EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Temmuz

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI
Temmuz 2014, No: 98
i
Bu sayıda;
2014 Mayıs Ayı Dış Ticaret Verileri;
2013 İllere Göre İşgücü ve İstihdam Rakamları,
2014 Haziran Ayı Enflasyon Verileri,
değerlendirilmiştir.
i
1
Dış Ticaret Açığına Altın Dokunuş...
 Mayıs ayında dış ticaret açığı, piyasa beklentileri çerçevesinde, 7,1 milyar dolar
oldu. İhracat, bir yıl önceye göre, Mayıs’ta % 3,6 artarak 13,7 milyar dolar
olurken; ithalat aynı dönemde % 10,3 gerileyerek 20,9 milyar dolar oldu.
 İlk beş ayda ihracat, geçen yılın aynı dönemine göre, % 7,4 artarak 67,4 milyar
dolar olurken; ithalat aynı dönemde % 5,6 gerileyerek 99 milyar dolar oldu.
Böylece aynı dönemde dış ticaret açığı % 24,9 gerileyerek 31,6 milyar dolar
olarak gerçekleşti.
Tablo: Dış Ticaret Özet Tablo (Milyon USD)
Dış Ticaret Açığı
Enerji
Enerji Dışı
Altın
Altın Dışı
Enerji ve Altın Dışı
Toplam İhracat
Enerji
Enerji Dışı
Altın
Altın Dışı
Enerji ve Altın Dışı
Toplam İthalat
Enerji
Enerji Dışı
Altın
Altın Dışı
Enerji ve Altın Dışı
2014-05
7,108
3,936
3,172
621
6,488
2,552
13,750
465
13,285
44
13,706
13,241
20,859
4,401
16,458
665
20,194
15,793
2013-05 % Değişme
9,968
-28.7
4,369
-9.9
5,599
-43.3
1,780
-65.1
8,188
-20.8
3,820
-33.2
13,277
3.6
590
-21.2
12,688
4.7
366
-88.0
12,911
6.2
12,321
7.5
23,245
-10.3
4,958
-11.2
18,287
-10.0
2,146
-69.0
21,099
-4.3
16,141
-2.2
Yılbaşından Beri
2014-05 2013-05 % Değişme
31,613
42,093
-24.9
20,525
20,268
1.3
11,088
21,825
-49.2
-715
5,226
-113.7
32,329
36,866
-12.3
11,804
16,597
-28.9
67,391
62,735
7.4
2,315
2,684
-13.7
65,077
60,050
8.4
2,578
2,197
17.3
64,813
60,538
7.1
62,498
57,854
8.0
99,005 104,827
-5.6
22,840
22,953
-0.5
76,165
81,875
-7.0
1,863
7,423
-74.9
97,142
97,404
-0.3
74,302
74,451
-0.2
12-Aylık Toplam
2014-05 2014-04 % Değişme
89,379
92,239
-3.1
49,449
49,881
-0.9
39,930
42,358
-5.7
5,836
6,995
-16.6
83,543
85,244
-2.0
34,094
35,363
-3.6
156,459 155,986
0.3
6,354
6,479
-1.9
150,105 149,507
0.4
3,731
4,052
-7.9
152,728 151,934
0.5
146,374 145,455
0.6
245,838 248,225
-1.0
55,803
56,360
-1.0
190,035 191,865
-1.0
9,567
11,047
-13.4
236,271 237,178
-0.4
180,468 180,818
-0.2
Kaynak: Turkey Data Monitor
 Manşet rakamlar dış ticaret açığında belirgin bir düzelme olduğunu gösteriyor.
Bununla beraber düzelmenin arka planına bakıldığında altın ticaretinin bu
gelişmede önemli bir rol oynadığı da dikkati çekiyor.
 Nitekim yılın ilk beş ayında dış ticaret açığı, geçen yılın aynı dönemine göre 10,5
milyar dolar iyileşirken, iyileşmenin yaklaşık 6 milyar doları yani % 57’si net altın
ticaretindeki düzelmeden kaynaklanıyor. Geçen yılın ilk beş ayında 5,2 milyar
dolar açık veren net altın ticareti bu yılın aynı döneminde 715 milyon dolar fazla
vermiş.
2
 Altın dengesindeki düzelmenin nedeni ise altın ithalatının geçen yıla göre belirgin
bir yavaşlama göstermesi. Türkiye geçtiğimiz yılın ilk beş ayında dışarıdan 7,4
milyar dolar tutarında altın ithal etmesine karşın, bu yılın aynı döneminde sadece
1,9 milyar dolarlık altın ithalatı gerçekleştirmiş. Dolayısıyla altın ithalatı, geçen
seneye göre, bu yılın ilk beş ayında 5,7 milyar dolar gerilemiş. Altın ithalatındaki
bu belirgin gerileme toplam ithalat rakamlarını da etkiliyor. Nitekim yılın ilk
beş ayında altın hariç ithalat neredeyse geçen seneki seviyesinde kalırken;
altın dahil edildiğinde toplam ithalatın aynı dönemde % 5,6 gerilediği
görülüyor.
 Bu yıl da altın ticareti dış ticaret dengesi üzerinde parazit yapmaya devam ediyor.
2012’de İran’a doğalgaz karşılığı altın ödemesi ile başlayan bu sıkıntının 2014’de
halen devam ettiği anlaşılıyor.
 Tüm veriler dış ticaret dengesindeki düzelmeye “net altın ticaretinin” önemli
katkı yaptığını gösteriyor. Ancak altın ticaretinden kaynaklanan bu katkının artık
sonuna yaklaşıyoruz.
 Geçen senenin Temmuz’una kadar, olağanüstü miktarda altın ithalatının
yapıldığı düşünüldüğünde; 12 aylık dış ticaret dengesine “net altın
ticaretinden” gelecek katkı Haziran’dan sonra ortadan kalkacak.
Kaynak: TÜİK
 12 aylık verilere baktığımızda da dış ticaret açığındaki düzelme teyit ediliyor.
Mayıs’ta 12 aylık dış ticaret açığı, bir önceki aya göre, 2,9 milyar dolar gerileyerek
89,4 milyar dolar oldu.
3
 12 aylık dış ticaret açığındaki düzelmenin 1,6 milyar doları (% 55,6’sı) enerji
ve altın ticaret açığındaki düzelmeden kaynaklanırken; 1,3 milyar doları (%
44,4’ü) enerji ve altın hariç dış açıktaki düzelmeden kaynaklanıyor. Enerji ve
altın dengesindeki 1,6 milyar dolarlık düzelmenin 1,1 milyar doları yine altın
ticaretinden kaynaklanıyor.
 Dış ticaret dengesindeki düzelmeye altın önemli bir katkı yapmakla beraber, “altın
ve enerji hariç” dış ticaret dengesinde de yıl başından bu yana belirgin bir
düzelme olduğu gözleniyor.
 Nitekim ilk beş ayda dış ticaret açığındaki 10,5 milyar dolarlık düzelmenin 4,8
milyar doları (% 45’i) altın ve enerji hariç dış açıktaki düzelmeden kaynaklanmış.
Yılın ilk beş ayında, geçen seneye göre, net enerji faturasındaki 257 milyon
dolarlık artış ise dış açığı %2 artırmış.
İlk
İlk Beş
Beş Ayda
Ayda Dış
Dış Açıktaki
Açıktaki Düzelmenin
Düzelmenin Kaynakları
Kaynakları
(Milyon
USD)
(Milyon USD)
2,000
2,000
257
257
00
-2,000
-2,000
Dış
Dış Ticaret
Ticaret Açığı
Açığı
Enerji
Enerji
Al
Al nn
-4,000
-4,000
Enerji
Enerji ve
ve Al
Al nn Dışı
Dışı
-4,793
-4,793
-6,000
-6,000
-5,941
-5,941
-8,000
-8,000
-10,000
-10,000
-12,000
-12,000
-10,480
-10,480
Kaynak: TÜİK
 Enerji ve altın hariç dış dengedeki iyileşmenin ardında kuşkusuz 2013’ün ikinci
yarısında başlayan TL’deki ciddi değer kaybının önemli rolü var.
 Özellikle dış ticaretimiz içinde önemli paya sahip olan AB ekonomilerine yapılan
ihracattaki hızlı artışa TL’deki değer kaybının ciddi bir katkı sağladığı anlaşılıyor.
 TL bu yılın ilk beş ayında, geçen yılın aynı dönemine göre, gelişmiş ülke para
birimleri karşısında reel olarak % 14,2 değer kaybederken; aynı dönemde AB
ekonomilerine yapılan ihracatın % 13,9 arttığı anlaşılıyor. İlk beş ayda AB
ekonomilerine yapılan ihracattaki artış, toplam ihracatımızdaki artışı
neredeyse ikiye katlamış. Türk ihracatçısı kurdan gelen rekabet avantajını AB
pazarlarına daha fazla ihracat yaparak değerlendirmiş.
4
Kaynak: TÜİK; TCMB
 Ancak burada bir uyarıyı yapmadan geçemeyeceğiz. Nisan’dan itibaren TL’de
yeniden reel değerlenme eğilimi başladı. Bunun önümüzdeki dönemde de
devam etmesi dış ticarete açık sektörlerimizin rekabet gücünün bir kez daha
suni biçimde baskılanması anlamına gelir. Hükümetin mutlak surette bu
hususa dikkat etmesi gerekiyor.
 2006, 2009 ve 2011’de TL’deki reel değer kayıplarından gelen rekabet gücünü
koruyamayan ve TL’nin suni biçimde değerlenmesine göz yuman hükümetin
bir kez daha aynı hatayı tekrarlamasının bedeli bu sefer daha ağır olabilir.
 Küresel ekonomide dış finansman koşullarının daha sıkıntılı olacağı günler
yaklaşıyor. Ayrıca Irak ve bölgemizde artan jeo-stratejik risklerin ihracatımıza
ilave yükler getireceği de anlaşılıyor. Nitekim Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin
(TİM’in) Haziran ayı ihracat verileri bu konudaki kaygıları teyit ediyor.
 TİM’in verilerine göre Haziran’da Irak’a yapılan ihracat geçen yılın aynı ayına
göre % 21,2 gerileyerek 726,7 milyon dolar oldu. Geçtiğimiz yılın eğilimleri ile
bakıldığında tek bir ayda ihracattaki kaybın 252 milyon dolar olduğu
anlaşılıyor. Irak’taki kaosun yakın zamanda çözüleceğine dair bir işaret de
henüz ortada yok1.
 Irak en önemli ihracat pazarlarımızdan biri. Nitekim Almanya’dan sonra en fazla
ihracat yaptığımız pazar Irak iken, Haziran’da ikincilik kürsüsüne İngiltere’nin
oturduğu görülüyor. Irak’taki ihracat kaybımız toplam ihracat performansımızı da
1
Irak krizinin Türkiye ekonomisine olası etkilerine yönelik detaylı değerlendirme için CHP Ekonomik
Görünüm Raporu No: 96, www.chp.org.tr
5
etkiliyor. Nitekim Irak’ta yaşananlar nedeniyle Haziran’da yaşanan kayıplar
olmasaydı bu yılın ilk yarısında, geçen yılın aynı dönemine göre, ihracatımızın %
6,9 artabileceği anlaşılıyor. Oysa aynı dönemde gerçekleşen ihracat artışı % 6,5
oldu.
Birikimli
Birikimli İhracat
İhracat Ar
Ar şı
şı (%)
(%)
10.0
10.0
9.2
9.2
9.0
9.0
8.0
8.0
7.0
7.0
6.9
6.9
6.5
6.5
6.6
6.6
6.9
6.9
6.5
6.5
5.6
5.6
6.0
6.0
5.0
5.0
OCAK
OCAK
ŞUBAT
ŞUBAT
MART
MART
Irak
Irak Olmasaydı
Olmasaydı Olacak
Olacak Olan
Olan
NİSAN
NİSAN
MAYIS
MAYIS
HAZİRAN
HAZİRAN
Gerçekleşen
Gerçekleşen
Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi
 Tüm bu nedenlerle dış ticarete açık sektörlerimizin rekabet gücünü suni
biçimde aşındırmayacak, dış ticaret açığımızı frenleyecek, net ihracattan
büyümeye gelecek katkıyı artıracak kur seviyelerini korumak bugün her
zamankinden daha önemli hale gelmiş durumda. Umalım ki Hükümet bunun
öneminin farkına varabilsin.
İşsizlik rekoru Güneydoğu’da...
 TÜİK 2013 illere göre işgücü ve istihdam rakamlarını açıkladı. Bu seneye ilişkin
veriler farklı bir yöntemle hesaplanmakla birlikte sonuçların geçmiş yıllarla
büyük ölçüde paralel olduğu görülüyor.
 2013’te işsizliğin en yüksek olduğu ilimiz % 23,4 ile Batman. Batman’da
işsizlik oranı, bir önceki yıla göre, 1,6 puan gerilese de şehir Türkiye’nin en fazla
işsizine sahip ili olmayı 2013’de de sürdürmüş.
 İşsizliğin en fazla arttığı il ise Diyarbakır. Son bir yılda Diyarbakır’daki
işsizliğin 11.4 puan birden artarak % 18,7’ye çıktığı anlaşılıyor. 2011 ve 2012’de
Diyarbakır’da işsizlik oranının sırasıyla % 8,6 ve % 7,3 olduğu dikkate alındığında
2013’de işsizliğin Diyarbakır’da bu boyutta artış göstermesi gerçekten ilginç.
6
 Benzer bir tablo Şanlıurfa için de söz konusu. 2013’de Şanlıurfa’da işsizlik oranı %
16,3. Oysa aynı ilde 2011 ve 2012 yıllarında işsizlik oranı sırasıyla % 8 ve % 6,2
olarak ölçülmüştü.
 Diyarbakır ve Şanlıurfa’da işsizliğin bu kadar belirgin artışının ardında işgücüne
katılımdaki olağanüstü artışın etkili olduğu anlaşılıyor. Nitekim Diyarbakır’da
işgücüne katılım son bir yılda 10,3 puan birden artarak % 37,2’ye çıkarken;
Şanlıurfa’da işgücüne katılım 8,3 puan artarak % 38,7’ye çıkmış. Her iki ilimizdeki
işgücüne katılım oranları halen çok düşük olsa da son bir yılda artış hızı çok
yüksek.
 Diyarbakır ve Şanlıurfa özelindeki bu artışların yöntem değişikliğinden
kaynaklanması bir olasılık. Ancak yöntem değişmiş olsa bile sorunun yeni
yöntemden çok, eski yöntemde olması daha büyük ihtimal olarak görünüyor.
 Güneydoğu illerimizde yoğun bir işsizliğin olduğu zaten bilinen bir gerçek.
Buna bir de Suriye’den gelen yoğun göç akımıyla işsizlik üzerinde artan
baskılar eklendiğinde tablo daha da vahim bir hal alıyor.
 Ancak bu illerimizdeki işsizliğin ne kadarının göç nedeniyle oluştuğunu tespit
etmek oldukça güç. Sonuçta Suriye’den gelen mültecilerin tam sayısını kimse
bilemiyor. Hükümete göre Suriye’den Türkiye’ye gelen göçmenlerin sayısı 1
milyon 50 bin civarında. Son dönemde kontroller sıkılaştırılmış olsa da “açık kapı
politikası” nedeniyle resmi rakamdan çok daha fazla bir mültecinin ülkemizde
ikamet etmesi olası.
 2013’de Türkiye genelinde işsizlik oranının % 9 olduğu düşünüldüğünde 25
ilimizin Türkiye ortalamasının üzerinde işsizliğe sahip olduğu anlaşılıyor.
Türkiye ortalamasının üzerinde işsizliğe sahip olan illerimizin büyük bölümü
Güneydoğu bölgesinde iken; onu Doğu Akdeniz bölgesindeki illerimiz
(Osmaniye, Hatay, Adana, Mersin) takip ediyor.
 Bununla birlikte başta İstanbul olmak üzere sanayinin yoğun olduğu illerimizde
de (Ankara, Kocaeli, Kayseri) işsizliğin Türkiye ortalamasının üzerinde kaldığı
dikkati çekiyor.
 İşsizliğin en düşük olduğu illerimizin ise Karaman (% 4,2), Konya (% 4,7) ve
Manisa (% 5,5) olduğu anlaşılıyor.
7
 Çalışma çağındaki nüfusun ne kadarının işgücü piyasasında kendine iş aradığını
gösteren “işgücüne katılım oranına” bakıldığında ise gerçekten ilginç bir tablo ile
karşılaşılıyor. 2013’de Türkiye genelinde işgücüne katılım oranının % 48,3
olduğu düşünüldüğünde 81 ilimizden 57’sinde işgücüne katılımın Türkiye
ortalamasının üzerinde olduğu anlaşılıyor. Yine Türkiye ortalamasını aşağı
çeken illerin büyük ölçüde Güneydoğu’da olduğu dikkati çekiyor.
 Bununla birlikte işgücüne katılımın en yüksek olduğu illerimizin ise Ardahan
(%62,8), Kars (% 59,5), Burdur (% 58,9) olduğu anlaşılıyor. Göçün yoğun
olduğu bu illerde çalışma çağındaki nüfusun (15+) az olması iş gücüne katılım
oranının bu illerde yüksek çıkmasına neden olmuş olabilir. Nitekim benzer
sebepten istihdam oranının da bu illerde yüksek çıktığı anlaşılıyor.
 İstihdam oranı en yüksek illerimiz arasında ilk üç sırayı % 59,1 ile Ardahan,
% 56,5 ile Kars ve % 54,9 ile Burdur alıyor. İstihdam oranlarının en düşük
olduğu illerimiz ise yine Güneydoğu’da.
 İstihdam oranı en düşük ilimiz % 27,8 ile Batman olurken bunu, % 29,7 ile
Mardin, % 29,8 ile Siirt, % 30 ile Şırnak ve % 30,2 ile Diyarbakır izliyor.
 İşsizlik ve istihdam Türkiye’nin en büyük meselesi. Ancak bu meselenin
Güneydoğu Anadolu bölgesinde çok daha ağır yaşandığı da bir gerçek. Kuşkusuz
bölgenin çok uzun bir süredir terör mağduru olmasının da bunda büyük rolü var.
 Doğu ve Güneydoğu bölgesi için ayrı ve özel bir kalkınma programının
yürürlüğe konması
önemini koruyor. Özelikle tarım-gıda ve emek yoğun
sanayi sektörlerimizin bu bölgeye mobilize edilmesini sağlayacak strateji ve
politikalara büyük ihtiyaç var.
8
Tablo: İllere Göre İşgücü Göstergeleri
İş Gücüne Katılım Oranı (%)
Sıra
No:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Ardahan
Kars
Burdur
Iğdır
Bartın
Denizli
Antalya
Ağrı
Tekirdağ
Düzce
İzmir
Manisa
Muğla
Bolu
Zonguldak
Aydın
Karabük
Kocaeli
Sakarya
Bingöl
Uşak
Edirne
Isparta
Afyonkarahisar
Malatya
Tunceli
Kırklareli
Elazığ
Yalova
Kütahya
İstanbul
Ordu
Çorum
Bilecik
Rize
Yozgat
Bursa
Giresun
Bayburt
Erzincan
Kaynak: TÜİK
2013
2012
Fark
62.8
59.5
58.9
58.6
58.5
57.7
57.5
57.1
56.7
56.6
55.9
55.5
55.5
55.3
55.3
55.2
55.1
54.8
54.8
54.6
54.4
54.3
54.2
54.1
54.1
54.0
53.8
53.1
52.7
52.5
52.2
52.2
52.0
51.6
51.5
51.5
51.4
51.3
51.3
51.1
60.0
56.0
59.2
56.4
60.9
56.7
58.1
52.0
55.5
56.3
53.2
55.8
56.8
54.1
57.4
55.5
57.5
52.7
54.3
50.7
55.8
54.7
50.8
53.4
49.9
51.7
52.9
50.1
52.4
52.6
51.1
55.8
49.9
49.5
57.4
53.2
50.4
55.9
51.9
50.0
2.8
3.5
-0.3
2.2
-2.4
1.0
-0.6
5.1
1.2
0.3
2.7
-0.3
-1.3
1.2
-2.1
-0.3
-2.4
2.1
0.5
3.9
-1.4
-0.4
3.4
0.7
4.2
2.3
0.9
3.0
0.3
-0.1
1.1
-3.6
2.1
2.1
-5.9
-1.7
1.0
-4.6
-0.6
1.1
İşsizlik Oranı (%)
Sıra
No:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Batman
Mardin
Siirt
Şırnak
Diyarbakır
Şanlıurfa
İzmir
Osmaniye
Adana
Mersin
Hatay
Hakkari
Kahramanmaraş
İstanbul
Yalova
Bitlis
Muş
Van
Ankara
Kocaeli
Sivas
Kayseri
Bolu
Sakarya
Adıyaman
Isparta
Düzce
Yozgat
Eskişehir
Tunceli
Kırklareli
Kırıkkale
Karabük
Antalya
Edirne
Elazığ
Malatya
Kilis
Zonguldak
Trabzon
2013
2012
Fark
23.4
20.6
20.5
20.1
18.7
16.3
15.4
14.0
13.2
12.4
12.2
11.7
11.6
11.2
11.0
10.6
10.4
10.3
10.2
10.1
10.0
9.9
9.6
9.4
9.1
8.7
8.7
8.6
8.5
8.1
8.0
8.0
8.0
7.9
7.8
7.8
7.8
7.7
7.6
7.4
25.0
20.9
20.0
19.4
7.3
6.2
14.8
10.0
11.4
9.5
11.4
9.9
9.7
11.3
12.1
9.1
8.9
7.8
9.5
11.1
7.8
9.3
9.5
9.6
15.8
8.9
8.5
6.1
8.4
7.6
7.9
8.9
7.8
8.5
7.5
9.0
6.8
10.4
7.5
6.9
-1.6
-0.3
0.5
0.7
11.4
10.1
0.6
4.0
1.8
2.9
0.8
1.8
1.9
-0.1
-1.1
1.5
1.5
2.5
0.7
-1.0
2.2
0.6
0.1
-0.2
-6.7
-0.2
0.2
2.5
0.1
0.5
0.1
-0.9
0.2
-0.6
0.3
-1.2
1.0
-2.7
0.1
0.5
İstihdam Oranı (%)
Sıra
No:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Ardahan
Kars
Burdur
Bartın
Iğdır
Denizli
Ağrı
Antalya
Manisa
Tekirdağ
Düzce
Muğla
Aydın
Uşak
Zonguldak
Afyonkarahisar
Bingöl
Karabük
Edirne
Bolu
Malatya
Sakarya
Tunceli
Isparta
Kırklareli
Kütahya
Kocaeli
Ordu
Çorum
Elazığ
Bilecik
Rize
Bayburt
Karaman
Bursa
Giresun
Erzincan
Nevşehir
Amasya
İzmir
2013
2012
Fark
59.1
55.5
54.9
54.9
54.5
54.0
53.2
52.9
52.7
52.6
51.7
51.5
51.4
51.4
51.2
51.1
50.8
50.7
50.1
50.0
49.9
49.7
49.7
49.5
49.5
49.3
49.2
49.0
48.9
48.9
48.2
48.1
48.1
48.1
48.0
47.9
47.7
47.5
47.4
47.3
57.3
52.4
55.8
57.5
52.0
52.8
47.9
53.2
53.4
51.6
51.5
52.3
51.1
53.4
53.1
51.0
46.5
53.0
50.6
49.0
46.5
49.1
47.7
46.3
48.8
50.4
46.8
52.7
47.4
45.6
46.3
54.1
49.4
48.0
46.8
52.5
47.2
46.6
45.9
45.3
1.8
3.1
-0.9
-2.6
2.5
1.2
5.3
-0.3
-0.7
1.0
0.2
-0.8
0.3
-2.0
-1.9
0.1
4.3
-2.3
-0.5
1.0
3.4
0.6
2.0
3.2
0.7
-1.1
2.4
-3.7
1.5
3.3
1.9
-6.0
-1.3
0.1
1.2
-4.6
0.5
0.9
1.5
2.0
9
Tablo: İllere Göre İşgücü Göstergeleri
İş Gücüne Katılım Oranı (%)
Sıra
No:
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
Kayseri
Amasya
Artvin
Mersin
Nevşehir
Samsun
Trabzon
Karaman
Aksaray
Erzurum
Adana
Gümüşhane
Tokat
Sivas
Ankara
Niğde
Konya
Çanakkale
Balıkesir
Kastamonu
Kahramanmaraş
Eskişehir
Gaziantep
Kırşehir
Bitlis
Sinop
Van
Muş
Hatay
Çankırı
Hakkari
Kırıkkale
Kilis
Osmaniye
Adıyaman
Şanlıurfa
Şırnak
Siirt
Mardin
Diyarbakır
Batman
Kaynak: TÜİK
2013
2012
Fark
51.0
50.7
50.7
50.7
50.5
50.5
50.3
50.3
50.1
50.0
49.9
49.9
49.9
49.7
49.5
49.3
48.4
47.9
47.2
47.2
47.0
46.9
46.8
46.6
46.5
46.4
46.2
46.0
45.9
45.5
45.2
44.7
44.5
43.9
43.1
38.7
37.6
37.5
37.4
37.2
36.2
50.9
48.6
57.1
51.6
49.6
48.8
54.4
50.5
48.6
48.0
48.6
53.8
47.4
50.5
48.5
47.6
48.4
48.8
46.5
56.0
48.6
44.0
44.2
43.4
46.7
55.0
47.0
44.3
48.6
49.2
42.5
41.7
45.6
46.3
43.3
30.4
36.4
34.0
35.3
26.9
35.3
0.1
2.1
-6.4
-0.9
0.9
1.7
-4.1
-0.2
1.5
2.0
1.3
-3.9
2.5
-0.8
1.0
1.7
0.0
-0.9
0.7
-8.8
-1.6
2.9
2.6
3.2
-0.2
-8.6
-0.8
1.7
-2.7
-3.7
2.7
3.0
-1.1
-2.4
-0.2
8.3
1.2
3.5
2.1
10.3
0.9
İşsizlik Oranı (%)
Sıra
No:
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
Kırşehir
Muğla
Gümüşhane
Tekirdağ
Artvin
Bingöl
Aydın
Burdur
Gaziantep
Iğdır
Ağrı
Çankırı
Erzincan
Rize
Amasya
Bursa
Erzurum
Kars
Samsun
Tokat
Bilecik
Denizli
Giresun
Kastamonu
Sinop
Bayburt
Bartın
Çanakkale
Niğde
Ordu
Balıkesir
Kütahya
Nevşehir
Çorum
Aksaray
Ardahan
Afyonkarahisar
Uşak
Manisa
Konya
Karaman
2013
2012
Fark
7.3
7.3
7.2
7.2
7.1
7.0
6.9
6.9
6.9
6.9
6.8
6.8
6.7
6.7
6.6
6.6
6.6
6.6
6.6
6.6
6.5
6.5
6.5
6.2
6.2
6.2
6.2
6.1
6.1
6.1
6.0
6.0
6.0
5.9
5.8
5.8
5.6
5.4
5.1
4.7
4.2
7.4
8.0
5.8
7.1
6.3
8.3
7.9
5.8
11.2
7.8
8.0
6.0
5.7
5.8
5.6
7.1
6.5
6.4
5.9
5.7
6.4
6.9
6.1
5.3
5.3
4.8
5.7
5.0
6.1
5.6
5.5
4.2
6.1
5.1
5.8
4.4
4.6
4.2
4.4
6.2
4.9
-0.1
-0.7
1.4
0.1
0.8
-1.3
-1.0
1.1
-4.3
-0.9
-1.2
0.8
1.0
0.9
1.0
-0.5
0.1
0.2
0.7
0.9
0.1
-0.4
0.4
0.9
0.9
1.4
0.5
1.1
0.0
0.5
0.5
1.8
-0.1
0.8
0.0
1.4
1.0
1.2
0.7
-1.5
-0.7
İstihdam Oranı (%)
Sıra
No:
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
Samsun
Aksaray
Artvin
Yozgat
Yalova
Erzurum
Tokat
Trabzon
İstanbul
Gümüşhane
Niğde
Konya
Kayseri
Çanakkale
Sivas
Ankara
Balıkesir
Mersin
Kastamonu
Gaziantep
Sinop
Adana
Kırşehir
Eskişehir
Çankırı
Bitlis
Kahramanmaraş
Van
Muş
Kırıkkale
Kilis
Hatay
Hakkari
Adıyaman
Osmaniye
Şanlıurfa
Diyarbakır
Şırnak
Siirt
Mardin
Batman
2013
2012
Fark
47.2
47.2
47.1
47.1
46.9
46.7
46.7
46.6
46.4
46.3
46.3
46.2
46.0
45.0
44.7
44.5
44.4
44.4
44.2
43.6
43.5
43.3
43.1
42.9
42.4
41.5
41.5
41.4
41.2
41.1
41.1
40.3
39.9
39.2
37.8
32.4
30.2
30.0
29.8
29.7
27.8
45.9
45.8
53.5
50.0
46.1
44.9
44.7
50.6
45.3
50.6
44.7
45.4
46.1
46.3
46.6
43.9
44.0
46.7
53.0
39.2
52.1
43.1
40.2
40.3
46.2
42.4
43.9
43.4
40.3
38.0
40.9
43.1
38.3
36.4
41.7
28.5
25.0
29.4
27.2
27.9
26.5
1.3
1.4
-6.4
-2.9
0.8
1.8
2.0
-4.0
1.1
-4.3
1.6
0.8
-0.1
-1.3
-1.9
0.6
0.4
-2.3
-8.8
4.4
-8.6
0.2
2.9
2.6
-3.8
-0.9
-2.4
-2.0
0.9
3.1
0.2
-2.8
1.6
2.8
-3.9
3.9
5.2
0.6
2.6
1.8
1.3
10
Enflasyon beklentilerin üzerinde arttı.
 Piyasalar Haziran’da tüketici fiyatlarının % 0,02 düşmesini beklerken, fiyatlar %
0,31 arttı. Yılın ilk altı ayında tüketici enflasyonu % 5,7 olurken; 12 aylık
enflasyon % 9,2 olarak gerçekleşti.
 Hükümetin enflasyon hedefinin 2014’ün tamamında % 5,3 olduğu dikkate
alındığında, yılın yarısında hedefin aşıldığı görülüyor.
 Haziran’da tüketici enflasyonuna en çok katkı yapan grubun “gıda ve alkolsüz
içecekler” olduğu anlaşılıyor. Bu grubun Haziran enflasyonuna katkısı % 27,7.
Gıda fiyatlarındaki artışta kuşkusuz Ramazan etkisi de var. Bu etkinin Temmuz’da
da sürmesi ihtimal dahilinde.
 Gıda fiyatlarının hemen ardından enflasyona en çok katkı yapan ikinci grup ise
“ulaştırma”. Ulaştırma grubunun Haziran enflasyonuna katkısı % 24,5. Haziran’da
“Lokanta ve oteller grubunun” enflasyona katkısı ise % 19,1.
Enflasyon
Enflasyon (12
(12 Aylık,
Aylık, %)
%)
15.00
15.00
13.00
13.00
11.00
11.00
9.00
9.00
7.00
7.00
5.00
5.00
3.00
3.00
1.00
1.00
11
22
33
44
55
66
77
2013
2013
88
99
10
10
11
11
12
12
11
22
33
44
2014
2014
55
66
ÜFE
ÜFE 1.88
1.88 1.84
1.84 2.30
2.30 1.70
1.70 2.17
2.17 5.23
5.23 6.61
6.61 6.38
6.38 6.23
6.23 6.77
6.77 5.67
5.67 6.97
6.97 10.7212.4012.3112.9811.28
10.7212.4012.3112.9811.28 9.75
9.75
TÜFE
TÜFE 7.31
7.31 7.03
7.03 7.29
7.29 6.13
6.13 6.51
6.51 8.30
8.30 8.88
8.88 8.17
8.17 7.88
7.88 7.71
7.71 7.32
7.32 7.40
7.40 7.75
7.75 7.89
7.89 8.39
8.39 9.38
9.38 9.66
9.66 9.16
9.16
Kaynak: TÜİK
 Üretici fiyatları Haziran’da sıfıra yakın (% 0,06) artış gösterirken, 12 aylık artış %
9,8 oldu. Böylece 12 aylık üretici ve tüketici enflasyonu arasındaki makas büyük
ölçüde kapandı.
 Döviz kurlarında son aylarda yaşanan gevşemenin üretici fiyatlarındaki nispi
gerilemeyi desteklediği anlaşılıyor. Bununla beraber üretici fiyatlarının sıfıra
yakın artmasında özellikle “dayanıksız tüketim” ve “enerji” fiyatlarındaki
düşüşlerin etkili olduğu da dikkati çekiyor. Haziran’da her iki gruptaki fiyat
düşüşü sırasıyla % 0,18 ve % 0,01.
11
Kaynak: TÜİK
 Burada önemli husus enerji fiyatları. Hükümet’in Cumhurbaşkanlığı seçimine
kadar enerji zamlarını ertelediği biliniyor. Enerji bakanının sürekli maliyet
artışına vurgu yapması da yüklü bir enerji zammının yolda olduğunu gösteriyor.
Sonbaharda gelecek enerji zamları hem üretici hem de tüketici fiyatlarında ciddi
bir baskı yaratacaktır.
 Sadece ötelenen enerji zamları değil, çekirdek enflasyon göstergeleri de
önümüzdeki günlerde enflasyonun seyri açısından sıkıntılı bir tablo çiziyor.
12
12 Aylık
Aylık Çekirdek
Çekirdek Enflasyon
Enflasyon Göstergeleri
Göstergeleri (%)
(%)
11.00
11.00
10.00
10.00
9.00
9.00
8.00
8.00
7.00
7.00
6.00
6.00
5.00
5.00
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10
10 11
11 12
12
11
2013
2013
HHEnflasyonu
Enflasyonu
22
33
44
55
66
2014
2014
IIEnflasyonu
Enflasyonu
Kaynak: TÜİK
 Haziran’da 9 çekirdek fiyat endeksinden 6’sındaki artış tüketici fiyatlarındaki
artıştan fazla. Çekirdek enflasyon göstergelerinde ciddi bir katılık olduğu
açık. Kaldı ki Merkez Bankası’nın faiz kararlarını alırken yakından izlediği
“H” ve “I” endekslerinde de kaygı verici artışlar devam ediyor.
12
 Haziran’da “H çekirdek enflasyon göstergesi” % 0,43 artarken, “I çekirdek
enflasyon göstergesi” % 0,31 artış gösterdi. 12 aylık “H ve I çekirdek” enflasyonu
sırasıyla % 10,2 ve % 9,7 olarak gerçekleşti. Her iki çekirdek enflasyon göstergesi
de düşüş eğilimine henüz girmedi.
 Tüm bu gelişmeler enflasyonun seyri açısından parlak bir durum arz etmiyor.
Gelişmeler Haziran ve Temmuz ayları için baz etkisine güvenen TCMB için de
rahatlatıcı değil.
 Hükümetin TCMB üzerinde giderek artan faiz indir baskısı, bu enflasyon
rakamları ile TCMB’nin işini daha da
güçleştirdi. Nitekim ne enflasyon
beklentileri ne de enflasyon gerçekleşmeleri TCMB’nin elini faiz indirme yönünde
rahatlatmıyor.
Yılsonu
Yılsonu TÜFE
TÜFE Enflasyon
Enflasyon Beklen
Beklen si
si (%)
(%)
8.4
8.4
8.3
8.3
8.3
8.3
2014-05
2014-05
2014-06
2014-06
8.1
8.1
8.2
8.2
7.9
7.9
8.0
8.0
8.0
8.0
7.8
7.8
7.6
7.6
7.4
7.4
7.4
7.4
7.2
7.2
7.0
7.0
6.8
6.8
2014-01
2014-01
2014-02
2014-02
2014-03
2014-03
2014-04
2014-04
Kaynak: TCMB
 Hükümet baskısı ile gerçekleşecek bir faiz indirimi ise TCMB’nin kredibilite
açığını daha da artıracaktır. Bunun anlamı Türkiye’nin risk priminin daha da
artmasıdır. Artan risk priminin faizler üzerinde olumlu bir etki yaratmayacağı ise
bilinmektedir.
 Hükümet esasen TCMB üzerinden ekonomide kurallılık, şeffaflık ve hesap
verebilirlik adına atılmış tüm adımları ortadan kaldırmaya hazırlandığının
işaretlerini vermektedir. Bunlar, Hükümetin seçimler öncesinde siyasi rant
devşirmeye yönelik bir hamlesiyse bu girişimlerin ekonomiye çıkaracağı faturayı
da dikkate almaları gerekir. Yok eğer Hükümet ekonomide kurallılık ve şeffaflık
adına atılmış adımları gerçekten ortadan kaldırmak istiyorsa bunu vakit
geçirmeden yapmalı ve sonuçlarıyla da biran önce yüzleşmelidir.