Atatürk ve Türkçe
advertisement
Bilmek Gerek BD KASIM 2016 A. Erdem Akyüz Atatürk ve Türkçe D il, insanlık tarihinin en eski ve en önemli buluşma, anlaşma noktasıdır. İnsanlar arasında iletişimi sağlayan temel bir araç olan dil; insanların yaşam biçimi ve ortak kültürlerini, nesilden nesile aktarması bakımından önem taşımaktadır. Bir insan topluluğunun “millet-ulus” haline gelmesinde, dilin vazgeçilmez nitelikte bir öge olduğu ve bir milleti bölmek için öncelikle dilini yozlaştırmak ve parçalamanın gerektiği açık bir gerçektir. Büyük siyaset yöneticisi, bilge ve filozof Konfüçyüs, dilin bu önemini, Milattan Önce 500 yılında yani bundan 2.500 yıl önce “Bana bir dil verin, size bir millet yaratayım. Dildeki anarşi, sokaktaki anarşiden tehlikelidir” sözleri ile belirtmiştir. Konfüçyüs’ün bu sözleri, bizim büyük düşünür ve şairimiz Ziya Gökalp’in dizelerine “Türklüğün vicdanı bir, dini bir, vata65 BD KASIM 2016 nı bir /Fakat ayrılır, olmazsa lisanı bir” şeklinde yansımıştır. riyetten önceki dönemlere dayanmaktadır. 1916 yılında okuduğu şiir kitaplarına dil konusunda notlar u yansıma, tarihimizde Kadüşmesi bunun açık delilidir. İlk ramanoğlu Mehmet Bey’in girişimler Cumhuriyet ile başlamış getirdiği yasalarda; “Şimden geru ve bir ön hazırlık evresi yaşanmıştır. hiç kimesne kapuda ve divanda Atatürk’ün direktifi ve Bakanlar Türk Dili’nden gayrı dil söylemeye. Kurulu’nun kararı ile 26 Haziran Defterleri dahi Türkçe yazalar” 1928’de “Dil Encümeni” resmen şeklinde yer almıştır. çalışmaya başlamıştır. Dil EncümeTürkiye Cumhuriyeti Anayani, Lâtin alfabesi temelinde fakat sa’sının 3. Maddesi de; “Türkiher yönü ile Türkçe’nin ses yapısına ye Devleti, ülkesi ve milletiyle uygun bir milli Türk alfabesi hazırbölünmez bir bütündür. Dili lama görevini yüklenmiştir. Türkçe’dir” hükmünü taşımaktaAtatürk yazı devrimini 8-9 dır. İlerideki maddelerde yer aldığı Ağustos gecesi Sarayburnu Parkı’nüzere, bu hükmün değiştirilmesi da halka yaptığı tarihi konuşması ile açıklamıştır. Daha sonraki Atatürk’ün “Türk Dili, Türk günlerde “Başöğretmen” Milleti’nin kalbidir, zihnidir” deyişi, sıfatı ile bizzat Atatürk’ün öncülük ettiği Anadolu bunun değiştirilmesinin, bir kalbi seyahatleri ve eğitim sesökmek, bir belleği silmek kadar ferberliği hayata geçmiştir. tehlikeli ve olanaksız olduğunun Türk alfabesi 1 Kasım 1928 kesinleşmiş ifadesidir. tarihinde kanunlaşarak resmen yürürlüğe girmiştir. değil, değişikliğinin önerilmesi dahi 1930’lu yıllarda, Türk dili üzeolanaksız kılınmıştır. rinde tarihi ve evrensel çalışmalar Atatürk’ün “Türk Dili, Türk yapmak üzere “Güneş Dil Teorisi” Milleti’nin kalbidir, zihnidir” deyi- isimli çalışmalara da ağırlık verilşi, bunun değiştirilmesinin, bir kalbi miştir. sökmek, bir belleği silmek kadar 1929 yılında başlatılan “Dil tehlikeli ve olanaksız olduğunun Encümeni” çalışmaları 1932 yılında kesinleşmiş ifadesidir. Atatürk’ün kurduğu “Türk Dilini Atatürk’ün yeterince bilinmeyen Tetkik Cemiyeti (daha sonraları yönlerinden biri; dil ve özellikle Türk Dil Kurumu adını almıştır)” Türk Dil’i konusuna çok emek kurulması ile sonuçlanmış, 26 Eylül vermiş ve uzmanlaşmış bir kişi 1932’de Dolmabahçe Sarayında oluşudur. toplanan Birinci Türk Dil KurultaAtatürk’ün dil ve yazı devrimi yı’nda bazı temel esaslar saptanmış, konusundaki düşünceleri Cumhu26 Eylül 1933’de Atatürk’ün isteği B 66 BD KASIM 2016 ile bütün yurt sathında kullanılması zorunlu“Dil Bayramı” kutlandur. Fransa’da “Fransız maya başlanmıştır. Dilinin KullanılmasıDil ve tarih alanınna Dair Kanun” aynı daki çalışmalar süregezorunluluğu getirmeklirken, Atatürk, 9 Ocak tedir. Almanya; ikamet 1936’da Ankara’da ve çalışma izni vermek Dil ve Tarih Coğrafya için dahi yeteri kadar Fakültesi’ni kurdurAlmanca bilmeyi zomuş, Türk dili ve tarihi runlu kılmaktadır. üzerinde çalışacak bir Bu bakımdan ulusal yüksek öğretim kuruana dilin korunmasında “Türk demek munu ülkeye kazandırzorunluk vardır. AtaTürkçe demektir.” türk: “Ulusal duygu ile mıştır. Atatürk bu çalışdil arasındaki bağ çok malara öncülük ederek, terimleri kuvvetlidir. Dilin ulusal ve zengin kendisine ait olan 48 sayfalık bir olması, ulusal duygunun gelişme“Geometri Kitabı” hazırlamıştır. sinde başlıca etkendir. Türk dili, Osmanlı eski Türkçesinden gelen; dillerin en zenginlerindendir, yeter mustatil, zaviye, muhit-i daire gibi ki bu dil, bilinçle işlensin. Ülkesideyimler yerine halen kullanılmakta ni ve geleceğini korumasını bilen olan; dikdörtgen, açı, çember gibi Türk Milleti, dilini de yabancı Türkçe sözcükleri yerleştirmiştir. dillerin boyunduruğundan kurDil konusundaki çalışmalara tarmalıdır.” diyerek; dil ile ulusal verdiği değer ve duyduğu heyecanı bilinç ve bağımsızlık arasındaki yansıtan; “Ben dilimiz üzerinde bağı ortaya koymuştur.. çalışmayı görev bildim. Türkçenin özleşmesi, bilim dili olması için asiyetnamesinde tüm mal varlıuğraş verdim… bu çalışmalarım sığını Türk Dil Kurumu ve Türk rasında… Sakarya Muharebesi’ni Tarih Kurumu’na bırakmış olması, kazandığım dakikadaki sevinci onun bu iki kuruma verdiği önemi duydum” sözü, büyük bir ibret yansıtmaktadır. Atatürk; Türk kimlibelgesidir. ğini, Türkçe ile tanımlıyordu: Dili korumak yolundaki ya“Milletin çok açık niteliklerinsal düzenlemeler Türkçeye özgü den biri de dildir. Türk milletindedeğildir. Gelişmiş ve uygar diğer nim diyen insan her şeyden önce ülkelerin yasalarında da benzer ve kesinlikle Türkçe konuşmalıdır. kurallar yer almaktadır. ABD’de Türk demek Türkçe demektir..” kabul edilen “Dil Birliği Yasası’na” sözü, bunun en açık ve en net gösgöre, tüm kamu kurum ve kuruluştergesidir. • larında ve iş yerlerinde İngilizce [email protected] V 67
