıllara Göre İhracat
41
Makarna Sektör Anketi ve Anket Değerlendirmesi
44
2. BÖLÜM
RUSYA FEDERASYONU MAKARNA SEKTÖRÜ
2.1.
Rusya Hakkmda Genel Bilgiler
2.1.1. Coğrafi Konum
2.1.2. Nüfus
2.1.3. İklim
2.1.4. Para Birimi
2.1.5. Dü
2.1.6. Din-Etnik Köken
2.1.7. Yönetim Biçhni
57
57
58
59
59
60
60
61
2.2.
2.3.
2.1.8. Rusya'nın Ekonomik Durumu
2.1.8.1. Genel
2.1.8.2. Dış Ticaret
2.1.8.3. Türkiye ile Ticari İlişkiler
Rusya Makama Sektörü
2.2.1. Makarna Üretimi
2.2.2. Makama Tüketimi
2.2.3. Makama Dış Ticareti
2.2.4. Genel Değerlendirme
Rus Makama Firmaları
2.3.1. Rus Makama Pazarma Hakim Bazı Firmalar
2.3.2. En Büyük 50 Firma
62
62
63
66
68
68
70
76
79
80
80
83
3. BÖLÜM
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
3.1.
3.2.
Sektörde Karşılaşılan Sorunlar
Makama Ticaretini Geliştirme Yollan
EK. 1 Rusya Yabancı Sermaye Mevzuatı
EK.2 Yararlı Adresler
EK.3 Görüşülen Kişi ve Kuruluşlar
Kaynaklar
91
93
95
104
107
108
1. BÖLÜM
TÜRKİYE MAKARNA
SEKTÖRÜ
1.1. MAKARNANIN TANIMI
1.1.1. Makarna Tanımı ve Çeşitleri
Makarna durum buğdaymdan elde edilen irmiğin su ve bazı
zenginleştirici maddeler ile karıştırılması ve istenilen biçimler verilip
kurutulması suretiyle elde edilen yarı hazır gıda maddesidir.
Tanım açısından makarnayı sade, katkılı ve zenginleştirilmiş olmak
üzere üçe ayırmak mümkündür. Makarna hamuruna yumurta, sebze,
baklagil unu vs. ilavesiyle elde edilen ürünler "katkılı makarna" protein,
vitamin ve mineral madde ilavesiyle hazırlanan ürünler ise "zenginleştirilmiş
makarna"olarak tanımlanmaktadır. Şekil yönünden ise, "uzun makarna"
(çubuk, lazanya, yassı, uzun erişte vb.), "kesme makarna" (tırtıl, burgu,
kabuk, boncuk, erişte, fiyonk, kuskus kalem, mantı vb), ve "şehriye" (tel,
arpa, yıldız) çeşitleri bulunmaktadır.
Makarna Çeşitleri*
Kuru, Taze, Dondurulmuş
Geleneksel"
Geleneksel olmayan
Sade
Doldurulmuş^
jetjlinize edilmiş
Buğday unundan
.
Diyet
Ön pişirilmiş
Ön
Peynir ve süt ürünleri ile,
Et ile
Sebze ile,
Balık ile
Yumurta ile.
Sebze ile.
Et veya balık ile.
Doğal lezzetlendiriciler ile,
hububat unlarından
Katkı maddeleri ile
unlardan
Buğday
dışındaki
Hububat
dışındaki
A
A
Kalıplarda şekillendirilmiş
Silindirlerden geçirilmiş
Preslenmiş
Kesilmiş
Tane şeklinde
^Kaynak: ÎGEME Makarna Dış Pazar Araştırması
Bir öğün makarnanın besin değeri aşağıdaki tabloda görülmektedir:
Değer
Su
Protein
Karbonhidrat
Yağ
Değer
A vitamin
Bl vitamin
B2 vitamin
Niacin
Sodyum
Potasyum
Kalsiyum
Fosfor
Demir
Kaynak:TMSD
Ölçü (%)
12,0
11,8
75,0
1,2
Miktar (mg)
0,06
0,02
0.08
2.1
120
160
20
200
2.1
Makarna ürünleri üretildiği ülkelerin yerel mutfak kültürlerine göre
farklılıklar göstermekle birlikte spagetti gibi uluslararası pazarlarda kabul
görmüş standart ürünleri de mevcuttur.
Armonize Sistem Nomanklatürü esas alınarak düzenlenen istatistik
pozisyonlarına bölünmüş gümrük giriş tarife cetvelinde makarnalar, 19.02
pozisyon numarasında yer almaktadır.
Makarna ürünleri, Standart Uluslararası Ticari Sınıflandırması 2'ye
(SITC Revision/II) göre COl, 3'e (SITC Revision/III) göre ise 41544
pozisyonlarda yer almaktadır.
Türk Standartları Enstitüsü tarafından yayınlanan TS 1620 standartı
makarna için tatbik edilmekte olup, ihraç mallarında ise ülkelere göre farklı
spesifîkasyonlar ve standartlar üretimde rol oynamaktadır. Ülkemizde
makarnalar TS 1620 Makarna Standardı'nın ilgili hükümlerine göre üretilip
paketlenmektedir.
1.1.2. Makarna Üretim Yöntemleri
Makarnalık buğday irmiğe dönüştürülmeden önce buğday tanesinin
fiziksel yapısı öğütülmeye uygun duruma getirilmelidir. Tavlama olarak
isimlendirilen bu işlem ise belli bir sıcaklık derecesinde belli bir sürede
taneye rutubet verilmesi veya uzaklaştırılmasıdır. Tavlama sonucunda tane
içindeki rutubetin dağılımı ve miktarı değişikliğe uğramaktadır.
Makarna yapımında ilk aşama, durum buğdayından elde edilen
irmiğe % 27-33 oranında su katılarak elde edilen hamurun yoğrulmasıdır
(Su miktarı irmiğin iriliğine, öz miktarına, makarna şekline ve su sıcaklığına
göre değişmektedir).
Tekniğine uygun olarak su ile karıştırılan irmiğin yoğrulması sonucu
hazırlanan hamur kurutulma işlemine tabii tutulur.
Makarna yapımında kurutma tekniğinin önemi büyüktür. İçinde
%28-35 su bulunan makarna hamuru preste veya kesilerek şekillendikten
sonra su oranı % 12,5-13 olana dek kurutulur.
Kurutma işlemi ön kurutma, dinlendirme ve son kurutma olmak
üzere üç aşamada gerçekleşir.
ö n Kurutma: Önemli ve kritik bir devre olup, bu dönemde
makarnadaki nem buharlaşır, böylelikle makarnanın dış yüzeyinde
makarnaya sertUğini kazandıran ince bir tabaka oluşurken, küf gelişmesi
önlenir, makarna şeffaf bir görünüm ahr, son kurutma dönemi kısalır ve
makarnanın şekli sabitleşir.
Dinlendirme (Yumuşatma): Makarna dinlendirilerek iç kısmındaki
suyun düzgün şekilde dağılması sağlanır.
Son Kurutma: Sıcak hava akımı uygulanarak makarnadaki su miktarı
% 12,5-13,0 oranına getirilerek işlem tamamlanır. Kurutmanın süresi
kullanılan ekipmana ve makarnanın şekline göre değişir.
Soğutma: Makarna üretiminin son adımıdır. Kurutması
tamamlanarak dışarı alman makarnalar soğutularak elevatörler ve kayar
bantlar yolu ile dinlendirme silolarında depolanır.
Teknolojik olarak üretim şekline göre çubuk ve kesme olmak üzere
iki türlü makarna bulunmaktadır. Çubuk makarna, spagetti, tırnak ve bamya
çeşitleri kalıplarla ve basınçla üretilmektedir. Diğeri ise pasta hamuruna
muhtelif şekiller verilerek hazırlanan kesme makarnalardır. Şehriyeler (tel,
arpa, harf) ve fıyong şeklinde olan makarnalar bu yolla işlenmektedir.
1.2. MAKARNA TİCARETİ
1.2.1. Dünyada ve Türkiye'de Makarna Ticareti
Dünyada, makarna ürünlerine olan genel talep istikrarlı bir artış
içinde olmasına rağmen ülkemizdeki makarna tüketimi beklenen düzeye
ulaşmamış olup, ayrıca, bölgesel farklılıklar da göstermektedir. Bu arada,
ülkemizde makarna kültürünün de henüz gerçek anlamda gelişmemiş olması
da tüketimde beklenen artışların yaşanmasını engellemektedir.
Türkiye'de önceleri tamamı evlerde yapılan makarna, 1922 yılında
fabrikalarda üretilmeye başlanmış olup, 1980'ler sonrasında da kullanılan
ileri teknolojiler ile dünya standartları yakalanarak makarna ürünleri
ihracatında önemli adımlar atılmıştır.
Ülkemizdeki makarna üretimi yıllar itibariyle artış göstermekle
birlikte özellikle son yıllarda iç ve dış talepte görülen dalgalanmalar sonucu
inişli çıkışlı bir seyir izlemektedir. Üretimi belirleyici unsurların başında ise
"sert durum buğdayı"nın rekoltesi gelmekte ve rekoltenin düşük olduğu
yıllarda üretim artışı yavaşlamaktadır.
îç talep yıllar itibariyle yavaş da olsa düzenli bir şekilde artmakta
ancak üretimde dalgalanmalar yaşanmaktadır. 1990 yılından sonra makarna
ihracatında görülen hızlı artışla birlikte makarna fabrikaları ihracata yönelik
üretimlerini arttırmışlardır. Ancak, ihracatta 1990 - 1997 arasında yaşanan
altm yıllardan sonra 1998-2002 arasında gerek Rusya'da yaşanan ekonomik
krizin gerekse global krizin etkisiyle ihracatta görülen keskin düşüşler
sektördeki firmaların atıl kapasitelerle çalışmalarına neden olmuştur.
Yıllık 375 bin tonluk üretimiyle dünya makarna üretiminde altıncı
sırada yer alan Türkiye, ihracatta da söz sahibi olmaya çalışmaktadır. Kurulu
kapasitesi yıllık 1 milyon tona yaklaşan ve kapasite kullanım oranı % 40'lar
seviyesinde olan Türk makarna sektörü gerçekte yüksek ihracat
potansiyeline sahiptir.
Kurulu kapasitesi zaten yüksek olan sektöre son yıllarda yeni fabrika
kurulması için verilen yatırım teşvikleri Kapasite Kullanım Oranın yıllar
itibariyle azalmasına neden olmuştur. 1996 yılında % 66.0 olan KKO, 1999
yılında % 45,0'a, 2000 yılında % 44,0'a, 2001 yılında ise % 40,2 ye kadar
gerilemiştir.
Öte yandan, son beş yılda makarna için Rusya gibi en büyük pazarlar
miktar olarak daralırken diğer pazarlar değişmemiş veya çok az artış
göstermişlerdir. Değer bazında da genel olarak gerileme olmuştur.
1997 yılında 70 milyon $'a kadar çıkan makarna ihracatı, Rusya
pazarının kaybedilmesi sonrasında 10 milyon $'a kadar gerilemiştir.
1990'ların başlarında ABD pazarını kaybeden Türkiye Rusya pazarını da
kaybedince alternatif pazar bulamamış ve 1998'den sonra makarna ihracatı
11.5 milyon $'ı aşamamıştır.
Bilindiği üzere, uluslararası pazarlarda rakip ülkelerin ekonomik ve
siyasi güçlerini kullanarak avantajlı bir konumda ihracat yapabildikleri de
bilinen bir gerçektir.
Örneğin, İtalya, Fransa, İspanya, Yunanistan gibi AB üyesi makarna
ihracatçıları bu pazarlarda kotasız ihracat yapabilirken, Türkiye'nin AB ile
imzalamış olduğu anlaşma ile 01.01.1996 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük
Birliği'ne rağmen yapılan anlaşma çerçevesinde, tarım ürünlerine kota
uygulanması ve makarnanın da işlenmiş tarım ürünleri içerisinde yer
almasından dolayı AB ye kısıtlı koşullarda ihracat gerçekleştirebilmektedir.
Rusya pazarının kaybedilmesinin ardından makarna ihracatı eski
Sovyet Cumhuriyetleri'ne ve Ortadoğu ülkelerine yönelmiştir. 2002 yılı
itibariyle en yüksek ihracat birleşik Arap Emirlikleri'ne yapılmış olup toplam
ihracatın %20'si kadar pay almıştır.
1999-2000 yıllarında 25 bin ton civarında gerçekleşen ihracat, 2001
yılında sektörün gösterdiği çabalar sonucunda 35 bin tona ulaşmıştır.
Sektörün 2002 yılı ihracatı 50 bin ton seviyesinde gerçekleşirken, yeni
pazarlar arama çabalarıyla 2003 yılında bu rakamın üzerine çıkılacağı
tahmin edilmektedir.
Makarna ihracatında günümüzde Gürcistan, Lühnatiy AB ülkeleri ilk
sıralarda yer almaktadır. Bu arada, fırmalarımızca, önemli bir pazar olan
Japonya'ya da makarna ihracatı yapılmaya başlanmıştır.
FAO'nun verilerine göre dünya makarna ihracatı 2000 yılında 1,5
milyar USD olarak gerçekleşmiş olup, bundan %6riik pay alan İtalya 940
milyon USD değerindeki ihracatı ile dünyadaki en büyük ihracatçı ülkedir.
14
italya tek başına, hem miktar bazında dünya ihracatının %50,3'nü
gerçekleştirerek, en önemli ihracatçı ülke konumunu korumakta hem de
kişi başına makarna tüketiminde %28,5'luk oranla açık ara önde
bulunmaktadır.
Krizden kurtulmak için yeni arayışlara giren bazı firmalarımızın son
bir yıldır fizibilite çalışmaları yaptırdıkları ve alınan sonuçlar çerçevesinde,
BDT ülkelerine ve Rusya içine gümrük duvarları ve navlun sorunu
olmaksızın makarna ihracatının sağlanması için Rusya'daki mevcut
fabrikalara fason üretim yaptırtma ya da fabrika alma yönünde girişimlerde
bulundukları gözlemlenmektedir.
Ancak, makarna sektöründe son üç yıldır ihracatta yaşanan büyük
düşüşler, tek pazara bağtmithğtn sakıncalarını diğer sektör ihracatçılarına
göstermesi bakımından ciddi bir örnek olarak yorumlanabilir.
Sağlıklı, ucuz bir gıda maddesi olan makarnanın tüketimini artırmak
ve sektörde yaşanan atıl kapasite sorununu çözmek için son yıllarda firmalar
"sos" kültürünü geliştirirken ürün çeşitlerini de artırma yoluna gitmişlerdir.
Makarnanın ülkemizde tüketiminin düşük olmasının sebepleri arasında;
-
Sos tüketim kültürünün Türk mutfağında yerleşik olmaması,
Üretimde çeşitliliğe ancak son yıllarda gidilmesi,
Makarna pişirilmesi konusunda halkımızın yeterince bilgi sahibi
olmaması,
Y
Makarnanın besleyici değerinin yeterince anlatılamaması ve tüketiciler
arasında "makarna şişmanlatır" inancının yer alması
gibi hususlar ülkemizde makarnanın diğer ülkelere nazaran daha az
tüketilmesine neden olmaktadır.
Son yıllarda makarnayı sevdirmek ve bugüne değin makarnayla ilgili
yanlış algılamaları azaltmak amacıyla sektörel reklam kampanyası
başlatılmıştır. Tüketicileri aydınlatıcı reklam kampanyaları son derece
başarılı olmuş ve sektör yıllık % 2-3 civarında olan pazar büyümesini % 56'ya çıkarmıştır.
1.2.2. Dünya Ticareti
Dünya makarna ticareti incelemelerinde son sağlıklı araştırma 2001
yılında yapılmıştır. 2001 yılı itibariyle 1.492.042.000 $'lık ithalat,
1.462.233.000 $'lık ihracat yapıldığı görülmektedir. Miktar olarak ise
1.981.Ö46 ton ithalat, 2.115.441 ton ihracat yapılmıştır.
Rakamlardaki farklılık ihracatın FOB, ithalatın CİF olarak
hesaplanması ve de bazı az gelişmiş ülkelerin kayıtlarının yetersiz ve sağlıksız
olmasından kaynaklanmaktadır.
1.2.2.1. İthalat
Dünyanın önde gelen ülkeleri, bir çok sektörde olduğu gibi makarna
ithalatında da ilk sıralarda yer almaktadır. İhracat bölümünde görüleceği
üzere dünya makarna ihracatında da benzer ülkeler en yüksek ihracat
rakamlarına sahiptirler. Dünyada 1999 yılında 1.531 milyon $, 2000 yılında
1.465 milyon $, 2001 yılında da 1.492 milyon $ ithalat yapılmıştır.
Aşağıdaki tabloda 1999, 2000 ve 2001 yılları itibariyle dünya makarna
ithalatında ilk 10 ülke yer almaktadır.
DÜNYA MAKARNA İTHALATI
(1.000 $)
1999
Ülke
304.555
1 ABD
143.660
2 Almanya
156.619
3 Fransa
124.313
4 Japonya
121.893
5 ingiltere
78.242
6 Kanada
46.220
7 Belçika-Lüks.
33.114
8 isviçre
35.553
9 Çin, Hong Kong
27.959
10 G. Kore
459.769
Diğer
1.531.897
Toplam
* Sıralama 2001 yılma göre düzenlenmiştir.
Kaynak : FAO
2000
302.229
129.798
125.286
122.871
103.137
81.754
42.515
35.294
35.951
35.703
451.121
1.465.659
2001
279.644
150.805
131.570
121.838
93.876
89.189
38.677
36.713
36.381
35.616
477.733
1.492.042
2001 yılı itibariyle ilk 10 ülke toplam dünya ithalatının %68'ini
karşılamıştır. 180'den fazla ülkenin makarna dış ticaret kaydının bulunduğu
gözönüne alınacak olursa, ilk 10 ülkenin yaptığı ithalat dünya ithalatını da
kontrol altında tutmaktadır.
ABD yıllardır tartışmasız dünyanın en büyük ithalatçısı konumunda
olup en yakın rakibinin iki katı ithalat yapmaktadır. İlk beş ülkeye
bakıldığında ise Almanya, Fransa, Japonya ve İngiltere ABD'yi sürekli takip
eden ülkeler konumundadırlar.
Geri kalan 170 kadar ülke ise toplam ithalatın yalnızca %32'sini
karşılamaktadır.
Diğer
%33"
Almanya
%10
G. Kore
%2
Çin-Hong
Kong
%2
İsviçre
%2 '
ABD
%19
Belçika-Lüks Kanada
%3
%6
"Fransa
%9
Japonya
ingiltere " %8
%6
ABD, dünyada ithalat edilen makarnanın 280 milyon $ ile %19'unu
karşılarken Almanya 150 milyon $ ile %10'unu, Fransa 130 milyon $ ile
%9'unu, Japonya 120 milyon $ ile %8'ini ve İngiltere 94 milyon $ ile dünya
ithalatının %6'sını karşılamaktadır. Türkiye'nin ithalatı, dünya ithalatının
binde birinin altında kalmaktadır.
1.2.2.2. İhracat
Dünya'da 1999 yılında 1.509 milyon $, 2000 yılında 1.552 milyon $
ve 2001 yılında1.462 milyon $ makarna ihracatı gerçekleşmiştir. Miktar
olarak ise 1999 yılında yaklaşık 1,9 milyon ton, 2000 ve 2001 yıllarında 2,1
milyon ton makarna ihracatı gerçekleştirilmiştir.
Aşağıdaki tabloda 1999,2000 ve 2001 yılları itibariyle dünya makarna
ihracatında ilk 10 ülke yer almaktadır.
DÜNYA MAKARNA İHRACATI
(1.000 $)
1999
Ülke
897.122
1 italya
71.448
2 ABD
81.709
3 Kanada
39.473
4 Tayland
39.641
5 Belçika-lüks.
38.201
6 isviçre
18.418
7 Meksika
8 Fransa
34.253
12.344
9 Endonezya
21.028
10 Almanya
256.274
Diğer
Toplam
1.509.911
Sıralama 2001 yılma göre düzenlenmiştir.
Kaynak: FAO
2000
939.635
76.710
82.288
41.216
38.169
34.486
25.566
23.913
17.606
19,759
253.475
1.552.823
2001
866.982
77.327
54.094
42.312
38.397
37.006
27.719
25.363
20.684
18.582
253.767
1.462.233
Dünya makarna ihracatının incelemesi ithalata göre daha net
sonuçlar vermektedir. Makarnayla neredeyse özdeş durumda olan İtalya'nın
dünyadaki konumu, diğer ülkelerin söz sahibi olmasını imkansız hale
getirmektedir.
2001 yılı itibariyle ilk 10 ülke toplam dünya ihracatının %83'ünü
karşılamıştır. Bunun yanında İtalya tek başına dünya ihracatının %60'ını
gerçekleştirmiştir. İtalya 1999 yılında 897 milyon $,2000 yılında 939 milyon
$, 2O01 yılında da 867 milyon $ ihracat yapmıştır.
/Diğer
[
%40
İtalya
j
%60
/
İtalya'nın bu rakamları ile mukayese edilmesi güç olsa da ABD 77
milyon $ (2001), Kanada 54 milyon $, Tayland 42 milyon $ ve BelçikaLüksemburg 38 milyon $ ihracat gerçekleştirerek ilk beş sırada yer almıştır.
İlk 10 dışında kalan ülke ihracatçı 106 ülke ise toplam ihracatın
yalnızca %17'sini karşılamaktadır.
Endonezya
%1 .
Almanya Diğer
. %1
%17
Fransa
%1
Meksika
%1
İsviçre
%3 "
Belçika
-Lüks.
%3
Tayland
%3
İtalya
%59
Kanada
%5
italya'nın %59'luk oranının ardından ABD ve Kanada %5'er payla
ikinci ve üçüncü, Tayland, Belçika-Lüksemburg ve İsviçre %3'er payla
.dördüncü, beşinci ve altıncı sırada yer almaktadır.
Türkiye Rusya pazarını kaybetmeden önce gerçekleştirebildiği 70
milyon $'lık ihracat rakamlarını sürdürebilmiş olsaydı, bugün eskiden
olduğu gibi ikinci veya üçüncü sırada yer almış olacaktı. Oysa 2000'U yıllarda
gerçekleştirdiği 10 milyon $ civarındaki ihracat rakamıyla dünya makarna
ihracatından ancak binde altı pay alabilmektedir.
1.3. TÜRKİYE MAKARNA SEKTÖRÜ
Türkiye'de üretilen durum buğdayının miktar olarak makarna
fabrikalarının ihtiyacını karşılamaya yeterli olmakla birlikte kalite açısından
yetersiz olmasından dolayı ülkemizde üretilen toplam buğdayın ancak %3040'ı makarna sektöründe değerlendirilebilmektedir.
Son yıllarda toplam buğday üretiminde makarnalık durum
buğdayının payında önemU düşüşler olmuştur. 1970'lerden bu yana yaşanan
gelişmelere bakıldığında toplam buğday rekoltesinden makarnalık durum
buğdayının aldığı payın %30'lardan, % 8-1 Olara gerilediği görülmektedir.
Bu durumda makarna üreticileri kaliteli ve yeterli miktarda hammadde
açıklarını ithalat yoluyla kapatmaktadırlar.
1.3.1. Üretim
Bilindiği üzere, makarna sanayiinin temel hammaddesi irmiktir.
Makarnalık buğday, ekmeklik buğdaya oranla daha fazla irmik verimine
sahiptir. Makarnalık buğday irmiğe dönüştürülmeden önce buğday
tanesinin fiziksel yapısının öğütülmeye uygun duruma getirilmesi gerekir.
Tavlama olarak isimlendirilen bu işlem, belli bir sıcaklık derecesinde,
belli bir sürede taneye rutubet verilmesi veya uzaklaştırılmasıdır. Tavlama
sonucunda tane içindeki rutubetin dağılımı ve miktarı değişikliğe
uğramaktadır. En iyi kalitede makarna üretimi için un içermeyen, irilik
bakımından homojen olan, orta boyutta, kaliteli irmikler tercih edilmelidir.
Makarnanın irmikten yapılması şartı varsa durum buğdayının kullanılması
gerekmekte olup, diğer buğdayların katılım miktarının %10'u aşmaması
istenmektedir.
Durum buğdaymm anavatanı Rusya'dır. Durum buğdayı soğuk ve
yarı kurak iklimlerin olduğu ülkeler ve bunun dışında sadece Akdeniz
ülkelerinde yetiştirilebilmektedir. Bu ülkeler, ABD, Kanada, Rusya, Arjantin,
Kuzey Afrika Ülkeleri, İtalya, Fransa ve Türkiye'dir. Avrupa'da bir çok ülke
durum buğdayı ihtiyacını ABD ve Kuzey Afrika ülkelerinden sağlamaktadır.
Dünya makarna üretiminde söz sahibi ülkeler İtalya, ABD, BDT
ülkeleri, Brezilya, Mısır, Türkiye, Meksika, Almaya ve Fransa'dır. Çoğu ülke
iç piyasa talebini karşılamak için üretim yaparken İtalya, ABD, Türkiye ve
son yıllarda Çin dış piyasalara yönelik üretim yapmaktadırlar.
Ülkeler Bazında Dünya Makarna Üretimi
ÜlkeAdı
Üretim Miktarı ÜlkeAdı
(Ton)
1- italya
2.900.000 11-Peru
2- ABD
1.164.000 12- Meksika
3- Brezilya
980.000 13- Kanada
4- Rusya
545.000 14- Şili
5- Türkiye
510.000 15- Arjantin
6- Mısır
409.000 16- Polonya
7- Almanya
• 278.800 17- Japonya
8- Fransa
270.000 18- Tunus
9- Venezüella
240.000 19-Hindistan
10-Ispanya
212.000 20-Yunanistan
Kaynak: Makarna Sanayicileri Derneği
Üretim Miktarı
(Ton)
185.000
175.000
170.000
168.000
160.000
150.000
138.000
110.000
100.000
92.000
Makarna Üretimi:
Türkiye ekilen alanlarının üçte birini buğday tarımına ayırmakta,
ortalama her yıl 9.5 milyon hektar araziye buğday ekilmektedir. Dünya
buğday üretiminde yedinci sırada bulunan ülkemiz makarna üretiminin
temel hammaddesi olan durum buğdayı üretiminde de dünyanın en
önemli üretici ülkeleri arasında yer almaktadır.
Yıllar İtibariyle Makarna Üretim ve Talebi
Talep
Üretim
(BinTon)
(BinTon)
208
217
1985
282
295
1990
354
463
1996
399
504
1997
376
480
1998
401
428
1999
414
440
2000
418
430
2001
Kaynak: Makarna Sanayicileri Derneği,
(Devlet Planlama Teşkilatı)
YıUar
Ülkemizde makarna üretimi yıllar itibariyle artış göstermekle birlikte
son yıllarda iç ve dış talep gelişmeleri sonucu dalgalı bir seyir izlemektedir.
Üretimi belirleyen unsurların başında sert durum buğdayının rekoltesi
gelmekte ve rekoltenin düşük olduğu yıllarda ise üretim artışı
yavaşlamaktadır.
1990'lı yıllara kadar talep üretim artışına paralel bir seyir izlerken
bu yıldan sonra ihracat artışına bağlı olarak üretim yurtiçi talepten daha
fazla artmıştır.
1985 yılında 217 bin ton olan makarna üretimi 1990 yılında %35,9
oranında artarak 295 bin tona, 1995 yılında ise %43,4 artışla 423 bin tona
ulaşmıştır. 1996 yılında firmalara sağlanan teşviklerin de etkisiyle üretimde
%9,4 artış sağlanmış ve makarna üretimi 463 bin tona ulaşmıştır. İhracattaki
artışa bağlı olarak talep artış hızı ise % 9.6 ile üretim artış hızının üzerinde
gerçekleşmiş ve 354 bin tona ulaşmıştır.
1997 yılınday iç pazarda süper marketlerdeki hızlı gelişim ve
perakende gıda ticaretindeki paylarının artması, AB ile imzalanan Gümrük
Birliği Anlaşması sonucunda sektörde kullanılan her türlü yardımcı madde
ve ekipman ithalatındaki kolaylık, yeni yatırımların gerçekleştirilmesi gibi
etkenlerle makarna üretimi 504 bin tona, yurt içi talebi ise 399 bin tona
ulaşmıştır.
1998 ve 1999 ytîlannda dünyada yaşanan global kriz ve Rusya
Krizine bağlı olarak sektörde faaliyet gösteren firmalar özellikle Rusya ve
Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinde büyük pazar kaybına uğramış,
ihracattaki azalışa bağlı olarak, üretim 1998 yılında %4,8 azalışla 480 bin
tona, 1999 yılında ise %10,8 azalışla 428 bin tona gerilemiştir. 2000 yılında
ise %2,8 üretim artışı sağlanarak 440 bin tona ulaşılmıştır.
2000 yılının Kasım ayından sonra Türkiye'de yaşanan ekonomik kriz
ve bu krizin 2001 yılında da devam etmesi aşırı rekabet içinde zor durumda
bulunan sektörü olumsuz yönde etkilemiş, iç talep daralmıştır.
2000 kriziyle birlikte bazı firmalar üretimlerine ara vermek
durumunda kalmıştır. Bugün, özellikle Gaziantep'te yer alan 11 adet
makarna fabrikasından sadece 5 tanesi faaliyetlerini sürdürmekte olup
kapasite kullanımları %25'lere kadar gerilemiştir. Artan maliyetler ve
ekonomik belirsizlik sonucu firmalar üretimlerini kısmış ve üretim %2,3
azalarak 430 bin tona gerilemiştir. Firmalar daralan talep karşısında yurtiçi
talebi canlandırmak için artan maliyetlerine rağmen fiyatlar seviyesini aynı
tutmaya çalışmış, ayrıca TL'nın aşırı değer kaybı sonucu ihracat
faaliyetlerine önem vererek ihracatlarını artırmışlardır.
Makarna Üretim Maliyeti:
Makarna üretim maliyetlerinin en büyük kalemini %54.5'lik oranla
üretimin temel hammaddesi olan makarnalık buğday oluşturmaktadır.
Dolayısıyla, dünyada ve Türkiye'de makarnalık buğday fiyatlarındaki
değişmeler makarna sanayicilerinin maliyetlerine doğrudan yansımaktadır.
Destekleme alım fiyatlarının dünya fiyatlarına göre yüksek olması ve
ithal edilen makarnalık buğdaya % 40 oranında vergi uygulaması pahalı
hammadde sorununu ortaya koymaktadır. Son yıllarda bu sorunun
giderilmesine yönelik olarak Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) dünya
fiyatlarından üreticiye kaHteli durum buğdayı sunmaktadır.
irmik / Makarna Maliyet Kombinasyonu (*)
GIRDILER
IRMIK (%)
MAKARNA (%)
Makarnalık Buğday
88
İşçilik
2
5
Elektrik
3
3
Amortisman
3
4
Yardımcı Servis
4
İrmik
62
Isıtma
1
Ambalaj
5
Amortisman
8
Satış Giderleri
8
Finansman
4
TOPLAM
100
100
C^) Girdilerin tümü yerlidir.
Kaynak: 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı Makarna Sanayi Komisyonu Özel
İhtisas Raporu
1.3.2. Sektördeki Kuruluşlar ve Üretim Kapasiteleri
Üretim Kapasiteleri:
Dönüm noktalarını baz alarak sektörün üretim kapasitelerine
bakacak olursak;
Dönıfjan Yıllarına Göre Makama Üretim Ka]pasiteleri (ton/yıl)
1962
1970
1980
1993
2000
2001
33.000
100.000
250.000
530.000
900.000
1.153.368
Çoğunluğunu küçük ve orta boy işletmelerin oluşturduğu makarna
sanayinde, 1962 yılında 33.000 ton olan kurulu kapasite, 1970 yılında
100.000 ton, 1980 yılında 250.000 ton, 1993 yılında 530.000 ton, 2000
yılında 900.000 ton, 2001 yılında ise 1.153.368 ton olarak gerçekleşmiştir.
Sektördeki mevcut üretim tesisleri, coğrafî olarak ana girdi olan
makarnalık (durum) buğdayın yetişme alanları olan Güneydoğu Anadolu,
Orta ve Batı Anadolu'da yoğunlaşmış olup, mevcut üretim kapasitesinin
ortalama %37'si Gaziantep, %36'sı Orta Anadolu, %27'si ise Ege Bölgesinde
gerçekleştirilmektedir.
Sektörde dış pazarlarda pay sahibi olan entegre tesislerin yanı sıra,
mahalli özellik arz eden tesislerle birlikte 31 civarında fabrika
bulunmaktadır. Durum buğday üretimi oldukça yüksek olan Türkiye'nin
makarna üretimi ve kalitesi artarak uluslararası pazarda makarna fabrikaları
ile teknolojik olarak rekabet edecek düzeye ulaşmıştır.
özellikle ihracata yönelen firmalarımız 2000'li yılların teknolojisi ve
bilgisayar destekli son derece modern entegre tesislerine sahiptir.
Kapasite kullanım oranı ortalama % 50.0 olan makarna sektörü, iç ve
dış talebi karşılayacak düzeyde bulunmaktadır. Türkiye'deki tüm makarna
fabrikaları üretimleri için gerekli olan irmiği kendileri üretmektedir. Oysa,
bu durum, Avrupa üreticilerinde fazlaca yaygın olmayan bir sistem olup,
Türk üreticilerine öncelikle düşük maliyet standardizasyonu, araştırmageliştirme ve yüksek kalite gibi avantajlar sağlamaktadır.
Yıllar İtibariyle Sektörün Kapasite Kullanım Oranlan
YıUar
KKO
66,0
1996
63,0
1997
56,0
1998
45,0
1999
44,0
2000
40,2
2001
Kaynak: Makarna Sanayicileri Derneği
Kurulu kapasitesi zaten yüksek olan sektöre son yıllarda yeni fabrika
kurulması için verilen yatırım teşvikleri KKO'm yıllar itibariyle azalmasına
neden olmuştur. 1996 yılında %66 olan KKO, 1999 yılında %45'e, 2000
yılında % 44'e, 2001 yılında ise %40,2'ye kadar gerilemiştir.
Sektörde yeni fabrikaların kurulmasına yönelik yatırım teşviklerinin
verilmesine devam edilmesi halinde atıl kapasite sorununun giderek artacağı
ve ortalamanın gelecek yıllarda %25'e kadar düşeceği tahmin edilmektedir.
Firmalar ve Markaları:
Sektördeki mevcut üretim tesisleri coğrafi dağılım açısından
makarna üretiminde ana girdi olan sert durum buğdaytntn yetişme alanları
olan Güney Doğu Anadolu, Orta ve Batı Anadolu bölgelerinde
yoğunlaşmaktadır. Bölgeler kurulu kapasite açısından incelendiğinde Güney
Doğu Anadolu Bölgesinin başta Gaziantep ili olmak üzere (% 40,0) ilk
sırayı aldığı, bu bölgeyi başta Ankara ili olmak üzere Orta Anadolu (% 35,0)
bölgeleri izlemektedir. Sektörde faaliyet gösteren ve her birinin kurulu
kapasitesi 170 ton/gün*ün üzerinde olan 6 büyük firma kapasite açısından
yarısından fazlasını oluşturmaktadır.
Sektörde Faaliyet Gösteren Firmalar ve Markalan
Firma Adı
Maktaş Makarnacılık ve Tic.A.Ş.
Filiz Gıda San ve Tic.A.Ş.
Nuh'un Ankara Makarnası San ve Tic A.Ş.
PastaviUa Makarnacılık San ve TicA.Ş.
Beslen Makarna Gıda San ve Tic A.Ş.
Oba Gıda San ve Tic.A.Ş.
Doğa Makarna A.Ş.
Mutlu Makarnacılık San ve Tic A.Ş.
Selva San A.Ş.
Sultan Makarna
Konya Makarnacılık Tic.Ltd.Şti.
Tat Makarnacılık San ve Tic A.Ş.
Yayla îrmik ve Makarna San A.Ş.
UluKartal Makarnacılık San ve Tic A.Ş
Uğur Gıda San ve Tic A.Ş
Gap Tarım Ürünleri San ve Tic A.Ş.
Dost Gıda Sanayi
Can Gıda San ve Tic. A.Ş
Örnek Makarna San ve Tic A.Ş.
Kaynak:Makarna Sanayicileri Demeği
Marka
Piyale
Filiz / Barilla
Nuh
PastaviUa
Beslen
Oba
Doğa
Mutlu
Selva
Sultan
Tadım
Tat
Yayla
Kartal
Doyum
Öğün
Dost
Can
Örnek
Yerleşim Yeri
izmir
Bolu
Ankara
izmir
Gaziantep
Gaziantep
Gaziantep
Gaziantep
Konya
Manisa
Konya
Gaziantep
Ankara
izmir
Burdur
Gaziantep
Çorum
Burdur
Gaziantep
Türkiye'deki JVlakarna Fabrikalarının Yerleri ve Kapasiteleri
(2001)
Kapasite
Fabrika Adı
(YıIhkTon)
114.000
Nuh
21.600
Nuh
104.400
Oba
101.088
Kombassan
99.000
Filiz
72.000
Kartal-PastaviUa
72.000
Maktaş Piyale
61.200
Beslen
54.000
Tat
36.000
Sultan
54.000
Selva
72.000
Mutlu Makarna
25.920
Mer Gıda
30.240
Türkmen
25.200
Barsan
28.800
Narin
25.000
Ece
21.240
Doyum
23.400
Doğa
18.000
Göymen
18.000
Dost Gıda
31240
Can
18000
Yayla
17280
Öğün
14400
Tadım
10800
Ünal
5400
Barrak
5400
Örnek
1.153.368
TOPLAM
KaynakMakarna Sanayicileri Derneği
1.3.3. Firmaların Pazar Payı ve Dağıtım Kanalları
Makarna sektöründe 19 firma faaliyet gösterirken, pazar paymm
büyük bölümünü dört firma (Nuh'un Ankara, Fihz, Piyale, PastaviUa) elinde
bulundurmaktadır. Söz konusu firmalar 1996 yılında pazarın %82,7'sini
elinde bulundururken bu oran, 1997 yılında %81,8, 1998 'de %76,7, 1999'da
%78, 2000 yılında %72, 2001 yılında ise %72,2 olarak gerçekleşmiştir.
Kurulu kapasiteleri fazla olmasına rağmen birkaç firmamızın pazar
paylarının düşük olması, bu firmalarımızın ihracata yönelmelerinden
kaynaklanmıştır.
Makarnada Firmalann Pazar Payları (%)
(Tonaj bazında)
Firmalar
Filiz Gıda
Nuh'un Ankara
Kartal-PastaviUa
Piyale
Selva
Beslen
Diğer
1997
1998
23
30
11
17
—
8
11
2000
1999
25
29
8
15
~
10
13
25
29
9
15
3
4
15
2002
2001
23
26
9
15
6
5
16
27
26
11
10
7
4
15
27
27
11
9
7
5
14
(Değer bazında)
Firmalar
1997
1998
2000
2002
1999
2001
24
Filiz Gıda
23
24
23
28
28
Nuh'un Ankara
30
29
29
25
25
26
Kartal-Pastavilla
12
9
11
10
13
13
Piyale
17
16
16
9
10
15
—
Selva
1
3
7
6
5
Beslen
8
4
9
5
4
5
Diğer
10
12
14
20
14
8
Kaynah AC Nielsen ZET
Yurtiçi Satış Dağılımı:
Toplam makarna pazarındaki perakendeciliğin ağırlığı
süpermarketler lehine gelişmekte olup, bakkal ve orta büyüklükteki
marketlerin oranı azalmaktadır. 1999 Ağustos ayı itibariyle toplam makarna
satışlarının % 43,0'ı süpermarketler de gerçekleştirilirken bu oran 2000
Ağustos ayında % 47,0, 2001 Mart ayında ise % 50,0 olmuştur. Dağıtım
kanalları içinde orta ölçekteki marketlerin payı 2001 yılında önemli ölçüde
azalırken bakkalların makarna satışından aldıkları pay aynı kalmıştır.
Yurtiçi Satış Dağılımı (%)
Dağıtun Kanalları
Süper marketler
Marketler
Bakkallar
1999 Ağustos
43,0
15,0
43,0
2000 Ağustos
47,0
15,0
39,0
2001 Mart
50,0
10,0
40,0
Bölgeler itibariyle makarna satışlarının dağılımında % 38,0 ile
Marmara bölgesi ilk sırayı alırken, bunu % 18,0 ile İç Anadolu, % 17,0 ile
Ege Bölgesi izlemiştir. Ev yapımı erişte ve bulgurun daha fazla tüketilmesi ve
milli gelirden aldıkların payın az olması nedeniyle Doğu ve Güneydoğu
Anadolu Bölgesinde üretilen makarnanın ancak % 5,0'ı satılmaktadır.
2001 Haziran itibariyle Bölgeler İtibariyle Makarna Satışları
Marmara
Ege
Iç Anadolu
Akdeniz
Karadeniz
Doğu ve Güneydoğu Anadolu
KaynakrNielsen Zet
38
18
17
15
7
5
Sektöre Verilen Teşvikler:
1980'li yıllardan itibaren sektörde yer alan küçük kapasiteli tesisler
yerini fabrikalara bırakmıştır. Sektöre verilen teşviklerle fabrikalar kurulu
kapasitelerini artırırken, diğer ülkelerle rekabet edecek modernizasyona da
sahip olmuştur. Ancak yeni fabrikaların kurulmasına yönelik verilen
teşvikler zamanla sektörde atıl kapasitenin oluşmasına neden olmuştur.
Sektöre 1997 yılında 15.113 milyar TL tutarında teşvik verilirken 554 kişiye
iş imkanı tanınmıştır. 1998 yılında verilen teşvikler % 69,4 artışla 25.594
milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Kurulu kapasitenin yıllar itibariyle artış
göstermesi ile sektöre yönelik verilen teşvik tutarında 1999 yılından
itibaren azahşlar yaşanmış, 1999 yılında 3.298 milyar TL.'ye gerileyen
yatırım tutarı, 2000 yılında % 61,2 azalış ile 1.280 milyar TL seviyesine
kadar inmiştir.
Belge
Sayısı
1997
1998
1999
2000
12
11
3
2
Toplam Yatırım Döviz
İhtiyacı ($)
(MUyarTL)
İstihdam
(Kişi)
65.531
52.555
3.091
1.771
554
1.052
154
100
15.113
25.594
3.298
1.280
Sektörde yıllar itibariyle atıl kapasitenin artması nedeniyle komple
yeni yatırımlara verilen teşviklerin modernizasyon, yenileme, araştırmageliştirme ve kalite düzeltmeye yönelik olarak kullanılması, sektörde oluşan
atıl kapasite probleminin çözülmesine yardımcı olacaktır.
1.3.4. Makarna Tüketimi
ülkemizde un ve unlu mamullerin tüketiminin yüksek oluşu
karşısında makarna tüketimi yetersiz kalmıştır. Günlük karbonhidrat
ihtiyacını ekmekten alan Türk insanı makarnayı gerek bulgur gerekse pirinç
pilavında olduğu gibi ana devam yemeği olarak kabul etmemiştir. Ancak
son yıllarda yüksek enflasyon, hızlı nüfus artışı, makarnanın alternatif gıda
maddelerine kıyasla ucuz olması, pazarlama ve ulaşım olanaklarının artması,
hızlı kentleşme sonucunda çalışan kadınların hazır gıdaları tercih etmeleri
makarna tüketimini artıran etmenleri oluşturmuştur.
Ülkemizde kişi başına makarna tüketiminin gelişimini
incelediğimizde toplam talebe benzer şekilde artış gösterdiği görülmektedir.
1962 yılında tüketim 1,2 kg düzeyinde iken 1978'de 3,8 kg'a 199rde 5,0 kg,
1999 yılında ise 5,9 kg'a yükselmiş, 2001 yılında ise 5,2 kg seviyesine
gerilemiştir.
Makarna tüketimini bölgesel olarak incelediğimizde ise Türkiye'de
kişi başına yıllık ortalama makarna tüketimi 5,0 kg iken, bu oran Marmara
Bölgesinde 6,4 kg. Doğu Anadolu Bölgesinde ise 3,6 kg olmaktadır.
Bölgeler arası bu dengesizliğin nedenini doğuda ev yapımı erişte,
bulgur ve ekmek tüketiminin yoğunluğu ile gelir dağılımındaki dengesizlik
nedeniyle alım gücünün zayıflığı oluşturmaktadır. Bölgesel bazda son üç
yıllık tüketim eğilimini incelediğimizde; İç Anadolu Bölgesinde tüketimin
hızla gelişim gösterdiği, Akdeniz bölgesinde ise büyük ölçüde turizm
etkisiyle talep canlanması yaşayan "Catering" sektörünün ihtiyaçlara cevap
verecek şekilde arttığı görülmektedir.
Türkiye'de Yıllar İtibariyle Kişi Başına
Makarna Üretim ve Tüketimi
Üretim
Tüketim
(Kg/kişi)
(kg/kişi)
5,22
1990
4,99
5,98
1991
5,00
1992
5,29
6,31
6,33
1993
5,46
6,64
1994
5,24
7,06
1995
5,28
7,32
1996
5,60
1997
7,84
5,86
6,67
1998
5,90
1999
5,94
6,05
2000
5,03
5,55
5,20
5,89
2001
Kaynak: Devlet İstatistik Enstitüsü
Yıl
Dünyada Kişi Başına Makarna Tüketimi
Tüketim
ülke
28,0
İtalya
12,7
Venezüella
11,7
Tunus
10,1
isviçre
9,0
ABD
8,8 ,
Yunanistan
8,3
Peru
8,2
ŞÜİ
7,3
Fransa
6,8
Arjantin
6,8
Portekiz
6,5
Macaristan
6,3
Kanada
6,1
Brezilya
6,0
Rusya
5,7
Belçika/Lüksemburg
5,5
Almanya
4,6
ispanya
4,5
Türkiye
Kaynak: Makarna Sanayicileri Derneği
Bazı AB Ülkelerinde Kişi Başına Makarna Tüketimi
1994
1990
üye ülkeler
4.1
4.5
Belçika
4.5
4.8
Almanya
7.6
8.5
Yunanistan
4.1
4.7
ispanya
6.7
6.6
Fransa
27.0
25.7
italya
2.0
1.5
ingiltere
4.1
3.8
Hollanda
Kaynak:UN.I.P.I
1999
4.3
5.4
8.7
4.5
7.2
27.9
2.4
4.4
2000
4.5
5.5
8.9
4.6
7.3
28.0
2.5
4.4
2001
4,6
5,7
8,6
4,5
7,4
28,5
2,5
4,6
Yular itibariyle dünyada makarna tüketimi artma eğilimi içinde
bulunmasına rağmen Türkiye'de kişi başına makama tüketimi ve tüketim
32
arttş hızının oldukça düşük olduğu görülmektedir, 1990 yılında
Yunanistan'da kişi başına makarna tüketimi 7,6 kg iken 2000 yılında % 17,1
artarak 8,9 kg'a, Hollanda'da 3,8 kg iken % 15,8 artarak 4,4 kg'a, Fransa'da
ise 6,6 kg, iken tüketim 2000 yılında % 10,6 artarak 7,3 kg'a yükselmiştir.
Sağlıklı, ucuz bir gıda maddesi olan makarnanın tüketimini artırmak
ve sektörde yaşanan atıl kapasite sorununu çözmek için son yıllarda firmalar
"sos" kültürünü geliştirirken ürün çeşitlerini de artırma yoluna gitmişlerdir.
Makarna tüketiminin ülkemizde düşük olmasının sebepleri arasında;
Sos tüketim kültürünün Türk mutfağında yerleşik olmaması,
-
Üretimde çeşitliliğe ancak son yıllarda gidilmesi,
-
Makarna pişirilmesi konusunda halkımızın yeterince bilgi sahibi
olmaması,
-
Makarnanın besleyici değerinin yeterince anlatılamaması ve tüketiciler
arasında "makarna şişmanlatır" inancının yer alması gibi hususları
saymak mümkündür.
Son yıllarda makarnayı sevdirmek ve bugüne değin makarnayla ilgili
yanlış algılamaları azaltmak amacıyla sektörel reklarn kampanyası
başlatılmıştır. Tüketicileri aydınlatıcı reklam kampanyaları son derece
başarılı olmuş ve sektör yıllık % 2-3 civarında olan Pazar büyümesini % 56'ya çıkarmıştır.
Makarna tüketiminin arttırılabilmesi için;
i )
öncelikle makarnanın taşıdığı özellikler konusunda
tüketicilerin aydınlatılması ve kalitenin yükseltilmesi
sağlanmalıdır.
ii)
Makarnanın fazla besleyici olmadığı ve kilo yaptığına dair
yaygın olan inancın kırılması için öncelikle aile içi mutfak
ihtiyaçlarının saptanması ve damak zevklerinin
yönlendirilmesinde etkili olan hanımlara makarnanın enerji
veren ancak kilo aldırmayan bir besin maddesi olduğunun
çeşitli yollarla anlatılması gerekmektedir.
İÜ)
Bunun yanısıra vitaminlerce zenginleştirilmiş ve çocuklara
yönelik olarak üretilecek makarnalarm etkili bir reklam
kampanyası ile piyasaya sunulması makarna tüketimini
artıracak bir faktördür.
iv)
Tüketim artışında etkili olacak bir diğer faktör ise belirli
sayıda ürün alan kişilere yemek tarifleri içeren kitaplar veya
çeşitli hediyelerin verilmesi, genelde yoğurt, ketçap vb. gibi
ürünlerle tüketilen makarnaya yönelik Türk tüketicisinin
damak tadına uygun makarna soslarının piyasaya sunulması
söz konusu ürüne olan talebi arttıracaktır.
v)
Tanıtımın yanısıra talebi artıracak faktörlerden birisi de
makarnanın kalitesidir. Makarnanın kalitesini etkileyen
faktörlerin hasında da makarna üretiminde kullanılan
irmiğin elde edildiği durum buğdayının kalitesi gelmektedir.
Bazı firmalar tarafından özellikle dökme makarna olarak
nitelendirilen makarnanın üretilmesinde düşük kaliteli
durum buğdayı ve ekmeklik buğday kullanılmaktadır.
Dökme makarna tüketiminin kırsal kesiminde ve gelir düzeyinin
düşük olduğu bölgelerde daha fazla olduğu, bu kesim insanlarının
makarnadan ziyade bulgur, erişte vb. gıda maddelerini daha çok tükettikleri
bilinmektedir. Bu tip piyasalara sunulan düşük kaliteli ürünler alışkanlıkları
değiştiremediğinden potansiyel talebi de yok etmektedir. Bu nedenle üretici
firmaların iç piyasada TSE standartlarında kaliteli makarnayı pazarlaması
yurtiçi talebin artması açısından öiieiiı//görülmektedir.
Kaliteli ürünün pazara sunulması kısa dönemdeki yüksek kar marjı
yerine uzun dönemde sağlıklı bir pazar yapısı oluşturulması açısından da
önem arz etmektedir.
1 A DIS TİCARET
Dış ticarette ürün tanımlarının ülkeden ülkeye farklılık
göstermesinin önlenmesi amacıyla ortak bir ürün tanım sistemi
oluşturulmuştur. Türkiye'de 01.01.1989 tarihinden itibaren yürürlüğe giren
"Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi Uluslararası Sözleşmesi"nde yer
alan Armonize Sistem Nomanklatürü'ne göre ise makarna Gümrük Giriş
Tarife Cetveli'nde 1902 pozisyonunda yer almaktadır. (Uluslararası Standart
Ticari sınıflandırmasında ise ((SITC)) 0483'de yer almaktadır.)
Makarnaların gümrük tarife pozisyonlarına göre sınıflandırması
aşağıdadır.
Makarnalarc a Kullanılan Gümrük Tarife Numaraları
1902
1902.11
1902.11.00.00.11
1902.11.00.00.19
1902.19
1902.19.10.00.00
1902.19.90.00.11
1902.19.90.00.12
1902.19.90.00.13
1902.19.90.00.19
1902.20
1902.20.10.00.00
1902.20.30.10.00
1902.20.30.90.00
1902.20.91.00.00
1902.20.99.00.00
1902.30
1902.30.10.00.00
1902.30.90.00.00
1902.40
1902.40.10.00.00
1902.40.90.00.00
Makarnalar (pişirilmiş veya et ile veya diğer maddelerle
doldurulmuş veya başka şekilde hazırlanmış olsun
olmasın) (spagetti, makaroni, şehriye, lazanya gnocchi,
ravioli, canelloni gibi); kuskus (hazırlanmış olsun
olmasın);
- Pişirilmemiş Makarna (dondurulmamış veya başka
şekilde hazırlanmamış)
—Yumurta içerenler
—Sadece yumurta ve makarnalık buğday (durum
buğdayı) unu ve irmiği içerenler
—Diğerleri
—Diğerleri
—Ekmeklik buğday unu veya irmiği içermeyenler
—Diğerleri
—Sebzeli olanlar
—Sade olanlar
Fetilketonüri hastaları için düşük proteinli makarna
—Diğerleri
-Doldurulmuş makarnalar (pişirilmiş veya başka
şekilde
hazırlanmış olsun olmasın):
—Ağırlık itibariyle •% 20 den fazla balık, yumuşakça,
kabuklu hayvan ve diğer su omurgasızları içerenler
—Ağırlık itibariyle % 20 den fazla sosis ve benzerlerini,
her cins et ve sakatatı içerenler (her türlü katı yağ dahil)
—Et ve sakatat içerenler
—Diğerleri
—Diğerleri
—Pişirilmiş
—Diğerleri
-Diğer makarnalar
—Kurutulmuş
—Diğerleri
-Kuskus
—Hazırlanmış kuskus
—Diğerleri
1.4.1. İthalat
Genel olarak ihracatçı ülke konumunda olan Türkiye'de yapılan
makarna ithalatı daha ziyade lüks tüketime giren mallara yönelik olarak
yapılmakta, bu tür ürünler lüks otel ve lokantalarda tüketilmektedir.
İthalatın genel seyri, ürün türüne ve ülkelere göre yapılan ithalat
aşağıda incelenmektedir.
1.4.1.1. Genel Makarna İthalatı
Türkiye'nin makarna üretimi tüketim ihtiyacını yeterince
karşılayacak düzeyde olduğundan, çok düşük düzeyde ithalat yapılmaktadır.
Son beş yıla bakıldığında da ithalatın yarım milyon dolar seviyelerini
geçmediği ve son dört yılda istikrarlı olarak gerilediği görülmektedir.
Türkiye'nin yıllar itibariyle makarna ithalatı
Miktar (kg)
YıUar
309.021
1999
298.924
2000
307.407
2001
305.315
2002
179.626
2003*
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
* (Ocak-Temmuz)
Değer ($)
631.506
524.724
443.235
577.819
360.980
80000
60000
•m
40000
m
20000
O
1999
2000
2001
•
m
2002
2003
Son beş yıl içinde en çok ithalat 1999 yılında gerçekleştirilmiş olup
310 bin ton makarna ürününe 630 bin $ harcama yapılmıştır. Son 5 yıl
içinde ithalatta bir gerileme sözkonusudur.
1.4.1.2. Ürün Türlerine Göre İthalat
Türkiye'de yaygın olarak üretimi yapılan makarna çeşitlerinden
ziyade az rastlanan makarnalar ithal edilmektedir. Tür olarak kurutulmuş
sınıfına giren makarnalar ithal edilirken gümrük tarife cetvelinde "DİĞER"
kısmına giren makarnalar da yoğunluk gözlenmektedir. Bir defada aynı
türden en çok makarna ithalatı 1902.11.00.00.11 tarife nolu pişirilmemiş
sadece yumurta ve makarnalık buğday (durum buğdayı) unu ve irmiği
içerenler makarnalar kaleminde gerçekleşmiş olup 249.953 dolarlık ithalat
yapılmıştır. Ürün türlerine göre ithalat rakamları aşağıdadır:
GTÎP Sınıflamasına Göre İthalat ($)
ÜRÜN TÜRÜ
1902.11.00.00.11
1902.11.00.00.19
1902.19.10.00.00
1902.19.90.00.11
1902.19.90.00.12
1902.19.90.00.13
1902.19.90.00.19
1902.20.10.00.00
1902.20.30.10.00
1902.20.30.90.00
1902.20.91.00.00
1902.20.99.00.00
1902.30.10.00.00
1902.30.90.00.00
1902.40.10.00.00
1902.40.90.00.00
TOPLAM
Kaynak: Dış Ticaret
* Ocak-Temmuz
1999
2000
124.565
127.193
29.441
22.533
24.072
35.098
6.190
13.435
68.986
79.019
0
0
8.867
7.298
18.217
18.520
0
0
10.059
7.695
29.426
83.260
69.422
109.063
246.065
1.097
3.104
13.571
0
27
0
7
631.506
524.724
Müsteşar lığı
2001
124.193
20.112
14.733
2.066
74.906
0
1.133
0
0
0
25.243
145.683
0
35.166
0
0
443.235
2002
249.953
3.236
581
0
0
11.237
5.819
0
,0
0
42.670
203.741
9.470
51.112
0
0
577.819
2003=^
109.122
4.248
11.695
7.838
1.901
0
0
0
60.935
100.497
10.237
54.507
0
0
360.980
1.4.1.3. Ülkelere ve Yıllara Göre İthalat
Makarna ithalatında italya'nın dünyada olduğu gibi Türkiye'de de
üstünlüğü belirgin olarak görülmektedir. İtalya, Çin ve Tayland dışında
hiçbir ülkeden düzenli ithalat yapılmamakta olup yıldan yıla değişmekle
beraber, bir belirgin özellik de Uzakdoğu mallarının ithalatta ön sıralarda yer
almasıdır.
Çin, Güney Kore, Tayland ve Japonya'nın ilk 10 ülke arasında yer
alması, Uzakdoğu yiyecek kültürünün merak edilmesi ve özellikle lüks
lokantalarda bu yörelerin yiyeceklerine olan talepten kaynaklanmaktadır.
Aşağıdaki Tabloda son 5 yılda ilk on ülkeden yapılan ithalata ait rakamlar
yer almaktadır.
Türkiye'nin ülkeler itibariyle makarna ithalatı ($)
ÜLKELER
1999
2000
2001
2002
2003*
1-ITALYA
2-ıSVıCRE
3-CıN
4-AVUSTURYA
5-ALMANYA
6-GÜNEYKORE
7-TAYLAND
8-TAPONYA
9-BELCIKA-LÜKS
10-FRANSA
219.120
10.330
42.483
0
2.026
29.827
21.913
31.585
0
4.837
212.545
0
30.282
0
1.361
87.878
26.270
30.988
8.364
15.844
319.102
0
21.632
27.426
0
0
10.400
0
14.290
0
409.120
61.006
50.106
28.225
11.237
9.470
5.390
3.265
0
0
196.511
108.971
31.274
0
12.086
8.862
1.901
1.375
0
0
"^Ocak-Ağustos
1.4.2. İhracat
Yıllık 375 bin tonluk üretimiyle dünya makarna üretiminde altıncı
sırada yer alan Türkiye, ihracatta da söz sahibi olmaya çalışmaktadır. Kurulu
kapasitesi yıllık 1 milyon tona yaklaşan ve kapasite kullanım oranı % 40'lar
seviyesinde olan Türk makarna sektörü yüksek ihracat potansiyeline
sahiptir.
Ancak, rakip ülkelerin makarna sektörleri büyük teşvikler alırken
yeterli teşvik alamayan Türk üreticisi düşen dünya fiyatlarına ayak
38
uyduramamakta
yapamamaktadır.
ve
hunun
sonucunda
da
yeterli
ihracatı
1999-2000 yıllarında 25 bin ton civarında olarak gerçekleşen ihracat,
2001 yılında sektörün gösterdiği çabalar sonucunda 35 bin tona ulaşmıştır.
Sektörün 2002 yılı ihracatının 50 bin ton seviyesine varırken,
sektörün yeni pazarlar arama çabalarıyla 2003 yılında ihracatını 50 bin tona
kadar ulaştırması hedeflenmektedir.
Makarna ihracatında günümüzde Gürcistan, Lübnan, AB ülkeleri ilk
sıralarda yer almaktadır. Bu arada, firmalarımızca, önemli bir pazar olan
Japonya'ya da makarna ihracatı yapılmaya başlanmıştır.
Öte yandan, son beş yılda makarna için Rusya gibi en büyük pazarlar
fniktar olarak daralırken diğer pazarlar değişmemiş veya çok az artış
göstermişlerdir. Değer bazında da genel olarak gerileme olmuştur.
Bilindiği üzere, uluslararası pazarlarda rakip ülkelerin ekonomik ve
siyasi güçlerini kullanarak avantajlı bir konumda ihracat yapabildikleri bir
gerçektir. Bu çerçevede, İtalya, Fransa, İspanya, Yunanistan gibi AB üyesi
makarna ihracatçıları bu pazarlarda kotasız ihracat yapabilirken, Türkiye ile
AB arasında 01.01.1996 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük Birliği
çerçevesinde, işlenmiş tarım ürünleri içerisinde yer alan makarna için tarım
payı olarak ton başına 106,7 ECU'luk gümrük vergisi ile yıllık 2,5 milyon
ECU* tutarında tarife kotası uygulanmaktadır.
NOT:Türkiye'nin Gümrük Birliği'ne girdiği tarihte AB'nin sanal
hesaplamalarda kullandığı para birimi ECU idi.
1.4.2.1. Genel Makarna İhracatı
1997 yılında 70 milyon $'a kadar çıkan makarna ihracatı, Rusya
pazarının kaybedilmesi sonrasında 10 milyon $'a kadar gerilemiştir.
1990'ların başlarında ABD pazarını kaybeden Türkiye Rusya pazarını da
kaybedince alternatif pazar bulamamış ve 1998'den sonra 20 milyon $'ı
aşamamıştır.
Aşağıda 1995-2003 yılları arasında toplam makarna ihracat rakamları
yer almaktadır.
Türkiye'nin Yıllar İtibariyle Makarna İhracatı
YıUar
Miktar (kg)
111.230.000
1995
108.894.000
1996
135.988.803
1997
90.949.365
1998
23.988.755
1999
25.836.832
2000
34.285.729
2001
48.576.152
2002
28.693.198
2003*
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
* Ocak-Temmuz
(Bin$)
80.000'
70.000'
60.000'
50.000'
40.000'
30.000'
20.000'
10.0000.
Değer ($)
53.214.000
58.106.000
70.129.092
45.199.823
9.984.081
9.803.447
11.586.636
16.826.471
10.823.652
—1
ı ,
I- I
1
1995 1996
1997 1998
1999 2000 2001 2002 2003
1.4.2.2. Ürün Türlerine Göre İhracat
ihracat seviyesi en yüksek makarna türü "sade makarnalar" olarak
görülmektedir. GTİP kodlarma göre makarna türlerinin ihracat rakamları
aşağıdadır.
GTİP Sınıflamasına Göre İhracat ($)
2000
1999
ÜRÜN TÜRÜ
226.684
560.515
1902.11.00.00.11
112.248
396.369
1902.11.00.00.19
442.925 1.159.092
1902.19.10.00.00
130.684
0
1902.19.90.00.11
1902.19.90.00.12 5.412.887 4.462.437
0
0
1902.19.90.00.13
902.667
644.473
1902.19.90.00.19
1.390
0
1902.20.10.00.00
12.726
8.530
1902.20.30.10.00
2.041
25.990
1902.20.30.90.00
34.400
80
1902.20.91.00.00
10.156
40.596
1902.20.99.00.00
282.883
231.431
1902.30.10.00.00
1902.30.90.00.00 2.191.578 2.397.415
1.974
462
1902.40.10.00.00
66.650
28.245
1902.40.90.00.00
9.984.081 9.803.447
TOPLAM
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
"^Ocak-Temmuz
2002
2001
14.499
107.273
38.184
152.248
2.040.066 2.896.999
11.516
5.659
5.744.310 9.701.327
0
0
1.395.235
1.113.973
199
0
25.904
7.399
23.618
2.504
3.230
0
20.703
13.059
202.056
73.824
2.160.957 2.618.886
345
0
8.058
31.076
11.586.636 16.826.471
2003=^
8.522
74.100
2.270.089
19.771
6.577.412
1.178
460.568
0
28.507
0
0
2.913
43.093
1.334.500
0
2.999
10.823.652
1.4.2.3. Ülkelere ve Yıllara Göre İhracat
Rusya pazarının kaybedilmesinin ardından makarna ihracatı eski
Sovyet Cumhuriyetleri'ne ve Ortadoğu ülkelerine yönelmiştir. 2002 ve 2003
yılları itibariyle en yüksek ihracat Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE)
yapılmış olup toplam ihracatın 2002'de toplam ihracatta %20'den fazla,
2003'te ise (ilk 6 ay itibariyle) %30'dan fazla pay almıştır.
Aşağıdaki tabloda son beş yılda ilk 10 ülkeye yapılan ihracat
rakamları yer almaktadır. Son yıllarda Gürcistan ve Azerbaycan istikrarlı bir
biçimde ilk üç sırada yer almaktadır.
Rusya'ya yapılan ihracat 1997 yılına göre %99,8 düşerken BAE'ne
yapılan ihracat %10.251,9 oranında artmıştır.
Türkiye'nin Yıllar İtibariyle
Makarna İhracatı Yaptığı Ülkeler ($)
2001
2000
1999
ÜLKELER
624.666
0
53.701
BAE
863.327
811.989
513.325
AZERBAYCAN
946.827
122.488
240.338
GÜRCİSTAN
767.890
551.135
589.929
ABD
582.445
318.185
136.191
ÜRDÜN
500.940
710.786
602.101
KKTC
259.264
202.131
271.151
HOLLANDA
346.244
358.704
322.893
ALMANYA
474.240
433.769
330.483
S. ARABİSTAN
472.185
438.462
553.783
ANGOLA
163.314
43.978
19.505
JAPONYA
547.084
867.228
786.965
BELÇİKA
883.434
757.442
855.043
LÜBNAN
62.410
125.262
110.350
TÜRKMENİSTAN
291.519
238.455
299.722
UKRAYNA
219.148
64.877
1.140.116
RUSYA
3.150.379 3.766.662 3.581.699
DIGER
9.984.081 9.803.447 11.586.636
TOPLAM
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
Ocak-Temmuz
2002
2003*
3.601.489 3.523.989
903.572
1.296.779
1.237.146
497.773
1.183.300
676.945
100.241
668.265
292.717
648.127
531.415
300.818
529.637
297.414
476.936
42.937
214.877
349.531
316.857
343.178
307.348
16.331
242.165
316.150
171.128
93.059
0
165.055
105.367
27.984
4.969.605 3.201.988
16.826.471 10.823.652
1997 ile 2002 yılı İhracat Karşılaştırması
ÜLKE
1997
2002
Değişim
($)
($)
(%)
57.580.650
105.367
-99,8
1.229.626
1.237.146
+0,6
S. Arabistan
598.878
476.936
-20,4
Belçika
588.177
307.348
-47,7
ABD
578.634
1.183.300
+ 104,5
Lübnan
560.511
242.165
-56,8
Azerbaycan
492.885
1.296.779
+ 163,1
Hollanda
318.436
531.415
+66,9
Angola
166.500
349.531
+109,9
Rusya
Gürcistan
BAE(a)
34.042 3.523.989 +10.251,9
sıralaması göz önüne alınmıştır,
a) 1998
1.5. MAKARNA SEKTÖR ANKETİ VE ANKET
DEĞERLENDİRMESİ
İSTANBUL TİCARET ODASI
MAKARNA SEKTÖRÜ ANKET FORMU
A) ÜRETİMDE YAŞANAN SORUNLAR;
1) Firmanızda atıl kapasite sorunu var mıdır?
Evet •
2) Cevabınız Evet ise, Kapasite Kullanım Oranınız kaçtır?
a) 0-20 •
b) 20-40 •
c) 40-50 •
•
Hayır •
d) 50-60 •
e) 60-80 •
f) 80-100
3) Nedenlerini önem sırasına göre belirtiniz:
1 )
11)
m)
4) 5 yıl öncesine göre üretim kapasiteniz hangi oranda değişti?
a) Azaldı • b) Arttı • c)Oranı %
5) Kaç çeşit makarna üretiyorsunuz?
6)Türkiye*de
üretilen
durum
buğdayının
kalitesi
ve
fiyatı
hakkındaki
görüşleriniz:
7) Makarnada %8 olan KDV oranı hakkındaki görüşünüz nedir?
a)Çok yüksek • b)YüksekQ c)UygunQ d)DüşükQ e)Çok Düşük •
B) İHRACATTA Y A Ş A N A N SORUNLAR;
1) Halen ihracat yapıyor musunuz? a) Evet •
b) Hayır •
2) Geçmişte ihracat yaptınız mı?
a) Evet •
b) Hayır •
3) Halen hangi ülkelere ihracat yapıyorsunuz?
4) Geçmişte hangi ülkelere ihracat yapıyordunuz?
5) Rusya'ya ihracat yaptınız mı ve halen devam ediyor mu?
a)EvetQ b)Hayır • c)Devam •
6) Geçen yıl (2002) gerçekleşen toplam ihracatınız:
Miktar:
Ton, Değer:
USD
7) İhracatta düşüş yaşadınız mı ? a) Evet • b) Hayır • c) Düşüş oranı:%..
8) İhracattaki düşüşün sebebi sizce nedir?
9)İhracatın arttırılması için devletin veya diğer kuruluşların aşağıdaki önlemlerden hangisini almasını
istersiniz?
Teşvik • Fuar Organizasyonu • Hedef Pazar Araştırması •
10)İhracat yapmak istediğiniz hedef ülke pazarları hangileridir?
11) En çok hangi ülke
piyasası hakkında bilgi ihtiyacınız var?
C)
SİZCE
MAKARNA
TİCTKETİMÎNİ
A R T ^
YAPILMALIDIR?
ANKET DEĞERLENDİRMESİ
Anket formu, 21 makarna üreticisi firmaya gönderilmiş olup, 11
firmadan cevap aimmıştır.
Cevap
veren
%52
Cevap
vermeyen
%48
Ankete Gaziantep'ten 3, Burdur, Konya ve Ankara'dan 2, Çorum ve
İstanbul'dan da birer firma iştirak etmiştir. Ankete cevap veren firmalar
aşağıdadır:
^
^
^
^
^
^
^
^
^
^
^
Beslen Makarna (Gaziantep),
Can Gıda (Burdur),
Dost Gıda (Çorum),
Doyum Makarna (Burdur),
Filiz Gıda (İstanbul),
GAP Öğün Makarna (Gaziantep).
Göymen (Gaziantep),
Konya Makarnacılık (Konya),
Nuh'un Ankara (Ankara),
Selva Gıda (Konya),
Yayla Makarna (Ankara).
Anket sonuç ve değerlendirmesi aşağıda
sunulmuştur.
A) ÜRETİM
1) Firmanızda atıl kapasite sorunu var mıdır?
Evet 11
Hayır O
Firmalann tamammda (tahmin edildiği gibi) atıl kapasite sorunu olduğu
görülmektedir.
2) Cevabmız Evet ise, kapasite kullanım oranmız yüzde kaçtır?
a)0-201
b)20-40 3
f)80-100 O
c)40-501
d)50-60 2
e)60-80 4
Türkiye genelinde yapılan araştırmalarda kapasite kullanım oranının
%40'lar seviyesinde olduğu bilinmektedir. Ankete verilen cevaplarda
kapasite kullanım oranının ağırlıklı ortalamayla
%48.6 olduğu
görülmektedir.
3) Nedenlerini önem sırasma göre belirtiniz.
Firmalardan gelen cevaplar dört ana başlıkta toplanmaktadır.
1- Kurulu kapasitenin yüksek olması: Kapasite kullanım oranının düşük
olmasının en önemli sebeplerinden birisi olarak ihtiyacın üzerinde üretim
kapasitesi olması gösterilmektedir. İç talep düşüklüğü ve ihracatın azalması
sonucu kurulu kapasitenin altında üretim yapma gereği doğmaktadır.
2-Maliyetlerin yüksekliği: Başta durum buğdayının dünya fiyatlarının
üzerinde olması, KDV, enerji fiyatları gibi girdilerin yüksekliği, atıl kapasite
sorununun sebepleri arasında gösterilmektedir.
3-İhracattaki düşüş: Başta Rusya ve ABD olmak üzere ihracatın azalması,
dolayısıyla dış satışların düşmesi üretimin gerilemesine yol açmıştır. Ayrıca
dış pazar fiyat rekabeti, ihracat desteğinin yetersiz olması ve döviz
fiyatlarındaki düşüş de ihracatın azalmasına sebep olmaktadır.
4-Talep yetersizliği: Makarna yeme alışkanlığının yetersiz oluşu, fiyat
istikrarsızlığı ve makarnanın şişmanlatıcı etkisi olduğuna dair yanhş
inanışlar, iç talebin yetersiz olmasının sebepleri arasında gösterilmektedir.
Ayrıca iç pazardaki fiyat istikrarsızlığı, stok bulundurma maliyetlerinin
yüksekliği, işletme sermayesi finansmanının yetersiz oluşu, atıl kapasite
sorununun diğer gerekçeleri arasında yer almaktadır.
4) 5 yd öncesine göre üretim kapasiteniz hangi oranda değişti?
a)Azaldı 8
Arttı
%20
b)Arttı 2
c)Cevapsız 1
^
mmm
V
y
Azaldı
%80
Firmaların %80'i üretimlerinin 5 yıl öncesine göre gerilediğini belirtmiştir.
Oran olarak sorulduğunda ise üç firma üretimlerinin %15, %30 ve %50
oranında düştüğünü belirtirken, üretimlerinin arttığını bildiren 2 firma artış
oranlarını %17 ve %25 olarak bildirmişlerdir.
5) Kaç çeşit makarna üretiyorsunuz?
Bu soruya 9 firma rakamsal cevap verirken 1 firma makarna isimleri yazmış,
bir firma da "her çeşit" şeklinde bir cevap vermiştir. Rakamsal verilen
cevaplar aşağıdadır:
9,12,15,18,20,25,30,35,36
Ortalama olarak firmalar 22 çeşit makarna üretmektedir.
6) Türkiye'de üretilen durum buğdayınm kalitesi ve fiyatı hakkındaki
görüşleriniz:
Yukarıdaki soruya firmaların cevapları net olarak ortaya çıkmaktadır:
KALİTE DÜŞÜK, FİYAT YÜKSEK.
Durum buğdayının fiyatı ile ilgili olarak 10 firma fiyatın yüksek olduğunu, 1
firma da fiyatın istikrarsız olduğunu belirtmektedir. Bu firmalardan 4 tanesi
buğday fiyatlarının dünya borsa fiyatları seviyesinde olması gerektiğini ifade
etmektedir.
Buğday kalitesi hakkında ise 10 firma görüş belirtmektedir. Bunlardan 6'sı
kalitenin düşük olduğunu, 1 firma kalitenin standart olmadığını, 1 firma
kalitenin normal olduğunu belirtirken, 1 firma kalitenin belirli yörelerde iyi
olduğunu, 1 firma da kalitenin Doğu Anadolu'da iyi olduğunu ifade
etmektedir.
Durum Buğdayı Hakkında Firma Görüşleri
7) Makarnada %8 olan KDV oranı hakkındaki görüşünüz nedir?
a)Çok yüksek 7 b)Yüksek 3 c)Uygun 1 d)Düşük O
elÇokDüşükO
Genel eğiUm %8'lik KDV oranının normahn üstünde olduğunu, firmalardan
7'si bu oranın çok yüksek olduğunu belirtirken sadece 1 firma bu oranın
normal olduğunu ifade etmektedir.
Ayrıca bir firma, bu oranın %3 olması gerektiğini söylemektedir.
B) İHRACAT
1) Halen ihracat yapıyor musunuz?
Evet 7
Hayır 4
Firmaların %64'ü halen ihracat yapmaktadır. Genel olarak Türkiye'nin
makarna ihracatının büyük düşüş yaşadığı bilinmekle beraber, bu düşüşün
firma sayısı olarak değil rakam bazında olduğu anlaşılmaktadır. İhracatçı
firma sayısında, 70 milyon dolar seviyelerinden 10 milyon dolar seviyelerine
düşen ihracat rakamları kadar büyük bir düşüş yaşanmadığı
gözlemlenmektedir.
2) Geçmişte ihracat yaptmız mı?
Evet 11
Hayır O
Tüm üreticilerin aynı zaman da ihracatçı oldukları görülmektedir. Birinci
soruyla bağlantı kurulacak olursa, 11 firmanın 4'ü ihracatı bırakmıştır.
3) Halen hangi ülkelere ihracat yapıyorsunuz?
Ankete cevap veren firmalardan 4 firma KKTC, 3 firma Birleşik Arap
Emirlikleri (BAE), Gürcistan, Azerbaycan, 2 firma Japonya cevabı verirken,
bölge olarak 3 firma Ortadoğu ve Afrika ülkelerine, birer firma da AB, Asya
ve Uzakdoğu ülkelerine ihracat yaptığını beyan etmektedir. 1 firma ise ülke
beyan etmeden 34 ülkeye ihracat yaptığını bildirmektedir. Diğer ihracat
yapılan ülkeler aşağıdadır.
Bosna-Hersek
Danimarka
Almanya
G. Afrika Cum.
Irak
Jamaika
ABD
Tayvan
Hırvatistan
Romanya
Lübnan
Angola
Türkmenistan
Somali
İngiltere
Gana
Mayotte
Sudan
Cibuti
S. Arabistan
Mısır
Ürdün
Fildişi
Filipinler
4) Geçmişte hangi ülkelere ihracat yapıyordunuz?
Ankete cevap veren firmalardan 7 firma Rusya, 3 firma ABD, 2 firma
Azerbaycan ve Gürcistan cevabı verirken, bölge olarak 4 firma Türk
Cumhuriyetleri (BDT), 2 firma da AB ve Ortadoğu ülkelerine ihracat
yaptığını beyan etmektedir. 1 firma ise ülke beyan etmemiştir. Diğer ihracat
yapılmış olan ülkeler: BAE, Lübnan, S. Arabistan, Tayvan, KKTC, Bahama,
Angola, Fas, Mısır, Sudan.
5) Rusya'ya ihracat yaptmız mı ve halen devam ediyor mu?
Evet 5 Hayır 7
Devam O
Bu soru dördüncü soruyla birleştirildiğinde ortaya bir çelişki çıkmaktadır.
Geçmişte ihracat yapılan ülkeler arasında Rusya'ya 7 firma evet derken bu
soruda evet sayısı 5'te kalmıştır. Sorunun özünden kaynaklanan bu çelişki de
2 firmanın "Rusya'ya ihracatımız halen devam etmiyor" manasında hayır
dedikleri anlaşılmaktadır. Sonuç olarak hiçbir firma şu anda Rusya'ya ihracat
yapmamaktadır.
6) Geçen yıl (2002) gerçekleşen toplam ihracatınız:
Fikir edinmek amacıyla sorulan bu soruya firmalar (6 firma) 115.000
dolardan (350 ton) 2.965.000 dolara (8.050 ton) kadar çeşitli cevaplar
vermişlerdir.
7) İhracatta düşüş yaşadınız mı?
Evet
8
Hayır 2
Hayır
%20
.
1
'
^v,^^^
Evet
%80
^^^^
Soruyu cevaplandıran 10 firmanın 8'i ihracatta düşüş yaşadığını belirtirken 3
firma düşüş oranını %20, %60 ve %80 olarak cevaplamıştır. Hayır diyen 2
firma Rusya pazarı bitince yeni pazarlara yöneldiklerini ifade etmişlerdir.
8) İhracattaki düşüşün sebebi sizce nedir?
Firmalar genel olarak durum buğdayının dünya fiyatlarıyla rekabet
edemediğini, ülkemizdeki yüksek enflasyonu, dolar kurunun düşük oluşunu,
Rusya ve ABD pazarlarının kapanmış olmasını, devletin ihracat teşvikini
kesmesini, ihracat formalitelerinin çokluğunu ve özet olarak makarna
maliyetinin yüksek olması sebebiyle dünyayla rekabet edilemediğini
ihracattaki düşüş nedeni olarak görmektedir.
9) îhracatm arttırılması için devletin veya diğer kuruluşların aşağıdaki
önlemlerden hangisini almasmı istersiniz?
Teşvik 11
Fuar Organizasyonu 1
Hedef Pazar Araştırması 4
Firmaların tamamı teşvik istemekte, 4 firma ise hedef pazar araştırması
istemektedir. Dikkat çekici nokta, fuar organizasyonu talep eden firmanın
ankete cevap veren 11 firma arasında ihracatı en yüksek olan firma
olmasıdır. Sözkonusu firma. Dünya Ticaret Örgütünün fuar
organizasyonlarını, teşviklerini ve pazar araştırmalarını örnek
göstermektedir.
10) ihracat yapmak istediğiniz hedef ülke pazarları hangileridir?
Ankete cevap veren firmalardan 6 firma Rusya, 5 firma ABD, 2 firma Irak ve
birer firma da Ürdün, G Afrika, Çin, S. Arabistan, Japonya cevabmı
vermiştir. İhracat yapmayı arzu ettikleri bölgeler olarak ise 4 firma Afrika ,
3'er firma AB ve Ortadoğu, 2 ülke Afrika, ve Ter firma Türk Cumıhuriyetleri
(BDT), Uzakdoğu ve Orta Avrupa ülkelerini belirtmişlerdir.
11) En çok hangi ülke piyasası hakkmda bilgi ihtiyacınız var?
Ankete cevap veren firmalardan 3 firma Rusya ve ABD, 2 firma Çin ve 1 er
firma da Japonya, Irak ve S. Arabistan cevabını vermiştir. Piyasalarını
öğrenmek istedikleri bölgeler olarak ise 2 firma Afrika ve Ter firma da AB,
Uzakdoğu, Türk Cumhuriyetleri (BDT) Orta Avrupa ve gelişmekte olan
ülkeler şeklinde beyanda bulunmuşlardır.
SÎZCE MAKARNA TÜKETİMİNİ ARTTIRMAK İÇİN NELER
YAPILMALIDIR?
Firmalardan gelen cevaplar değerlendirildiğinde ihracata yönelik olsun
olmasın teşvik, kalitenin ve çeşidin arttırılması, tanıtım ve reklama ağırlık
verilmesi, Devlet Bakanlığı aracılığıyla makarnanın ev kadınlarına TV
aracılığıyla anlatılması ve değişik pişirme tariflerinin öğretilmesi, ilköğretim
okullarından başlayarak makarnanın besin değerinin öğretilmesi ve makarna
konusunda "kilo aldırır" şeklindeki yanlış inancın kırılması, KDV oranının
düşürülmesi, sos kültürünün geliştirilmesi, AR-GE'ye ağırlık verilmesi
şeklinde tavsiyelerde bulundukları görülmektedir.
2. BÖLÜM
RUSYA FEDERASYONU
MAKARNA SEKTÖRÜ
2. BÖLÜM
RUSYA FEDERASYONU MAKARNA SEKTÖRÜ
2.1. RUSYA HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Resmi Adı: RUSYA VEDERASYOİSİU-Rossiyskaya Federatsiya
Sovyetler Birliği dönemindeki adı: RUS SOVYET FEDERE SOSYALİST
CUMHURİYETİ-i?055iy5İ:a7a Sovyetskaya Federativnaya Sotsialistiçeskaya
Respublika
Kuruluşu : 1991
2.1.1. Coğrafi Konum
Rusya 17,075,400 km'lik yüzölçümü ile dünyanın en geniş topraklara
sahip ülkesi olup Kuzey 40-80 enlemleri, Doğu 30-Batı 170 boylamları
arasında yer almaktadır. Ülkenin kara sınırları 19.971 km deniz sınırları
37.673 km uzunluğundadır. Bu topraklar Eski Sovyetler Birliği topraklarının
%76'sına denk gelmektedir.
Ülkenin batısında ovalar, Sibirya bölgesinde ormanlık alanlar ve
tundralar, güneyinde ise dağlar bulunmaktadır. Toplam yüzölçümün %46'sı
orman ve ağaçlık alan, %8'i tarımsal alan, %4'ü otlak ve meralar ve geri
kalan %42'si diğer (tundra) topraklarla kaplıdır. Kuzey bölgelerinde sadece
verimsiz kutup toprakları mevcuttur.
Ülkenin kuzeybatısında Norveç ve Finlandiya, batısında Baltık
Denizi, Estonya, Letonya, Beyaz Rusya ve Ukrayna, güneybatısında
Gürcistan ve Azerbaycan, güneyinde Karadeniz, Kazakistan, Moğolistan,
Çin ve Kuzey Kore bulunmaktadır. Doğusu Pasifik Okyanusu ile sınırlıdır.
Rusya'nın ayrıca Baltık Denizi kıyısında ayrı bir toprak parçası
bulunmaktadır. Rusya'nın bu bölümünün ise Polonya ve Litvanya ile sınırı
vardır. Rusya'nın kuzeyinde boydan boya Arktik Kuşak (Kuzey Buz Denizi)
uzanmaktadır.
Rusya'da 2001 yılında yapılan son nüfus sayımına göre toplam nüfus
144 milyon kişidir. 2002 nüfusunun ise 100 bin kişi azalarak 143,9 milyon
olduğu tahmin edilmektedir. Ülke nüfusunun yaklaşık %70'inden fazlası
merkezi bölgelerde ve şehirlerde yaşamaktadır.
Son yıllarda büyük şehirlere olan göçler kırsal kesimdeki nüfusta
azalmaya sebep olmaktadır. Diğer yandan ise ekonomik sebepler ve sağlık ve
yetersiz beslenme nedeniyle artan ölüm oranları yüzünden süregelen göçler,
nüfusun şehir merkezlerinde de azalmasına yol açmıştır.
NÜFUS (milyon kişi)
2000
1998
1999
105,6
106,8
106,3
Şehirler
39,2
39,3
39,5
Kırsal
Toplam
146,3
145,6
144,8
Kaynak: Rusya Federasyonu Devlet istatistik Komitesi
2001
105,0
39,0
144,0
Ülkede 2000 yılı rakamlarıyla nüfusu 1 milyonun üzerinde nüfusu
olan il sayısı lO'un üzerindedir. Moskova 8 milyonun üzerindeki nüfusuyla
en büyük, St. Petersburg (Leningrad) 4,5 milyonluk nüfusuyla ikinci büyük
il konumundadır. Diğer büyük şehirlerin nüfusları aşağıdadır.
NÜFUSUN İLLERE YA DA BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI (bin)
iu
1998
8.298
Moskova
St.Petersburg
4,695
1.402
Novosibirsk
1.362
Nizhny Novgorod
Yekateringburg
1.271
1.171
Samara
1.158
Omsk
Kazan
1.092
Ufa
1.087
Chelyabinsk
1.086
Kaynak:Rusya Federasyonu Devlet istatistik Komitesi
2000
8.305
4.628
1.393
1.343
1.257
1.146
1.138
1.090
1.089
1.081
Ülke çok geniş bir yüzölçümüne sahip olduğundan dolayı iklim
büyük değişiklikler göstermektedir. Batı ve güney bölgelerinde step iklim,
kuzeyde tundra iklimi, Sibirya Bölgesi'nde ise kutup iklimi hakim olup
toprakların büyük bir kısmı buzlarla kaplıdır. Genel olarak bakıldığında ise
ılıman ve yağışlı geçen Karadeniz Bölgesi haricinde kışların çok sert geçtiği
kara iklimi hüküm sürer.
Soğuklar Eylül sonu Ekim başında başlayarak Nisan'a kadar sürer.
Yılın en soğuk ayı olan Ocak ayında ise ısı ortalaması Moskova'da -12,5*^C,
St. Petersburg'ta -8°C, Yakutsk'ta -43,5^C, en uç nokta olan Verhoyansk'ta
ise -SO^C'dir. Temmuz ortalaması ülke genelinde 17-22°C arasında
değişirken en soğuk yer olan Verhoyansk'ta 38°C 'ye yükselir. Yıllık ortalama
yağış batıda 200-300 mm, doğuda ise 600 mm7nin üzerine çıkar. Ülke
genelindeki yağış ortalaması 575 mm.'dir.
2.1.4. Para Birimi
ülkenin para birimi Ruble'dir (Rb). 1 Rb (TL'deki Kuruş karşılığı)
100 Kopek'e eşittir. Uluslararası literatürde RUR (Russian Rouble) koduyla
bilinen Ruble 2002 yıh sonu itibariyle 31,34 $'a eşittir.
1998 yılında yaşanan mali krizin ardından büyük oranda devalüe
edilen Ruble, uygulanan ekonomik program neticesinde istikrarlı bir çizgi
yakalamıştır. Ruble'nin yıllar itibariyle çeşitli paralar karşısındaki değeri
aşağıdadır:
Yular
1998
1999
2000
2001
2002
Kaynak: IMF
ABD Doları
9,71
24,62
28,13
29,17
31,34
Euro
11,45
26,43
26,07
26,17
31,30
Ülkenin Resmi dili Rusça'dır. Etnik cumhuriyetlerde ve diğer idari
yapılarda halklar kendi öz dillerini kullanma ve o dilde eğitim ve öğrenim
hakkına sahiptirler. Ülkede belli başlı beş temel dil grubu bulunmaktadır.
Bunlar:
1) Hint-Avrupa Dil Grubu (Doğu Slavca ve Farsça)
2) Altay Dil Grubu (Türkçe, Moğolca, Mançuca-Tunguzca)
3) Ural Dil Grubu (Fince-Ugorca, Samoyedce)
4) Kafkas Dil Grubu (Abhazca-Adıgece, Nah-((Çeçence, İnguşça))Dağıstanca)
5) Doğu Sibirya Dil Grubu (Paleosibirya dilleri)
Türk dilleri ve lehçeleri ülkede Rusça'dan sonra en çok konuşulan
dillerdir.
2.1.6. Din-Etnik Köken
Oldukça fazla değişik etnik grubun yaşadığı Rusya'da çoğunluğu Slav
kökenli Ruslar teşkil etmektedir. 60 civarında farklı milliyetten insanların
oluşturduğu nüfus yapısının etnik kökenlerine göre dağılımı aşağıdadır:
Rusya'daki Etnik Topluluklar (1997)
Etnik Köken
Ruslar
Tatarlar
Ukraynalılar
Çuvaşlar
Başkırtlar
Çeçenler
Mordovyalılar
Beyaz Ruslar
Diğer
Kaynak: Ana Britannica
Oranı (%)
86,6
3,2
1,3
0,9
0,7
0,6
0,5
0,3
5,9
RUSYA'DAKİ ETNİK TOPLULUKLAR
, Moldovyalılar
Çeçenler
Çuvaşlar
Beyaz Ruslar
Başkırtlar
Tatarlar
Ruslar
Çok sayıda etnik grubun bulunmasıyla birlikte bir çok din de
mevcuttur. Slavların büyük bir bölümü %75,2 oranıyla Hıristiyan
Ortodoks'tur. Türkçe konuşan ulusların çoğu ise (%19) Sünni
Müslüman'dır. Moğolca konuşan halklar da Budist'tir. Nüfusun geri
kalanını da Musevi, Şaman ve diğer Hıristiyan mezhepleri oluşturmaktadır.
Slavlar ülkenin daha çok Batı kesiminde yaşamaktadır. Sünni olan
Müslümanların çoğu Kuzey Kafkasya ve Volga Bölgesi'nde, Museviler büyük
şehirlerde, Budistler ise Tıva, Buryatin, Kalmıkya Cumhuriyetleri ile
Moskova ve St.Petersburg şehirlerinde toplanmıştır.
2.1.7. Yönetim Biçimi
Rusya Federasyonu'nun yönetim şekli "Federe Cumhuriyet"tir.
24.08.199rde bağımsızlığını ilan eden Rusya'da başkanlık sistemi
uygulanmaktadır. Yasama görevini seçimle gelen Alt Meclis (Duma) ve Üst
Meclis (Federal Kurul) olmak üzere 2 birim üstlenmektedir. Alt Meclis 450
üyeden. Üst Meclis 178 üyeden oluşmaktadır.
Yeni yönetimle birlikte ülke 7 federal bölgeye ayrılmıştır. Bu federal
bölgelerin her birinde devlet başkanına bağlı olarak çalışan federal bölge
valileri ve birer merkezleri bulunmaktadır.
Rusya Federasyonu idari yapı itibariyle Devlet Başkanı'na bağlı
Federal Bölge Valileri'nce yönetilen 7 Federal Bölge, 21 Özerk Cumhuriyet, 5
Otonom Bölge, 10 Ulusal Bölge, 1 Özerk Bölge, 2 Federal Şehir, 48 şehir
olmak üzere 89 idari birimden oluşmaktadır.
Federal Bölgeler ve Merkezleri: Merkez Federal Bölgesi (Moskova),
Kuzey-Batı Federal Bölgesi (St.Petersburg), Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi
(Rostov-da-Donu), Volga Federal Bölgesi (Nizny-Novgorod), Ural Federal
Bölgesi (Yekaterinburg), Sibirya Federal Bölgesi (Novosibirsk), Uzak Doğu
Federal Bölgesi (Kabarovsk)
Özerk Cumhuriyetler: Adıge, Başkortostan, Buryat, Çeçenistan,
Çuvaşistan, Dağıstan, Gorno-Altay, Hakas, İnguş, Kabartay-Balkar, Kalmuk,
Karaçay-Çerkes, Karelya, Komi, Kuzey Osetya, Mari, Mordovya, Tataristan,
Tuva, Udmurt Yakutistan.
Özerk İller: Agin-Buryat, Çukçi, Evenk, Hantı-Mansi, Komi-Permyak,
Koryak, Nenets, Taymir, Üst-Ordinsk-Buryat, Yamalo-Nenets.
Bölgeler: Altay, Habarovsk, Krasnodar Krasnoyarsk, Primorsk, Stravpol.
Federal Şehirler: Moskova, St.Petersburg.
Özerk Bölge: Yevreyskaya
2.1.8. Rusya'nın Ekonomik Durumu
2.1.8.1. Genel
Rusya, 1998 yıhnda yaşanan ekonomik krizin ardından yapılan çeşitU
reformlar sonucunda büyük gelişme göstererek milli gelirini 400 milyar $'ın
üzerine çıkarmayı başarmıştır. Ekonomik kriz sürecinde %5 küçülen Rusya
girdiği döviz sıkıntısı sonucunda ithalatını da büyük ölçüde düşürmüş ve
döviz açığını azaltma yoluna gitmiştir. Döviz kurunda da istikrarı yakalayan
ülkenin ekonomide dengeler sağlanarak ekonomi istikrara kavuşmuştur.
1999 yılında 191,3 milyar $ olan milli gelirin dört yılda ikiye
katlanarak 2003 yılında 415,9 milyar $'a yükselmesi tahmin edilmektedir.
Buna paralel olarak da kişi başı milli gelir 1999 yılında 1.325 $ iken bu
rakam 2002 yılında 2.412 $'a yükselirken 2003 yıh rakamının 2.894 $ olacağı
tahmin edilmektedir.
Yapılan reformlar sonucunda 2000 yılında 159,5 milyar $ olan dış
borç 2002 yılında 141,4 milyar $'a gerilerken aynı süreçte enflasyon oranı
%85,7'den %15,8'e kadar gerilemiştir.
TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER
GSYİH (mUvar$)
Büyüme hızı (%)
Ki$i başı gelir ($)
Dış borç (milyar $)
İşsizlik oranı (%)
Enflasyon (%)
Kaynak: Gosskomstat
Tahmini
1999
191,3
5,4
1.325
159,5
12,9
85,7
2000
259,3
9,0
1.800
140,1
10,5
20,8
2001
309,5
5,0
2.140
131,9
9,0
21,5
2002
346,1
4,3
2.412
141,4
7,6
15,8
2003"^
415,9
4,2
2.894
143,6
14,9
2.1.8:2. Dış Ticaret
Rusya, genel ekonomik göstergelerinde olduğu gibi ekonomik
krizden kaynaklanan olumsuzlukları dış ticaretinde de hissetmiştir. 1991'de
kurulan yeni ülke krize kadar düzenli bir dış ticaret artışı gösterirken üretim
düşüşü ihracatı, döviz darboğazı da ithalatı büyük ölçüde etkilemiş
bulunmaktadır.
Krizin etkilerini iki-üç yıl içinde atlatan ülkede günümüze kadar
yeniden bir toparlanma dönemi yaşanmaktadır. İhracatının, tarihinin en
yüksek seviyesine 2003 yılı sonunda ulaşacağı tahmin edilirken bu rakam
112 milyar $ civarında öngörülmektedir. İthalatını da ihtiyacı seviyesinde
tutturarak önemli bir dış ticaret fazlası elde etmekte olup sonuç itibariyle
pozitif ödemeler dengesi sayesinde dış borç yükünü de azaltmaya
başlamıştır.
YILLAR İTİBARİYLE RUSYA DIS TİCARETİ
(milyar $)
YıUar
ihracat
ithalat
Dış Ticaret Hacmi
1997
89,0
72,0
74,2
1998
59,1
1999
74,3
44,1
2000
105,6
44,9
2001
103,2
53,8
2002
106,1
60,8
2003*
112,0
62,0
Kaynak: Rusya Devlet İstatistik Komitesi
^Tahmini
161,0
133,3
118,4
150,5
157,0
166,9
174,0
Dış Ticaret
Fazlası/Açığı
+17,0
+15,1
+30,2
+60,7
+49,4
+45,3
+50,0
Rusya'nm ihracatmda doğal gaz, petrol gibi enerji kalemleri,
metaller, makine ve otomotiv ön plana çıkmaktadır. Rusya ihracatının
yarısından fazlasını (%54,6).enerji kaynakları oluşturmaktadır.
RUSYA İHRACATININ ÜRÜNLERE GÖRE DAĞILIMI (2002)
Diğer
%15
Kimyasal
%7
Makina- I
otomotiv '
%10
Enerji
Kaynakları
%54
Kaynak: Gosskomstat
Rusya'nın ithalatında ise en önemli kalemler makine-otomotiv, gıda
ve tarım ürünleri ve kimyasallar olarak görülmektedir.
RUSYA İTHALATININ ÜRÜNLERE GÖRE DAĞILIMI (2002)
Diğer
%18
Metaller
%6
Makinaotomotiv
%36
I
Kimyasal
%17
Gıda-tarım
%23
Kaynak: Gosskomsat
2.1.8.3. Türkiye ile Ticari İlişkiler
Rusya ile Türkiye'nin dış ticareti Rusya krizine kadar dengeli
giderken 1999 yılından itibaren tamamen Türkiye'nin aleyhine dönmüştür.
1997 yılında 2.056,5 milyon $'a ulaşan ihracat, Rusya'nın toplam ihracatının
düşüşüne paralel olarak 1999 yılında 588 milyon $'a kadar gerilemiş, daha
sonra Rusya'nın ekonomik düzelmesine paralel olarak 1 milyar $'ı biraz
olsun aşabilmiştir.
Bununla birlikte 4 milyar $'a yaklaşan ithalat rakamları sebebiyle
ihracatımızın ithalatı karşılama oranı 1997 yılında %94,6 iken 2000 yılında
%16,6'ya kadar gerilemiştir. İhracatta yaşanan kıpırdanma sonucunda ise bu
oran 2002 yılında iki kat artarak %30,2 olarak gerçekleşen karşılama
oranının 2003 yılı sonu itibariyle biraz düşerek %25,4 olarak gerçekleşeceği
tahmin edilmektedir.
TÜRKÎYE-RUSYA DIS TİCARETİ (milyon $)
YıUar
ihracatımız ithalatımız
1997
2.056,5
1998
1.348,0
1999
588,7
2000
643,9
2001
924,1
2002
1.163,0
2003*
953,0
Kaynak:DIE
*Ocak-Eylül
2.174,3
2.155,0
2.374,1
3.886,6
3,435,7
3.855,0
3.759,0
Dış Ticaret
Hacmi
4.230,8
3.503,0
2.962,8
4.530,5
4.359,8
5.018,0
4.712,0
Dış Ticaret
Dengesi
-117,8
-807,0
-1.785,4
-3.242,7
-2.511,6
-2.692,0
-2.806,0
ihracatın
İthalatı
Karşılama
Oranı (%)
94,6
62,6
24,8
16,6
26,9
30,2
25,4
TÜRKİYE İLE RUSYA ARASINDA
İHRACAT-İTHALAT DENGESİNİN SEYRİ
(Karşılama Oranı % )
(%)
10080-
1^1
\, 62,6
6030,2
40-
26,9
:;:24,8
25,4
SlliM
20.
O1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Türkiye'nin toplam ihracatı içinde Rusya'nın payı yıllar içerisinde
düşüş gösterirken, toplam ithalatındaki payı nispeten artmaktadır.. 2002 yılı
itibariyle toplam ihracatımızda Rusya %3,3 payla altıncı sıradadır. Toplam
İthalatta ise Rusya'nın payı %7,6 olup üçüncü sırada yer almaktadır.
Yular
1998
1999
2000
2001
2002
KaynakıDIE
Rusya'nın
Rusya'nın
İhracattaki Payı (%) İthalattaki Payı (%')
4,9
4,6
2,2
5,8
2,3
7,1
3,0
8,3
3,3
7,6
Türkiye, Rusya'ya çoğunlukla Demir-çelik, meyve, otomotiv yan
sanayi ürünleri ihraç ederken petrol, doğalgaz vs. gibi enerji hammaddeleri
ve demir-çelik ithal etmektedir.
2.2.
RUSYA MAKARNA SEKTÖRÜ
2.2.1. Makarna Üretimi
Rusya gıda piyasası araştırmalarına göre, makarna ürünleri, ekmek,
kabuğu çıkarılmış tane, şeker gibi günlük tüketim malı olarak
nitelendirilmektedir. Sovyetler Birliği döneminde makarna ürünlerinin
kalitesinin yüksek olmadığı kabul edilirdi. Siyasi ve ekonomik koşullar
nedeniyle üretim eski Sovyet makineleri ile sağlanır ve tüketim, makarnanın
düşük kalitesinden ve niceliğinden dolayı sınırlı kalırdı. Makarna
tüketiminin artmamasmm sebepleri arasında üretim kalitesinin düşüklüğü,
tür sayısının zayıflığı, tüketim geleneğinin olmaması sayılabilmektedir. Bu
sektördeki düşüşün SSCB'nin dağılmasından sonra da gözlenmektedir.
1991-1996 yıllarında üretim hacmi 1.115.000 tondan 444.000 tona
düşmüştür.
Ancak Rusya pazarındaki uzun süre gözlenen üretim düşüşü 1996 yılından
itibaren yükselişe geçmiştir ve makarna mamullerinin üretimi artmaya
başlamıştır. Makarna üretimi 2001 yılında 1997 yılma oranla %64 artarak
745.000 tona ulaşmıştır. 1999 yılında Rusya makarna üretiminde dünyada 5.
sırada, 2000 yılında ise 4. sırada yer almıştır.
Uzmanların değerlendirmelerine göre, 2002 yılı itibariyle toplam Rusya
üretim kapasitesi 1,17 milyon tona ulaşmıştır. Bölgelerin çoğunda üretim
%50 kapasiteyle yapılmaktadır. Fakat üretim artış eğiliminin yakın gelecekte
de devam etmesi ve pazarın genişlemesi beklenmektedir. Tahminlere göre,
gelecek yıllardaki üretim artışı % 4-5 seviyelerinde gerçekleşecektir.
Rusya Makarna Üretimi
(Bin
ton)
150
O
100
O
500
O
1991
1996
Kaynak: Kolomna, 2002
1998
2000
2001
Günümüzde Rusya makarna pazarmda görülen genel eğilimlerin
arasmda üretim çeşitlemesi, üretim kapasitesinin arttırılması, ithalatın
düşmesi ve makarna sektörünün yeniden yapılandırılması yer almaktadır.
Makarna üretiminde gerek niteliksel gerek niceliksel değişmeler yaşanmıştır.
Çabuk pişirilebilen makarna türlerinin üretimi gelişmiştir. 1997 yılına kadar
bu makarna türü yerli üreticiler tarafından hiç üretilmemiş iken, 2001
yılında ise bu ürün çeşidi genel üretimin % 10, Tini oluşturmaktadır.
2001 yılında katı buğday türlerinden üretilmiş (A grup) makarna
mamullerin payı %26, yumuşak buğday türlerinden üretilmiş (B grup)
ürünün payı ise %74 oranında olmuştur. 2001 yılında biçimH makarna
ürününün payı piyasanın %33'ünü oluşturmaktadır. (1997 yılında ithalat
oranı %17). Şu an paketlenmiş ürünün payı %25 olmakla birlikte bu alt
sektör istikrarlı artış eğilimi göstermektedir. Uzmanlara göre bu süreç halk
gelirlerinin artışından kaynaklanmaktadır. Paketlenmiş makarna ürünleri
üretiminin hemen hemen tümü büyük ölçekli fabrikalarda gerçekleştirilir.
Makarna üretimi Rusya'nın tüm bölgelerinde yapılmaktadır. Fakat
üretim hacminin dağılımı bölgelere göre değişim gösterir. Merkez ve Ural
bölgeleri Rusya makarna üretiminin yarısından fazlasını sağlamaktadır.
Çelyabinsk bölgesi ve Moskova başta gelen üretim bölgeleridir. Uzak Doğu
ve Güney bölgeleri ise makarna üretiminin en düşük olduğu bölgelerdir
Makfa (Çelyabinsk) ve "Ekstra-M" (Moskova) en büyük üretici
firmalardır. Bu iki firma Rusya makarna pazarının %20'sine sahiptir. Bu
markalar, özel olarak başkentte ve tüm büyük şehirlerde rekabet ederler.
Diğer büyük üreticiler arasında Vermani (Nijniy Novgorod), Veroia
(Şamara), 1. Petersburg Makarna Fabrikası (Petersburg), Smak
(Yekaterinburg, Makfa şirketine aittir), Altan (Barnaul), Moskova gıda
fabrikası ve Kolos (Moskova).
Vermani
(Nijniy Novgorod)
5%
Makarna
fabrikası
(S-Peterburg)
Ekstra-M
8% —
Verola
(Samara)
5%
Diğer
(İthalat dahil
olmak üzere)
60%
Makfa
12%
Rusya pazarındaki en büyük yabancı üreticiler Pasta Zara SPA, Federici SPA,
Agnesi SPA (İtalya) ve Adriana (SRO) (Çek Cumhurriyeti) şirketleridir.
En tanınan yabancı markalar ise Maltagliati, Pasta Zara, Pasta Mediterranea,
Pasts Lori, Corona, Tomadini, Ponte, Federiçi'dir.
Makarna piyasasındaki rekabetin doğal amacı alıcıyı kazanmaktır.
Üreticiler masrafları optimal seviyede tutarak fiyatları mümkün olduğu
kadar düşük düzeyde tutarlar. Bunun sonucunda büyük olmayan üreticiler
piyasada tutunamaz ve büyükler tarafından piyasa dışına itilirler. Bazı
değerlemelerine göre, şu andaki mevcut durum devam ederse, gelecekte
piyasada sadece 4-5 firmanın kalacağı tahmin edilmektedir.
Büyük bir potansiyele sahip olan Rusya makarna piyasası yabancı
yatırımcıların da ilgisini çekmektedir ve yerli üreticilerin karşısında yeni
yabancı markaların ve yeni rakiplerin ortaya çıkma riski artmaktadır. Bu
sebeple yerli üreticiler de ürünlerini ve
üretim yöntemlerini
modernleştirmekte, ürün kalitelerini ve çeşitlerini arttırmakta ve fiyat dışı
rekabet yöntemlerini uygulamaktadırlar.
2.2.2. Makarna Tüketimi
Makarna, Rus tüketicilerinin vazgeçilmez yemeklerinden birisidir. 18
yaşından büyük olan makarna tüketicileri Rusya nüfusunun %96'sını
oluşturmaktadır. Bü ürün ortalama 3 haftada 1 defa alınır. Fakat alıcı ne
kadar daha yaşlı (6Ó yaşından sonra) ve gelir düzeyi düşük olursa o kadar az
makarna almaktadır. En büyük alımlar gelirleri orta düzeyde olan 30-50
yaşlarındaki tüketici tarafından yapılmaktadır.
Rus tüketicilerinde en çok görülen makarna alışveriş sıklığı %35
oranıyla ayda bir defa olarak gerçekleşmektedir. Rusların %24'ü ayda 2-3
defa, %13'ü 2-3 ayda bir, %12'si ise haftada bir defa makarna satın
almaktadırlar. Nüfusun %9'unun hiç makarna tüketmediği
hesaplanmaktadır.
6 ayda bir
7%
2-3 ayda bir
13%
Almıyorum
Haftada bir defa ve fazla
12%
Ayda bir
35%
Ayda 2-3 defa
24%
Bir defada alınan makarna miktarı 0,5-1 kilodur. Alıcıların sosyal
durumları alış miktarını etkilemez. Yüksek ve düşük gelirleri olan tüketiciler
aynı miktarda makarna satın almaktadırlar (1-2 paket).
2,6-3,0 küo
8%
3 kilodan fazla
11%
0,5 kilodan az
5%
0,5-1,0 kilo
35%
2,1-2,5 küo
5%
1,6-2,0 kilo
22% —
1,1-1,5 kilo
14%
%[, 16% I rıa%|
6 ayda bir
2-3 ayda bir U
16%
[
16% I
Ayda bir
18%
I 9% |in% I
28%
14%
|6%|9%,|10%
4%
Ayda 2-3 defa
16%
19%
4%
2%
Haftada bir 11%
11% I 18%- TTfIo
2%
\—n
\
\
1
\
1
r—
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
— I
0%
• 0,5 kg B0,5-1,Q kg E]l,l-1,5 kg E]l,6-2,0 kg 112,1,2,5 kg •2,6-3,0 k g B + 3 kg
Bir defada satın alınan makarna miktarı ve sıklığı
Piyasa büyük ölçüde mevsime bağlıdır. Tüketim ilkbaharda artarak
en üst noktaya mayıs-haziran aylarında ulaşmaktadır. Bu dönemden sonra
tüketim istikrarsızlaşır ve yavaş yavaş düşmeye başlar. En düşük satışlar
sonbahar başında gözlenmektedir. Mevsimler arasındaki tüketim
dalgalanması, makarnanın yerini sebzenin almasından kaynaklanmaktadır.
Makarna tüketimi gelir düzeyi, yaş veya aile fertlerinin sayısına bağlı
değildir. Makarna sevenler, geleneksel makarnaları (boynuzcuklar, şehriye,
spagetti) tercih etmektedirler.
Makarna türlerine olan talep dağılımı
Diğer
26%
Spagetti
26%
Makarna
10%
Şehriye
10%
Boynuzcuklar
13%
Telekler
15%
Makarna çoğunlukla gıda mağazalarında, ticari sereklerde ve toptan
çarşılarda satılmaktadır. Sıklığı ayda birkaç defa olmak üzere bir defada 0,5-1
kg, toptan alışlarda ise 2-3 kg civarında makarna satın alınmaktadır.
Makarna satın alınan yerler
(Alıcı sayısına göre % )
Büyük
Mağaza
(Universam)
%5
Serek
%36
/
Süpermarket
%2
1 Gıda
f Mağazası
%57
Makarna seçiminde tüketiciyi ilk önce ürün kalitesi, ardından düşük
fiyatı, daha sonra da tartma yolu ile alma imkanı ilgilendirmektedir. Üstelik
tüketiciler çoğu defa markadan çok ürünlerin görünüşüne, ambalajına ve
fiyatına dikkat etmektedirler. Tüketicilerin %84'ü yerli makarnaları tercih
etmektedirler.
Satınalma Kararını Etkileyen Faktörler
Ambalaj
Marka ismi
Tartma yoluyla alma imkanı
saaMMii6%
Fiyat
Kalite
1
0%
10%
1
—1
r
1—— 1 —
20% 30% 40% 50%
60%
70%
80%
Rusya piyasasında yaygın ve çok sayıda makarna markası olmasına
rağmen araştırma yapılan kişilerin %55'i bir marka belirlemekte
zorlanmışlardır. Tahmin edildiği üzere alıcılar markadan çok ürünün
görünüşüne, ambalajına ve fiyatına dikkat etmektedirler. Bundan dolayı,
araştırılanların %80'i marka olarak spagettiyi ifade etmişlerdir. D^ha sonra
ise 'Makfa' ve 'Ekstra' bilinmektedir.
Makama Markalarının Popülaritesi
Admak •i^'(«'^^*ftA#fi»,20%
20%
İdeal'
20%
rapido
. 20%
Maktour _
• . . 20%
Verola
Agruz
20%
Torino
20%
20%
Big]
30%
Malyatalyati
40%
Yayiçnaya
Novinka
. ' 40%
'••40%
Dovgan . , ••
Ekstra
50%
60%
Maks
• • 80%
Spageti
1
1
İ
l
1
1
1
1
1
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Tablodan anlaşıldığı üzere, yerli tüketiciler arasında en popüler
markalar Rus ve İtalyan makarnalarıdır.
Rusya'daki Makarna Üreticisi Ülkelerin Popülaritesi
Tüketmiyorlar
g^o/^
Diğer ülkeler
84%
Rusya
I 69%
İtalya
•
23%
—I—
0%
I
iv Tercih ederler
20%
40%
1—
60%
—I
80%
100%
Genellikle alırlar
'Diğer ülkeler' kategorisinde 3 ülke ayrılabilir: Türkiye (tüketicilerin
% r i Türk makarna ürünlerini tercih ederken %1,2'si düzenli olarak
almakta/tüketmektedirler); Diğer iki ülkede ise Almanya (%1 ve %0,5) ve
Polonya'dır (%1,1 ve %1).
2.2.3. Makarna Dıs Ticareti
ülke içinde makarna üretimi arttığı zaman ithalatta azalma meydana
gelmektedir. Makarnanın tüm çeşitleri göze alındığında, 1997 yılına kadar
ithal ürünün pazar payı %50 civarında idi. Fakat 1997 yılından itibaren
yabancı malın yerini daha ucuz olan yerli makarna ürünleri almaya ve
makarna ithalatı yerli düşük fiyatlarla frenlenmeye başlamıştır.
Gümrük istatistik verilerine göre, makarna ithalatının ortalama
1997'ye göre onda bir oranına düştüğü gözlenmiştir. Bundan dolayı bugün
Rusya makarna mamulleri pazarı dış ticarete az bağımh olup, 2000 ve 2001
yıllarındaki ithal ürünlerinin iç pazardaki payı %3,5 ve %3,7 oranında
gerçekleşmiştir. Bununla birlikte ihracat oranı üretim hacminin %rini
aşmamaktadır.
Rusya Piyasasındaki İtPıal Malcarnanın Payı
Rusya Piyasasındaki İthal Makarnanın Payı
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1997 r.
1998 r.
1999 r.
2000 r.
2001 r.
Rusya pazarına makarna ürünleri genel olarak İtalya, Çek
Cumhuriyeti ve Almanya'dan ithal edilmiştir. Rusya ürünleri de Moğolistan
ve Kazakistan'a ihraç edilmiştir.
Makarna İthalatının Ülkelere Göre Dağılımı
% 50
m 1997
m 1998
40
20 -
10-
I
•
0•
İtalya
İran
Çek
Cum.
Mac. Türkiye
Pol
Vietnam
Alm.
Fin.
Diğer
•
1999
•
2000
2001 Yılı Ocak - Nisan Dönemi İtibariyle
İthalatın Üllcelere Göre Dağılımı
İspanya
3% ^
Diğer ülkeler
18%
İtalya
29%
Macaristan
3%
Fransa
4% "
Ukrayna
4% "
Polonya
5% "
Kazakistan
7%
Almanya
13%
Çek
Cum.
14%
1997 yılında Rusya'ya 2000 yerli firma ve girişimci tarafından
makarna ithal edilirmiş. Ürünün en büyük tüketicileri Moskova (%59) ve St.
Petersburg'dur (%20). 1997 yılından itibaren Rusya'ya ithalat yapan
firmalarının sayısı ise 4 kat azalmıştır.
Rusya Makarna İthalatçısı Firmalar
Firma
«Bük Soft» (Moskova)
«Infolink» (Moskova)
«Lamans» (Moskova)
«Ppofstroykompleks-M»
(Moskova)
«Top Sikret» (Moskova)
«Vikunya» (Moskova bölgesi)
«Eligos» (Sankt Peterburg)
«Passim TF» (Novosibirsk
bölgesi)
«Yutland» (Primorsk bölgesi)
Üretici ülke
Polonya, İspanya, Macaristan, Belçika,
Fransa
italya
Çek Cumhuriyeti
Ukrayna
Almanya, Slovenya
italya
italya
Kazakistan
Çin
2.2.4. Genel Değerlendirme
1) Rusya pazarında üretimde uzun süre gözlenen düşüş 1996 yılından
itibaren artışa geçmiştir. 1997 yılındaki üretim hacmi %64 artarak 2001
yılında 745 bin tona ulaşmıştır. Bu eğilimin yakın gelecekte de devam etmesi
ve pazarın genişlenmesi beklenmektedir. Üretim artışının yıllık %4-5
oranında gerçekleşmesi beklenmektedir.
2) Gelecek dönemler hakkında piyasada oluşan ortak kanaat ürün
çeşitlerinin ve üretim kapasitesinin daha da artacağı, ithalatın düşeceği ve
makarna sektörünün yeniden yapılandırması yönündedir. Bununla birlikte
makarna ürünlerinin ithalatının yerli düşük fiyatlarla frenlenmesi
mekanizmasının da süreceği tahmin edilmektedir.
3) Rusya makarna pazarı dış ticarete eskisi gibi bağımlı değildir. İthal
ürünlerin iç pazardaki payı %3-4 civarındadır.gerçekleşmektedir. ihracat ise
toplam üretimin %Vi civarındadır.Bununla birlikte ihracat oranı üretim
hacminin %Vi aşmamıştır. İtalyan, Çek ve Alman ürünleri ithal edilirken
sınırlı miktarda ürün Moğolistan ve Kazakistan'a satılmaktadır.
4) Yerli büyük üreticiler Makfa (Çelyabinsk), Vermani (Nijniy
Novgorod), Verola (Şamara), 1. Petersburg makarna fabrikası
(Peterburg)'dır. Büyük yabancı firmalar ise Angesi SPA, Pasta Zara SPA,
Federiçi SPA (İtalya) ve Adriana SRO (Çek Cumhuriyeti) şirketleridir.
5) Makarna üretim miktarı Rusya içinde bölgelere göre değişim
göstermektedir. Merkez ve Uralsk bölgeleri Rusya üretiminin yarısından
fazlasını sağlamaktadır.
6) Makarna piyasasının yeniden düzenlenmesi aşamasında
paketlenmiş ürün üretiminin artması gözlenmektedir. Paketlenmiş ürün
payı piyasanın %25'ini kapsamakta olup istikrarlı bir artış eğilimi
görülmektedir. Uzmanlara göre bu süreç halkın gelirlerinin artışıyla
orantılıdır.
7) Büyük üreticiler piyasada hakim olmak ve rakiplerini pazarın
dışına itmek amacı ile aktif faaliyette bulunmaktadır.
8) Piyasa hareketleri büyük ölçü ile mevsimle bağlantılıdır. Tüketim
ilkbaharda artar ve mayıs-haziran aylarında zirveye ulaşır. Daha sonra
istikrarsızlaşarak düşüş eğilimi gösterir ve en düşük satışlara sonbaharda
rastlanır.
9) Yüksek ürün ve ambalaj kalitesi ile beraber düşük maliyetli
hammaddeden yapılan orta sınıf makarna çeşitleri daha çok rağbet
görmektedir. Makarna tüketimi gelir düzeyi, demografik yapı, veya ailedeki
fert sayısına bağımlı değildir. Makarna tüketicileri geleneksel makarnaları
(boynuzcuklar, şehriye, spagetti) tercih etmektedirler. 18 yaşından büyük
olan Rus nüfusunun %96'sı makarna tüketicisi konumundadır.
10) Makarna genel olarak gıda mağazaları, ticari serekler ve toptan
çarşılarda satılmaktadır. Alım sıklığı ayda birkaç kez olup alım miktarı yarım
üa bir kilodur. Toptan alımlar daha büyük miktarlarda (2-3 kilo) yapılır.
11) Makarna seçiminde tüketiciyi ilk olarak ürün kalitesi, ikinci
olarak düşük fiyatı, üçüncü olarak tartma yolu ile alma imkanı ilgilendirir.
Üstelik tüketiciler çoğu defa markadan çok mamullerin görünüşüne,
ambalajına ve fiyatına dikkat etmektedirler. Gittikçe, kalitesi yükselen yerli
ürünlere tercih verilir. Yerli üretimli makarnaları Tüketicilerin %84'ü yerli
ürünleri tercih etmektedirler.
2.3.
RUS MAKARNA FİRMALARI
2.3.1. Rus Makama Pazarına Hakim Bazı Firmalar
OAO "Ekstra-M"
OAO
" 3 K C T p a M"
C'Ekstra" AHSŞ)
Kimlik Kartı
ülke:
Şehir:
indeks:
Adresi:
Telefon:
Faks:
E*mail:
Web-adresi:
Şirketin törü:
Rusya
Moskova
107113
N22, 3. Rıbinskaya Sok. (3-a PBiÖHHCKaH yjı., 22)
7 (095) 231 29 19; 269 8052; 269 7745; 269 8117
7(095) 231 2931
Marketinefa)extram.m, sales(S!extram .m
Www.hleb.net/ekstra-m
Açık Hisse Senetli Şirket
Birinci Moskova Makarna Fabrikası (bugünkü adıyla "Ekstra-M"),
1941 yılında kurulmuştur. 1993 yılında işletme "Ekstra-M" Açık Hisse
Senetli Şirkete dönüştürülmüştür. Bugün şirketin hissedarlarının sayısı 284
tüzel ve gerçek kişidir.
Fabrika, 30 türden fazla makarna mamullerinin üretiminde
ihtisaslaşmakta olup Rusya'nın en büyük makarna üreticilerinin arasında ve
üretim kapasitesine göre "Makfa" şirketlerinden sonra ikinci sırada yer
almaktadır. Fabrikanın Rusya makarna piyasasındaki payı %9-9,5,
Moskova'da %40'tan fazladır.
İleri pazarlama yöntemleri ve üretim teknolojilerinin kullanımı
sayesinde "Ekstra-M" şirketi her yıl üretimini arttırmaktadır. Örneğin 2000
yılında "Fava" İtalyan şirketinden iki üretim hattı alınmış ve kurulmuştur.
Bu tedbirler sayesinde firma 2000 yılındaki üretimini 1999 yılın göre %40,4
arttırarak 57.400 ton düzeyinde bir üretim elde etmiştir.
Bugün fabrikanın ürünleri Rusya'nın 60 bölgesine dağıtılmakta ve
yurtdışında da tanınmaktadır. Üretilen makarnanın kalitesi en büyük
uluslararası fuarlarda aldığı ödüllerden görülebilir. (Altm ve gümüş
madalyalar, "Moskova Kalitesi" işareti "Rusya'nın en kaliteli 100 malı",
"Yılın Malı" vs).
OAO "Pervaya Peterburgskaya Makaronnaya Fabrika"
O AO "1-aH neTepGyprcKaa MaKaponnaH (|)a6pHKa" (FlaHHa)
C'l. St. Petersburg Makarna Fabrikası''Açık Hisse Senetli Şirketi)
ülke:
Şehir:
İndeks:
Rusya
St. Petersburg
196084
N21, KoH Tomçaka Sok (yjı. Kojih ToMHaKa, 21)
7(812) 298 0976
Telefon:
7(812) 298 7690
Faks:
Offıce(a).pasta. spb .ru
E-mail:
HttD://v^ww.üasta.spb.ru/
Web-adresi:
Açık Hisse SenetU Şirket
Şirketin türü:
"1. St. Petersburg Makarna Fabrikası" 1914 yılında kurulmuştur.
Fabrikanın o zamanki adı "M. İbanova - N. Goldberga hisse senetli şirketi"
idi. 1917 devriminden sonra "Leningrad makarna fabrikası" adını almıştır. 2.
Dünya Savaşı öncesinde yeni makineler ile donatılmıştır. 1960-1968 yılları
arasında üretimin yeniden düzenlenmesine yönelik proje hazırlanmış ve
gerçekleştirilmiştir. 10 yıl sonra fabrika tekrar restore edilmiştir.
"1. St. Petersburg makarna fabrikası" 20 türden fazla uzun ve kısa
makarna mamullerinin üretiminde ihtisaslaşmakta olup Rusya'nın Kuzey ve
Batı bölgelerindeki en büyük fabrikalarının arasında; ülkede ise, üretim
kapasitesine göre, "Makfa" ve "Extra-M" şirketlerinden sonra üçüncü sırada
yer almaktadır. Fabrikanın St. Petersburg makarna piyasasındaki payı
%40'tır.
2002 yılında fabrika 31 bin ton makarna üretmiştir. 2003 yılında ise
üretim hacminin 35 bin tona kadar arttırılması planlanmıştır.
Günümüzde fabrika İtalya ve İsveç'ten getirilen makinelerle
donatılmıştır. Fabrikanın ürünleri büyük uluslararası fuarlarda onur
belgeleri kazanmıştır. ("Dünya Fuarı Altın Madalyası", "1998 yılı Rusya
Çiftçisi", "Yeşil Yıldız", "1999 Makarnası").
Sert rekabet ortamında faaliyet gösteren "1. St. Petersburg makarna
fabrikası" çağdaş pazarlama yöntemlerini kullanarak stratejik büyüme
planlarını gerçekleştirmektedir. İşletmede yeni pazarlama politikası
uygulanmaktadır. Bugün ürün dağıtımı Rusya'nın tüm bölgelerine
yapılmaktadır.
OAO Russkiy Produkt
OAO
PyccKHH npojuyKT
Rus Gıda Açık Hisse Senetli Şirketi
Kimlik Kartı
Ülke:
Şehir:
liiiiiiw
E-mail:
Web-adresi:
Şirketin türü:
Rusya
Moskova
107143
Nl, Permskaya Sok. (yjı. riepMCKaa,
7 (095) 755 8458
7 (095) 755 8460
AlekschefSîrusDrod.ru
Htto ://www.rusprod.ru/
Açık Hisse Senetli Şirket
BJI.. 1)
"Rus gıda" şirketi bir üretim birliği şeklini taşıyıp gıda ürünlerinin
üretimi ve satılmasında ihtisaslaşmakta olan Rusya liderlerinden biridir.
"Rus gıda" şirketi 1996 yılında kurulmuştur. Hisselerinin %70'i
şirketin yönetim kadrosuna, %30'u özel hissedarlara aittir. 2003 yılı itibariyle
"Rus gıda" şirketi; kahve, çay, kızartmalık patates, çorba ve lapalar, makarna,
jöle, pasta, kakao gibi gıda türlerini üretmektedir.
"Rus gıda" bünyesindeki bazı işletmeler aşağıdadır:
> "Kolos" (Moskova konsantre gıda deneysel fabrikası);
> "Moskova Gıda Fabrikası";
> "Supermaks" makarna fabrikası
>
"Detçinsk sebze konsantreleri fabrikası".
2.3.2. En Büyük 50 Makama Üreticisi
1. OAO "HejınGHHCKaH MaKapoHHaH (|)a6pHKa "MAKOA"
OAO "Çelyabinskaya makaronnaya fabrika" 'MAKFA"
''MAKFA " Çelyabinsk makarna fabrikası AHSŞ^
2.
0A0"3KCTpaM"
OAO "Ekstra-M" ("Ekstra'' AHSŞ) (Moskova)
3. OAO " 1 -aa N E T E P 5 Y P R C K A H M a K a p o n n a H (|)a6pHKa" (IlaHHa)
OAO "Pervaya Peterburgskaya makaronnaya fabrika"
("1. Peterburg makarna fabrikasıAHS§), (Sankt-Peterburg şehri)
4.
OAO "PyccKHÎi npoAyKT"
OAO ''Russkiyprodukr AHSŞ("Rusgıdası"), (Moskova)
5. 3AO CaMapcKa5i M a K a p o H H a a ( ^ a ö p H K a "Bepojıa"
ZAO^ "Verola" (Şamara makama fabrikası KHSŞ)
6.
OAO "BepMaHH"
Termani' AHSŞ (Nijniy Novgorod şehri)
' AHSŞ - açik hisse senetli şirket
^ KHSŞ - kapalı hisse senetli şirket
7. OAO "CMOJTCHCKoe aKUHOHepHoe o 6 m e c T B O MaKapoHHbix hsacjihh"
OAO "Smolenskoe aktsionemoye obsestvo makaronnıh izdeliy"
('Cmolensk hisse senetli makarna mamulleri derneği ' AHSŞ^
8. KoMÖHHaT xjıe6onpoAyKTOB hm. TpHropoBHHa (3A0 Oóte^HHeRHe
"CoK)3-nHiu.enpoM")
"Kombinat hleboproduktob imeni Grigoroviça" (ZAO "So5aızpisçeprom")
Grigoroviça adına ekmek ürünleri işletmesi (Çelyabinsk şehri)
9.
OAO "CBepAJIOBCKHH XJie60MaKap0HHbIH KOMÓHMax"
OAO "Sverdlovskiy hlebomakaronnıy kombinat"
(Sverdlovsk ekmek ve makarna işletmesi AHSŞ)
10. OAO "OMCKa^ MaKapOHHaH 4)a6pHKa"
OAO "Omskaya makaronnaya fabrika"
(Omsk makarna fabrikası AHSŞ)
11. OAO "Pycbxjıe6"
OAO "Rushleb" AHSŞ (Rus ekmeği AHSŞ), (Yaroslavi Şehri)
12. OAO "AjTTaHCKHe MaKapOHbi" ("AjiMaK")
OAO "Altayskiye makaronı" AXmdSC) AHSŞ (Altay makarnaları), (Barnaul
şehri)
13. OAO "JlHneuKxneÓMaKapoHnpoM"
"Lipetskhlebmakaronprom" AHSŞ
14. OAO "BjıaAHMHpcKHe MaKapOHbi"
"Vladimirskie makaronı" AHSŞ (Vladimir makamalan)
15. 0 0 0 "PACTMAC" (öbibuihh "MHKC-flefiMa", GbiBuiHH 0 0 0
"MHKOM")
"RASTMAS" AHSŞ (eskiden 'MÎKS-Deyma', eskiden 'MtKOM'
^//5',$:)(Kaliningrad şehri)
16. OAO "yjıaH-yA3HCKaH MaKapOHHaH 4)a6pHKa"
OAO "Ulan-Udenskaya makaronnaya fabrika"
(Ulan-Ude makarna fabrikasi AHSŞ)
17. OAO "HoBOHeöoKcapcKaa MaKapoHHan 4)a6pHKa"
"Novoçeboksarskaya makaronnaya fabrika" AHSŞ
(Novoçeboksarı makarna fabrikası), (Samara bölgesi)
84
18. 0 0 0 " 3 J ı A T O Y C T B E X J ı E 5 " ( % o c j ı a B C K H H xjieGosaBOA JVsS)
0 0 0 "Zlatousthieb" {Zlatoust ekmeği),(^95 Yaroslavl ekmek fabrikası)
19.
OAO "KpacHOKaMCKaa M a K a p o H H a a 4)a6pHKa"
'Krasnokamskaya makaronnaya fabrika', (Perm bölgesi)
20. OAO "KoHAHTepcKO-MaKapOHHan 4)a6pHKa"
OAO 'Konditersko-makaronnaya fabrika' (Pasta ve makarna fabrikası AHSŞ),
(Kaluga şehri)
21. OAO "KeMepoBoxjıe6"
OAO 'Kemerovohleb' (Kemerovo ekmeği AHSŞ)
22. 3A0"ATpyc"
ZAO 'Atms' (Rostov şehri)
23. OAO "y4)HMCKaH M a K a p o H H a a 4^a6pHKa"
OAO 'Ufimskaya makaronnaya fabrika' (Ufa makarna fabrikasi AHSŞ)
24. OAO "CapaTOBCKaa MaKapoHHaH (})a6pHKa"
OAO 'Saratovskaya makaronnaya fabrika'
(Saratovsk makarna fabrikasi AHSŞ)
25. OAO "KypnaTOBCKHH x j ı e 6 o K O M 6 H H a T "
OAO 'Kurçatovskiy hlebokombinat'
(Kurçatovsk ekmek işletymesi AHSŞ), (Kursk bölgesi)
26. 3A0"KPACK0H"
ZAO 'KRASKON' (Krasnoyarsk şehri)
27. 0A0"Xjıe6"
OAO 'Hleb' (Ekmek AHSŞ), (Perm şehri)
28. OAO "Xa6apoBCKMaKapoHcepBHc"
OAO 'Habarovskmakaronservis'
(Habarovsk makarna servisi AHSŞ)
29. OAO "HoBOCHÖHpcKaa MaKapOHHa)! (|)a6pHKa"
OAO 'Novosibirskaya makaronnaya fabrika'
(Novosibirsk makarna fabrikasi AHSŞ)
30. 0 0 0 "IleHseHCKaa MaKapoHHa^ $ a 6 p M K a "
0 0 0 Tenzenskaya makaronnaya fabrika'
(Penza makarna fabrikasi LŞ)
31.
OAO
"BopoHC^CKaH M a K a p o H H a n (|)a6pHKa"
OAO ' Voronejzkaya makaronnaya fabrika'
(Voronej makarna fabrikasi Ltd.Şt.)
32. OAO "CapaHCKHİî KOMOHHax MaKapoHHbix hsacjihh"
OAO 'Saranskiy kombinat makaronmh izdeliy'
(Saransk makarna mamulleri işletmesi AHSŞ)
33. OAO "npoMBiuiJieHHO-ToproBoe npe^opH^THe "MaKapna"
OAO 'Makama', (Volgograd şehri)
34. OAO "KypcKMaKapOHnpoM"
OAO 'Kurskmakaronprom' (Kursk makarna
35. OAO "MaKapoHnpoM"
OAO 'Makaronprom' (Makarna
sanayi AHSŞ)
sanayi AHSŞ), (Nalçik şehri)
36. EKaxepHHGyprcKoe MYII "EKaxepHHOyprcKHH xjieooKOMOHHax"
'Ekaterinburgskiy hlebokombinat' ('Ekaterinburg ekmek işletmesi)
37. OAO "MaKapoH-CepBHc"
OAO 'Makaron-Servic' (Makarna
Servisi AHSŞ), (Bryansk şehri)
38. OAO"MaKKOH"
OAO 'Makkon' (Makkon AHSŞ), (Moskova bölgesi, Kaşmira şehri)
39.
OOO
"UJleKHHCKHH MaKapOHHO-KOH^HXepCKHH KOMOHHax"
OOO 'Şekinskiy makaronno-konditerskiy kombinat'
(Şekinsk makarna ve pastane fabrikasi AHSŞ), (Tula bölgesi)
40.
OAO "KasaHCKaa M a K a p o H H a a (|)a6pHKa"
OAO 'Kazanskaya makaronnaya fabrika'
(Kazan makarna fabrikasi AHSŞ)
41.
OAO
"KHpOBCKHH KOHAHXepCKO-MaKapOHHBIH KOMÓHHax"
0 0 0 'Kirovskiy konditersko-makaronnoiy kombinat'
(Kirov pastane ve makarna fabrikasi AHSŞ)
42.
OAO
"HBaHOBCKHH X j ı e 6 o K O M 6 H H a T
MS"
OAO "îvanovskiy Hlebokombinat JV23"
(Ivanovo ekmekfabrikası MsS AHSŞ)
43. OAO "CjI060ACK0H MaKapOHHO-KOHAHXepCKHH KOMOHHaT"
OAO 'Slobodskiy makaronno-konditerskiy kombinat'
(Slobodsk makarna ve pastane fabrikası AHSŞ), (vyatka bölgesi)
44.
OAO
" H H ^ H C T a r H J i b C K H H xjTe6oKOM6HHaT"
OAO "Nijnetagilskiy hlebokombinat"
(Nijniy Tagil ekmekfabrikasım AHSŞ)
45. OAO "BaOKajixjieG"
OAO "Baykalhkeb" (Baykal ekmeği AHSŞ), (Irkutsk bölgesi, Baykalsk şehri)
46. OAO "FICKOBCKHH XJie60K0M6HHaT"
OAO "Pskovskiy hlebokombinat" (Pskov ekmekfabrikasım AHSŞ)
47. 3A0 "^pocjıaBCKHH Xjıe6o3aBo;i JVo2"
ZAO "Yaroslavskiy Hlebzavod Xo2" (Yaroslav ekmekfabrikası Nq2" AHSŞ)
48.
3A0"AHHTJ1TA"
ZAO "Anit Ltd", (Krasnodar şehri)
49. OAO "HîKeBCKHH x j ı e 6 o K O M 6 H H a T "
OAO "İjevskiy hlebokombinat" (tjevsk ekmekfabrikası)
50. OAO "ApMaBHpcKHH xjieGonpoAyKx"
OAO "Amıavirskiy hleboprodukt" (Armavir ekmek mamulleri AHSŞ)
(Krasnodar bölgesi, Armavir şehri)
3. BOLUM
SONUÇ VE
DEĞERLENDİRME
3.1. SEKTÖRDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR
Ülkemizde makarnalık buğday üretimi, bitki islahçısı, devlet, üretici
ve sanayici çerçevesinde yapılmakta olup, düşük kalitede makarnabk
buğday üretiminin nedenleri şu şekilde sıralanabilir.
i) Makarnalık buğdayda aranan kalite kriterlerine uygun çeşitlerin
bulunmaması:
Buğdayda kaliteyi belirleyen çeşittir, çeşit performansını ise genetik
ve çevre faktörleri etkilemektedir. Islahçı arzu edilen kalite kriterlerini bir
çeşitte kombine etmeye çalışır. Bunun için melezleme, introduksiyon, veya
mutasyon yoluyla varyasyon yaratır ve istenilen tip bu çeşitten seçilir.
Bu güne kadar yapılan bitki İslah çalışmaları devlet sektöründeki
kuruluşlar tarafından yapılmış olup, yetersiz görülen sanayici-islahçı işbirliği
nedeniyle sanayicinin istediği yöndeki ıslah çalışmalarının fazlasıyla
başarılamamış olduğu ve elde edilen çeşitlerin kalite düzeyinin de istenilen
doğrultuda gerçekleştirememiş olduğu tespit edilmiştir.
Makarnalık buğday ıslah programı sanayicinin istediği kalite
kriterlerine göre yapıldığı takdirde, gerek fiziksel gerekse kimyasal kalite
kriterlerinde istenen düzeylere ulaşılması mümkün olacaktır.
ii) Makarnalık Buğday Islahmda Karşılaşılan Problemler:
i) Verim Düşüklüğü;
Durum buğdayı üretiminin, ekmeklik buğday üretimine göre daha
zahmetli olup uzmanlık gerektirmesi ve veriminin daha düşük olması
nedeniyle son yıllarda İslah edilen, hastalıklara dayanıklı yüksek verimli ve
kaliteli ekmeklik buğdaylar üretilmektedir. Sektörde yaşanan bu sorun
izlenecek doğru fiyat politikalarıyla ortadan kalkabilecektir.
ii) Soğuğa ve Kurağa dayanıklılık;
Makarnalık buğdaylar ekmeklik buğdaya nazaran soğuk ve kurağa
karşı daha duyarlı olup ekmeklik buğdaylara göre daha geç oluşuma girerler.
Ülkemizde bahar dönemindeki 25-30 C^'nin üzerindeki sıcaklıklar
makarnalık buğdaylarda embriyo kırışıklığına yol açarak verimi % 40
düşürmektedir.
Bu nedenle, soğuğa dayanıklı genotipler belirlenerek bunların
melezleme ıslah programlarına alınmasıyla soğuğa dayanıklı yeni çeşitler
geliştirilebilir. Bunun için çok sayıda melezin farklı kuraklık eğilimleri
gösteren bölgelerde düzenlenecek denemelerde uygun seleksiyon kriterleri
bulunarak test edilmesi gerekmektedir.
iii) Kalite;
Geçmiş yıllarda makarnalık buğday ıslah programlarında verime
ağırlık verilmesi, verimle ters ilişkisi içerisinde olan kaliteyi düşürmüştür.
Sanayici tüketicinin istekleri doğrultusunda oluşturduğu kalite kriterlerini,
ıslahçının geliştirdiği çok sayıda melez hattı laboratuarlarında test ederek
seçimini kendisi yaptığı takdirde hem sanayici hem tüketici tatminkar
olabilecektir.
iv) Islah edilen Yeni Çeşitlerde Sulama ve Gübreleme gibi
Yetiştirme Tekniklerinin Belirlenmesi;
Islah edilen makarnalık buğday çeşitleri genellikle doğal yağış
koşullarına uygun olarak geliştirilmiştir. Ülkemizde özellikle GAP bölgesi
gibi sulamaya uygun alanlarda rotasyonla makarnalık buğday üretiminin
yapılabilmesi için sulu koşullarda ekmeklik buğdayla yarışabilecek ve kaliteli
makarnalık buğday çeşitlerinin ıslah edilmesi de gereklidir. Ayrıca verimi ve
kaliteyi önemli düzeyde etkileyen azotlu ve çinko katkılı gübrelerin
makarnacılık buğday yetiştiriciliğinde hangi gelişme dönmelerinde ve ne
miktarda kullanılması gerektiği gibi tekniklerin de araştırılması
gerekmektedir.
v) Makarnalık Buğday Üretiminde Destekleme Politikasının
Olmaması;
Ülkemizde kaliteli makarnalık buğdayın ekim alanı ve ne miktarda
üretim yapılacağına dair tarımsal politikanın olmaması, sadece alım garantisi
ile destekleme alımının yapılması ve sanayicinin ihtiyacını karşılamak
amacıyla sert buğday üretimini artıracak, teşvik edecek önlemleri içeren
politikanın olmaması kaliteli makarnalık buğday üretiminde karşılaşılan
sorunları oluşturmaktadır.
3.2. MAKARNA TİCARETİNİ GELİŞTİRME YOLLARI
a) Öncelikle makarnanın taşıdığı özellikler konusunda tüketicilerin
aydınlatılması ve kalitenin yükseltilmesi sağlanmalıdır. Makarnanın fazla
besleyici olmadığı ve kilo yaptığına dair yaygın olan inancın kırılması için
öncelikle aile içi mutfak ihtiyaçlarının saptanması ve damak zevklerinin
yönlendirilmesinde etkili olan hanımlara makarnanın enerji veren ancak
kilo aldırmayan bir besin maddesi olduğunun çeşitli yollarla etkin bir
şekilde anlatılması gerekmektedir.
b) Bunun yanısıra vitaminlerce zenginleştirilmiş ve çocuklara yönelik
olarak üretilecek makarnaların etkili bir reklam kampanyası ile piyasaya
sunulması makarna tüketimini artıracak bir faktördür.
c) Tüketim artışında etkili olacak bir diğer faktör ise belirli sayıda
ürün alan kişilere yemek tarifleri içeren kitaplar veya çeşitli hediyelerin
verilmesi, genelde yoğurt, ketçap vb. gibi ürünlerle tüketilen makarnaya
yönelik Türk tüketicisinin damak tadına uygun makarna soslarının piyasaya
sunulması söz konusu ürüne olan talebi artıracaktır.
d) Tanıtımın yanısıra talebi artıracak faktörlerden birisi de
makarnanın kalitesidir. Makarnanın kalitesini etkileyen faktörlerin
hasında da makarna üretiminde kullanılan irmiğin elde edildiği durum
buğdayının kalitesi gelmektedir Bazı firmalar tarafindan özellikle dökme
makarna olarak nitelendirilen makarnanın üretilmesinde düşük kaliteli
durum buğdayı ve ekmeklik buğday kullanmaktadır.
Dökme makarna tüketiminin kırsal kesiminde ve gelir düzeyinin
düşük olduğu bölgelerde daha fazla olduğu, bu kesim insanlarının
makarnadan ziyade bulgur, erişte vb gıda maddelerini daha çok tükettikleri
bilinmektedir.
Sonuç itibariyle, Rusya ve ABD pazarlarını kaybeden Türkiye, büyük
ihracat potansiyeline sahip olmasına rağmen günümüzde iç talepteki
yetersizliğin de etkisiyle makarna üreticileri fabrikalarını atıl kapasite ile
çalıştırmak zorunda kalmışlardır.
Doğal olarak, % 40-50 civarında olan atıl kapasite ile imalat yapan
makarna üreticilerinin kısa dönemde ihracat ve tüketimlerini arttırma
şanslarının çok zor olduğu görünmektedir.
Ancak, sektörün yaşadığı atıl kapasite ve ihracat sorununa çözüm
bulmak amacıyla aşağıda yer alan hususların yapılması önerilebilir;
Kısa Dönemde;
1) Firmalarımıza yatırım amaçlı teşvik verilmemesi,
2) Eğer teşvik verilecekse bu teşvikin durum buğdayı fiyatının dünya
piyasalarındaki fiyatlara uygun hale getirilmesi için verilmesi.
Orta Dönemde;
1 ) İç piyasadaki tüketimin arttırılmasına yönelik geçmişte
"Mercimek" örneğinde olduğu gibi tanıtım çalışmaları ile reklam
kampanyalarının bir benzerinin makarna için de devreye
sokulması,
2) Tek pazara dayah ihracat alışkanlığından vazgeçilmesi ve ihracat
pazar ve ürün çeşitlendirilmesine yönelmenin sağlanması.
Uzun Dönemde;
Firma fabrikalarının Ortadoğu'ya, Eski Sovyet Cumhuriyetleri'ne vb.
ülkelere taşınması ve/veya ortaklıklar kurulmasına yönlendirilmesi ve bu
yönde teşvik verilmesi.
ÖZETLE
RUSYA FEDERASYONU
YABANCI SERMAYE
MEVZUATI
RUSYA FEDERASYONU'NDA YABANCI SERMAYE
YATIRIMLARI
İşbu Federal Kanun yabancı yatırımcıların Rusya Federasyonu'nda temel
yatırım haklarını ve bunlardan doğan gelir ve kazançlarını garanti etmekte,
ayrıca yabancı yatırımcıların girişimcilik faaliyetlerinin gerçekleştirmesi
şartlarını belirlemektedir.
Madde 1. Federal Kanuna konu olan ilişkiler ve Kanunun uygulanma alam
1. Bu Kanun, Rusya Federasyonu'nda (Rusya) yapılacak yabancı
yatırımlarla ilgili, devletin yabancı yatırımcılara sağladığı garantilerle
ilgilidir.
2. Bu Kanun, banka ve diğer kredi kuruluşlarına veya sigorta
kuruluşlarına yapılacak yabancı yatırımlar için geçerli değildir. Bu tür
kuruluşlara yapılacak yatırımlar Bankacılık veya Sigortacılık Kanunları ile
düzenlenmektedir.
3. Bu Kanun , ticari amaç gütmeyen kuruluşlara (dernek, vakıf)
yapılacak yabancı katkılar için geçerli değildir.
Madde 2. Federal Kanunda kullanılan bazı temel kavramlar
Direkt Yabancı Yatırım: Rusya'da mevcut veya yeni kurulacak bir
şirketin sermayesindeki yabancı yatırımların payı % lO'dan az olmaması
halinde direkt yatırım sayılacaktır. (Rusya'da kurulacak temsilci ofisin duran
varlıklarına yapılacak yatırımlar; yabancı yatırımcının Rusya'da
gerçekleştireceği finansal kiralama (leasing), getireceği varlığın gümrük
değeri 1 Milyon Ruble'nin üstünde olması şartıyla ve söz konusu varlığın TN
BED SNG nomenklatürünün XVI ve XVII bölümlerinde yer alması şartıyla.)
Öncelikli Yatırım Projesi: Yatırım projesinde, yabancı yatırımların
toplam payı 1.000.000.000 Ruble'den (40.000.000 $) düşük olmaması şartı
aranmaktadır (Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihteki Merkez Bankası kuru
dikkate alınarak eşdeğer döviz tutarı tespit edilecektir).
Yabancı sermayeH şirkette yabancı sermayenin kuruluş (toplam)
sermayesindeki payı 100.000.000 Ruble'den (4.000.000 $) düşük olmaması
halinde öncelikli yatırım projesi olarak değerlendirilecektir.
Q7
Toplam Vergi Yükü: İthalat gümrük vergilerinin, federal vergilerin
(Rusya'da üretilen mallarm lüks tüketim vergisi ile KDV dışmda) ve bütçe
dışı fonlarına (emeklilik fonu hariç) ödenen primlerin toplam yüküdür.
Madde 3. Rusya'da yapılan yabancı yatırımların hukuki
statüsünün düzenlenmesi
1. Yabancı yatırımların hukuki durumu işbu federal kanun, diğer
federal kanun ve yasal düzenlemeler ve uluslararası anlaşmalar ile
düzenlenir.
2. Rusya Federasyonu bölge yönetimleri de bu federal kanuna uygun
olması şartıyla yabancı yatırımlarla ilgili kendi kanunlarını koyabilir (bunun
açıklaması detayh olarak daha sonra yapılacaktır).
Madde 4. Yabancı yatırımcıların ve yabancı sermayeli şirketlerin
faaliyetleri ile ilgili düzenleme
1. Yabancı yatırımcılara, faaliyetlerini gerçekleştirmeleri için
sağlanacak koşullar ve faaliyetlerinden sağladıkları kazançların
değerlendirilmesi koşulları Rus firmasına sağlanan koşullardan daha kötü
olamaz.
2. Sadece aşağıdaki hallerde yabancı yatırımlara kısıtlamalar
getirilebilir.
• Anayasa düzeninin korunması ile ilgili yasal düzenlemelerde
• Manevi değerlerin korunması ile ilgili yasal düzenlemelerde
• Sağlık düzenlemelerinde
• Başka kişilerin hak ve kanuni menfaatlerinin korunması ile ilgili düzen­
lemelerde
• Savunma ve devletin iyi güvenUğinin korunması ile ilgiU düzenlemelerde.
3. Rusya'daki temsilcilik, yabancı şirketin fonksiyonlarının tamamını
veya bir kısmını Rusya'da yürütebilir, eğer ki yabancı şirketin kuruluş amacı
ve faaliyetleri ticari nitelik taşımakta ve ana şirket, temsilciliğin
sorumluluklarını üstleniyor ise.
4. Yabancı sermayeli şirketlerin kardeş şirketleri veya bağlı şirketleri,
Rusya Federasyonu'nda faaliyette bulunmaları halinde bu kanunda belirtilen
garanti ve muafiyetlerden yararlanamaz.
5. Yabancı yatırımcı veya Rusya'da kurulan ve yabancı sermayenin
%10'dan fazla olduğu yabancı sermayeli şirket, sağladığı kazançları yeniden
yatırım (reinvestment) amacıyla kullanmıyorsa, bunlar bu kanunda yer alan
garanti ve muafiyetlerden eksiksiz olarak yararlanacaktır.
6. Rus bir şirket "yabancı sermayeli şirket" statüsünü, yabancı bir
yatırımcının katılımı ile alır ve bu kanunda yer alan garanti ve
muafiyetlerden eksiksiz yararlanabilir.
Yabancı yatırımcı çekildiği gün şirket, "yabancı sermayeli şirket"
statüsünü yitirir (Birden fazla yabancı yatırımcı söz konusu ise tüm yabancı
vatırımcıların çekilmesi ile). O günden itibaren şirket ve yabancı yatırımcı
Du kanundaki garanti ve muafiyetleri yitirir.
Madde 5. Yabancı yatırımcıların Rusya Federasyonu'ndaki
faaliyetlerinin hukuki haklarmm garantisi
1. Yabancı yatırımcının, bu kanundan ve diğer federal kanunlardan
ve/veya uluslararası sözleşmelerden doğan hak ve menfaatlerinin koşulsuz
şartsız korunacağı garanti edilmektedir.
2. Yabancı yatırımcılar, devlet ve/veya yerel yönetim organlarının
veya diğer yetkililerin kanunsuz davranışlarından (önlem almamalarından)
dolayı uğrayacakları zararların tazmin edilmesini talep etme hakkına
sahiptir.
Madde 6. Her türlü yatırım şeklinden yararlanabilmenin garantisi
1. Yabancı yatırımcılar, Rusya Federasyonu Kanunları ile
yasaklanmamış tüm mevcut yatırım formlarında (şekillerinde) örgütlenebilir
ve yatırım yapabilir.
Yabancı yatırımcının, sermaye olarak getireceği varlıkların değeri,
Rusya Federasyonu Kanunları çerçevesinde tespit edilir.
Sermayenin değeri Rusya Federasyonu para birimi cinsinden ifade
edilir.
Madde 7. Yabancı yatırımcının hak ve sorumluluklarının
başkasma geçmesinin garantisi
1. Yabancı yatırımcı, Rusya Federasyonu Medeni Kanunu
çerçevesinde sözleşmeye, kanuna veya mahkeme kararına istinaden
kendisine ait hak (alacakları) ve sorumlulukları (borçları) başkasına
devredebilir.
2. Eğer yabancı devlet veya devletin yetki verdiği idare, Rusya
Federasyonu'nda yapılan yatırımın garanti edilmesi (sigortalanması)
;)rogramı çerçevesinde, yabancı yatırımcıya ödeme (sigorta ödemesi)
carşılığmda, şirketin alacakları üzerindeki, hakları elde ediyor ise, bu alacak
hakkının devri (alacakların temliki) Rusya Federasyonu'nda da geçerli
sayılacaktır.
Madde 8. Millileştirme veya devlet tarafmdan el koyma
durumunda yabancı yatırımcılara veya yabancı sermayeli şirketlere
sağlanacak tazminatların garantisi
1. Millileştirme veya devlet tarafından el koyma durumunda federal
kanunlarda veya uluslararası sözleşmelerde böyle bir şey öngörülmemiş ise,
yabancı yatırımcının veya yabancı sermayeli şirketin varlıklarına el
conulamaz.
2. El konulması halinde yabancı yatırımcıya veya yabancı sermayeli
şirkete, el konulan varlıkların bedeli ödenir. El konulmasına sebep olan
durumun ortadan kalkması halinde, yabancı yatırımcı (yabancı sermayeli
şirket) yargı yolu ile kendilerinden alınan varlıkların iade edilmesini
isteyebilir. Bu durumda varlıklar karşılığında kendisine ödenmiş paraların
iade edilmesi şarttır (varlıkların değer kaybetmesi gözönünde
bulundurulacaktır). Millileştirme halinde varhkların değeri ve diğer zararlar
tazmin edilir. Zararların tazmin edilmesi ile ilgili tartışmalar bu Kanunun
10. maddesi çerçevesinde çözülür.
Madde 9. Yabancı yatırımcının veya yabancı sermayeli
şirketlerinin aleyhine olan kanun değişiklikleri
1. Aşağıdaki konularla ilgili yeni federal kanun veya yasal
düzenlemelerin yürürlüğe girmesi ya da mevcut yasalardaki değişiklik
a) İthalat vergi oranlarındaki değişiklik (Rusya Federasyonu'nun, dış
ticarette ekonomik menfaatlerinin korunması programı çerçevesindeki
ithalat vergileri hariç)
b) Federal vergilerde değişiklik (Rusya'da üretilen malların lüks tüketim
vergisi ile KDV dışında)
c) Bütçe dışı fonlarda (Emeklilik Fonu dışında) yabancı yatırımcının ve
"öncelikli projeler" gerçekleştiren yabancı sermayeli şirketlerin toplam vergi
yükünü arttırıyor veya yabancı yatırımlarla ilgili kısıtlamalar ya da yasaklar
getiriyor ise (öncelikli projelerin finanse edilmesine başlandığı tarihte geçerli
olan eski düzenlemeyle kıyaslayarak), bu düzenlemeler, madde 9/2'de
belirtilen sure içinde yabancı yatırımcılar için geçerli olmayacaktır. (Rusya
Federasyonu'na yurtdışından getirilecek malların "öncelikli yatırım
projesinin" gerçekleştirilmesinde kullanılması şartıyla). Bu maddenin (9/1)
birinci paragrafında yer alanlar aşağıdaki şartlara uyan yabancı sermayeli
şirketler için geçerli olacaktır.
1. Yabancı sermayeli şirkette, yabancı ortağın kuruluş sermayesindeki
payı %25'in üstünde olması şartıyla yukarıdakiler geçerli olur.
ii. Toplam sermayedeki yabancı yatırımcının payına bakılmaksızın
"öncelikli yatırım projesi" gerçekleştiren tüm yabancı sermayeli şirketler için
geçerlidir,
2. Madde 9/rde belirtilen esaslar, yatırım projesinin gerçekleşme
süresi için geçerlidir, fakat projenin yabancı kaynaklı finansmanın
başlangıç tarihinden itibaren en fazla 7 yıl olabilir. Projenin başlangıç-bitiş
süresi, yatırımın türüne göre Rusya Federasyonu Hükümeti tarafından
tespit edilir.
3. Yabancı yatırımcı veya yabancı sermayeli şirket tarafından üretim
veya yol ve benzeri altyapıları kapsayan, yabancı yatırım tutarının 1 Milyar
Ruble'den az olmayan (Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihteki Merkez
Bankası kuru dikkate alınarak eşdeğer döviz tutarı) "öncelikli projelerin"
tamamlanma suresi 7 yılı aşıyor ise, Rusya Federasyonu hükümetinin alacağı
kararla madde 9/rde belirtilen ayrıcalıklı rejimin süresi uzatılabilir.
4. Madde 9 / r d e belirtilenler, aşağıdaki amaçlarla yapılacak
düzenlemeler için geçerli olmayacaktır:
a) Anayasa düzeninin korunması ile ilgiH yasal düzenlemelerde,
b) Manevi değerlerin korunması ile ilgili yasal düzenlemelerde,
c) Sağlık düzenlemelerinde,
d) Başka kişilerin hak ve kanuni menfaatlerinin korunması ile ilgili
düzenlemelerde,
e) Savunma ve devletin iç güvenliğinin korunması ile ilgili düzenlemelerde.
5. Rusya Federasyonu Hükümeti:
a) Madde 9/rde belirtilen konularda (gümrük vergileri, federal vergi ve
yabancı yatırımlara yasak ve kısıtlamalar) olumsuzlukların ölçülmesindeki
kriterlerini kendisi belirler.
i. "Öncelikli projelerin", Madde 24'te belirtilen federal organlarına
kayıt işlemlerini ve prosedürü tespit eder.
ii. Yabancı yatırımcıların veya yabancı sermayeli şirketlerin "öncelikli
projelerden" doğan sorumluluklarının madde 9/2 ve 9/3'te belirtilen süreler
içinde yerine getirilmesinin kontrolünü sağlar. Bu maddenin (9) birinci
bölümünde belirtilen şartların yerine getirilememesi halinde, bu maddede
(9) yer alan muafiyetlerden yararlanamazlar. Bu durumda, muafiyetlerden
dolayı devlete eksik ödemiş oldukları tutarlar Rusya federasyonu kanunları
çerçevesinde devlete ödenir (iade edilir).
Madde 10. Yabancı yatırımcmm faaliyetleri ile ilgili sorunlarının
çözülmesi garantisi
Rusya Federasyonu'nda yatırımların veya girişimcilik faaliyetlerinin
gerçekleştirilmesi ile ilgili ortaya çıkacak sorunlar Rusya Federasyonu'nun
yaptığı uluslararası anlaşmalar ve federal kanunlar çerçevesinde mahkemede
veya uluslararası arbitraj mahkemesinde çözülür.
Madde 11. Gelir, kar ve yasal yollardan sağlanan diğer parasal
değerlerin Rusya Federasyonu sınırlarında kullanılması veya yurtdışına
transfer edilmesi garantisi
Yabancı yatırımcı ,Rus yasalarında öngörülen tüm yasal vergi ve
harçları ödedikten sonra kalan gelir ve kazançlarının Rusya Federasyonu
sınırlarında yeni yatırımlar yapma hakkına sahiptir (Madde 4/2'deki şartları
yerine getirmesi koşuluyla) veya kanunlara aykırı olmayan diğer amaçlarla
da kullanılabilir ve daha önceden yaptığı yatırımlardan sağlanan ve aşağıdaki
kaynaklardan elde edilen gelirlerini döviz olarak yurtdışına transfer etmekte
serbesttir:
i. Yatırımlardan - temettü, kar payı, faiz ve diğer gelir şeklinde
sağlananlar
ii. Yabancı sermayeli şirketin veya Rusya Federasyonu'nda temsilcilik
açan yabancı tüzel kişinin, sözleşme ve diğer ticari faaliyetlerden sağladığı
parasal değerler
iii. Yabancı sermayeli şirketin (temsilci ofisin) kapatılmasından
dolayı sağlanan parasal değerler veya yatırım amaçlı getirilmiş varlıkların,
varlıklar üzerindeki hakların ve telif haklarının satılmasından (elden
çıkartılmasından) sağlanan parasal değerler
iv. îşbu Federasyon Kanunu'nun 8. maddesinde öngörülen
tazminatlar (millileştirme ve varlıklara el konulması halinde ödenecek
tazminatlar)
Madde 12. Yabancı sermaye yatırımı seklinde yurtdışmdan
Rusya'ya getirilen varlık ve evrak dökümü şeklinde enformasyon (bilgi)
veya elektronik cihazlara kaydedilmiş bilgilerin kolaylıkla Rusya dışına
çıkartılmasmm garantisi.
Yabancı yatırımcı, varlık ve doküman şeklinde veya elektronik
cihazlara kayıtlı bilgileri yabancı yatırım şeklinde Rusya'ya getirmiş ise
bunları, herhangi bir lisans, kota veya benzeri kısıtlamalar uygulanmaksızın,
yurtdışına çıkartılabilecektir.
Madde 13. Yabancı yatırımcının menkul kıymet satın alma
hakkmm garantisi.
Yabancı yatırımcı, Rus ticaret şirketlerinin hisse veya diğer kıymetli
evraklarını ve devletin kıymetli evraklarını, Rusya Federasyonunun Menkul
Kıymet Yasasına uygun olarak, satın alma hakkına sahiptir.
Madde 14. Yabancı yatırımcının özelleştirmeye katılmasının
garantisi.
Özelleştirme kanununa uygun olarak yapılacak federal ve yerel
hükümetlere ait varlıkların özelleştirilmesinde, yabancı yatırımcının katılımı
serbesttir.
Madde 15. Yabancı yatınmcmın> arazi> doğal kaynak, bina, teçhizat
ve diğer taşmmaz varlıklar üzerindeki haklarmm sağlanmasmm garantisi.
Bu maddede sözü edilen haklar Rusya Federasyonu kanunları ve
bölgesel kanunlar çerçevesinde sağlanır (verilir).
YARARLI ADRESLER
T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Turkish Embassy Office of The Commercial Counsellor
7 Rostovski Perelok D:12
119121 Moscow Russian Federation
Tel:7 095 2462989
Faks:7-095-2764989
Internet: www.turkishline.ru/embassy
www.turkishline.ru/dtm
E-mail:[email protected]
Rusya Federasyonu Büyükelçiliği
Karyağdı sok. No:5 Çankaya/Ankara
Tel: (312) 439 21 22/4408217
Faks: ( 312) 4383952
Rusya Federasyonu İstanbul Başkonsolosluğu
İstiklal Cad. No:443 Beyoğlu-İstanbul
Tel:0212 292 51 01/02 Faks:0212 249
RTİB (Rus-Türk İşadamları Birliği)
Holodilniy Pereulok No:3,
2.Giriş 3.kat 113191 Moskova
Tel:7-095-954 72 69
Faks:7-095-954 07 66
Internet: www.rtib.ru
E-mail:[email protected]
İstanbul Temsilciliği: Londra Asfaltı No:44/B Şirinevler 34530 İstanbul
Tel:212-654 19 54
Faks:212-551 64 32
Rusya Federasyonu Türkiye Ticaret Mümessilliği
Atatürk Bulvarı 106
06540 Kavaklıdere-Ankara
Tel:312 418 75 12/425 81 39/418 81 39
Faks:312-418 39 91
Rusya Federasyonu Ticaret ve Sanayi Odası
103684 Moskova,ul. İlyinka,6
Tel:7-095- 929 00 09
Faks: 7-095- 929 03 60
Internet:www.rbc.net.ru
E-mail:[email protected]
Rusya Federasyonu Ticaret Odası İstanbul Şubesi
Tel:0212-465 66 14
Faks:0212-465 66 13
Moskova Ticaret ve Sanayi Odası
22,Academic Pilugin Str. Moskova 117393
TeI:7-095-132 0001
Faks:7-095-132-0029
Internet:www.mttp.org
Rusya Girişimciler ve Sanayiciler Birliği
No:10/4 Giriş No:3,
Staraya Ploschad 103070 Moskova
Tel:7-095-206 11 29
Faks:7-095-748 4203
Internet:www.rsppr.ru
E-mail:[email protected]
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK)
Türk-Rus İş Konseyi
İstiklal Cad.286/9 Odakule İş Merkezi
Beyoğlu 80050 İstanbul-Türkiye
Tel:212-243 41 80 (4 hat)
Faks: 212-243 41 84 - 245 05 21
Internet:www.deik.org.tr
Rusya Federasyonu Devlet Kayıt Odası
Moskova Devlet Kayıt Bürosu
RF Federasyonu Ekonomi Bakanlığı
Yabancı Sermaye Bakanlığı
Yabancı Sermaye Geliştirme Merkezi
Genel Müdür Yardımcılığı
Tel:7-095-246 30 29-246 94 39
Faks:7-095-246 43 29
Internet:www.fipc.ru/ fipc
E-mail:[email protected]
Sercons (GOST-R sertifika alımında danışman firma)
Moskova Merkez:
117342 Obrucheva Str. 29 Office 306 Moskova
Tel:7-095-777 12 16/334 36 61/334 34 63
Faks:7-095-777 12 16
Internet:www.attest.ru
İstanbul Ofis:
Haznedar İnönü Cad. Kaymak İşhanı No:38 Ofis 56
Güngören / İstanbul
Tel:212- 505 24 40-505 23 66
Faks:212-505 23 66
Uluslararası Nakliyeciler Derneği
Moskova Temsilciliği
Krasnopresnenskaya nab. 12 World Trade Center, 1026
123610 Moskova
Tel: 7-095-258 17 42
Faks:7-095-258 17 43
Bakanlıklar ve Diğer Kurumlar
RF İdari Sistemi:
RF Vergi Bakanlığı:
RF Dışişleri Bakanlığı:
RF Eğitim Bakanlığı:
RF Tarım ve Gıda Bakanlığı:
RF Maliye Bakanlığı:
RF Ekonomik Gelişme ve
Ticaret Bakanlığı:
RF İnşaat ve Konut
Politikası Komitesi:
RF Adalet Bakanlığı:
RF Ulaştırma Bakanlığı:
RF İstatistik Komitesi:
RF Gümrük Komitesi:
RF Enerji Bakanlığı:
RF Standart ve
Sertifikasyon Komitesi:
www.gov.ru
www.nalog.ru
w\vw.mid.ru
www.ed.gov.ru
www.mcx.ru
www.minfin.ru
www.ecomoy.gov.tr
www.gosstroy.ru
www.scli.ru
www.mintrans.ru
www.gks.ru
www.customs.ru
www.mte.gov.ru
www.gost.ru
GÖRÜŞÜLEN KİŞİ VE KURULUŞLAR
İstanbul'da Moskova'da ve St. Petersburg'da gerçekleştirilen ziyaretlerde
aşağıdaki kişi ve kuruluşlarla görüşülmüştür:
Kurtuluş Taşkent
T.C. Moskova Büyükelçisi
Şamil Acartürk
T.C. Moskova Büyükelçiliği
Ticaret Başmüşaviri
ViktorVJlskiy
Rusya Federasyonu
İstanbul Başkonsolosluğu
Ticaret Müşaviri
NikolayVenin
Rusya Federasyonu
İstanbul Başkonsolosluğu
Ticaret Müşavirliği Uzmanı
Anton V. Savoschev
Saint Petersburg Sanayi ve Ticaret Odası
Uluslararası İşbirliği Dairesi Başkanı
Suren O. Vardanian
Moskova Sanayi ve Ticaret Odası
Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürü
Leonid S. Grigorjev
Saint Petersburg Sanayi ve Ticaret Odası
Uluslararası İşbirliği Dairesi Başkan Yrd.
Bülent Kaplan
Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND)
Moskova Temsilcisi
Suat Taşpmar
Rus-Türk işadamları Birliği (RTİB)
Genel Sekreteri
Serdar Arıkan
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK)
Türk-Avrasya İş Konseyi
Genel Sekreteri
Oleg Chuprov
Roshleboprodukt-Agros Şirketler Grubu
İhracat Müdürü
KAYNAKÇA
Makarna Dış Pazar Araştırması, İGEME-200I
Makarna Sektör Profil Araştırması, İTO-2002
Rusya Ülke Etüdü, İTO-2003
^ Türkiye-Rusya Federasyonu Ekonomik ve Ticari İlişkiler, RTİB-2003
European Marketing Data and Statistics, Euromonitor International-2003
Rusya Federasyonu Ülke Raporu, Avrasya Dosyası Dergisi-cilt:6-sayı:4
^Country Report, The Economist Intelligence Unit-2003
^Türkiye-Rusya İlişkileri, DEİK-2001
AnaBritannica
¡TO YAYINLARI (2003)
Yavın No
Yayın Adı
2003 / 1
2003 / 2
2003 / 3
Kırgızistan Ülke Etüdü
Türkmenistan Ülke Etüdü
Dış Talebe Bağlı Ekonomik Büyümeye Geçişte
Mikro Ekonomi Politikaları
Ürdün Ülke Etüdü
Kobi'lerde Maliyet Analizleri ve Firma Çapında
Maliyet Düşürme Uygulamaları
Türkiye Ekonomisinin Dünya Razaríannda Oryantasyonu
Dünya'da ve Türkiye'de Özel Sanayi Bölgeleri
Yerel Ekonomik Gelişme ve Rekabet Gücünün Artıniması:
Bölgesel Gelişme Ajanslan
Calendar of Industrial and Trade Fairs in Turkey
Ayakkabı Sektöründe Uluslar arası Ffuarlar, Dünya Piyasalan,
Trendler ve Gelişmeler
5590 Sayılı Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Odaları Sanayi Odaları,
Deniz Ticaret Odaları, Ticaret Borsaları ve Türkiye Ticaret Sanayi,
Deniz Ticaret Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği Yasal Metni
Temel Hedefler ve İç Yönetmelik
İran Ülke Etüdü
Türkiye'den Yurtdışına Doğrudan Sermaye Yatınmları
Ayakkabı Sektör Geliştirme Araştırması
2003 Yılı Yurt Dışı Fuarlar Rehberi
Romanya Ülke Etüdü ve Türk Yatırımları
Bulgaristan Ülke Etüdü
Dünyada ve Türkiye'de Mobilya Sektörü
2002 Yılı Sektörler İtibariyle Ekonomik Durum Analizi
Dünyada ve Türkiye'de Özel Okullar
Türkiye'nin İmzaladığı Serbest Ticaret Anlaşmalan
Özel Sektörün Kullanabileceği Krediler Semineri
Rusya Ülke Etüdü
Rakamlarla Türkiye Ekonomisi (Türkçe)
Turkey İn Figures
İstanbul Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması
İstanbul'un Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri
Social and Economic Indicators of İstanbul
Türkiye'de Bakliyat Üretimindeki Sorunlann Çözümü ve
Dışa Bağımlılığı Azaltacak Poiitikalann Geliştirilmesi
Uluslararası Kurulşların Türkiye'deki İletişim Noktaları
Başarılı İhracatçılar 2002
Otomotiv Endüstrisinde Satın Alma Stratejileri ve Kavramları
Avrupa Akdeniz Ortaklığı ve Türkiye
İstanbul Ticaret Odası Nadir Eserler Katalogu
Örtünmeden Giyinmeye Terzilik ve Modanın Dünü Bugünü ve Yannı
Türkiye'nin Stratejik Yeraltı Kaynakları
Ekonomik Değerleri ve Uluslararası Yeri
E-Devlet Uygulamalan ve Ekonomiye Etkileri
Dünyada ve Türkiye'de Lojistik Sektörünün Gelişimi
Vergi Rehberi
Türkiye'de Gelir İdaresi İle Vergi Denetiminin Sorunları,
Çözüm Önerileri ve Yeniden Yapılandırılması
Sorularia iş Yasası Reformu
Türkiye'de Kuyumculuk ve Altın
İstanbul Ticaret Odası Yayınları
2003/4
2003 / 5
2003 / 6
2003 / 7
2003 / 8
2003 / 9
2003 /10
2003 / 1 1
2003 /12
2003/13
2003 / 1 4
2003 / 1 5
2003 /16
2003 /17
2003 /18
2003 /19
2003 / 20
2003 / 21
2003 / 22
2003 / 23
2003/24
2003 / 25
2003 / 26
2003 / 27
2003 / 28
2003 / 29
2003 / 30
2003 / 31
2003 / 32
2003 / 33
2003 / 34
2003 / 35
2003 / 36
2003 / 37
2003 / 38
2003 / 39
2003/40
2003 / 41
2003 / 42
2003 / 43
2003 / 44
2003 / 45
2003 / 46
2003 / 47
2003 / 48
2003 / 49
2003 / 50
2003 / 51
2003 / 52
2003 / 53
2003 / 54
2003 / 55
2003 / 56
2003 / 57
2003 / 58
2003 / 59
2003 / 60
Başarılı Vergi Mükellefleri (2002)
Avrupa Birliği'nde Marka ve Tasarım Koruma Yolları
Türkiye'de Tiftik Üretimi ve Güney Afrika Örneği
Fransa, İsviçre, İtalya'da Şarapçılık ve Türkiye Modeli
Tarımsal Teknoparklar, Bir Model Önerisi
İnşaatçılar İçin Yeni İhale Düzeninde Pratik Teklif Fiyatı Belirleme Yöntemi
Gıda Sanayinde Hijyen Uygulamaları
AB Pazarlarına Giriş İçin Milli ve Uluslararası Marka Yaratılması
Gelişmiş Tarım Piyasalarının Organizasyonu
İşyerlerinin Kamu Kuruluşiannın Uygulamalann
Kaynaklanan Sorunlan Araştırması
Bölgesel Ekonomik Büyüme Ortaklığı ve İşbirliğine
Bir Örnek: Türkiye-Ukrayna
Sigortacılığın Bugünü ve Yannı
Ekonomik Rapor
Şehir İçin Toplu Taşımacılık Hizmetleri Değerlendirmesi
Economic Report
Türkiye ve Rusya Makarna Sektörü
İTO YAYINLARI (2004)
Yavm No
Yavın Adı
2003/1
2003 / 2
2003 / 3
2003/4
2003 / 5
2003 / 6
2003 / 7
2003 / 8
2003 / 9
2003 /10
2003 / I I
2003 / 1 2
2003/13
2003 /14
2003 / 1 5
2003 / 1 6
Yurt İçi Kuruluşlar Rehberi
Economic Report
Sağlık Sektöründe Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Vergi Rehberi
Yabancı Sermayeli Şirket Kılavuzu
Fiyat İndeksleri - Price Indices
Sağlıklı Beslenme Kılavuzu
Büyük Mağazalar ile Üretici ve Toptan ilişkileri
Sorularla İthalata Gözetim ve Korunma Yolları
Sorularla İthalat Mevzuatı
Dış Ticarette Standizasyon MEvzuatı
İhracatta KDV İadesi Mevzuatı ve Uygulamaları
CE Rehberi
jTO Ticari Bjlgi Sınıflandırma Kılavuzu
İş Dünyası İnternet Rehberi
Uluslararası Ticari Uyuşmazlıklarda Kurumsal
Tahkimin Güncel Sorunlan
Sermaye Piyasası Tanıtım ve Bilgilendirme Semineri
Çiçekçilik Paneli
Ekonomik Göstergeler
Yeni Tüketici Yasası Işığında Mobil İle İletişim Paneli
Sağlık Sektörü İhalelerinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri 2
2003 / 1 7
2003/18
2003 /19
2003 / 20
2003 / 21
ı