ELEKTRONİK TİCARET (OSP254) Yazar: Öğr.Gör. Hakan TUNAHAN S1 OSP254-H3-1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi’ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright © 2006 by Sakarya University All rights reserved No part of this course contenet may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. Sürüm 1 Sakarya........ 2006 S1 OSP254-H3-1 YENİ EKONOMİ Bu Haftanın Hedefi: Bu Haftanın Materyalleri Bu haftaki dersimizde kullanacağımız bir materyal bulunmamaktadır. Kullanılan semboller Animasyon Soru Veritabanı Bağlantılı Soru Simülasyon Püf Noktası 1 OSP254-H3-1 Giriş Ekonomiye, tarih boyunca etki eden üç önemli devrim mevcuttur. Birincisi, “Sanayi Devrimi”; ikincisi, İkinci Dünya Savaşı sonrası yaşanan “Teknolojik Devrim”; üçüncüsü ise günümüzde yaşanılan Devrimi”dir “Bilgi Bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, sosyal ve politik hayatın yanı sıra belki bunlardan daha fazla ekonomik performans üzerinde doğrudan ya da dolaylı olarak çeşitli etkiler yaratmaktadır. Ekonomik yapıdaki dönüşümler, ekonomilerin sanayi ekonomisinden farklı bir yapıya dönüştüğünü göstermektedir. Eski sektörler artık önemini, karlılığını, kaybederken, yeni istihdam sektörler hacmini çığ ve üretim gibi büyüyerek kapasitesini ekonomik zaman içerisinde büyümenin lokomotifi konumuna gelmektedir. Ayrıca bu süreç, çok miktarda verinin toplanabilmesi, iletilebilmesi ve işlenebilmesi yoluyla iş hayatını, işletmelerin iş süreçlerini, iş yapma biçimlerini, iş kurallarını, organizasyon yapılarını, yönetim yaklaşımlarını, karar verme süreçlerini ve benzeri bir çok şeyi değiştirmiş ve artan bir ivmeyle de değiştirmeye devam etmektedir. Bu gelişmelere bağlı olarak, mikro ve makro düzeydeki pek çok kavramın giderek farklılaşması nedeniyle, ekonominin eski anlamını yitirdiği ve yeni bir ekonomik ortamın ortaya çıkmaya başladığı gözlenmektedir. Bu yeni ortam literatürde “Yeni Ekonomi (New Economy)” terimi ile ifade edilmektedir. “Dijital Ekonomi” “Ağ ekonomisi”, “Bilgi Ekonomisi”, “Tekonomi” ve “e-ekonomi” terimleri ile de ifade edilen Yeni Ekonomi kavramı “modern elektronik temelli bilişim teknolojilerinin gelişme ve yayılması ile ortaya çıkan ekonomik ortam” olarak tanımlanmaktadır (Bahadır Akın, 2002) Bilişim; teknik, ekonomik ve toplumsal alanlardaki iletisimde kullanilan ve özellikle elektronik aletler araciligi ile düzenli bir biçimde islenmeyi öngören bilim dalidir. İşletmeler açısından Yeni Ekonomi ise; “İşletmelerin fiziksel katmanının üzerine bilgi katmanını ekleyerek çok daha verimli bir süreçler bütünü elde etme” olarak tanımlanmaktır. Yeni ekonomide işletmeler, sürekli devam eden bir verimlilik artırma, talebe cevap verebilme, örgütsel değişimi gerçekleştirme mücadelesi içindedirler. Yeni ekonomide, işletmelerin en önemli kaynakları klasik üretim faktörleri değil, beyin gücü olmaktadır. 1.Yeni Ekonominin Ortaya Çıkmasına Sebep Olan Fakörler Yaklaşık iki yüz yıldır devam eden sanayi devrimine kıyasla yeni ekonominin ortaya çıkmasını önemli kılan unsurlar Bilgi teknolojisinde Devrim ile Globalleşme ve Serbestleşme'dir. Bu unsurlar aşağıdaki açıklanmıştır:1 2 OSP254-H3-1 1.1. Bilgi teknoloji sinde Devrim Son yirmi yıldır iş ve toplumsal yaşamın her alanında bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında büyük bir artış meydana gelmektedir. Bu artış, bir yandan bilgisayar ve iletişim maliyetlerinde meydana gelen azalmanın; öte yandan, tüketicilerin ihtiyaç ve gereksinimlerine cevap verilebilmesinin bir sonucudur. Bu eğilim çeşitli faktörlerden kaynaklanmaktadır: • • • • • • Çip teknolojisinde görülen ilerlemeler; Kablolu ve kablosuz iletişim sistemleri ve teknolojilerindeki ilerlemeler; Ürün, üretim süreçleri ve hizmetlerin dijitalleşmesi ve ortak standartların geliştirilmesi ve yazılım-donanım teknolojilerindeki ilerlemeler; Kopyalama, depolama, hafıza, tasarım, görüntü gibi destekleyici niteliğe sahip teknolojilerdeki hızlı gelişmeler; Uygun yazılımların üretilmesi ve geliştirilmesine yönelik yeni araçların üretilmesi, İnternet ve internet teknolojisindeki büyük gelişmeler. 1.2. Globalleşm e ve Ser bestleşm e Yeni ekonominin ortaya çıkmasında rol oynayan diğer bir faktör de iktisadi faaliyetlerin hızla globalleşmesi ve mal, sermaye, teknoloji, hizmetler ile üretim ve dağıtım süreçlerinde global düzeyde serbestleşme eğiliminin varlığıdır. Son otuz yılda üç alanda iktisadi serbestleşme hareketleri söz konusu olmaktadır: i. Mal ve hizmetlerin ticaretinde uygulanan gümrük vergisi ve vergi dışı ticari engellerde azalma (korumacılığın gerilemesi); ii. mal, hizmet ve finansal faaliyetlerin serbestleşmesi ve tekellerin ortadan kaldırılması sebebiyle ulusal piyasaların dalgalanmaya bırakılması ve dolaysız yabancı yatırımları ve diğer uluslararası sermaye akımları ile teknoloji transferlerinin önündeki engellerin azaltılması ve iii. bu gelişmeler sonucunda global düzeyde teknoloji akım ve transferlerinin hız kazanması ve rekabetin artması; mal ve hizmet fiyatlarında önemli düşüşlerin meydana gelmesine imkan sağlamaktadır. Bu eğilim, özellikle, yeni teknolojik gelişmelerin yeni ürün ve üretim süreçlerinin geliştirilmesini sağladığı piyasalarda yaygın olmaktadır. 1 http://www.canaktan.org/yeni-trendler/yeni-ekonomi/etkili-faktor.htm 2. Eski Ekonomi ile Yeni Ekonomi Arasındaki Farklar Genel olarak bakıldığında, işletmelerin genel kabul görmüş hedefleri olan; kaynakların etkin dağılımı ve karı ençoklama gibi amaçlarında yeni ekonomik ortamda bir değişiklik olmamıştır. Yeni ekonomide değişen, iş yapmanın yolları yani yöntemlerdir. Diğer bir ifade ile teknolojik gelişmelerin sağladığı olanaklar sayesinde, iş süreçlerinde maliyeti düşürme ve verimliliği artırma amaçlarına erişme olasılığının artmasıdır.(Özmen, 2003, s:3) 3 OSP254-H3-1 Eski Ekonomi ile Yeni Ekonomi arasındaki farkları incelemek için tıklayınız. (sayfa 13) 3. Yeni Ekonominin Özellikleri Yeni ekonominin özellikleri Don Tapscott tarafından on iki madde halinde açıklanmıştır. (TAPSCOTT Don, The Digital Economy, Mc Graw Hill, New York, 1996.) Bu özellikler aşağıdaki gibi sıralanabilir; 3.1. Yeni Ekonomi Bilgi Ekonomisidir Bilişim teknolojileri, bir ekonominin bilgi temelli olmasına imkan sağlamaktadır. Bilgi ekonomisinde bilginin yaratılması hem bilgiyi üretenlere hem de bilgi tüketicilerine yani insanlara aittir. Bilgi ekonomisinde kuruluşların en önemli kaynakları klasik üretim faktörleri değil; bilgi ve beşeri sermayedir. Yeni ekonomide sermaye ancak bilginin bir fonksiyonu haline gelmiştir. > + Mesela, bilgi çağının işletmelerinden olan Microsoft ele alındığında, maddi kaynaklarının (arazi, bina, stoklar, hammadde vs.) neredeyse yok denecek kadar az olduğu, kayda değer tek varlığının işletme içindeki elemanlar olduğu görülecektir. Ancak, 15 yıl önce kayda değer bir sermayesi olmayan Microsoft'un bugün piyasa değeri dünyanın en büyük otomobil üretici General Motors (GM) ve bilgisayar devi IBM'den daha fazladır. 3.2. Yeni Ekonomi Dijital bir Ekonomidir Yeni ekonomide bilgiler tamamen 1 ve 0'dan oluşan veri formlarında iletilmektedir. Günümüzde her tür bilgi, ses, yazı, görüntü, hareketli obje vs. bilgisayar ağları tarafından iletilmektedir. Dolayısıyla, büyük miktarlarda bilgi son derece hızlı, ucuz ve güvenilir bir şekilde alıcılarına ulaşmaktadır. Seyahatlerde taşınabilir bilgisayarlar aracılığıyla elektronik posta kullanımının yanı sıra; video dahil her türlü bilginin iletilebilmesi; dijital ekonominin çarpıcı bir örneğidir. Bilgi ağları ve bilginin dijitalleşmesi aynı zamanda bilginin ticarete konu olması sürecini de hızlandırmaktadır. 3.3. Yeni Ekonomide Sanallaşma Önemli Rol Oynamaktadır Sanal terimi, İngilizce "virtual" kelimesinin karşılığı olarak, bir şeyin gerçeğe çok yaklaşması ya da bir şeyin fiilen olması anlamını taşımaktadır. Bir şeyin sanal olabilmesi 4 OSP254-H3-1 için, başka bir şeyin gücünü ve yeteneğini içermesi gereklidir. Sanal terimine daha sonra, etkileşim ve adapte olma anlamları yüklenmiştir. Günümüzde bir çok kurumun sanal olanı ortaya çıkmıştır. Mesela, Sanal Piyasa, internette insanların alışveriş yaptığı herhangi bir yer anlamına gelmektedir. Yine, sanal gerçeklik yazılım ve donanımı sayesinde ilaç şirketleri araştırmalarında; molekül yapıları ve atomlar arasındaki ilişkileri son derece kolay ve gerçekçi bir şekilde inceleyebilmektedirler. 3.4. Yeni Ekonomi Moleküler Bir Ekonomidir Yeni ekonomik sistemle birlikte sosyal ve iktisadi hayatın tüm yönlerinde "kitlesel"lik yerini "moleküler"e bırakmaktadır. Yeni ekonominin moleküler bir ekonomi olması, fizikten ödünç alınan "molekülerleşme" kavramının kısaca incelenmesiyle net bir şekilde anlaşılabilir. Mecazen bir bütünün en küçük parçası olan molekül, fizikte bir cismin, parçalandığında hâlâ aynı kimyasal özelliklerini gösterebilen en küçük parçası olarak tanımlanmaktadır. Yeni işletmeler de moleküler yapıdadırlar ve birey temeli üzerinde kurulmuşlardır. Bilgi işçisi (molekül insan) kendi başına bir iş birimi olarak faaliyet göstermektedir. Motive olmuş, kendi kendine öğrenebilen girişimci çalışanlar, yeni araçlar yardımıyla değer yaratmak üzere bilgi ve yaratıcılıklarını kullanabilecekleri şekilde yetkilendirilmişlerdir. 3.5. Yeni Ekonomi Bir Ağ Ekonomisidir Yeni ekonomi iletişim ağlarıyla bütünleşen bir ekonomidir. Klasik ana bilgisayar sisteminden web tabanlı sisteme doğru gerçekleşen kayma, iş dünyasında önemli dönüşümlere neden olmaktadır. İletişim ağlarının band genişliğinin artması veri, metin, ses, görüntü ve video şeklindeki multimedya kaynaklarına kolayca ulaşma imkan vermekte ve buna bağlı olarak yeni kurumsal yapıların hızla ortaya çıkmasına imkan vermektedir. 3.6. Yeni Ekonomide Ar acılar Büyük Öl çüde Ortadan Kal kacaktır. Üretici ve tüketici arasındaki aracılar dijital iletişim ağları sebebiyle ortadan kalkacaktır. Aracı işletmeler, yeni işlevler üstlenmez ve kişiler bunlara yeni değerler atfetmezse ortadan kaybolacaklardır. Özel ve kamu sektöründe bir çok kurum tüketicileriyle ağlar aracılığıyla doğrudan temas kuracaklar ve aracılarını büyük ölçüde işlevsiz bırakacaklardır. Mesela, oteller, havayolları gibi kurumlar rezervasyonlar için acentelerle iş yapmak yerine doğrudan müşterilerine ulaşacaklardır. Dolayısıyla, aracı kurumlar gelecekte yok olmak istemiyorlarsa yaratıcı yenilikler düşünmek zorundadırlar. 5 OSP254-H3-1 Günümüzde bir çok kurumun sanal olanı ortaya çıkmıştır. Mesela, Sanal Piyasa, internette insanların alışveriş yaptığı herhangi bir yer anlamına gelmektedir. Yine, sanal gerçeklik yazılım ve donanımı sayesinde ilaç şirketleri araştırmalarında; molekül yapıları ve atomlar arasındaki ilişkileri son derece kolay ve gerçekçi bir şekilde inceleyebilmektedirler. 3.7. Yeni Ekonominin Hakim Sektörü Üçlü Bir Ol uşumdur Daha öncede ifade edildiği gibi; sanayi ekonomisinde otomotiv anahtar sektör konumundayken, yeni ekonomide hakim ekonomik sektör, diğer tüm sektörlerin refah yaratmasına giden yolu teşkil eden bilgisayar, iletişim ve eğlence sanayilerinin bütünleşmesiyle oluşan yeni medya sektörüdür. 3.8. Yeni Ekonomi Yenili k (İnovasyon) Temelli Bir Ekonomidir İnovasyon "yeni ve değişik bir şey yapmak" anlamındaki "Latince "innovare" kökünden türetilmiştir. İnovasyon,"bilim ve teknolojinin ekonomik ve toplumsal fayda sağlayacak şekilde yenilenmesi" anlamına gelmektedir. Yeni ekonomide, eğer yeni ve başarılı bir ürün geliştirilmiş ve piyasaya sürülmüşse, hedefin bu ürünün daha gelişmişinin ortaya çıkarılması ve ilk ürünün modasının geçirilmesi olması gerekir. Günümüzde bir çok kurumun sanal olanı ortaya çıkmıştır. Mesela, Sanal Piyasa, internette insanların alışveriş yaptığı herhangi bir yer anlamına gelmektedir. Yine, sanal gerçeklik yazılım ve donanımı sayesinde ilaç şirketleri araştırmalarında; molekül yapıları ve atomlar arasındaki ilişkileri son derece kolay ve gerçekçi bir şekilde inceleyebilmektedirler. Yenilik yapmanın sağladığı başarıya verilebilecek örneklerden biri de Hewlett-Packard (HP) firmasının kişisel kullanım için lazer ve daha sonra ink-jet yazıcıları geliştirmesidir. 1984 yılında HP ilk LazerJet yazıcısını piyasaya çıkardığında daha önce olmayan yeni bir piyasanın oluşmasına sebep olmuştur. HP daha sonra sürekli olarak daha kullanışlı ve daha ucuz yazıcıları piyasaya sürmeye devam etmiştir. LazerJet bugün evrensel olarak tanınmış bir standart markadır ve HP'de yenilik faaliyeti kesintisiz devam etmektedir. 6 OSP254-H3-1 3.9 Yeni Ekonomide Üretici ve Tüketici Farkı Belirsizleşmektedir Kitle üretiminin yerini büyük miktarlarda müşteri isteklerine göre üretimin almasıyla birlikte, üreticiler bireysel tüketicilerin zevk ve ihtiyaçlarına uygun özel mal ve hizmetler oluşturmak zorunda kalmışlardır. Böylece yeni ekonomide tüketiciler fiilen üretim sürecine katkıda bulunabilmektedirler. Dünyanın en önemli otomobil üreticilerinden Chrysler, özel müşteri siparişine bağlı olan bir arabayı 16 günde imal edebilmektedir. 3.10. Yeni Ekonomi Bir Hız Ekonomisidir Dijital veriler üzerine kurulmuş bir ekonomide, işletme başarısı ve iktisadi faaliyetler açısından hız anahtar bir değişkendir. Günümüzde müşterilerin talepleri elektronik yolla alınmakta, eş zamanlı olarak değerlendirilerek karşılanmakta, ilgili belgeler yine elektronik ortam aracılığı ile geri yollanmakta ve veri tabanları sürekli güncellenmektedir. Böylece ürün hayat çevrimleri süratle kısalmaktadır. 1990 yılında otomobillerin kavramdan (düşünülmesinden itibaren) üretime dönüşmesi 6 yıl almaktaydı. Şu anda bu süre iki yıl düzeyindedir. Hewlett Packard'ın Bilgisayar Sistemleri Organizasyon yöneticisi, şu anda HP'ın gelirlerinin büyük bölümünün bir yıl önce var olmayan ürünlerden elde edildiğini belirtmektedir. Eski ekonomide bir ürünün belirli bir gelir düzeyine ulaşması onyıllar alabilmekteyken, günümüzde tüketici elektroniği alanında tipik hayat çevrim süresi iki ay kadardır. 3.11. Yeni Ekonomi Küresel Bir Ekonomidir Artık yerel veya uluslararası bilgi diye bir şey bulunmamaktadır. Bilgi anahtar role sahip olduğuna göre, bireysel örgütler ister ulusal, ister bölgesel isterse yerel alanda faaliyet göstersin sadece bir tek dünya ekonomisi bulunmaktadır. Peter Drucker: "Bilgi sınır tanımaz". 7 OSP254-H3-1 3.12. Yeni Ekonomi Sosyal Problemleri B eraberinde G et irmiştir Yeni Ekonominin ortaya çıkarttığı sorunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir: • • • • Küreselleşme ve yeni ekonomi sebebiyle dünyanın karşılıklı birbirine bağımlılığı ve bu olgunun giderek artması, ekonomileri finansal krizlerle karşı karşıya bırakmaktadır. Yeni ekonomi sebebiyle ortaya çıkan yeni işler ve bunlar için farklı yetenek gereksinimi, sosyal sınıflar arasındaki bölünmüşlüğü artırmaktadır. Yeni ekonomi bir taraftan yeni iş olanakları ortaya çıkartırken, kalifiye olmayan kişilerin işsiz kalmasına sebep olmaktadır. Yeni ekonomi ortamındaki dalgalanmalar ve işletmelerin kar ve performanslarındaki belirsizlik nedeni ile, çalışanların gelecek yıldaki konumlarının ne olacağı hakkında tam bir bilgiye sahip olmadıkları görülmektedir. Gelişen teknolojilerin diktatör rejimler tarafından kötüye kullanılması ve nükleer teknolojinin teröristlerce elde edilme ihtimali, iletişim ağları ve bilişim teknolojisinin küçük devletlerce yerel savaşlarda kullanılması ve benzeri bir çok sorun yeni ekonomilerde dikkate alınması gereken konulardır. 4. Yeni Ekonominin Mikro ve Makro Etkileri Yeni ekonominin mikro ve makro ekonomi üzerindeki etkileri aşağıdaki şekilde açıklanabilir. 4.1. Yeni Ekonominin Mikro Ekonomi Üzerindeki Etkil eri Yeni ekonominin mikroekonomi üzerine etkileri; Maliyet Düşüşü, Verimlilik Artışı, Network (Ağ) Etkisi ve Tüketici Tatmini ve Fiyatlandırma olarak sıralanabilir. 4.1.1. Maliyet Düşüşü Bilgi teknolojilerinin en önemli özelliği, teknolojik yeteneklerin sürekli artmasına karşılık maliyetlerin sürekli düşmesidir. 4.1.2. Verimlilik Artışı Yeni Ekonomide verimlilik artışı sağlayan faktörler şu şekilde sıralanabilir: http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=270 • • • • • • • • • Bilgi elde etme olanaklarının yayılması ve kolaylaşması Piyasalara giriş sınırlamalarının ortadan kalkması Alış verişin dinamik fiyatlarla yapılması Tam rekabetçi piyasa koşulları yoluyla maliyetlerin azalması Ürünlerin pazara sunuluş süresinin azalması Globalleşmenin etkisi ile müşteri kitlesinin artması Müşterilerden elde edilen kişisel bilgilerin nitelik ve nicelik olarak genişlemesi Sürekli faaliyette kalma ve kesintisiz hizmet sunabilme imkanının artması Müşteri belirleyiciliğinin etkin olduğu bu sistemde, hiyerarşik şirket yapısının azalarak, müşteriyi memnun edenin önem kazandığı bir yapıya geçilmesi. 8 OSP254-H3-1 4.1.3. Network (Ağ) Etkisi Network Etkisi, e-ticaretin etkileri ile sektörlerin faaliyetlerinde meydana gelen değişiklerin, diğer sektörlere yayılmasıdır. 4.1.4. Tüketici Tatmini ve Fiyatlandırma Kitle üretiminin yerini, büyük miktarda tüketicilerinin zevk ve ihtiyaçlarına uygun mal ve hizmetler almaya başlanmıştır. Yeni ekonominin piyasaya getirdiği şeffalık ile tüketiciler fiyatları ve servisleri kıyaslama şansına sahip olmaktadırlar. 4.2. Yeni Ekonominin M akro Ekonomi Üzerindeki Etkil eri Yeni ekonominin makroekonomi üzerindeki olumsuz etkileri yukarıda açıklanmıştı. Büyüme ve dış ticaret üzerindeki etkileri ise aşağıdaki şekilde sıralanabilir: Büyüme: Yeni ekonominin büyüme üzerindeki etkileri üç noktada toplanabilir: • • • Yeni ürün ve hizmetlerin üretilmesi ile toplam üretim artmakta ve yeni iş imkanları doğmaktadır. E-Ticaret ile üretim sürecinde verimlilik artmaktadır. Dijital reklam, sınır ötesi üretim, internet satışları, yeni pazarlama, organizasyon ve yönetim teknikleri ile ekonomik etkinlik artmaktadır. Dış Ticaret: Yeni ekonomi ve küreselleşme ile coğrafi sınırlamalar da ortadan kalkmıştır. Bu süreç içinde doğrudan yabancı sermaye yatırımları hız kazanmıştır. ESKİ VE YENİ EKONOMİ ARASINDAKİ FARKLAR DEĞİŞİM ESKİ EKONOMİ UNSURU 19. yüzyıl fiziğine Felsefesi Üretim dayanır. ve Rekabet Alanı Verim İnsana Bakış İstikrar Organizasyon Türü Üretim Ulusal Azalan Biyolojiye dayalıdır. Global Getiriler geçerlidir. İnsanlar özdeştir Herşey YENİ EKONOMİ İstikrar içerisindedir. Hiyerarşik- Artan Getiriler geçerlidir. İnsanlar ayrı ve farklıdır. Ekonomi hep zamanın eşiğindedir. Ağ Örgüsü, Şebeke Bürokratik Kitlesel Üretim Tam Zamanında Üretim Esnek Üretim 9 OSP254-H3-1 Organizasyonu Büyümeyi Sermaye, Belirleyen Yenilik, İşgücü İcatlar ve Bilgi Faktör Teknolojiyi Belirleyen Makineleşme Dijitalleşme Faktör Karşılaştırmalı Üstünlüğün Kaynağı Ar-Ge'ye Verilen Önem Diğer Firmalarla İlişkiler Ölçek Ekonomileri, Düşük Maliyet Düşük, Orta Kapsam Ekonomileri, Yenilik ve Kalite Yüksek Tek Başına Hareket Etme İşbirliği, Ortaklık, Sinerji, Birleşme İşgücü Politikasının Tam İstihdam Yüksek Reel Ücret Amacı Gerekli Eğitim İstihdamın Doğası Düzenlemeler Beşeri Sermaye İşgücü İşgücünün Yapısı Varlıklar Mesleki Diplomaya Yönelik İstikrarlı Risk ve Fırsatlarla Dolu Kumanda ve Kontrol Piyasa Araçlarına Dayalı, Esnek Üretim Odaklı Müşteri Odaklı Önemli Daha Az Önemli Kalifiye Değil veya Belirli Bir Alanda Uzman Maddi Varlıklar Görece Önemli Tarım ve Sektörlü Sektörel Yapı Yaşam Boyu Öğrenim Sanayi Ağırlıklı (Sanayi ekonomisinde otomotiv sektörü hakim sektördür) Bilgi, Tecrübe ve Çok Yönlü Beceri Sahibi, Yenilikçi, Yaratıcı Gayri Maddi Varlıklar Görece Önemli Hizmet Sektörü Ağırlıklı (Yeni ekonomide hakim sektör, diğer tüm sektörlerin refah yaratmasına giden yolu oluşturan Bilgisayar, İletişim ve Eğlence sanayülerinin birleşmesi ile oluşan Yeni Medya sektörüdür) 10 OSP254-H3-1 11