güvenli ilaç uygulamaları ve hemşirenin rolü

GÜVENLİ İLAÇ
UYGULAMALARI VE
HEMŞİRENİN ROLÜ
Hemş: Serap BOZKURT
İLAÇ GÜVENLİĞİ NEDİR?

Hastaların tedavilerinde kullanılacak olan tüm ilaçların;
temininden saklanmasına, order edilmesinden
transferine, uygulanmasından uygulama sonrası izlemine
kadar her aşamada güvenli kullanımı sağlamak amacıyla
yapılan düzenlemelerdir.
SORUMLULAR
• Doktorlar
•Hemşireler
•Eczacılar ve eczacı kalfaları
•Hasta bakıcılar
•Depo görevlileri
•Farmakovijilans sorumluları
GÜVENLİ İLAÇ UYGULAMALARI VE HEMŞİRENİN
YASAL SORUMLULUĞU
Resmi Gazete Tarihi: 08.03.2010 Resmi Gazete Sayısı: 27515
HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
3. Bölüm
b) Hastaların tedavi planlarının güvenli bir şekilde
uygulanmasını,
eczane
tarafından
kliniğe
gönderilen
ilaçların
güvenli
bir
şekilde
kullanımını ve korunmasını sağlar.

Sağlık hizmetine bağlı hata (tıbbi hata): Hastaya
sunulan sağlık hizmeti sırasında kasıtsız bir aksamanın
neden olduğu beklenilmeyen sonuç.
İlaç güvenliği ile ilgi hatalar tüm tıbbi
hataların %18-20’sini oluşturmaktadır.
Yapılmış çalışmaların raporlarına
bakıldığında en çok doktor istemlerinde
hata yapıldığı görülürken ;
En büyük zararın ise uygulama sırasında yapılan hatalardan kaynaklandığı
ortaya çıkmıştır.
İLAÇ GÜVENLİĞİNDE EN SIK RASTLANILAN SORUNLAR
Okunaksız el yazısı,
 Ondalık noktaların doğru kullanılmaması,
 Kısaltma kullanımı,
 Yanlış doz, yanlış form, süre bilgileri,
 İlaç istem bilgilerinin yanlış okunması ve kaydedilmesi
 Sözel istemlerin doğrulanmaması,
 İlaçların yanlış hasta poşetine konulması,
 İlaç- ilaç, ilaç- besin etkileşimine dikkat edilmemesi,
 İlaç hazırlama, saklama, depolama koşullarının
uygunsuzluğu

 İlaçla ilgili
bilgi yetersizliği
 Hasta ile ilgili bilgi eksikliği
 Unutkanlık, yorgunluk, dikkatsizlik
 İlgili servisler arasında iletişim eksikliği
 İlaç bulundurma sıkıntıları
 İnfüzyon pompalarına bağlı hatalar
İLAÇ GÜVENLİK SİSTEMLERİ
Kurulumda ve İşleyişte Esaslar; Hedef mükemmel ilaç
güvenlik sistemi değil ideal ilaç güvenlik sistemi.!!
 Kaynak Yönetimi: Sağlık personelinin yönetimi anlamına
gelmektedir. İlaç güvenliği yönünden hataları azaltma
adına, birimlerde yetkin personel tahsisinin yeterli
sayıda bulunduğundan, fiziki ve ruhsal açıdan çalışma
koşullarının uygunluğundan emin olunmalıdır.
 Dokümantasyon: Dokümanların ilgili birimlere dağıtımı
hayati önem arz etmektedir. Aşağıdaki listelerin
hazırlanması ve kullanım alanlarında bulundurulması
zorunludur.







Acil Pediatrik İlaçlar
Görünüşü Benzer İlaçlar
Yazılışı ve Okunuşu Benzer İlaçlar
Psikotrop İlaçlar
Narkotik İlaçlar
Işıktan Korunması Gereken İlaçlar
Yüksek Riskli İlaçlar
Standartların Uygulanması: Yaptığımız işin insanları tedavi
etmek, hayat kurtarmak olduğu bilincinin tüm personele
devamlı surette hatırlatılması şarttır. Bu bilince sahip bir
kadro, ilaç güvenliği uygulamalarına gönüllülükle katılacaktır.
Geri Bildirim: Kalite birimine geri bildirimler sözlü veya
yazılı olarak yapılabilir. Alınan geri bildirimler, ilaç
güvenliğini tehdit etme niteliği açısından
derecelendirilerek bir sıraya alınmalıdır. Sonrasında ilgili
birim sorumlularıyla irtibata geçilerek gerekli düzeltici
faaliyetler başlatılır.
SIK KARŞILAŞILAN İLAÇ GÜVENLİĞİ HATALARI
Teslim Alınması ve/veya
Depolanması Sırasında Oluşabilecek
Hatalar!!
•
İsimleri
•
Ambalajları
•
Kullanım birimleri (mg, IU vb)
Birbirine benzer ilaçların aynı ya da yakın raflarda
saklanması hata riskini arttırır.


İsimi ve Söylenişi Benzer İlaçlar Listesi
İLAÇLARIN SAKLANMASI İLE İLGİLİ HATALAR
Tüm ilaçlar ve tıbbi malzemeler belirtilen koşullarda ve
mümkünse orijinal ambalajında saklanır.

“Işıktan Korunması Gereken İlaçlar Listesi” nde
bulunan ilaçlar;
• Direkt güneş ışığına maruz bırakılmaz.

•
Taşınması ve saklanması sırasında orijinal kutularında ya
da ışıktan korunaklı ambalajlarda saklanması sağlanır.
Buzdolabında Saklanması Gereken İlaçlar
Listesi’’nde bulunan ilaçlar;


Isı ölçerlerle izlenen buzdolaplarında muhafaza edilir.
Buzdolapları kalibrasyonları düzenli aralıklarla yapılmalı,
buzdolabı iç ısısı 2-8ºC aralığında, ideal olarak +4ºC
olmalı ve ısı takip formuna kaydedilmeli.
İlaçların saklandığı tüm depolama alanları ‘’ Isı- Nem Takip
Formu’’ ile kayıt altına alınır.
maksimum 25ºC sıcaklık ve %60 nem oranı.

Yüksek riskli ilaçlar, ilaçların pediatrik doz formları diğer
ilaçlarla karışmayacak şekilde depolanmalıdır.
‘’Yüksek Riskli ilaçlar Listesi’nde olan ilaçlar kırmızı etiketli
olmalıdır. Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların devir teslimi
yapılmalıdır. Devir teslim kayıtlarında; ilacın hangi hastaya kaç
adet kullanıldığı, ilacın kim tarafından uygulandığı, kime kaç
adet ilaç teslim edildiği teslim edenin ve alanın imzaları
bulunmalıdır.

Bölümlerde ilaç yerleşimleri hasta bazlı yapılıyorsa her hasta
için ayrı bölmelere sahip dolaplar bulunmalı, psikotrop ve
narkotik ilaçlar için kilitli bir çekmece veya dolap
ayarlanmalıdır
HASTA İLAÇ DOLAPLARI
BENZODİAZEPİN VE NARKOTİK İLAÇLAR
Tüm depolama alanları için bir yerleşim planı bulunmalı
ve sık sık güncellenmeli,
Ve bu alanlarında düzenli olarak son kullanma tarihleri
kontrol edilmeli.
Stok Kontrolü İle İlgili Hatalar



Yararlılık açısından en yakın miadı olanların öncelikli
tüketilmesi sağlanır.
Yakın miadı (miadının bitmesine 3 ay kalan) olan ilaçlara
‘’Miadı Yakın İlaç’’ sarı etiket yapıştırılır.
Stok bırakılarak tüketilme olasılığı olmayan ilaçlar “İlaç
İade Formu” ile eczaneye iade edilmelidir.
•
•
•
Birim depolarında
Acil çantasında
Acil arabasında bulunan ilaçların, birim sorumluları;



Kritik stok düzeylerini ve
Miadını kontrol eder …
Kayıtlarını tutar.
İSTEMLER İLE İLGİLİ HATA KAYNAKLARI

Tedavi amacıyla yapılan istemlerde karşılaşılan sorunlar;
-yanlış ilaç,
- yanlış doz,
-farmasötik form,
-yanlış uygulama yolu,
-kontrendike ilaç istemi,
-ilaç adlarında kısaltma kullanılması ve
-okunaklı olmayan el yazısı gibi hatalarla karşımıza
çıkar.
GÜVENLİ ORDER NEDİR?
Tedavi Tabelası” ile kayıt altına alınır.
Tedavi orderı;
•Order tarihini,
•İlacın tam adını,
•Uygulama zamanını,
•Dozunu,
•Sıklığını,
•Uygulama şeklini
•Veriliş süresini,
•Orderı veren hekimin ve orderı alan hemşirenin kaşe ve
imzasını içerir.
Elektronik order da ilaçlar mutlaka doktor tarafından
sisteme girilmeli,
 Şifreler kimse ile paylaşılmamalı.

Orderlarda “Kullanımı Sakıncalı Kısaltmalar Listesi”nde
yer alan kısaltmalar kullanılmaz.
…………….. 4/h = 4 saat? 4 hafta??
Ayrıca 4…(ml,mg,lt…..?)
HAZIRLAMA AŞAMASINDA Kİ HATA KAYNAKLARI
-Yapılan ilaç istemleri eczanede hazırlanırken en sık olarak yanlış
ilaç hazırlama ve yanlış etiketleme hatalarıyla
karşılaşılmaktadır.
- Yanlış ilaç hazırlanmasının engellenmesi için öncelikle
eczanede ilaç hazırlamakla sorumlu kişilerin sağlık personeli,
tercihen eczane teknisyeni olması şarttır.
- Yanlış etiketleme ise özellikle tek tablet istemlerinde
karşılaşılan bir sorundur. (Kilitli poşet üzerindeki etikete
yazılan ilaç adı ve son kullanma tarihi etiketi yoksa, düşmüşse
veya yanlış yazıldığından şüpheleniliyorsa, hastaya o ilaç
uygulanmamalı)
- Kullanım alanına ulaşan ve tedavi saati gelen ilaçlar hemşire
tarafından uygulanmak üzere hazırlanır. Hazırlanan tüm
ilaçların son kullanma tarihleri kontrol edilmeli ve istemleri
tedavi defterinden teyit edilmelidir.
TRANSFER AŞAMASINDA HATA KAYNAKLARI



ilaçların yanlış birime teslim edilmesi.
Soğuk zincire tabi ilaçların uygun şekilde taşınmaması.
(güvenli transferi için özel soğuk zincir kutularının ve buz
akülerinin bulunması gerekir)
Hasta bazlı ilaç hazırlanmasında hasta kutularına ilaçların
kırılmayacak şekilde yerleştirilmesine dikkat edilmemesi.
UYGULAMA AŞAMASINDA HATA KAYNAKLARI
Uygulama öncesinde hasta kimliklerinin doğrulanmasına
özen gösterilmelidir. ( hasta bilekliğinden kontrol
edilmelidir)
 Hasta yanında ilaç bırakılmamalı, yatış işlemi esnasında
hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar miat kontrolü
yapılarak kayıt altına alınır ve ‘’temin edilmiş ürün
etiketi’’ yapıştırılarak hastanın ilaç dolabına yerleştirilir.




Hastanın evden getirdiği ilaçlar order edilmediği sürece
hemşire tarafından uygulanamaz!
Uygulama sırasında doğru ilacın, doğru farmasötik
formunun, doğru dozda, doğru yoldan verildiğinden
emin olmak gerekir. Bu 4 unsur doğru tedavinin ana
unsurlarıdır.
Birimlerde doktor istemi olmaksızın ilaç uygulaması
hiçbir koşulda uygun değildir.
Sözel order kullanılması gerektiğinde “Sözel Order
Uygulama Talimatı” uygulanır.
•Alınan sözel order geri okunarak doğrulanır.
•“Hasta Tabelası”na kaydedilir .
•En geç 24 saat içinde tabelaya geçirilir.
•Kemoterapi ilaçları, yüksek riskli ilaçlar ve psikotrop
ilaçların uygulanması esnasında sözel istem alınmaz.
HAZIRLANMIŞ OLARAK SAKLANAN İLAÇLAR ENJEKTÖRE
ÇEKİLDİĞİNDE;
Hazırlayan tarafından etiketlenerek üzerine:
*Tarih
*Saat
*İlaç adı ,ilacın mg.
*hazırlayan kişinin bilgisi yazılır. Aksi bildirilmemişse; 24
saatten uzun bekletilmez. Sonrasında imha edilmeli.
YÜKSEK RİSKLİ İLAÇ ETİKETİ
İLAÇ ETİKETİ

Heparin ve İnsulin gibi multidoz ilaçların
üzerine de, açan tarafından:
•
•

ilaçların açılış tarihi,
saati yazılır.
Birimlerde çoklu kullanımı mümkün olan göz damlaları,
pomatlar, şuruplar gibi ilaçların üzerine açılma tarihi
yazılır ve ambalajında aksi bildirilmemişse açıldıktan
sonra 15 gün kullanım süresi vardır.
İLAÇ UYGULAMALARINDAKİ GENEL İLKELER







İlacın hazırlanacağı odanın sakin ve yeterince
aydınlanmış olması gerekir.
Başkasının hazırladığı ilaç verilmemeli,
İlaçlar hastanın yanında bırakılmamalı,
İlaç etiketi okunmayan ya da etiketsiz ilaçlar
kullanılmamalıdır.
Hastanın alerjisi olup olmadığı kontrol edilmeli,
Hemşire hasta ilaçları alana kadar yanında kalmalıdır.
Hemşire hasta ilacı yutmadıkça, kayıt yapılmamalıdır.
Birbiriyle etkileşme riski olan ilaçlar “İlaç-İlaç Etkileşim
Listesi” nde ,

Besinlerle etkileşme riski olan ilaçlar “İlaç– Besin
Etkileşim Listesi” nde belirtilmiş olup birimlerde
çalışanların nasıl ulaşabileceklerini bilmesi gerekmektedir.


Listeler güncel olmalıdır.
GÖZLEM
Advers Etki: Bir ilacın kabul edilen normal dozlarda
kullanımında ortaya çıkan zararlı ve amaçlanmamış
etkidir.
Farmakovijilans: Advers etkilerin ve beşeri tıbbi ürünlere
bağlı muhtemel sorunlarının saptanması,
değerlendirilmesi, tanımlanması ve önlenmesi ile ilgili
bilimsel çalışmalardır.
Hastalarda karşılaşılan advers etkilerin yönetimini ve
farmakovijilans çalışmalarını ülkemizde Türkiye
Farmakovijilans Merkezi (TÜFAM) sağlamaktadır.

Uygulama sonrasında hastalar gözlemlenmeli, olası
advers etkilerin ortaya çıkması durumunda TÜFAM
Advers Etki Bildirim Formu doldurularak hastanede
bulunan farmakovijilans sorumlusuna iletilmelidir.
Hastenemiz Farmokovijilans Sorumlusu :
Ecz. Fatime DUMAN
 Farmakovijilans sorumluları en geç 15 gün içerisinde
teslim aldıkları advers etki bildirim formunu TÜFAM’a
bildirmekle yükümlüdürler.
 İlaç hataları ve ramak kala olaylar ‘’Güvenlik Raporlama
Sistemi ‘’ kapsamında bildirimi yapılmalıdır.

İlaç uygulamalarına bağlı
gelişen
advers reaksiyonların
%27-50’si önlenebilir.
EĞİTİM
• Tüm iyileştirme çalışmalarının
anahtarlarından biri de
eğitimdir.!!
•
Yapılan tüm değişiklikler için gerekli eğitimler
önceden planlanmalıdır
•İlaç güvenliği açısından tüm eğitimlerde ilaç
güvenliğinin hasta ve çalışan güvenliği
konularıyla direkt bağlantılı olduğu hatırlatılmalı,
sağlık personelinde mesleki
bilinç oluşturulmalıdır .