Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg. 2016 (1)2: 01-07 Ercan ve Top 2016 Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi http://www.cumhuriyet.edu.tr/sbe/index.php?cubid=1&Dil=TR&Id=1057 İlaç Tanıtım ve Pazarlama Faaliyetlerinin Önemi Tolgay ERCAN1, Mehmet TOP2 2Hacettepe 1Gen İlaç ve Sağlık Ürünleri, Ankara. Üniversitesi İİBF Sağlık İdaresi Bölümü, Ankara Geliş Tarihi / Received 17.11.2016 Kabul Tarihi / Accepted 22.12.2016 Yayın Tarihi / Published 31.12.2016 Özet: İlaç Sektörü insan hayatını ve sağlığını ilgilendiren bir konu olduğundan geçmişten günümüze ele alındığında tek başına değerlendirilmesi mümkün değildir. İlaç sektörü bilgi ve teknolojik gelişim ile devamlı olarak temas halindedir. Bazı bilimlerden direkt olarak etkilenirken bazı bilimlerden de dolaylı yoldan etkilenmektedir. Kimya bilimi ile yeni moleküllerin keşfi, teknoloji ile bu moleküllerin hayata geçirilmesi, toplum bilimleri ile de toplumun tamamına yönelik çalışabilecek etik değerleri ortaya koymak zorundadır. Sonuçta verilecek tedavi yöntemlerinin o toplumun tamamı tarafından kabul edilebilir ve o toplumun gelenek, görenek ve tutumlarını da sergileyen bir tedavi yönteminin de belirlenmesi gerekmektedir. Bu yönde firma temsilcileri, doktorlar, kamu görevlileri ve hastalar etik değerler doğrultusunda hareket etmeli ve de akılcı ilaç kullanımına destek vermelidirler. Anahtar Sözcükler: Tıbbi ürün tanıtım temsilcisi, Akılcı ilaç kullanımı, İlaç Tanıtım ve Pazarlama, Türk İlaç Sektörü Importance of Drug Promotion and Marketing Activities Abstract: Because of the Pharmaceutical Industry is a matter of concern for human life and health, it can’t be evaluated alone when it is taken up on a daily basis. The pharmaceutical industry is constantly in contact with information and technological development. While it is directly influenced by some sciences, it is indirectly influenced by some sciences. With the discovery of new molecules through chemical science, the passing of these molecules through technology, and the social sciences as well as the ethical values that can work towards the whole of the society. The resulting treatment modalities can be accepted by the whole community, and a treatment modality that exhibits the traditions, customs and attitudes of that community also needs to be identified. In this way, company representatives, doctors, public officials and patients should act in line with ethical values and support rational drug use. Keywords: Medicinal Product Promotion Representative, Rational Drug Use, Drug Promotion and Marketing, Turkish Drug Industry Sorumlu yazar: Tolgay ERCAN Adres, Gen İlaç ve Sağlık Ürünleri, Ankara e-mail: [email protected] 1 Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg. 2016 (1)2: 01-07 Ercan ve Top 2016 1. GİRİŞ İlaç sektörü dünyadaki en önemli sanayiler doktorlara anlatılmalıdır. İlaç pazarlamasında tıbbi ürün arasındadır. Türkiye’de ilaç sektörü 56 çok uluslu gelişmesindeki artışı, toplumların refah rasyonel olmayan ilaç kullanımının da önüne seviyesinin yükselmesi, demografik özelliklerin geçilmektedir (7,14). toplum ihtiyaç ve taleplerini değiştirmesi, yaşam 3 Temmuz 2015 tarihli Beşerî Tıbbi Ürünlerin koşullarının değişim göstermesi ve dünyanın Tanıtım Faaliyetleri Hakkındaki Yönetmeliğe göre; ekosisteminin de etkilenmesi gibi nedenlerden beşeri tıbbi ürün tanıtımını, “ürünlerin tıbbi- dolayı, insanlarda görülen sağlık sorunları da artmaya devam sektörü, insan etmektedir. hayat ömrünün bilimsel özellikleri hakkında ruhsat/izin sahipleri Bu tarafından standardının uzamasında temsilcilerinin aktivitelerini, tıbbi ve mesleki kitap ve dergilere verilecek ilanları, doğrudan postalama benzeri ürünlere yapılan harcamalar sürekli artış veya diğer iletişim araçları yoluyla yapılacak eğilimi göstermektedir. Toplam sağlık harcamaları duyuruları, bilimsel ve ürün tanıtım toplantılarını ülkelere göre değişmekle birlikte genel olarak bu ve benzeri etkinlikler ile yapılacak faaliyetler” İlaç sektörü ile ilgili olarak olarak tanımlamıştır (3). maliyetlerin kontrol altına alınması, rasyonel ilaç İlaç tanıtımı faaliyetleri doktorların yeni ilaçlar kullanım politikalarının geliştirilmesi, hekim ve hakkında bilgilendirilmeleri açısından çok büyük hastalarda bilinçli ilaç kullanımının geliştirilmesi, önem taşımaktadır (2). İlaç sektöründe tanıtım ilaç pazarlamasında kullanılan tıbbi ürün tanıtım çalışmaları, günümüzde giderek artan biçimde elemanlarının etik kurallara uyması, ilaç ve de gibi takip noktalar sağlık sistemlerinin ülkelerin özgü ve toplumların beşerî tıbbi ürünlerin tanıtım çalışmalarının neden olabildiği etik dışı sorunlar çeşitli çevrelerde yer almaktadır (4,7,9,12). kendine profesyonellerinin gündemine girmeye başlamıştır. Türkiye’de ilaç ve sağlık politikalarında çözmesi gereken unsurlar arasında pazarlaması ruhsat/izin verme faaliyetlerini; bu çerçevede ürün tanıtım bir sektördür (1). Sağlık harcamaları içinde ilaç ve reçete/doz veya meslek mensuplarına gerçekleştirilecek bütün bilgi oynadığı rol itibariyle, kritik öneme sahip stratejik oran %30-40’dır. düzenlenen sahiplerinin adı, talebi, katkısı, desteği ile sağlık ve sürdürülebilir bir sağlık sektörünün inşasında İlaç ve bir unsur olarak yer almasıyla suiistimaller ve nüfusunun geliştirilmesi tanıtımı eczacılık hizmetlerinin de pazarlamada etkileyici arasındadır (11). elektronik ilaç de yararlanmaktadır. İlaç pazarlaması içerisinde ayıran ve en fazla yatırım yapan sektörler artmasında, yenilikler dijital platformu esas alan iletişim tekniklerinden sektörü dünyada AR-GE yatırımlarına en fazla pay ilaç ve birebir tıbbi ürün tanıtım temsilcileri ile birlikte ilerlemekte olan bir sektör haline gelmiştir. İlaç bağlamda rol pazarlamasını da güçlendirmiştir. Artık ilaç sektörü yoğun AR-GE çalışmalarını da içeren sürekli çeşitlenerek önemli internet teknolojisi ve bilgisayar yazılımlarının İnsan sağlığına yönelik olmasından dolayı değişen dünyamızda Dünya temsilcileri fonksiyonlara sahiptir. Günümüzde mobil iletişim, firma olmak üzere 31 bin çalışanı ve 300 firma ile faaliyet göstermektedir (1,8). tanıtım çoğunlukla tartışma konusu olabilmektedir. Yasal nitelikler tanıtım çalışmalarının yanı sıra, yasal olmayan taşımaktadır. İlaç tanıtımı yapılırken sadece ilacı uygulamaların satmak amaçlanmamalı, aynı zamanda bilinçli ilaç da pazarlama yöntemlerinin olumsuz etkileri olarak araştırma konusu olmuştur tüketimi, ilaçların yan etkileri de (advers) özenle (5). 2 Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg. 2016 (1)2: 01-07 Ercan ve Top 2016 İlaç sektörü unsurlarından birisi olan tıbbi ürün da eczacıdır. Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri tanıtım temsilcileri ise ilaç firmalarının doktor ve tanıtım eczacılarla ilişkisini / iletişimini sağlayan kişilerdir. getirirken Sağlık Bakanlığı’nın belirttiği yasal İlaç tanıtım reklamlarının yasak olması nedeniyle kurallara uymak zorundadırlar. tıbbi ürün tanıtım temsilcileri doktor, diş hekimi ve 3 Temmuz 2015 tarihli Beşerî Tıbbi Ürünlerin eczacılara ilaçları tanıtmak görevini yapanlardır Tanıtım Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte ürün (6). temsilcisi “Üniversitelerin, ürün tanıtım temsilcisi İletişim, pazarlama ve tanıtımın vazgeçilmez bir yetiştiren öğesidir. Doğru ve etkili bir iletişim hem insan diplomalarını ibraz etmeleri hâlinde veya en az sağlığını korur hem de tanıtım ve pazarlama yüksekokul mezunu olup Türkiye İlaç ve Tıbbi faaliyetlerinde de dinamik bir sürecin devamlılığını Cihaz Kurumu tarafından yapılan veya yaptırılan sağlar. İlacı tercih eden doktor, tüketen hasta sınavı başarı ile geçenlere Kurum tarafından olduğundan, doğru ve etkili bir iletişimde tıbbi yeterlilik belgesi düzenlenen kişilerdir” olarak ürün tanıtım temsilcilerine çok büyük görev ve tanımlamaktadır. İlgili yönetmelikte tıbbi ürün sorumluluklar düşmektedir. Doktor, diş hekimi ve tanıtım temsilcisinin doktor, diş hekimi ve eczacı eczane ziyaretlerindeki iletişimi, beden dili ve haricindeki sağlık meslek mensuplarına herhangi diksiyonu çok önemlidir (7). bir ürün ve benzerinin tanıtımını yapamayacağı ve Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcisi ziyaretlerinde tanıtım malzemesi veremeyeceği belirtilmektedir. tanıtım materyalleri kullanırken güncel medikal Tanıtım sırasında sağlık mesleği mensuplarının bilgilerini de en iyi şekilde aktarabilmelidir. ilaçlar veya tıbbi ürünler hakkındaki şikâyet, öneri Tanıtım ve yan etkilere/komplikasyonlara ilişkin geri ve pazarlama faaliyetleri esnasında ve pazarlama faaliyetlerini bölümlerinden bildirimleri ihtiyacı ortaya çıkaran sorular yöneltirken, aynı servislerine veya ilgililere iletmek zorundadırlar zamanda çok iyi birer dinleyici olduklarını da (3). göstermelidirler. Ancak bu sayede ziyaretlerinde 3 Temmuz 2015 tarihli Beşerî Tıbbi Ürünlerin doğru mesajı verebilirler. İlaç tanıtım ve pazarlama Tanıtım Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik tıbbi faaliyetlerinde doktor, diş hekimi ve eczacıdan ürün tanıtım temsilcilerinin mesai saatleri içinde gelen geribildirimlerin doğru bir şekilde alınması kamu hizmeti veren sağlık kuruluşlarında tanıtım hem Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri hem de yapabilmeleri firmanın beraberinde önemlidir. tanıtım ve açısından birtakım getirmiştir. Bu ilgili bilim kuralları kurallar; da ‘Sağlık pazarlama kuruluşlarında yetkili amir tarafından belirlenen faaliyetlerinde, iletişim devamlılık gerektiren bir saatler içinde ve sağlık hizmetlerini aksatmayacak süreçtir. şekilde tıbbi ürün tanıtım temsilcileri tanıtım ve 1. Ürün gereklilikleri için firmalarındaki olanlara ihtiyaç-talep odaklı çalışmalı, karşısındaki kişiye kurumsal kendi mezun yerine Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcilerinin pazarlama faaliyetlerini gerçekleştirirler ve de Tanıtım ve Pazarlama Faaliyetleri Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri tanıtım Tıbbi ve Ürün tanıtım temsilcileri tanıtım faaliyetlerini gerçekleştirirken ilgili sağlık kuruluşu pazarlamasını yaptıkları ilacın müşterisi doktor, giriş ücreti isteyemez’ şeklindedir (3). diş hekimi ya da eczacıdır, fakat ilacı kullanan Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri diğer sektörlerde hastadır. Hasta ilacı seçme yetkinliğine sahip çalışan insanlardan çok daha fazla dikkatli ve olmadığından; kararı veren doktor, diş hekimi ya sorumluluk sahibi olmaları gerekir. Çalıştıkları 3 Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg. 2016 (1)2: 01-07 Ercan ve Top 2016 ilacın farmakolojisini çok iyi bilmeli ve karşısındaki Beşerî kişiye doğru bir şekilde aktarabilmelidirler. Bu Yönetmelik gereği ilaç firmalarının doğrudan halka bağlamda çalıştıkları firmaların medikal bilim tanıtım yapmaları, medya ve iletişim araçlarını servis uzmanlarına çok büyük iş düşmektedir (3). kullanmaları ve reklam vermeleri yasaklanmıştır. Firmalar ürün tanıtım temsilcilerine medikal Bu nedenden dolayı tanıtımda kullandıkları araç ve eğitimi, sağlık otoriterlerinin uygun bulduğu gereçler çok büyük önem taşımaktadır. Tanıtımda şekilde bilimsel ve objektif olarak vermelidirler. kullanılan araç ve gereçler reklam, diğer rakip Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri ilacın etken firmaları veya tıbbi ürünleri kötüleyen, rencide maddesini, endikasyonunu, kontrendikasyonunu, edecek açıklamalar, simgeler vb. içermemelidir (2). yan etkilerini, saklama koşullarını, ticari takdim Özellikle sahada vakit geçiren Tıbbi Ürün Tanıtım şeklini, ticari adını, fiyatını, uygulama yöntemini Temsilcileri tanıtım ve pazarlama faaliyetlerini çok iyi bilmelidirler. Bunun yanında yalnızca yerine getirirken ilaç tanıtım broşür ve diğer çalıştıkları ilacı değil, çalıştıkları alanla ilgili diğer yardımcı ilaçlar hakkında da bilgi sahibi olmalıdırlar (7). malzemeler yönetmeliğin belirlediği çerçeveler İlaç tanıtım ve pazarlama faaliyetleri yerine içinde hazırlanır. Doktorlara iletilen bu sembolik getirilirken hukuksal çizgi de çok önemlidir. hatırlatıcı malzemelerin değeri asgari ücretin Otoriterlerin koyduğu yasa ve ilkelere bağlı %2,5’ini geçmeyecek şekildedir (3). Özellikle kalırken, etik değerler doğrultusunda vicdanlarına doktorlara ve eczacılara ilacın tanıtımının yapıldığı göre de hareket etmelidirler. broşürler bilimsel verilere göre hazırlanması ve Firmalar eczacılara yönelik tanıtım ve pazarlama etik değerlere göre oluşturulması gerekir. Her faaliyetlerini yürütürken uygun şekilde rekabet broşür yılına göre numaralandırılır ve de ilaç koşullarını yerine getirmelidirler. Aşırı rekabetten pazarda olduğu sürece saklanır. kaynaklı eczanelere ihtiyaçtan fazla satılan ilaçlar İlaç yine hızlı bir tüketim oluşmasına da neden malzemeleri amacı dışında kullanılmamalıdırlar. olabilmektedir. Fazla depolanan bu ilaçlar Tıbbi İstenmeyen durumların oluşmasına engel olmak Ürün Tanıtım Temsilcilerine yönelik satış baskısı için broşür ve malzemelerin sağlık kuruluşlarına oluşturabilir. Bu nedenden dolayı uygun şekilde rastgele bırakılmamasına ilaç satımı ve rekabet koşulları oluşturulmalıdır. geçmemesine çok dikkat edilmelidir. İlaç firmaları 2. ve çalışanları belirtilen mevzuata uygun hareket İlaç Tanıtım ve Pazarlamada Kullanılan Tıbbi Ürünlerin Tanıtımı malzemelerden firmaları Hakkında yararlanırlar. tarafından oluşturulan Bu tanıtım ve hastaların eline Yöntem ve Malzemeler etmelidirler. Günümüzde Türkiye’de dahil birçok ülkede ilaç ve Tıbbi beşerî tanıtım pazarlama faaliyetleri yerine getirirken çalıştıkları faaliyetlerinde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. firmaların medikal bilim servis uzmanlarının Tıbbi ürün tanıtım temsilcilerini kullanmak en belirlediği broşür, literatür, kitap veya her türlü etkin yöntemlerden birisi olmakla birlikte; internet tanıtım malzemesi dışında, kendi belirledikleri tabanlı tanıtım malzemelerini asla çalışmamalıdırlar. tıbbi veya ürünlerin mobil satış iletişim ve tabanlı birçok Ürün Tanıtım İlaç yanında kongre veya sempozyum gibi bilimsel otoriterlerinin veya kuruluşlarının düzenlediği toplantılara katılmak, ya da bu toplantılara bilimsel bilimsel kongrelere katılmaktadırlar. İlaç firmaları anlamda desteklemek faaliyetleri arasındadır (2). bilimsel destek bilimsel tıp sağlarken dernekleri, ve yöntemlerden de yararlanılmaktadır. Bunların 4 firmaları Temsilcileri tanıtım toplantıya tıp katılım Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg. 2016 (1)2: 01-07 Ercan ve Top 2016 sağlayacak kişiye değil, bizzat organizasyona bu neden olur. Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı gereksiz desteği sağlarlar (3). Bu kongrelerde toplantı ya da ve uygun olmayan ilaç tüketimi artırarak, ilaç çalışmalar yaparak tanıtımını yaptıkları ilacın daha etkileşimlerine, advers (yan) etkilere ve devlet fazla doktora ulaşma fırsatını yakalarlar. Bu bütçesine kongrelerde maliyetlerinin stantlar açarak direkt görsel olumsuz de yük daha bindirerek fazla tedavi olmasına yol çalışmalar da bulunurlar. İlaç firmaları tanıtım ve açabilmektedir (10). pazarlama faaliyetlerini yaparken kullandıkları Doktorlar yöntem, malzeme ve çalışmalar bakanlığın sıkı ziyaretlerinden denetim ve kurallarına tabidir. Bütün tanıtım etkilenmektedirler. faaliyetleri mevzuatlar ile belirlenmiştir. Temsilcileri tanıtım ve pazarlama faaliyetlerini 3. yerine getirirken doktorlarla sık sık iletişim Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) Pazarlama tıbbi ürün tanıtım elemanlarının azımsanmayacak Tıbbi ölçüde Ürün Tanıtım Faaliyetleri içindedirler. Bu durum uygun olmayan ilaç Akılcı ilaç kullanımı, hastaya uygun olan ilacın, tüketimini arttırabilmekte ve gereğinden fazla ilaç uygun olan sürede ve dozda verilerek en düşük reçetelendirilmesine fiyatta sunulmasıdır (10). Akılcı ilaç kullanımında Bununla beraber Akılcı Olmayan İlaç tüketimi ile ilacın tedaviye uygun, etkili, güvenli ve maliyetinin ilgili düşük olması gerekir. kullanımını sonucunda oluşan bakteriyel dirençtir. Akılcı ilaç kullanımında ilaç firmaları, Tıbbi Ürün 5. Tanıtım Temsilcileri, doktorlar, eczacılar, sağlık Pazarlama Faaliyetleri otoriterleri, ödeme Farmakovijilans çalışmaları beşerî tıbbi ürünlerin kuruluşları, hemşireler ve de hastalar olmak üzere oluşabilecek advers etkilerinin takip edilebilmesi herkesin sorumluluğu vardır. ve tıbbi ürünlerin ortaya çıkaracağı zararların Akılcı ilaç kullanımının uygulanması sektörün, önlenebilmesi amacı ile ruhsat sahibi firmalara kalitesinin artmasına, verimli ve adil bir hale yönelik görev ve sorumlulukları içermektedir (13). gelmesini sağlayacaktır (10). Tıbbi Ürün Tanıtım İlaçların yararlı etkilerinin yanında, istenmeyen Temsilcileri gereksiz ve özellikle pahalı ilaçların etkileri de olabilir. Bu istenmeyen etkiler hastada reçete edilmesine yönelik tanıtım ve pazarlama beklenmedik sonuçlar meydana getirebilir. İlaç faaliyetleri yürütmemelidirler. Hekimlerin tedavi firmaları protokollerine uygun hareket ederek tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine geçmeden önce büyük bir pazarlama faaliyetlerini yerine getirmelidirler. titizlik ile laboratuar ve canlı denek çalışmalarını 4. meslek Akılcı kuruluşları, Olmayan İlaç geri Tanıtım ve en etkili neden örnek, gereksiz Farmakovijilans yeni olabilmektedir. antibiyotik Çalışmalarında geliştirdikleri moleküllerin yürütürler. Her ne kadar bir ilaç piyasaya Pazarlama Faaliyetleri çıkmadan önce, genel olabilecek istenmeyen zararlı İlaç tanıtım ve pazarlama faaliyetleri yapılırken, etkiler tespit edilsede; piyasaya çıktıktan sonra, ilaç firmaları ve Tıbbi Ürün Tanıtım Temsilcileri kullanıcıların artmasıyla beraber yeni advers Akılcı Olmayan İlaç Kullanımına (AOİK) yönelik etkiler gözlenebilmektedir. Hiçbir ilaç yüzde yüz faaliyetlerin oluşmaması için dikkatli olmalıdırlar. güvenli değildir. Binlerce, milyonlarca hastada AOİK yönelik yapılan her türlü faaliyet tıbbi ürün kullanılan bir ilaç, başka bir hasta tarafından tanıtım elemanlarının doktor karşısında imajını kullanıldığında, advers etki görülebilmektedir. İlaç zedeler. Aynı zamanda ilaç firmalarının sağlık firmaları ilaçların advers otoriterleri karşısında zor durumda kalmasına pazarlama faaliyetlerini yerine getirirken mutlaka 5 etkilerinden dolayı Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg. 2016 (1)2: 01-07 Ercan ve Top 2016 farmakovijilans çalışmalarına da önem vermek 2. SONUÇ zorundadırlar. Tüketimi artan ilacın doğru ve etik bir şekilde Farmakovijilans pazarlama pazara sunulması gerekmektedir. Bu faaliyetlerin faaliyetlerinde en titiz yapılması gereken çalışma yasal yönetmelikler ile belirlenmesi sayesinde, ilaç faaliyetidir ve çok geniş bir kavramdır. Burada iyi tanıtım faaliyetlerinin daha düzenli ve daha üretim teknikleri, kaliteli eğitim, ilaç uygulama bilimsel hale gelmesi sağlanmıştır. Sağlık Bakanlığı hatalarının önlenmesi, uygun doz ilaç kullanımı, ilaçların gereksiz ve yanlış şekilde tüketilmesini etkinlik verilerinin değerlendirilmesi, aşırı doz, azaltmak için, akılcı ilaç kullanımına yönelik zehirlenme durumu, endikasyon dışı kullanım, çalışmaları ile ilaç tüketimindeki savurganlığın yarattığı şiddetli advers etki sonucu ölüm vakaları, önüne geçilmektedir. Bu sayede yapılan bu ilaç-ilaç etkileşimleri, ilaç-besin etkileşimleri gibi düzenlemeler ile insanların ilaçlara kontrollü bir tüm faaliyetleri içine alan bilimsel çalışmaların şekilde ulaşması sağlanmıştır. bütünüdür. ilaç İlaç tanıtım ve pazarlama da müşteri ilacı kullanan güvenliğini de beraberinde getirmektedir. İlaç değil, ilacı reçetelendirendir. Bu yüzden ilaç pazarında yer alan hiçbir ilaç %100 güvenli olarak tanıtımında kabul edilmemekle; ancak faydası zararından daha yoktur, kanıta dayalı bilimsel verileri olan bir fazla olan ilaç olarak değerlendirilmektedir. bilginin aktarımı vardır. Yanlış şekilde tanıtılması Farmakovijilans çalışmalarının diğer bir amacı ise, toplumun sağlığı yönünden ve ekonomik olarak advers etkilerin ve ilaç etkileşimlerinin önceden çok büyük zararlara neden olabilmektedir. Bu tahmin edilebilir hale getirilmesidir. Bu sayede risk yüzden mutlaka otoriterlerin belirlediği kurallar faktörlerinin tespit edilerek hastalarında ilaç çerçevesinde bu tanıtım ve pazarlama faaliyetleri kullanımında yerine getirilmelidir. Firmalar çalışmaları Farmakovijilans aktif tüm rol çalışmaları alması çalışanlarını sağlanmalıdır. aslında direkt olarak pazarlama farmakovijilans Türk İlaç Sanayinin gelişebilmesi ve ilerleyebilmesi eğitimini vermek, advers etkilerin sorumlulukları için, her ne kadar devletin desteği vurgulansa da, hakkında aynı zamanda bu sektörde yer alan herkesin etik tüm personelini bilgilendirmek zorundadır (13). ilkeler doğrultusunda hareket ederek; alacakları Ruhsat sahibi firma, sağlık mesleği mensubu tüm kararlarda, kamu yararını gözetmeleri gerekir. tarafından bildirilen bir advers etkiyi, mutlaka İnsanlar kullanmadıkları ilacı, evde ihtiyacım Türkiye olabilir Farmakovijilans Merkezi’ne (TÜFAM) düşüncesi içerisinde, olmamalıdırlar. bildirmek ile yükümlüdür (13). İlaç firmaları Gereksiz yapılacak her türlü harcama ve ilaç piyasada olan ilaçların güvenli olduğunu garanti tüketimi, etmek engellenmeli, zorundadırlar. İlaç firmaları piyasada ülkemizdeki akılcı ilaç herkes tarafından kullanımına destek hastalar tarafından kullanılan ilacın güvenliliğini vermelidirler. İnsan sağlığını yalnızca yasa ve kendi içlerinde kurdukları farmakovijilans sistemi kurallar korumaz, aynı zamanda etik değerler, ile ilkeler ve vicdanlar korur. Unutmayalım ki hasta sağlarlar. faaliyetlerini İlaç firmaları bilimsel farmakovijilans şekilde yapmak bir insan için zorundadırlar. İlaç firmaları bilimsel yürüttükleri ulaşamamaktır. farmakovijilans çalışmalarını doktor ve eczacıdan KAYNAKLAR oluşan departmanlarda yürütürler. 1. en büyük çaresizlik ilaca AİFD. (2012): Türkiye İlaç Sektörü: Vizyon 2023. Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği, 6 Cumhuriyet Üniv. Sağ. Bil. Enst. Derg. 2016 (1)2: 01-07 Ankara. Ercan ve Top 2016 http://www.aifd.org.tr/wp- Güvenlik Kurumu Başkanlığı. SGK Yayın No: 93. content/uploads/2016/07/AIFD-VIZYON-2023- 11. RAPORU.pdf. Erişim tarihi: 10/10/2016. Raporu. 2. AİFD. (2015): Sağlık Meslek TEPAV. (2015): İlaç AR-GE Ekosistemi Türkiye Ekonomi Politikaları Vakfı (TEPAV). Mensuplarıyla ve Örgütleriyle İlişkiler, Hasta http://www.tepav.org.tr/upload/files/143022836 Örgütleriyle 44.Ilac_ARGE_Ekosistemi_Raporu.pdf. Erişim tarihi: İletişim, Dijital Platformların Kullanımı ve Beşerî Tıbbi Ürünlerin Hekim, Diş 10/10/2016. Hekimi, Eczacılara Tanıtımı Hakkında Araştırmacı 12. İlaç Firmaları Derneği (AİFD) İyi Tanıtım ve İyi Günümüze Türkiye İlaç Endüstrisi. İstanbul: Scala İletişim Yayınları. İlkeleri (5.2. Araştırmacı Metin). Ankara, 2015. İlaç Firmaları Derneği. 13. Turan, Türkiye N. (2007): Kuruluşundan Farmakovijilans Merkezi. www.ifpma.org/wp.../01/AIFD-iyi-tanitimveiyi- (2005): Beşerî Tıbbi Ürün Ruhsatı Sahipleri iletisim-ilkeleri-5-2-20150220.pdf. Erişim tarihi: İçinFarmakovijilans Kılavuzu. Ankara: Türkiye 10/10/2015. Farmakovijilans 3. Beşerî Faaliyetleri Tıbbi Hakkında Merkezi. Ürünlerin Tanıtım http://www.farmakovijilansdernegi.org/UserFiles Yönetmelik. (2015): /File/Farmako.pdf. Erişim tarihi: 10/10/2016. Resmi Gazate, 3 Temmuz 2015; Sayı: 29505. 14. 4. Reçetesiz İlaçlara Karşı Türk Eczacılarının Kanaat Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. Yüksel, C. A. (2000): İlaç Pazarlaması, (2015): İlaç Sektörü. Ankara: Bilim, Sanayi ve ve Teknoloji Bakanlığı. Araştırma. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 5. Civaner M. (2006): Türkiye’de İlaç İstanbul. Şirketlerinin Kullandıkları Pazarlama Yöntemleri Ve Hekimlerin Bu Konudaki Değerlendirmelerinin Etik Açıdan Sorgulanması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 6. Eren, M. (2012): “Sağlık Biraz Da Kirlenmiş Bir Alan” Türkiye Sağlık Sektörü İçerisinde Mümessiller. Çalışma ve Toplum, 2012/1, 187,217. 7. Gümüş, S. (2014): Sağlıkta İlaç Pazarlaması. İstanbul: Hiperlink Yayınları. 8. İlaç İEİS. (2016): Türkiye İlaç Sektörü 2015. Enüdstrisi İşverenler Sendikası, Ankara. http://www.ieis.org.tr/ieis/assets/media/kls/TR_I lac_sektoru_2015.pdf. Erişim tarihi: 10/10/2016. 9. Nalbantoğlu, N. (2009): Türkiye'de İlaç Sanayi. İstanbul: Ticaret Odası Yayınları. 10. Sosyal Güvenlik Kurumu. Tutumlarını (2013): Topluma Yönelik Akılcı ilaç Kullanımı. T.C. Sosyal 7 Belirlemeye Yönelik Pilot