dildeki yeni tat duyusunun tadı nasıl?

analiz
DİLDEKİ YENİ TAT DUYUSUNUN TADI NASIL?
Doç. Dr. Aytuğ ALTUNDAĞ
Tat ve Koku Araştırmaları Derneği Başkanı
Tat nedir?
Tat maddelerin kimyasal içerikliklerindeki farklılıkların dil üzerindeki tat
tomurcuklarında yerleşmiş tat hücreleri tarafından algılanan kimyasal algı
sistemimizin parçası olan duyumuzdur. Besinlerin içeriğini algılamak için
gerekli olan tat duyumuz sayesinde
enerji alım kontrolü, zehirli maddelerden kaçınma davranışı, tuz ve
elektrolit dengesinin sağlanmasına
katkı sunulması ve aminoasit alımının düzenlenmesi gibi fonksiyonlar
gerçekleşir.
Dilimizde kaç tat alma bölgesi vardır?
Dilin eski tip “tat haritaları” artık tarih
oldu. Dilimizin ucu ile tatlı tat arkası
ile acı tat gibi açıklamalar günümüz
bilgileri ışığı da bilimsel kabul edilmemektedir. Dilimizin her bölgesi ile
her tadı alabilmekteyiz. Dil üzerinde
farklı reseptör ve iyon kanalları farklı tatların alınmasında rol alır. Dilin
üzerinde yer alan 5 tür papilladan 4
grubu tat alma ilişkili tat hücrelerini
içerisinde barındırır. Bu tat alma hücreleri aracılığı ile Tatlı, Acı, Ekşi, Tuzlu
ve Umami tadını algılayabiliriz. Umami tadı günlük hayatımıza diğer tatlara göre çok daha yeni girmiştir.
46
SAĞLIK ve İNSAN / KASIM 2016
Umami ne zaman keşfedildi? Nasıl
tanımlanabilir?
Umami tadı Japonca “hoşa giden tat”
anlamına gelir. 1908 yılında Japon Bilim adamı Kikunae İkeda tarafından
bulunmuştur. 1985 yılında 4 temel
tadın yanına 5. tat olarak eklenmiştir. umami tadı glutamat tuzları üzerinden temelde algılanır ve umami
tadını veren temel madde glutamik
asittir. Umami tadı tükürük salgısının
artmasına ve ağızda mevcut tadın
kalma süresinin uzamasına neden
olur. Özellikle anne sütü, parmesan
peyniri, tavuk suyu çorba ve domates
yoğun umami tadı içeren gıdalardır.
Tat alma duyusunda bozukluk olabilir mi?
Tat alma duyusunda diğer tüm duyularımızdaki gibi bozukluklar olabilir.
Tat alma duyumuz tamamen kaybolabilir, tat alma duyumuz azalabilir, ya
da ağzımızda farklı tatlar algılayabiliriz. dil kaynaklı tat alma bozukluğu
nedenleri olduğu gibi, dil hastalıkları
dışında da beslenme bozukluğu, nörolojik hastalıklar, hormonal hastalıklar ile ilişkili tat alma bozukluğu
olabilir.
sinde tat alma hücrelerinin belirli bir
yenileme döneminin olması başarı
oranını artırmaktadır.
Kokunun tat ile ilgisi nedir?
Koku duyusu tat duyusu gibi kimyasal algı sistemimizin bir parçasıdır. Koku duyusunu algılarken hem
burnumuzdan hem de yiyecekleri
çiğnerken genzimizden algılarız. Burundan gelen koku ile yiyeceklerin
ağızda çiğnendikten sonra genizden
algılanan koku duyularının tat duyusu ile birleşmesi “lezzet” adını verdiğimiz kavramı ortaya çıkarır. koku
duyusu olmadan gıdaların aromatik
tatları algılanamaz ve gıdaya farklılığını veren durum ortaya çıkarılamaz.
Koku alma fonksiyonu olmayan bireyler gıdaların sadece acı, tatlı, ekşi,
tuzlu olduğunu algılayabilirken aromatik yönlerini fark edemez.
Tat bozukluğunun tedavisi
mümkün müdür?
Tat alma bozukluğunun nedeni belirlendikten sonra tedavisi planlanır
ve gerçekleşir. Tat duyusunun tedavi-
Doç. Dr. Aytuğ ALTUNDAĞ