İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatında Sıkça

B.Kerem GÖKTAŞ
S.M.Mali Müşavir
[email protected]
İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatında Sıkça Karşılaşılan
İdari Para Cezaları
Çalışma hayatında
4857 sayılı İş Kanunu ve 5510 sayılı S.S.G.S.Sigortası
Kanunu hükümlerinin uygulanmasında dikkat edilmeyen fakat yapılan denetimlerde
ortaya çıkan eksikler neticesinde bir çok cezayı müeyyide ile karşı karşıya
kalınmaktadır. Oysa ki işverenlerimiz için uygulanmasında kırtasiye gideri haricinde
hiçbir zorluğu ve maliyeti olmayan bu hükümlere uymamanın ceza tutarları
uygulama maliyetlerinin kat ve kat üstündedir.
Kaldı ki bazı hükümlerin uygulanmasında işverenlerimiz için teşvikler ve
kolaylıklar sağlanmıştır. Şöyle ki, özürlü personel sigorta prim teşviki ile kontenjan
dahilinde en az 155,32 TL (01.2011-06.2011), kontenjan haricinde 77,66 TL (01.201106.2011) sigorta primi Devlet tarafından karşılanmaktadır.
Konuyla ilgili olarak dikkat edilmesi gereken hususlar ve 2011 yılı uygulanan
ceza tutarları aşağıda sıralanmıştır.
Çalışma Belgesi
4857 sayılı İş Kanunun 28. maddesinde “İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından işinin
çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren bir belge verilir. “ hükmü yer almaktadır.
Bu hükme aykırı davranan işveren veya işveren vekiline bu durumdaki her işçi için
108,00 TL para cezası verilir.
Özürlü İşçi Çalıştırma
4857 sayılı İş Kanunun 30. maddesinde “İşverenler elli veya daha fazla işçi
çalıştırdıkları işyerlerinde … işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde
çalıştırmakla yükümlüdürler.” hükmü yer almaktadır. İşveren veya işveren vekiline
çalıştırmadığı her özürlü ve çalıştırmadığı her ay için 1.672,00 TL para cezası verilir.
Ücret Hesap Pusulası
4857 sayılı İş Kanunun 37. maddesinde “İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı
ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan
bir pusula vermek zorundadır.” hükmü yer almaktadır. Hesap pusulası düzenlemeyen
işveren veya işveren vekiline 444,00 TL para cezası verilir.
Fazla Çalışma Onayı
4857 sayılı İş Kanunun 41. maddesinde “ … Fazla saatlerle çalışmak için işçinin
onayının alınması gerekir. “
hükmü yer almaktadır. Fazla saatlerde yapılacak
çalışmalar için işçinin onayını almayan işveren veya işveren vekiline, bu durumda
olan her işçi için 220,00 TL para cezası verilir.
Çalışma Koşulları Gösterir Belge
4857 sayılı İş Kanunun 8. maddesine göre
yazılı sözleşme yapılmayan hallerde
işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da
haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini,
süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda
oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. Belgeyi işçiye
vermeyen, işveren veya işveren vekiline bu durumdaki her işçi için 108,00 TL para
cezası verilir.
Personel Özlük Dosyası
4857 sayılı İş Kanunun 75. maddesine göre işveren çalıştırdığı her işçi için bir özlük
dosyası düzenler. İşçi özlük dosyalarını düzenlemeyen işveren veya işveren vekiline
1.114,00 TL para cezası verilir.
İş Sağlığı ve Güvenliği
4857 sayılı İş Kanunu’nun 77. maddesine göre işverenler işyerlerinde iş sağlığı ve
güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri
noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü
önleme uymakla yükümlüdürler. Bu hükme aykırı davranan işveren veya işveren
vekiline bu durumdaki her işçi için 1.233,00 TL para cezası verilir.
Analık Hali
4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesine göre kadın işçilerin doğumdan önce sekiz
ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için
çalıştırılmamaları esastır. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun
onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir.
Hükme aykırı olarak doğumdan önceki ve sonraki sürelerde gebe veya doğum yapmış
kadınları çalıştıran veya ücretsiz izin vermeyen işveren veya işveren vekiline bu
durumdaki her işçi için 1.114,00 TL para cezası verilir.
İşe Giriş Bildirgesi
5510 sayılı Kanunu’nun 8. maddesine göre işverenler, 4.maddenin birinci fıkrasının
(a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 7. maddenin birinci fıkrasının (a)
bendinde belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi
ile Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Bildirgeyi, bu Kanunda belirtilen süre içinde ya
da Kurumca belirlenen şekle ve usûle uygun vermeyenler veya Kurumca internet,
elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu hâlde anılan
ortamda göndermeyenler hakkında her bir sigortalı için 796,50 TL (asgari ücret)
tutarında idari para cezası uygulanır.
Kayıt İbraz Etmeme
5510 sayılı Kanunu’nun 86. maddesine göre İşveren, işyeri sahipleri; işyeri defter,
kayıt ve belgelerini ………. Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen
memurlarınca istenilmesi halinde onbeş gün içinde ibraz etmek zorundadır. Kurumca
yapılan yazılı ihtara rağmen onbeş gün içinde mücbir sebep olmaksızın tam olarak
yerine getirmeyenlere; 9.558,00 TL (bilanço esasına tabi), 4.779,00 TL (diğer
defterlere tabi), 2.389,00 TL (defter tutmayanlar) idari para cezası uygulanır.
Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Asılmaması
5510 sayılı Kanunu’nun 86. maddesine göre …müteakip belgenin verilmesi gereken
sürenin sonuna kadar, sigortalılar tarafından görülebilecek bir yere asmak
zorundadır. 86. maddesinin altıncı fıkrasında belirtilen yükümlülükleri belirtilen
sürede yerine getirmeyenlere, 1.593,00 TL (aylık asgari ücretin iki katı) tutarında
idari para cezası uygulanır.
Eksik Gün Formu
İşverenler emrinde çalıştırdıkları işçilerin Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimlerini
en geç belgenin (aylık prim ve hizmet belgesi) ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23’üne
kadar yapmakla yükümlüdürler. Bu belgenin verilme süresi içinde ücretiz izinli olan
işçilerin Ek-10 formu (eksik gün bildirim formu) ekine izin belgeleri eklenerek ilgili
Sosyal Güvenlik Kurumuna iletilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, ücretsiz
izin belgesi sonradan düzenlenebilir olması sebebiyle aylık prim ve hizmet
belgesinin verilme süresi içinde Kuruma verilmesi gerektiğidir. Aksi halde süresinden
sonra verilen Ek-10 (ekinde ücretsiz izin belgesi ile) Kurumca kabul görmez.
Dolaysıyla Kurum eksik günler için Ek Aylık Prim ve Hizmet Belgesi talep edebilir.
5510 sayılı Kanunun 102/c-1 maddesine göre Ek belgenin 86.maddenin beşinci
fıkrasına istinaden Kurumca re’sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki
katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, 398,25
TL (aylık asgari ücretin yarısı) tutarında idari para cezası uygulanır. (Not: Kurum
talep etmeden işverence düzenlenmesi durumunda her bir ek belgede kayıtlı sigortalı
sayısı başına, 99,56 TL (aylık asgari ücretin sekizde biri) tutarında idari para cezası
uygulanır. )