sektörün kısa dönemli

1
T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI
İLAÇ SEKTÖRÜ
RAPORU
(2014/1)
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve
Analizler Serisi
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
2
İÇİNDEKİLER
Tablolar Listesi .................................................................................................................... 3
Şekiller Listesi ..................................................................................................................... 4
Kısaltmalar Listesi ............................................................................................................... 5
YÖNETİCİ ÖZETİ .................................................................................................................. 6
1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU............................................................................................ 6
1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu .............................................. 6
1.2. Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu ........................................................................... 7
1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler ............................................... 8
1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler ............................. 8
1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler ................................................................... 9
1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı ......................................................................................... 9
1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı ...............................................................................10
1.8. Sektörün Üretim Değeri...............................................................................................10
1.9. Sektörün Cirosu ...........................................................................................................11
1.10. Sektörün Katma Değeri..............................................................................................13
1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti ............................................................................................13
1.12. Sektörün Elektrik Tüketimi ........................................................................................15
1.13. Sektörün Dış Ticareti .................................................................................................15
1.14. Sektörün Maliyet Bileşenleri ......................................................................................18
1.15. Sektörün 2014–2023 Projeksiyonu .............................................................................19
2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ..............................................................20
2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler .................................20
2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi ...................................................................22
2.3. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi .....................................................22
2.4. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi ................................................................23
2.5. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi .......................................................................24
KAYNAKÇA.........................................................................................................................26
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
3
Tablolar Listesi
Tablo 1. Yıllara Göre Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı ortalama %)..................................... 9
Tablo 2. Faktör Maliyeti ile Katma Değeri (TL) ....................................................................13
Tablo 3. Eczacılık Ürünleri İthalat ve İhracatı (ABD Doları) ..................................................16
Tablo 4. Türkiye İlaç Sektörü İthalatı (ABD Doları) ..............................................................16
Tablo 5. Türkiye İlaç Sektörü İhracatı (ABD Doları) ..............................................................17
Tablo 6. Bölgelere Dayalı 5 Yıllık Bileşik Büyüme Oranları ...................................................19
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
4
Şekiller Listesi
Şekil 1. Dünya’da Toplam Ar-Ge Harcamalarının Sektörel Dağılımı ....................................... 7
Şekil 2. Ortalama Sanayi İstihdam Endeksi (2010=100) .......................................................10
Şekil 3. Sanayi Üretim Endeksi (2010=100) .........................................................................11
Şekil 4. Ciro Endeksi (2010=100) .........................................................................................12
Şekil 5. Ciro Endeksi (Yurtiçi-Yurtdışı) (2010=100) ...............................................................12
Şekil 6. Klinik Araştırma Sayılarına göre Türkiye’nin Dünyadaki Yeri ...................................14
Şekil 7. Klinik Araştırma Sayılarına göre Türkiye’nin AB Ülkeleri ile Karşılaştırılması ............15
Şekil 8. Aylara Göre Üretim Endeksleri (2010=100) .............................................................22
Şekil 9. Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%) ......................................................................... 23
Şekil 10. Aylık İhracat Değerlendirmesi (Milyon ABD Doları) .............................................. 23
Şekil 11. Aylık İthalat Değerlendirmesi (Milyon ABD Doları) ............................................... 24
Şekil 12. Aylık Ciro Endeksi Değerlendirmesi (2010=100) ................................................... 25
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
5
Kısaltmalar Listesi
AB
: Avrupa Birliği
ABD
: Amerika Birleşik Devletleri
Ar-Ge
: Araştırma ve Geliştirme
EFPIA
: European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations
EKK
: Ekonomik Koordinasyon Kurulu
EMA
: European Medicines Agency
FDA
: Food and Drug Administration
GMP
: İyi Üretim Uygulamaları (Good Manufacturing Practice)
PhRMA : Pharmaceutical Research and Manufacturers of America
TCMB
: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
TEDAŞ
: Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi
TÜİK
: Türkiye İstatistik Kurumu
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
6
YÖNETİCİ ÖZETİ
İlaç sektörü, beşeri ve veteriner hekimlikte tedavi edici, koruyucu ve tanı amaçlı olarak
kullanılan sentetik, bitkisel, hayvansal ve biyolojik kaynaklı kimyasal maddeleri farmasötik
teknolojiye uygun olarak üreterek tedaviye sunan bir sanayi dalıdır.
Halk sağlığının korunması, sağlık hizmetlerinin kaliteli ve etkin bir şekilde sunulabilmesi güçlü
bir ilaç sektörü ile mümkündür. Bunun yanı sıra, sektör yoğun Ar-Ge faaliyetlerini içermesi
sebebiyle katma değeri yüksek ürünler üretilmesini sağlamaktadır. Ayrıca, ekonomik kalkınma
açısından çok önemli katkılar sağlamasının yanında, savaş, epidemik hastalıklar ve olası bir
ambargo gibi faktörler karşısında ülkenin ilaç ihtiyacını karşılayacak üretim yapabilen bir ilaç
sektörüne sahip olması gerekmektedir.
Bu bağlamda Türkiye İlaç Sektörü incelendiğinde gelişmiş bütün ülkelerde olduğu gibi bazı
ürünlerin nihai ürün şeklinde ithal edildiği görülmektedir. İthal edilen ilaçlar ise genellikle yeni
ve yüksek teknoloji gerektiren, biyoteknolojik olarak üretilen, implante edilen ilaçlar, yeni ilaç
taşıyıcı sistemler, aşılar, kan ürünleri, değiştirilmiş salım özelliği gösteren ilaçlar, insülin, kanser
ilaçları, bazı hormonlar, radyonüklidler, bazı oftalmolojik preparatlar ve antidotlardır. Üretim
genellikle jenerik/eşdeğer ilaçlar üzerinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca, ilaç etken madde üretimi de
yapılmaktadır.
Dünya standartlarında üretim kapasitesine sahip olmasına rağmen Türkiye İlaç Sektörü, dünya
pazarında yeterli rekabet gücüne ulaşamamıştır. IMS verilerine göre, 2013 yılı sonunda Türkiye
ilaç pazarı, bir önceki seneye göre yaklaşık olarak %0,37 oranında artarak 8,06 milyar ABD
dolarına ulaşmıştır. 15’i yabancı sermayeli olmak üzere 68 ilaç üretim tesisi bulunmakta,
yaklaşık 30.000 kişi istihdam edilmektedir. Piyasada yaklaşık 4600 adet, reçeteli pazarda ise
yaklaşık 2700 adet ilaç bulunmaktadır. 2013 yılında ithalat 4,5 milyar ABD doları, ihracat 818
milyon ABD doları olarak gerçekleşmiş olup ihracatın ithalatı karşılama oranı % 18,2 olarak
gerçekleşmiştir.
1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU
1.1.
Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu
Demografik değişim, ortalama yaşam süresinin artışı, hastalık paternlerindeki değişimler,
sosyal küreselleşme, sağlık hizmetlerine erişimdeki anlamlı artış ve sosyal devlet olgusunun
doğuşu dünya ilaç sektörünün büyümesinde önemli rol oynamıştır. IMS verilerine göre, sektör,
2007-2012 yılları arasında ortalama %5,6 oranında büyüme göstererek 2012 yılı sonunda
yaklaşık 962 milyar ABD dolar tutarında toplam pazar hacmine ulaşmıştır.
Dünya ilaç pazarının %95’ine uluslararası alanda faaliyet gösteren şirketler sahiptir. Gelişmiş
ülkelerdeki yoğun tüketim yine gelişmiş ülkelerdeki üretimle karşılanmaktadır. İlaç tüketimi en
çok ABD, AB ve Japonya pazarlarında yoğunlaşmıştır. EFPIA verilerine göre, 2012 yılında dünya
ilaç satışlarının %41’ini Kuzey Amerika, %26,7’sini Avrupa oluşturmaktadır.
İlaç sektörü, yüksek maliyetli ve uzun süren Ar-Ge çalışmaları içermesi sebebiyle dünyada
yapılan toplam Ar-Ge harcamalarında %15,3 payla ilk sırada yer almaktadır.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
7
Şekil 1- Dünya’da Toplam Ar-Ge Harcamalarının Sektörel Dağılımı
Kaynak: EFPIA, 2012
Son on yılda, bir biyolojik ilacın benzer üretim süreçleri ile elde edilen kopyası olan
“biyobenzer biyolojik ilaçlar” dünya ilaç piyasasında önem kazanmıştır. Biyobenzer ilaçlar, ilaç
geliştirme safhalarında klinik çalışmaların planlanması ve farmakovijilans açısından klasik ilaç
üretiminden farklılık göstermektedir.
1.2. Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu
Türkiye İlaç Sektörü önemli miktarlarda ve çeşitlilikte üretim ve ihracat olanağına sahip ve
katma değeri yüksek olan sektörlerden biridir. Uluslararası norm ve standartların uygulandığı
Türkiye İlaç Sektörü, özel üretim teknolojisi gerektiren ürünler (biyoteknoloji vb.) dışında her
türlü ürünü üretebilen, AB ülkeleri ile kıyaslanabilir bir teknolojik düzeye ulaşmıştır. Dünya
Sağlık Örgütü tarafından belirlenen ve ülkemizde 1984 yılından itibaren yürürlüğe giren "İyi
Üretim Uygulamaları" (GMP) çerçevesinde gerekli yatırımları yaparak teknolojik alt yapısını
güçlendirmiştir.
IMS verilerine göre, Türkiye İlaç Sektörü, 2013 yılında üretici fiyatlarıyla 8,06 milyar ABD
dolarlık ilaç piyasasına sahiptir. Aynı yıl itibariyle Türkiye’deki reçeteli ilaç pazarının %63,3’ünü
yenilikçi/referans ilaç, %36,7’sini jenerik/eşdeğer ilaçlar oluşturmaktadır. Ayrıca, ilaç pazarı
içinde yenilikçi/referans ve jenerik/eşdeğer ürünlerin pazar payları kutu bazında %48 ve
%52’dir. Türkiye ilaç pazarının 2017 yılında dünyada 16. sırada yer alacağı tahmin
edilmektedir.
Sağlık Bakanlığı 2013 yılı Kasım ayı verilerine göre Türkiye ilaç pazarında satışı olan toplam
kayıtlı ilaç çeşidi 18.981 olup, satışı olan toplam ürün sayısı 1.871.469.389’dur. SGK 2013 yılı
Ekim ayı verilerine göre Kurum tarafından bedeli ödenecek ilaçlar listesinde 8.610 adet ürün
yer almaktadır.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
8
2012 yılında 1 milyar 571 milyon kutu olan Türkiye reçeteli ilaç pazarı 2013 yılında yaklaşık
%0,45 artış göstererek 1 milyar 578 milyon kutuya ulaşmıştır. 2013 yılında üretilen 1 milyar
578 milyon kutunun %77’lik oranı yani yaklaşık 1 milyar 215 milyon kutusu Türkiye’de
üretilmiştir. 2012 yılında Türkiye reçeteli ilaç pazarı değer bazında 12,97 milyar TL iken, 2013
yılında %6,7 oranında artarak 13,84 milyar TL olmuştur.
Türkiye'de kişi başına düşen ilaç tüketimi oldukça düşüktür. 2012 yılında dolar bazında kişi
başına ilaç tüketimi Türkiye'de 106,1 dolar iken 2013 yılında kişi başına ilaç tüketimi %0,85
oranında azalarak yaklaşık 105,2 dolar olmuştur. Türkiye’de kutu bazında kişi başı ilaç tüketimi
2013 yılında bir önceki yıla göre %0,81 oranında azalarak 23,2 kutu olarak gerçekleşmiştir.
2012 yılı sonu itibariyle, Türkiye’de Abdi İbrahim, Novartis, Bilim İlaç, Pfizer, EastPharma,
Bayer, Sanofi, GlaxoSmithKline ve Astrazeneca gibi firmalar sektörün önde gelen firmalarıdır.
2012 yılında en yüksek pazar payına değer bazında %8,01’lik bir oranla Abdi İbrahim firması
sahip olmuştur. Abdi İbrahim’i Novartis ve Bilim İlaç firmaları takip etmektedir.
Son yıllarda pazara verilen ilaçların %20’si biyoteknoloji ürünleridir. 2010 yılında dünya
çapında 830 milyar ABD doları olan tüm ilaç satışları içinde dünya ilaç piyasasının %14’ünü
oluşturan biyolojik ilaçların satışları 116 milyar ABD dolarıdır. Bu toplam içinde biyobenzerlerin
tutarı 380 milyon ABD dolarıdır. Biyolojik ilaçların yaklaşık 2/3’ü rekombinant proteinler, 1/3’ü
ise antikorlardır. Biyolojik ilaçların piyasa büyüklüğü, 2000-2010 döneminde 3 katına çıkmıştır.
Ülkemizde ise IMS verilerine göre, 2013 yılında biyoteknolojik ürünlerin reçeteli pazar içindeki
payı değer bazında %14,5 ve biyobenzer ürünlerin reçeteli pazar içindeki payı %0,3’tür.
1.3. Sektördeki Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler
Türkiye’de 3.100 çeşit ilaç üretimi yapıldığı bilinmektedir. Diğer taraftan farklı dozajlar ve
değişik farmasötik yapılar ile bu rakam yaklaşık 8.000 civarına çıkmaktadır. Sektörde genellikle
lisans altında üretim, fason üretim, jenerik/eşdeğer ilaç üretimi ve antibiyotikler, analjezikler
başta olmak üzere birçok ilaç etken maddesi üretimi yapılmaktadır.
2013 yılı itibariyle Türkiye’de kullanılan ilaçların kutu bazında yaklaşık %53,7’si ülkemizde
üretilmektedir. Ancak, bazı ilaçlar, ileri teknoloji gerektirdiği için yalnızca dünyadaki belirli
merkezlerde üretilebilmektedir. Ayrıca, ülkemizde tüketimi az olan ve üretimi ekonomik
olmayan bazı ilaçların üretimi de yapılmamaktadır.
Bunun yanı sıra, dünyada olduğu biyoteknolojik ürünlere doğru yönelim görülmekte olup,
sentez kimyasıyla üretilen ürünler gittikçe azalmaktadır. Ülkemizde de bu trende uygun olarak
biyoteknolojik ürünlere yönelmesi büyük önem arz etmektedir.
1.4. Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler
İlaç sektörü kullandığı hammaddeler dolayısıyla kimya, gıda, tarım gibi sektörlerle etkileşim
içerisindedir.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
9
1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler
Sektördeki firmaların tamamına yakını İstanbul ve çevresinde faaliyet göstermektedir. Alt
yapının daha uygun oluşu, ambalaj malzemeleri ve teknik personelin teminindeki kolaylıklar,
ulaşım ve iletişim imkânları, sağlık kuruluşlarının Marmara Bölgesi'nde yoğunlaşması gibi
faktörler sanayinin büyük bir bölümünün İstanbul, Kocaeli, Tekirdağ illerinde kurulmasına yol
açmıştır.
İlaç sektörünün gelişmesi ve sektörün ülkeye değer katması açısından büyük öneme sahip olan
kümelenme eğilimi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de giderek artmaktadır.
1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı
Türkiye, üretim standartları, teknolojisi ve kurulu kapasitesi açısından gelişmiş bir ilaç
endüstrisine sahiptir. Ülkemizdeki üretim tesisleri sürekli Sağlık Bakanlığı’nın denetiminden
geçmekte ve uluslararası akreditasyon gereklerini sağlamaktadır. İyi Üretim Uygulamaları
(GMP), ilaçların kalite standartları doğrultusunda üretimini ve kontrolünü sağlayan bir kurallar
bütünüdür. Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen GMP, üretimin bütün süreçlerini
kapsamaktadır. Birçok ülke Dünya Sağlık Örgütü Kılavuzu’nu temel alarak kendi GMP
kurallarını oluşturmuştur. Türkiye bu kuralları, 1984 yılında yayımlanan “İspençiyari ve Tıbbi
Müstahzar İmalathaneleri Yönetmeliği” ile Sağlık Bakanlığı denetiminde hayata geçirmiştir.
Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı sektöründe kapasite
kullanım oranı 2008 yılında ortalama %75,1 iken, bu oran 2009 yılında %70,9, 2010 yılında
%72,3, 2011 yılında %74,8 ve 2012 yılında %70,6 olarak belirlenmiştir. Kapasite kullanım oranı
yıllar itibariyle değişim göstermiş olup ortalama %70 üzerinde seyretmiştir. 2013 yılına ait
kapasite kullanım oranı ise ortalama %71,2 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 1 - Yıllara Göre Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı Ortalama %)
NACE REV.2
Temel
Eczacılık
Ürünlerinin ve
Eczacılığa
İlişkin
Malzemelerin
İmalatı
Yıl
Oca.
Şub.
Mar.
Nis.
May.
Haz.
Tem.
Ağu.
Eyl.
Eki.
Kas.
Ara.
Ort.
(%)
2008
77,7
80,0
72,0
81,2
81,0
82,9
81,6
77,7
66,8
66,9
65,5
68,2
75,1
2009
58,1
61,9
78,2
72,2
73,8
73,4
63,5
75,7
73,8
73,4
74,9
71,3
70,9
2010
70,7
66,2
67,4
72,0
71,4
72,3
75,7
69,1
74,8
76,1
76,2
75,3
72,3
2011
77,7
73,7
73,0
76,5
75,0
77,3
78,1
72,1
73,6
73,2
75,7
71,2
74,8
2012
72,6
67,9
66,9
72,0
70,9
72,7
70,8
70,5
69,3
71,3
72,3
70,1
70,6
2013
75,6
66,9
70,5
71,5
70,0
71,7
70,2
72,0
71,4
72,3
70,9
72,5
71,2
Kaynak: TCMB (NACE Rev.2 Kod: 21)
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
10
1.7. Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı
Türkiye İlaç Sektöründe yaklaşık 300 ilaç şirketi faaliyet göstermektedir. Sağlık Bakanlığı
verilerine göre, ülkemizde 68 ilaç üretim tesisi (15’i yabancı sermayeli) ve 64 üretici firma
(13’ü yabancı) ile 12 hammadde üretim tesisi (6’sı yabancı) ve 10 hammadde üreten firma (4‘ü
yabancı) bulunmaktadır. Sektörde, yaklaşık 30.000 kişi istihdam edilmekte olup istihdamın
%50’den fazlasının eğitim seviyesi yüksektir. İstihdamın çoğunluğu üretim sürecinin dışında
yani ruhsat, fiyatlandırma, satış ve pazarlama gibi alanlarda çalışmaktadır. Ayrıca, piyasada
yaklaşık 5.000 civarında ilaç ve 23.500 civarında eczane bulunmaktadır.
“Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı” sektöründe sanayi
istihdam endeksi 2011 yılında %6 artış göstererek 106 olmuştur. 2012 yılında ise 102,7’ye
düşen endeks 2013 yılının ilk üç çeyreğinde 104,5’e yükselmiştir.
Şekil 2- Ortalama Sanayi İstihdam Endeksi (2010=100)
Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod: 21)
*2013 yılı verileri geçicidir (2013 yılı ilk 3 dönemi dikkate alınmıştır).
1.8. Sektörün Üretim Değeri
TÜİK verilerine göre 2010 yılı baz alındığında, “Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin
Malzemelerin İmalatı”nda, üretim endeks değeri 2012 yılına kadar düzenli bir artış göstermiş
olup, 2012 yılı sonunda 123,2 değerine ulaşmıştır. 2013 yılında ise endeks, bir önceki yıla göre
%5,03 oranında azalarak, ortalama 117 olarak hesaplanmıştır.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
11
Şekil 3- Sanayi Üretim Endeksi (2010=100)
Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21)
1.9. Sektörün Cirosu
Türkiye ilaç pazarında faaliyet gösteren yaklaşık 300 adet ilaç şirketi bulunmaktadır. 68 üretim
tesisinin bulunduğu sektörde, üretici şirketlerin dışındaki şirketler, ilaçlarını fason üretimle ya
da ithal ederek piyasaya sürmektedir. Türkiye, ilaç sektörü 8,06 milyar ABD dolarlık ciroya
sahiptir.
Şekil 4’te verilen ciro endeksi değerlendirme grafiğine göre, ilaç sektöründe ciro endeksi 2011
yılında bir önceki yıla göre % 1,2 oranında düşüş göstererek 98,8 puana gerilemiştir. 2012
yılında bir önceki yıla göre %10,3 artış gösteren ciro endeksi 2013 yılında ise 2012 yılına göre
%3,3 oranında azalarak 105,4 puan olmuştur. Ayrıca, Şekil 5’teki yurtiçi ve yurtdışı ciro endeksi
değerlendirme grafiği incelendiğinde, “Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin
Malzemelerin İmalatı” sektörüne ait ciro içerisindeki yurtdışı payının giderek artış gösterdiği
sonucu ortaya çıkmaktadır.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
12
Şekil 4- Ciro Endeksi (2010=100)
Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21)
Şekil 5- Ciro Endeksi (Yurtiçi-Yurtdışı) (2010=100)
Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21)
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
13
1.10. Sektörün Katma Değeri
İlaç sektörü, dünyada yüksek katma değer yaratan stratejik öneme sahip bir sektördür. İlaç
sektöründe 2011 yılında “Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin
İmalatı”ndan oluşan katma değerin imalat sanayi içindeki payı %2,1 olmuştur.
Tablo 2 - Faktör Maliyeti ile Katma Değeri (TL)
Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait
Malzemelerin İmalatı
İmalat Sanayi Toplamı
İmalat Sanayi İçindeki Payı (%)
2011
2.705.728.510
127.486.635.817
2,1
Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21)
1.11. Sektörün Ar-Ge Faaliyeti
İlaç sektöründe Ar-Ge, yeni bir molekülün keşfini içeren temel Ar-Ge çalışmaları, keşfedilen
molekülün laboratuvar ortamında belli aşamaları geçtikten sonra insanların yararına
kullanılabilecek güvenli ve etkin bir ilaç olabilmesini sağlayan klinik araştırmalar ve bunun
yanında mevcut ürünler üzerinden geliştirilen yeni formülasyonlara ve kombinasyonlara dayalı
olarak tedaviye farklı seçenekler sunan katma değerli eşdeğer ürünlere yönelik çalışmaları
içermektedir.
İlaç sektörü Ar-Ge’sini diğer sektörlerden ayıran başlıca özellik, klinik araştırmalar sürecinin
insan katılımlı olmasıdır. Genel olarak ilaç sektöründe Ar-Ge faaliyetleri, molekül bulma, var
olan moleküllerin yeni kullanım alanlarını bulma ve yan etkisi olan bir ilacın tekrar
değerlendirilmesini kapsayan temel araştırma, klinik testlerin gerçekleştirildiği klinik araştırma
kısmı ile birlikte uzun ve maliyetli bir süreci kapsamaktadır.
İlaç sektöründe yeni bir molekülün bulunması, aslında hem referans/yenilikçi hem de
eşdeğer/jenerik ilaç firmaları için bir başlangıç noktasıdır. Keşfedilen molekül uzun bir süreç
sonucunda patent sahibi tarafından geliştirilerek insan sağlığının hizmetine sunulmakta,
molekülün patent ve koruma sürelerinin sona ermesini takiben eşdeğer ilaç üreticisi firmalar
tarafından üretilerek daha geniş kitlelere ulaşma imkânına kavuşmaktadır.
Ülkemizde referans/yenilikçi ilaç üretimi ya da ithalatı yapılmakla birlikte, endüstrimizin temel
faaliyet alanını eşdeğer/jenerik ilaçlar oluşturmaktadır. Ayrıca, ilaç araştırmaları daha çok, yeni
bir molekül bulmak ya da yeni bir ilaç geliştirmek şeklinde olmayıp bulunan moleküllerin 2-3’lü
kombinasyonlarını, farklı dozaj formlarını ya da eşdeğer/jenerik ürün geliştirmek yoluyla
yapılmaktadır. Türkiye’de henüz geliştirilmiş yeni bir molekül bulunmamaktadır.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
14
İlaç sektörünün 2012 yılı sonu itibariyle küresel Ar-Ge harcamaları yılda 137 milyar ABD
dolarını aşmaktadır. Bunun yanında, 2012 yılında Türkiye’de ilaç Ar-Ge harcaması yaklaşık
106,6 milyon ABD doları olup, Türkiye İlaç Sektörünün küresel Ar-Ge harcamaları içerisindeki
payı %0,07 olarak gerçekleşmiştir. İlaç endüstrisinin gelişiminin temel unsurları arasında yer
alan uluslararası pazarlarda rekabet gücü olan mal ve hizmet üretimi ancak Ar-Ge
faaliyetlerinin artırılmasıyla mümkün olacaktır. Bu payın, 2015 yılında yaklaşık 150 milyon ABD
dolarına ulaşabileceği tahmin edilmektedir.
Ülkemizde ulusal ve uluslararası ilaç firmaları aktif olarak klinik araştırma faaliyetlerinde
bulunmaktadır. Klinik araştırmalar ile ilgili 19 Ağustos 2011 tarihli ve 28030 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanan Sağlık Bakanlığı Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmeliği, Uluslararası İyi
Klinik Uygulamaları İlkeleri, Avrupa Birliği Direktifleri’ne uyumlu olarak hazırlanmıştır.
2013 yılında Türkiye klinik araştırma sayısı bakımından dünyada 35’inci, Avrupa’da ise 19’uncu
sırada yer almış ve dünya klinik araştırma sayısı toplamı içerisindeki payı %0,6 olmuştur.
Şekil 6- Klinik Araştırma Sayılarına göre Türkiye’nin Dünyadaki Yeri
Kaynak: “clinicaltrials.gov” sitesi, 2013
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
15
Şekil 7- Klinik Araştırma Sayılarına göre Türkiye’nin AB Ülkeleri ile Karşılaştırılması
Kaynak: “clinicaltrials.gov” sitesi, 2013
Dünyadaki
toplam
Ar-Ge
harcamalarının
%15,3’ü
ilaç
sektörü
tarafından
gerçekleştirilmektedir. İlaç Ar-Ge harcamaları uzun süreç ve yüksek maliyet gerektirmektedir.
Bir molekülün beşeri ilaca dönüşmesi ortalama 10-15 yılı bulabilmekte ve yüksek yatırım
tutarları gerektirmektedir.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Abdi İbrahim, Bilim İlaç, Zentiva, Deva Holding,
Mustafa Nevzat, Koçak Farma, Sanovel İlaç ve Nobel İlaç olmak üzere 8 ilaç firmasına Ar-Ge
merkezi kurma onayı verilmiştir. Mart 2014 itibariyle ilaç Ar-Ge merkezlerinin, toplam Ar-Ge
merkezi içerisindeki payı %5,16’dır.
1.12. Sektörün Elektrik Tüketimi
TEDAŞ verilerine göre, Türkiye İlaç Sanayi elektrik tüketimi 2011 yılında 213.406 MWh iken,
2012 yılında yaklaşık % 43,9’luk artışla 307.079 MWh olmuştur. 2012 yılında Türkiye sanayinin
toplam elektrik tüketimi 92.302.731 MWh olup ilaç sanayinin, toplam tüketim içindeki payı
%0,33’tür.
1.13. Sektörün Dış Ticareti
Koruma altındaki ürünler, ileri teknoloji gerektiren ilaçlar ile Türkiye’de üretimi ekonomik
olmayan ve tüketimi az olan ilaçlar genellikle ithal edilmektedir. Türkiye’de çoğunlukla yeni ve
ileri teknoloji gerektiren preparatlar, bazı aşılar, kan ürünleri, bazı değiştirilmiş salım sistemine
sahip olan ilaçlar, insülin ve kanser ilaçları gibi birçok tedavi grubundan ilaç ithalatı
yapılmaktadır. İlaç endüstrisi gelişmiş ülkeler de dâhil olmak üzere, bütün ülkelerde, ilaç ve ilaç
hammaddesi ithalatı yapılmaktadır. İlaç sektörü için önemli olan ithalat miktarı değil, ihracatın
sektör kapasitesinin gerisinde kalması ve dış ticaret dengesinin ithalat lehine olmasıdır.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
16
“Eczacılık Ürünleri İthalatı ve İhracatı”nda 2013 yılında ithalat bir önceki yıla göre %3,3
oranında artarak yaklaşık 4,5 milyar ABD doları, ihracat ise %13,6 oranında artarak yaklaşık
818 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret açığı 2012 yılında 3,68 milyar ABD
doları seviyesine ulaşmış, 2013 yılında ise dış ticaret açığı aynı seviyede seyretmiştir.
Tablo 3 - Eczacılık Ürünleri İthalat ve İhracatı (ABD Doları)
Yıl
2010
2011
2012
2013
İhracat
611.955.679
620.383.175
720.089.656
818.471.504
İthalat
4.786.694.777
5.092.960.565
4.353.517.412
4.497.955.007
Kaynak: TÜİK (HS4-Fasıl sınıflamasına göre-Kod: 2936-2939, 2941, 3001-3006)
251,6 milyar ABD dolarlık 2013 yılı Türkiye toplam ithalatı göz önüne alındığında, 4,5 milyar
ABD dolarlık Eczacılık ürünleri ithalatının toplam ithalat içerisindeki payı %1,79’dur. Bu
ithalatın yaklaşık %62,8’ini perakende haline getirilmiş “Tedavide/korunmada kullanılmak
üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)” ürün grubu oluşturmaktadır. TÜİK verilerine göre,
2013 yılı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin ithalatını
gerçekleştirdiğimiz ilk beş ülke Almanya, ABD, İsviçre, Fransa ve İtalya’dır.
Tablo 4 - Türkiye İlaç Sektörü İthalatı (ABD Doları)
HS4
Ürün
2011
2012
2013
2936
Provitaminler ve vitaminler
Hormonlar,
prostaglandinler,
thromboxanlar ve bunların
öncelikle hormon olarak
kullanılan türevleri
Glikozitler ve bunların
tuzları, esterleri, eterleri ve
diğer türevleri
Bitkisel alkaloidler ve
bunların tuzları, esterleri,
eterleri ve diğer türevleri
Antibiyotikler
Tedavide kullanılan bezler
(guddeler) ve diğer
organlar; heparin ve tuzları
İnsan ve hayvan kanı,
serum, aşı, toksin vb.
ürünler
83.086.504
79.757.331
68.952.159
35.346.965
30.467.616
40.172.637
15.778.974
10.489.245
9.587.565
39.118.948
37.537.741
31.886.522
222.184.386
199.613.655
196.312.570
17.047.010
19.070.762
24.644.927
1.139.241.895
972.409.410
1.052.351.266
2937
2938
2939
2941
3001
3002
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
17
3003
3004
3005
3006
Tedavide/korunmada
kullanılmak üzere
karıştırılmış ilaçlar (dozsuz)
Tedavide/korunmada
kullanılmak üzere
hazırlanan ilaçlar
(dozlandırılmış)
Tıpta, cerrahide,
dişçilikte/veterinerlikte
kullanılan pamuk, sargılar,
gaz bezleri, bandaj vs.
Tarifenin başka yerinde yer
almayan eczacılık eşyası ve
müstahzarları
Genel Toplam
131.677.915
109.163.740
98.767.089
3.240.021.415
2.738.871.647
2.822.851.717
28.184.881
25.623.963
26.025.660
141.271.672
130.512.302
126.402.895
5.092.960.565
4.353.517.412
4.497.955.007
Kaynak: TÜİK (HS4-Fasıl sınıflamasına göre-Kod: 2936-2939, 2941, 3001-3006)
*2013 yılı verileri geçicidir.
Yaklaşık 151,9 milyar ABD dolarlık 2013 yılı Türkiye toplam ihracatı göz önüne alındığında, 818
milyon ABD dolarlık Eczacılık ürünleri ihracatının toplam ihracat içerisindeki payı %0,54’tür. Bu
ihracatın yaklaşık %84’ünü perakende haline getirilmiş “Tedavide/korunmada kullanılmak
üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)” ürün grubu oluşturmaktadır. Bu ürün grubunu
“Bitkisel alkaloidler vb. tuzları, esterleri, eterleri ve diğer türevleri” takip etmektedir.
Tablo 5 - Türkiye İlaç Sektörü İhracatı (ABD Doları)
HS4
2936
2937
2938
2939
2941
3001
Ürün
2011
2012
2013
Provitaminler ve vitaminler
Hormonlar, prostaglandinler,
thromboxanlar ve bunların
öncelikle hormon olarak
kullanılan türevleri
Glikozitler ve bunların tuzları,
esterleri, eterleri ve diğer
türevleri
Bitkisel alkaloidler ve bunların
tuzları, esterleri, eterleri ve
diğer türevleri
Antibiyotikler
Tedavide kullanılan bezler
(guddeler) ve diğer organlar;
heparin ve tuzları
1.951.639
1.577.653
2.268.353
1.242.598
200.935
258.021
152.540
5.101
700.061
44.133.156
50.779.089
44.726.663
6.106.144
5.743.438
15.624.905
584.092
684.513
439.041
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
18
3002
3003
3004
3005
3006
İnsan ve hayvan kanı, serum,
aşı, toksin vb. ürünler
Tedavide/korunmada
kullanılmak üzere karıştırılmış
ilaçlar (dozsuz)
Tedavide/korunmada
kullanılmak üzere hazırlanan
ilaçlar (dozlandırılmış)
Tıpta, cerrahide,
dişçilikte/veterinerlikte
kullanılan pamuk, sargılar, gaz
bezleri, bandaj vs.
Tarifenin başka yerinde yer
almayan eczacılık eşyası ve
müstahzarları
Genel Toplam
19.634.927
36.224.140
12.968.341
12.612.160
6.481.105
8.976.725
499.519.600
581.271.010
687.804.231
23.500.123
27.060.152
30.594.824
10.946.196
9.962.520
14.110.339
620.383.175
720.089.656
818.471.504
Kaynak: TÜİK (HS4-Fasıl sınıflamasına göre-Kod: 2936-2939, 2941, 3001-3006)
*2013 yılı verileri geçicidir.
Türkiye’nin 2013 yılı Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin ihracatında
ilk sırayı İran almaktadır. Irak, Almanya, İsviçre, ABD ve Güney Kore diğer kayda değer ihracat
pazarlarımızdır. Türkiye’nin ilaç ihracatında potansiyeli en yüksek pazarlarından ikisinin Irak ve
İran olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra, Ortadoğu ve Kuzey Afrika, Orta Asya ve Kafkaslar,
Rusya Federasyonu ve Avrupa ülkeleri de potansiyel pazar olarak düşünülmelidir.
1.14. Sektörün Maliyet Bileşenleri
İlaç sektörü ileri teknoloji gerektiren bir sektördür. Bu açıdan teknolojik yatırımlar ve ürün
çeşitliliğinin yüksekliği ilaç maliyetlerini etkileyen ana bileşenlerdendir.
Diğer yandan kimyasal hammaddeler ve üretilen ilaçların lisans ve ruhsat maliyetleri üretimi
etkileyen diğer unsurlardır. Sektörün dünya Ar-Ge harcamalarında %15,3 oranla en yüksek
harcama yapan sektör olması Ar-Ge harcamalarını ilaç sektörünün ana maliyet bileşenlerinden
biri yapmaktadır.
İlaç sektöründe Ar-Ge süreci beş temel adımdan oluşmaktadır. Bu safhalar araştırmanın
başlamasından ruhsatın alınması ve pazarlama ile satış stratejilerinin oluşturulmasına kadar
olan süreci kapsadığından yüksek Ar-Ge maliyetlerini ve uzun bir süreci gerektirmektedir.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
19
1.15. Sektörün 2014–2023 Projeksiyonu
2012-2016 yılları arasında küresel ilaç piyasasının yıllık bileşik büyüme oranının %3 ile %6
arasında olması öngörülmektedir. Türkiye’de ise bu oranın 2012-2016 yılları arasında %2,8
olacağı tahmin edilmektedir. Aynı dönemde bu yıllık bileşik büyüme oranı içerisinde, jenerik
ilaçların yıllık bileşik büyüme oranının %4,7, referans ilaçların yıllık bileşik büyüme oranının %0,2 olması beklenmektedir.
Tablo 6- Bölgelere Dayalı 5 Yıllık Bileşik Büyüme Oranları
BÖLGELER
2007-2011
2012-2016
Global
%6,1
%3-6
Kuzey Amerika
%3,5
%1-4
Avrupa
%4,9
%0-3
Asya/Afrika/Avustralya
%15,5
%10-13
Japonya
%3,9
%1-4
Latin Amerika
%12,3
%10-13
Kaynak: IMS Health Market Prognosis, Mayıs 2012
Küresel olarak ilaç sektöründe yapılan Ar-Ge harcamalarına bakıldığında, 2002-2011 yılları
arasında Ar-Ge harcamalarında yıllık ortalama %7,6 artış yaşanmış olduğu ve 2011 sonunda
toplam Ar-Ge harcama rakamının 130 milyar doların üzerine çıktığı görülmüştür. 2011-2016
yılları arasında ise yıllık ortalama %2,3 artış beklenmektedir.
Önümüzdeki dönemde, gelişmiş ülkelerde büyümenin yavaşlaması ve gelişmekte olan
ülkelerde sektöre verilen teşviklerin artmasıyla Ar-Ge harcamalarının daha büyük kısmının
Brezilya, Rusya ve Çin gibi gelişmekte olan ülkelere kayması beklenmektedir.
İlaç sektöründe yeni fırsatlar içeren biyoteknoloji, nanoteknoloji gibi inovatif alanlar, dünyada
az sayıda firmanın faaliyet gösterdiği, yatırım yaptığı alanlar olarak kabul edilmektedir. Katma
değerli ilaç üretiminin desteklenmesi halinde, uygun koşullara sahip endüstrimizin küresel ilaç
pazarında rekabet üstünlüğü yakalayabileceği olası görülmektedir.
Dünyada sentez kimyasıyla üretilen ürünler gittikçe azalmakta, büyük çok uluslu firmalar bu
pazara girmek için biyoteknoloji firmalarını satın almaktadır. Ülkemizde de dünyadaki
gelişmelere paralel olarak biyoteknolojik ilaçların üretimine geçilmesi zorunlu gözükmektedir.
Ülkemizde 2000 dolayında kimyasal ilaç molekülü piyasada bulunmaktadır. Keşfedilen yeni ilaç
kimyasallarının sayısı azalmaktadır. Buna karşın, biyoteknolojiye dayalı ilaçların sayısı henüz
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
20
mevcut kimyasalların %10’u düzeyinde olmasına rağmen gelecekte bu sayının daha yüksek bir
seviyeye ulaşması mümkün görülmektedir.
Ruhsatlı biyolojik ilaçlara benzerlik gösteren biyobenzer ilaçların sayılarının gittikçe artması
doktor ve hastalara alternatif tedaviler sunacak, tedavi maliyetlerini azaltacak ve hastaların
ilaca erişimini artıracaktır. Bu ürünler, son 20 yılda eşdeğer ilaçların yapmış olduğu gibi,
sürdürülebilir bir sağlık sistemi için önemli fırsatlar yaratacaktır.
Diğer önemli bir konu da nadir hastalıklar/yetim ilaçlardır. Dünya üzerinde bilinen yaklaşık
5.000 ila 8.000 nadir hastalık mevcut olup, bunların ancak %1’i için onaylanmış bir yetim ilaç
bulunmaktadır. Genellikle yaşamı tehdit edici, kronik, yıkıcı hastalıklar olup çoğunun altta
yatan sebebi halen bilinmemekte ve çoğunlukla tanıda ciddi gecikmeler ve hatalar olmaktadır.
Az sayıda hastaya rağmen toplumun yaklaşık % 6-8’ini etkilemekte ve görülme sıklığı oldukça
düşüktür. ABD’de 1983’te, AB’de ise 2000’de ilk regülasyonlar oluşturulmuş ve bu grup
ürünlerin Ar-Ge’si için çeşitli teşvikler verilmektedir. Özellikle son dönemde, nadir hastalıklar
ve yetim ilaçlar ile ilgili çalışmalara hız verilmiş olup, ABD’de 2012 yılında 13 adet yetim ilaç
FDA tarafından onaylanmıştır. Türkiye’de ise nadir hastalıklar/yetim ilaçlara özgü ulusal
politikalar veya regülasyonlar mevcut değildir.
Bunların yanı sıra, tüm dünyada kişiye özel tedaviler önem kazanmaktadır. Aynı teşhis konmuş
iki ayrı hasta aynı tedaviye farklı yanıtlar oluşturabilmektedir. Yan etkileri minimize etmesi,
daha güvenli olması, hasta yararının artırılması ve daha etkin maliyetli olması sebebiyle kişiye
özel tedavi ve kişiye özel ilaç yaklaşımlarının sağlık sektöründe büyük bir potansiyele sahip
olduğu düşünülmektedir.
2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ
2.1. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler
2012 yılı ve sonrası yeni etkin maddelerin, ilaçların ve biyolojik ilaç onaylarında artış olmuştur.
ABD’de FDA’in geliştirmiş olduğu son uygulamalarla (Fast Track, Breakthrough Therapy,
Accelerated Approval, Priority Review), yeni etkin maddelerin ve biyolojik ilaçların onay
süreçlerinin hızlandırılarak, onaylanan ürün sayısının artmasına sebep olmuştur. PhRMA 2013
Profile raporuna göre, 2012 yılında, ABD’de toplam 44 ürüne FDA tarafından onay verilmiş
olup, bunların 13 tanesi yetim ilaçtır ve bu sayı ile 15 yılın en yüksek rakamına ulaşılmıştır.
Yıllara göre yeni ilaç onayları incelendiğinde FDA her yıl ortalama 21 yeni ilaca onay verirken,
EMA 18, Türkiye ise 9 onay vermektedir.
Türkiye İlaç Sektörü 2013 yılı itibariyle 8,06 milyar ABD dolarlık bir hacme sahiptir. Türkiye
jenerik/eşdeğer ilaç üreticisi bir ülkedir. Yeni ürünler Ar-Ge faaliyetlerine yüksek oranda pay
ayıran uluslararası büyük firmalar tarafından yapılmaktadır.
2014-2018 yıllarını kapsayan Onuncu Kalkınma Planında belirlenmiş olan, 25 adet öncelikli
dönüşüm programlarından biri de “Sağlık Endüstrilerinde Yapısal Dönüşüm Programı”dır. Bu
programla yüksek katma değerli ürün üretebilen, küresel pazarlara ürün ve hizmet sunabilen
ve yurtiçi ilaç ve tıbbi cihaz ihtiyacının daha büyük bir kısmını karşılayabilen bir üretim yapısına
geçilmesi amaçlanmaktadır. Programın “1. Kamunun Yönlendirme Kapasitesinin
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
21
Güçlendirilmesi”, “2. Ar-Ge ve Yenilik Alanının Geliştirilmesi”, “3. İş ve Girişim Ekosisteminin
Geliştirilmesi” ve “4. Üretim ve İhracatın Desteklenmesi” bileşenleri bulunmakta olup, 2 ve
3’üncü bileşenlerinde Bakanlığımız sorumlu kurum olarak belirlenmiştir. Söz konusu
bileşenlere yönelik eylem planı oluşturulmasına dair çalışmalar Bakanlığımız tarafından
gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, Onuncu Kalkınma Planı içerisinde, sağlık alanına yönelik “Kamu
Harcamalarının Rasyonelleştirilmesi Programı” ve “ Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Programı”
bulunmaktadır.
Diğer yandan, insan sağlığına verilen önemin artmasıyla birlikte büyük oranda ithalata bağımlı
olduğumuz ilaç sanayini ülkemizde daha iyi noktalara taşıyabilmek için yeni politika ve
stratejilerin oluşturulabilmesi amacıyla kamu, üniversite ve STK arasında iletişimin sağlanması
ve güçlendirilmesi amacıyla bir iletişim platformu olarak İlaç Sanayi Teknik Komitesinin
Oluşumu ve Görevlerine Dair Tebliğ (SGM: 2013/19) hazırlanmıştır. Tebliğ, 25 Ekim 2013 tarihli
ve 28802 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kamu, üniversite ve STK
temsilcilerinden oluşan Komite, ilaç sanayi ürünleri ile ilgili mevzuatın uygulanması
kapsamında sektörün karşılaştığı sorunların tespit edilmesi, ilaç sanayinin gelişimi, yenilikçi
araştırmaların yapılması için kurumlar arası koordinasyonun sağlanması, yeni molekül ve ilaç
formüllerinin geliştirilmesi ve inovatif çalışmaların teşvik edilmesi gibi konularını tartışmak
üzere düzenli aralıklarla toplanacaktır. Bu doğrultuda Türkiye İlaç Sanayini arzu edilen düzeye
getirmek üzere çözüm önerileri geliştirilecektir.
Bakanlığımızca, ilaç sektöründeki mevcut durumumuz ve Türkiye’nin sanayi vizyonu
çerçevesindeki hedefleri göz önüne alınarak, hükümetin kamu sağlığı ve kalkınma hedeflerini
destekleyecek, ülkemiz ilaç sektörünün sürdürülebilir ve etkili bir yapıya kavuşturulmasını
sağlayacak “Türkiye İlaç Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı” hazırlanmıştır. Bir yıl süren
çalışma sonucunda ilgili kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör ve üniversite temsilcilerimizin
katılımı ile hazırlanan strateji belgesinin, ilaç sektörünün gelişimine ışık tutacak dört yıllık bir
yol haritası niteliğinde olması amaçlanmıştır. Tüm paydaşların görüş ve değerlendirmeleri göz
önünde bulundurularak sektörün ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde hazırlanmıştır ve nihai
hale getirilmiş olan taslak metin EKK’ya sunulacaktır.
Bunun yanı sıra, TÜBİTAK’ın açıklamış olduğu Medikal Biyoteknoloji Yol Haritası kapsamında,
biyomedikal ekipman, biyomalzeme, aşı ve ilaç alanlarına yönelik olarak, 1003 (Öncelikli
Alanlar Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı), 1007 (Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme
Projelerini Destekleme Programı) ve 1511 (Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve
Yenilik Projeleri Destekleme Programı) destek programları ile çağrılara çıkılmaktadır. Özellikle
2013 yılında açılan “Biyobenzer ilaçların yerli olarak geliştirilmesi ve üretilmesi”, “Yeni ilaç
geliştirilmesi” ve “Viral, bakteriyel patojen ve parazitlere karşı aşı geliştirilmesi” çağrıları ve
2014 yılında açılan “Epidemiyolojik Çalışmalar” çağrısı kapsamında sağlanan desteklerden,
uygun görülen projeler yararlanabilmektedir.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
22
2.2. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi
2010 yılı baz alındığında “Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı”
sektöründe, 2012 yılı son altı aylık döneminde üretim endeksi yaklaşık 125,1 olarak
gerçekleşmiştir. 2013 yılı aynı dönem endeksi incelendiğinde, ortalama üretim endeksinin
%9,03 oranında azalarak yaklaşık 113,8 olduğu görülmüştür.
Şekil 8- Aylara Göre Üretim Endeksleri (2010=100)
Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21)
2.3. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi
Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı sektöründe kapasite
kullanım oranı 2012 yılının son altı aylık periyodunda ortalama %70,7 iken, bu oran 2013
yılının aynı döneminde yaklaşık %71,6 olarak belirlenmiştir. Kapasite kullanım oranı, 2012 ve
2013 yılı son altı aylık döneminde yaklaşık değerlerde seyretmiştir.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
23
Şekil 9- Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%)
Kaynak: TCMB (NACE REV.2 Kod: 21)
2.4. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi
İhracat: TÜİK 2013 yılı son altı aylık verilerine göre Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa
İlişkin Malzemelerin ihracatı yaklaşık 423,8 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiş olup bu
değer bir önceki yılın aynı dönemine göre yaklaşık %8,5 oranında artmıştır.
Şekil 10- Aylık İhracat Değerlendirmesi (Milyon ABD Doları)
Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21)
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
24
İthalat: TÜİK 2013 yılı son altı aylık verilerine göre Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa
İlişkin Malzemelerin ithalatı yaklaşık 2,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup bu değer
bir önceki yılın aynı dönemine göre yaklaşık %2,1 oranında artmıştır.
Şekil 11- Aylık İthalat Değerlendirmesi (Milyon ABD Doları)
Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21)
2.5. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi
İlaç sektöründe “Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin Malzemelerin İmalatı”nda
aylık ciro endeksi, 2013 yılının son altı aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemiyle yaklaşık
değerlerde seyretmiş ve endeks, 2013 yılı son altı aylık döneminde ortalama 107,7 puan
olmuştur.
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
25
Şekil 12- Aylık Ciro Endeksi Değerlendirmesi (2010=100)
Kaynak: TÜİK, (NACE Rev.2 Kod 21).
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
26
KAYNAKÇA
1. Türkiye İlaç Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı Taslağı (2014–2017)
2. TÜİK
3. TCMB
4. Onuncu Kalkınma Planı (2014–2018)
5. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı
6. IMS Health Market Prognosis
7. EFPIA
8. EU Industrial R&D Investment Scoreboard
9. www.clinicaltrials.gov
10. PhRMA 2013 Profile Biopharmaceutical Research Industry
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi