Belirli bir amaca ulaşmak ve hedefleri gerçekleştirmek için yapılması gerekenleri sıralar. Kısa, orta ve uzun vadeli amaçlar oluşturur. Bir işi yaparken o işe özgü ilke ve kuralları uygular. Sosyal yaşamda kuralların olduğunu kavrar. Bir olay ya da olgu karşısındaki konumunu çeşitli açılardan (maddi, stratejik, taktik vb.) değerlendirir. Bir sorunla ilgili verileri toplar, düzenler ve yorumlar. Parçasını gördüğü bir nesnenin bütünü ile ilgili düşünceler oluşturur. Bilginin değişebileceğini ve gelişebileceğini fark eder. Bilgi edinmek için çeşitli kaynakları kullanır. Bilgi kaynaklarının güvenilirliğini sorgular. Bilgi kaynağına ilişkin duygu ve düşüncelerinin eylemlerine etkisini sorgular. Düşünce, kanaat ve davranışların oluşumunda farklı kaynakların etkilerini ayırt eder. Kendisine ulaşan mesajları sorgular. Öznel ve nesnel yargıları ayırt eder. Kendisinin ve başkalarının düşüncelerindeki ön yargı, klişe, kalıp yargı vb. unsurları fark eder. Verilen veya gösterilen gerekçelerin uygunluğunu değerlendirir. Olayları ve olguları çoklu neden ve çoklu sonuç ilişkisine göre değerlendirir. Süreci etkileyen varsayımları değerlendirir. Bir örüntüde eksik bırakılan ögeleri belirleyerek tamamlar. Bir örüntüdeki ilişkiyi kullanarak yeni örüntüler oluşturur. Bir soruna getirilen çözümlerde insani değerlere uygunluğu gözetir. Çevresindeki belli başlı sosyal problemler ya da ihtiyaçlarla grup, kurum ve sosyal örgütleri ilişkilendirir. Özel ilgileri ile ilgili bağlantılı olabilecek iş etkinliklerini (eğitim, beceri, kişilik özellikleri vb.) tanımlar. Alternatifli düşünmenin önemini fark eder. Sorunlara farklı çözümler önerir. Sorunların çözümlerinin yaşama geçirilmesinde kişisel sorumluluğunu fark eder. Sorunların çözümlerine yönelik girişimde bulunur. Şartlar değiştiğinde görüş ve/veya eylemlerin de değişebileceğini fark eder. Tercihini insani değerlerden yana kullanır. Bulunduğu ortama uygun söz ve davranışlar sergiler. Olumlu ve olumsuz değerleri ayırt eder. Etkinlik ve Kazanımlar İndeksi* (1-69) 1 Çöpe At! 2 Acaba Ben... 3 Adaletli Biri Aranıyor 4 Adalet Dedenin Torbası 5 İp Üstünde Rismanbaz 6 Sen Olsaydın Ne Gelirdi Diline? 7 Adalet Treni 8 Adalet Rahmeti 9 Bunlara Yer Yok! 10 Biyografi 11 Dilekçe 12 Kurumsal Adalet 13 Kim Demiş, Ne Demiş? 14 Mini Mahkeme 15 Problem Çözüyoruz 16 Logo 17 Nasrettin Hoca 18 Paylaştır! 19 Akşam Tatlısı 20 Çocuk Hakları Bildirisi 21 Adalet Problemleri 22 Uzun Saçlıların Zaferi 23 Adaletin Altın Puanları 24 Çirkin Ördek Yavrusu 25 Eko-Adalet 26 Kurallarla Sağlanan 27 Para Buldum, Kimindir? 28 Sözcüklerin Kareleri 29 Alfabe Çorbası 30 Terazi 31 Zaman Tünelinde Yolculuk 32 Adalete Adanmış Kelimeler 33 Ama Bu Haksızlık! 34 Çocuk İşçiler 35 Yerine Ne Yaparsan... 36 Kitap Kapağı 37 Hayvanlara Adalet 38 Fil Tarifi 39 Yeni Sınıf Düzeni 40 Eşitlik 41 Yazmaca 42 Redaksiyon 43 Gizli Mesaj 44 Haksızlıklar 45 Kural Dışı-Kural İçi 46 Anladığım Kadarıyla... 1 PERESE adalet 94 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 * işareti ile gösterilen kazanımlar etkinlikle doğrudan ilgili, işareti ile gösterilen kazanımlar etkinlikle dolaylı olarak ilgilidir. 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 adalet PERESE 95 Olumlu değerlere uygun davranmaya istekli olur. Değerlerin birbirleriyle ilişkilerini fark eder. Değerlerin insan hayatı üzerindeki etkilerini açıklar. Davranışlarını kontrol edebilme becerisi geliştirir. İnsani değerlere uygun yaşamanın hayatına katacağı anlamı ve mutluluğu fark eder. Duygu ve düşüncelerinde meydana gelen değişikliklerle ilgili çıkarımlarda bulunur. Güçlü ve zayıf yönlerini fark eder. Zaman içinde gelişen becerilerini fark eder. Kendi farklılıklarını kabullenir. Olumlu bir beden imgesi geliştirir. Kendi ilgi alanlarının farkına varır. Gerek duyduğunda başkalarından yardım talep eder. Organizasyonlarda dönüşümlü olarak değişik roller üstlenir. Bulunduğu çeşitli grup ve kurumlar içindeki konumunu belirler. Bir bireyin sahip olabileceği değişik rolleri (arkadaş, öğrenci, ailenin bir üyesi vb.) belirtir. Kendi bireysel farklarının topluma neler katabileceğine ilişkin çıkarımlarda bulunur. Sınırlamaların gerekçelerini fark eder. Günlük yaşam becerileri (temizlik, sağlık koruma, beslenme, adres ve telefon bilme, yardım isteme vb.) geliştirir. Gerektiğinde reddetme davranışı sergiler. Eylemlerinin kendisinde ve çevresinde meydana getirdiği değişiklikleri izler. Kuralları sorgular. Temel insani değerlere uygun kuralları benimser. Kuralların önleyici ve koruyucu yanlarını fark eder. Eylemlerinde şartları değerlendirir. Eylemlerini gerekçelendirir. Eylemlerini, belirlediği/belirlenmiş ölçütlere göre önem ve öncelik sırasına koyar. Düşünce, söz ve eylemlerinde kendine güven duyması gerektiğini fark eder. Eylemlerinin sorumluluğunu üstlenir. Olumsuz tutum ve davranışlarla başa çıkabilme becerisi geliştirir. Kazanma ve kaybetme durumlarında duygularını kontrollü davranışlarla gösterir. Her insanın değerli ve onurlu olduğunu kabul eder. Anlamlı ilişkiler kurmanın ve sürdürmenin önemini fark eder. İlişkilerinde insani değerleri gözetir. Bireysel, eşli ve grupla çalışma becerileri sergiler. Bir ilişkiyi sürdüren ve zedeleyen tutum ve davranışlara örnek verir. Kişisel ilişkilerdeki sorumluluklarını fark eder. Birlikte yaşama kültürü için diyalog ve etkili iletişimin önemini fark eder. Kişiler arasındaki farklılık ve benzerlikleri ayırt eder. PERESE adalet 96 Sahip olduğu imkânları paylaşmaya istek duyar. 1 Çöpe At! 2 Acaba Ben... 3 Adaletli Biri Aranıyor 4 Adalet Dedenin Torbası 5 İp Üstünde Rismanbaz 6 Sen Olsaydın Ne Gelirdi Diline? 7 Adalet Treni 8 Adalet Rahmeti 9 Bunlara Yer Yok! 10 Biyografi 11 Dilekçe 12 Kurumsal Adalet 13 Kim Demiş, Ne Demiş? 14 Mini Mahkeme 15 Problem Çözüyoruz 16 Logo 17 Nasrettin Hoca 18 Paylaştır! 19 Akşam Tatlısı 20 Çocuk Hakları Bildirisi 21 Adalet Problemleri 22 Uzun Saçlıların Zaferi 23 Adaletin Altın Puanları 24 Çirkin Ördek Yavrusu 25 Eko-Adalet 26 Kurallarla Sağlanan 27 Para Buldum, Kimindir? 28 Sözcüklerin Kareleri 29 Alfabe Çorbası 30 Terazi 31 Zaman Tünelinde Yolculuk 32 Adalete Adanmış Kelimeler 33 Ama Bu Haksızlık! 34 Çocuk İşçiler 35 Yerine Ne Yaparsan... 36 Kitap Kapağı 37 Hayvanlara Adalet 38 Fil Tarifi 39 Yeni Sınıf Düzeni 40 Eşitlik 41 Yazmaca 42 Redaksiyon 43 Gizli Mesaj 44 Haksızlıklar 45 Kural Dışı-Kural İçi 46 Anladığım Kadarıyla... Başkalarının duygularının farkında olur. Başkalarının görüş, düşünce, inanç ve önerilerini kabul veya reddetme sebeplerini uygun ifadeleri kullanarak açıklar. Düşünce, inanç, kanaat, duygu ve izlenimlerini uygun şekilde ifade eder. İstek, gereksinim, beğeni, dilek ve şikâyetlerini ilgili kişilere uygun şekilde ifade eder. Eleştirel yaklaşımları olgunlukla karşılar. Düşünce ve davranışları üzerine öz değerlendirme yapar. Hata yapılabileceğini ve bunun doğal olduğunu fark eder. Hatalarının sonuçlarını değerlendirerek düzeltme yollarını belirler. Çevresindekilerin olumlu ve güzel yönlerini takdir eder. Başkalarının duyarlılıklarına saygı gösterir. Kendisine ve çevresine karşı ilgi ve merak duyar. Değişik kültürleri tanımaya istek duyar. İnsanlar arasında değişik kültürlerin, yaşam tarzlarının, eğilimlerin ve alışkanlıkların olduğunu fark eder. İnsanların birlikte yaşamalarını destekleyen değerleri tanır. İnsanların birlikte yaşamalarını destekleyen değerleri koruma ve geliştirme konusunda sorumluluk üstlenir. Farklı görüş, düşünce, inanç, anlayış ve kültürel değerlerin toplumsal yaşamı zenginleştirdiğini kavrar. Dostça ve kardeşçe yaşamaya özen gösterir. Beğenilerdeki, inançlardaki, yaşam tarzlarındaki vb. farklılıklara karşı hoşgörülü davranır. Farklı durumlarda farklı duygu ve düşünceler yaşanabileceğinin farkında olur. Bazı değer ölçütlerinin kültürlere göre farklılaşabileceğini bilir. Kendisinin veya diğer kişilerin eylemlerini nedenleri ve etkileri açısından değerlendirir. Çevresindeki sosyal olayları anlamlandırır ve yorumlar. Değişiklikleri ve süreklilikleri ayırt eder. Ayrımcılığın çeşitli biçimlerini sorgulayarak ayrımcılık yapmama konusunda duyarlılık gösterir. Çeşitli ortamlarda ve konumlarda üstlenilmesi gereken sorumlulukları fark eder. Sorumlulukların yerine getirilmemesinin doğurabileceği sonuçları fark eder. Maddi ve manevi paylaşımların insan için bir erdem olduğunu fark eder. Etkinlik ve Kazanımlar İndeksi* (70-128) 70 71 97 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 * işareti ile gösterilen kazanımlar etkinlikle doğrudan ilgili, işareti ile gösterilen kazanımlar etkinlikle dolaylı olarak ilgilidir. 88 89 90 91 92 93 94 95 96 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 adalet PERESE 97 İnsanların nelerden ve nasıl tasarruf edebildiklerini araştırır. Savurganlığı önleme ve tutumlulukla ilgili davranış sorumluluğu geliştirir. Kamu mallarının ve ortak yaşam alanlarının korunmasında sorumluluk üstlenir. Kültürel mirası benimseme ve koruma konusunda duyarlı olur. Kaynak kullanımı ile ilgili sorumlulukları fark eder. İhtiyaçları ile sahip olduğu imkânlar arasındaki ilişkiyi sorgular. Varlıklara karşı sorumluluklarının neler olduğunu bilir. İnsanların hayatlarını sürdürebilmek için nelere ihtiyaç duyduklarını fark eder. İstek ve ihtiyaçlarını ayırt eder. Evrendeki yasaları (fiziksel, biyolojik, toplumsal vb.) fark eder. Doğayı izler, doğadaki değişimleri fark eder ve yorumlar. Yerel, ulusal ve küresel çevre sorunlarına karşı duyarlılık sergiler. Yaşadığı bölgedeki faaliyetleri (sosyal, ekonomik, siyasi vb.) fark eder. Çevresinde farklı tipte yaşam alanları olduğunu keşfeder. Çevresindeki imkânların farkına varır ve bunları değerlendirir. Eşyaları onlara zarar vermeden kullanır. Araç gereçleri amaçlarına uygun kullanır. Grup hâlinde yapılan etkinliklerde gerekli sorumlulukları yerine getirmek için çaba gösterir. Temel hak ve hürriyetlerini ifade eder. İnsan haklarının ve özgürlüklerinin herkes için doğuştan ve vazgeçilmez olduğunu fark eder. Sahip olduğu hakların korunup geliştirilmesinde hak arama yollarını kullanır. Hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği durumlara ilişkin çözüm önerileri geliştirir. Hakları ihlal edilenlere yardımcı olmanın insani bir davranış olduğunu belirtir. Hatalı olduğunu düşündüğü davranışlarda bulunanları uyarır. İnsanların belli bir amaç çerçevesinde oluşturdukları sosyal örgüt, resmî kurum ve grupları fark eder. Kendisi ile çevresindeki gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler arasındaki etkileşime örnekler verir. Kurumların insan yaşamındaki yeri konusunda görüş oluşturur. Toplumun temel ihtiyaçlarıyla bu ihtiyaçlara hizmet eden kişileri ve kurumları ilişkilendirir. Ülkemizdeki sosyal yardımlaşma kurumları ve işlevleri hakkında bilgi edinir. Farklı ortamlarda karşılaşabileceği tehlikelere karşı önlemler alır. Amaca uygun araç belirler.