"Dünya oyun ve eğlenceden ibarettir" 7
advertisement
On5yirmi5.com "Dünya oyun ve eğlenceden ibarettir" 7 "Dünya oyun ve eğlenceden ibarettir" 7 Yayın Tarihi : 5 Eylül 2011 Pazartesi (oluşturma : 10/20/2017) Selam Dostlar, Merhaba! “Altıncı perde" … Bir tarafta doğanın gücüyle ilgili simgesel canlandırmalar yapılırken, diğer yandan doğaüstü güçlerin görünmesine aracılık etme işlevi varmış... Mevsimlerin devamlı değişmesiyle tazelenen doğa; geçmiş yılın kralının, yeni yılın kralı karşısında yenik düştüğünü anlatan kanlı bir törenle temsil gerçekleştiriliyormuş... Doğanın benzetme kuramına göre ele alarak oynanmasına da, tiyatro sanatının en önemli öğesi olarak kılık değiştirmesi denilmektedir… Bu törenlerde önceleri insanlar kurban edilir, kavgalar ve ölümler simgeleşince farklı güçlerin çarpışarak ispatı zamanla yerini en güçlü olan tek bir gücün yerine bırakmış; buna da, “ölüm ve yeniden dirilme töreni deniyormuş...” (İ-Ö-5) yüzyılda; Aiskhylos, bugünkü Batı tiyatrosunun temelini koro kurarak atmıştı... Böylelikle birden fazla kişi; sahnede yaşanan bir olayı, bir ilişkiyi, canlandırma olanağı buluyordu. Aiskhylos tragedyayı, Dionysos cümbüşündeki ahlaksız ve edepsiz kökeninden de koparmış oldu böylelikle... Tiyatro sanatı artık önemli kişilerin başından geçen, önemli olayları anlatıyordu. Bir şeyi anlatırken onu yüceltip temsil ediyor, tam bir tiyatro sanatı haline getirmiş oluyordu böylelikle Aiskhylos... Aklımıza gelebilecek tüm efsaneleri, mitolojileri ve çok daha eski olayları işleyen tragedya’nın dinsel, ahlaki veya siyasi bir mesaj vermesi, toplumu ve evreni bir bütün olarak temsil etmesi beklenirken, Hiyerarşik bir kuralla işleniyordu tragedya… Aiskhylos’a göre Dünya üç katlıydı; en üstte tanrıların katı vardı, altta ise ölümün, sürgünün, cezanın, acının yeri mevcuttu, bu ikisinin ortasında da oyunun, dramatik eylemin gerçekleştiği yuvarlık bir sahne ile temsil edilen insanların dünya sahnesi vardı ve Aiskhylos’un farkında olmadan yaptığı bu tespit doğruydu; bunu, farkında olmadan William SHAKESPEARE’de “Bütün dünya bir sahnedir ve bütün erkekler ve kadınlar sadece birer oyuncu..." sözüyle tastiklemişti yıllar sonra zaten…“ Yaratan'ın hiç kuşku olmayan söylemini de” farkında olmadan böylelikle tasdik etmiş oluyor farklı zamanlarda yaşamış her iki tiyatro kuramcısı da... Tragedya, daha sonra Sophokles ve Euripides tarafından güya daha da geliştirilerek, somut gözlem öğeleri katılıp, Aiskhylos’un o farkında olmadan ortaya koyduğu gerçek verileri soyutluğundan uzaklaştırılmaya çalışıldı. Bir ölçüde de başarıldı da ancak, yukarıda belirttiğim gibi yüzyıllar sonrada olsa bu SHAKESPEARE’le tamamen olmasa da yeniden soyut hale getirilmiş oldu farkında olmadan… İlk insanoğlunun inançlarının tümünde görülen ölme ve yeniden dirilme düşüncesi, insanların kılık değiştirme, kişileştirme imkânları tiyatronun ve oyuncusunun çıkış noktasıdır aslında... İlk insanların yaptığı törenler ve danslar da, kurallı tiyatro oyununun ve oyunculuğun ilk örneğidir... Bazı çevrelerin kuramına göre tiyatro sanatının kaynağı Şamanist inançlardır… Şamanların yaptıkları törenlerin özelliği itibariyle izleyicisini veya katılımcılarını, tanrısal gücün simgesi yerine koyarak kendisini göstermesidir... Bu törenlerde ise belirli kurallara uygun davranışlarla kendinden geçen Şamanlar, öbür dünya ile bu dünya arasında bir aracı rolü üstleniyormuş... Tiyatro sanatı, günümüzde kökenindeki bu iki eğilimin izlerini taşımaktadır, bu iki eğilim arasındaki gerilimden de güç alarak hep bir çatışma ve ikilem içerisindedir... Günümüz ilkel insanları dahi: günümüz modern tiyatro insanının güya tiyatro adına apaçık yaşadığı cinselliği gizli yaşamakta ve danslarında bile çok açık olmamaktadırlar... Bazı araştırmacılar yine bunun tam tersini söylemektedirler ancak gerçekleri yine saptırmaktadırlar çünkü günümüz modern teknolojisi artık her şeyi ortaya koymakta, günümüz ilkel insanları bile artık hak dini araştırıp onun ahlak-ı ve edeb-i üzerine yaşamlarını sürdürmektedirler, bunlarda herkesçe bilinmektedir... Durum böyleyken bu anlatılan hikâyelere gülerek sadece menfaat ve nefis masalları olarak değerlendiriyorum; tabi birçok kimsede o anlatılan masallardan faydalanmak için kabul edecektirler hatta destek vereceklerdir, böyle şeyler ilk insanoğlundan beri vardır kıyamete kadar da olacaktır… Şu unutulmamalıdır ki gerçekleri bu zamana kadar kimse değiştiremedi, değiştiremeyecektir… Komedya’nın (komedi), (İ-Ö-486) yılında Atina'da Lenia kış şenliklerindeki yarışmalarla başladığı bilinmekte… Yunancada Komos sözcüğünden türeyen Komedya; Dionysos geleneğine, tragedya’dan çok bağlıymış. (İ-Ö-6) yüzyıl’dan sonra Yunan soylularının sınıfları arasında gözden düşmüş; ancak, köylü ve yoksul halkın yaşamında değerini korumuş soytarılık, hokkabazlık, şaklabanlık herkesin birbirleriyle ahlaksızca ve edepsizce utanmadan çiftleştiği bahar aylarının ayinleriyle gerçekleşiyormuş… İlk Komedya'nın en gözde temsilcisi Aristophanes'in oyunlarıymış, siyasal ve toplumsal yergicilikleriyle ahlaki bir görevi üstlenmişler. Euripides'in (İ-Ö-406) da ölümünden ve Atina'nın (İ-Ö- 404) te yenilgisinden sonra tragedya iyice gerilemiş ve komedya en çok kullanılan tiyatro türü olmuş popüler haline geldikten (İ-Ö-320) den sonra, Büyük İskender döneminde ortaya çıkan Yeni Komedya eskisinden oldukça farklı bir şekil alarak eskisinin yerini almış. Mitolojik öğelerin yerini artık genç Atinalıların erotik serüvenleri ve aile yaşamları almış, eski şen, cümbüşlü ve grotesk üslup da daha gerçekçi ve yumuşak bir anlatıma dönüştürülmüş. Bu dönemden itibaren günümüze kadar yalnızca Menandros'tan bazı eserler, esintiler kalmıştır. Eski Yunan tiyatrosunun önemli bir özelliği de -bilinmez ama- genelde kamu çerçevesinde gerçekleşmesidir. Yunan oyunlarında ortalama 10 bin veya 20 bin seyirci aynı anda izliyormuş bu da kamu tiyatrosunun avantajıymış. Eski Yunan oyunları, Sophokles'in trajedileriyle teknik güce ulaşmıştır. Sophokles oyunlarında tarihte ilk kez dekor kullanan tiyatro yazarıdır. Aiskhylos, Sophokles ve Euripides konularını yunan mitolojisinden alan oyunlar yazmışlardır. Üç yazar da, sonradan Aristo'nun Poetika adlı yapıtında belirlediği kurallara uygun oyunlar yazmaya başlamışlardır. Bu kurallar zaman, yer ve eylemdir. Eski Yunan komedisinin tanınmış yazarlarından yalnızca bir tanesi Aristophanes, oyunlarında dönemin siyaset adamlarını ve düşünürlerini alaya alarak yanlış tutumlarını komedileştirerek sahneye uyarlamıştır... Hayata ve oyuna on dakika ara… Bu dökümanı orjinal adreste göster "Dünya oyun ve eğlenceden ibarettir" 7
