Yolsuzluk Endeksi

ULUSLARARASI ŞEFFAFLIK ÖRGÜTÜ
YOLSUZLUK ALGILAMA ENDEKSİ
(2008)
TÜRKİYE’NİN ŞEFFAFLIĞA OLAN ÖZLEMİ SÜRÜYOR
Uluslararası Şeffaflık Örgütünün (Transparency International-TI) her
yıl gerçekleştirdiği Yolsuzluk Algılama Endeksi’nin (Corruption Perception
Index-CPI) 2008 yılı sonuçlarına göre Türkiye; araştırma kapsamında
bulunan 180 ülke arasında Polonya ve Litvanya ile 58’inci sırayı paylaşıyor.
Sıralamada Danimarka, Yeni Zellanda ve İsveç en üst sırada yer alırken,
bunları takip eden 20 ülkenin sosyal ve ekonomik bakımdan gelişmiş
demokrasi ve refah ülkeleri olduğu anlaşılıyor. Alt sıralara doğru inildikçe;
ülkelerin gelişmişlik seviyelerinin de düştüğü görülüyor. Nitekim en alt
sırada Somali'nin ardından Irak ve Myanmar yer alıyor.
Türkiye'nin son on yılda 10 üzerinden 1 puanlık bir ilerleme kaydetmesine
karşılık kendisine kıyas alacağı ülkelere olan mesafesi dikkate alındığında,
nispi pozisyonunda temel bir değişimin olmadığı ifade edilebilir. Bu
durumun, ülkenin demokrasi ve refah yolunda beklenen hızda yol
alamadığına işaret ettiği ve şeffaflık alanında tamamlanması gereken
düzenlemeler ve yerine getirilmesi gereken uygulamalara dikkat çektiği
söylenebilir.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün her yıl Almanya’daki Passau Üniversitesi ile işbirliği
halinde gerçekleştirdiği Yolsuzluk Algılama Endeksi’nin bu yıl açıklanan 2008 raporu
verilerine göre toplam 180 ülke değerlendirilmeye alınıyor ve sonuçlar 2007 yılına ilişkin
bulguları kapsıyor. Ülkeler 0’dan 10’a kadar bir ölçeğe göre sıralanıyor ve ölçeğe göre
not yükseldikçe, o ülkenin şeffaflık algısı artıyor. 2008 Yolsuzluk Algılama Endeksi’ne
göre Danimarka, Yeni Zelanda ve İsveç 9,3 puanla en temiz ülkeler arasında bulunuyor.
Somali ise 1 puanla 180’inci sırada bulunuyor. Irak ve Myanmar ise 1,3 puanla 178’inci
sırayı paylaşıyor.
Endeks sonuçlarına göre yolsuzluk algısının yüksek olduğu ülkelerde, genel olarak
yoksulluğun da yaygın olduğu gözlenmektedir. Yolsuzluk ile yoksulluk arasındaki
bağlantı, yolsuzluğun yoksulluğa karşı mücadelede önemli bir engel olduğunu ortaya
çıkarmaktadır. Yoksul ülkelerde bu durumun, şeffaflığı artıracak ve yolsuzluğu azaltacak
yapısal eksiklikler ile sosyal ve siyasal mekanizma ve kurumların bulunmaması ya da
düzgün işlememesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Gelişmiş ülkelerde yolsuzlukla ilgili ortaya çıkan konuların ise daha çok özel sektöre
ilişkin düzenlemelerden kaynaklandığı gözlenmektedir. Ayrıca Uluslararası Şeffaflık
Örgütü bazı gelişmiş devletlerin ve ihracat yapan ülkelerin çifte standart uygulayarak,
yoksul ülkelerdeki yolsuzluğun artmasına katkıda bulunduklarını da ifade etmektedir.
Uluslararası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Rüşvet Verilmesinin
Önlenmesine Dair OECD Sözleşmesi’nin; 1999 tarihinden itibaren yürürlükte olmasına
karşın, uygulamasının sınırlı kalması bu ülkelerin küresel yolsuzluğun azalması
yolundaki iradelerinin varlığı hususunda soru işaretleri yaratmaktadır.
Endeks verilerine göre Türkiye, Polonya ve Litvanya ile 58. sırayı paylaşıyor.
Türkiye’nin yeni notu 4,6. Bu sonuç, yapılan 7 adet araştırma sonucunda elde edilmiştir.
Araştırmalarda yerel ve yabancı uzmanlar, işadamları ve ülke analistlerinin görüşleri
alınmıştır. Sözkonusu araştırmalarda, ülkedeki yolsuzluğun büyüklüğüne bakılmaksızın
rastlanma sıklığı, görüldüğü alanlar ve bu durumun sözkonusu ülkede iş yapma zorluğu
yaratıp yaratmadığı gibi sorular üzerinden derecelendirilme yapılmıştır. Endeks
sonuçlarına bakıldığında Türkiye’nin yine sınıfta kaldığı, en hafif ifadeyle oldukça
başarısız bir seviyede bulunduğu ifade edilebilir. Türkiye’nin notu, ilk 20 sıradaki ve
yolsuzluk algısının daha az saptandığı ülkelerin notunun yarısı düzeyindedir. Bu durum,
Türkiye’nin şeffaflaşması ve demokratik gelişimi konularında büyük bir engel teşkil
ediyor. Türkiye’nin son yıllarda gündemine aldığı reformlar ve Avrupa Birliği uyum
programı çerçevesindeki mevzuat çabaları göreceli olarak ülke puanına bir katkı yapmış
olsa da, Türkiye’nin özellikle uygulama konusunda halen önemli eksikleri bulunuyor.
Sonuç olarak; Türkiye’de şeffaflığı artıracak ve yolsuzluğun en aza indirilmesini
sağlayacak mevzuatın tamamlanması ve söz konusu mevzuatın hayata geçirilmesi,
uygulamanın eksiksiz sağlanabilmesi için gerekli mekanizma ve kurumların
oluşturulması konuları halen önceliğini ve önemini koruyor.