Faydaları

B
Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT
Bu bölümde;
-
Yönetimin Tanımı, Anlamı Ve Yönetim Fonksiyonları
Yönetim Kademeleri Ve Yönetici Becerileri
Planlama
Örgütleme (Organizasyon)
Yöneltme (Yürütme)
Koordinasyon
Denetim (Kontrol)
Yönetim Ve Karar Verme
Toplam Kalite Yönetimi
Yönetimle İlgili Bazı Yeni Kavram ve Teknikler üzerinde
durulmaktadır.
2
3
*
Sanatların en eskisi, bilimlerin en yenisi
*
Başkaları vasıtasıyla iş görme
*
Önceden belirlenmiş amaç ve hedefleri
gerçekleştirmek için elde bulunan kaynakları (insan,
para, makine, malzeme, bilgi vb.) anlamlı bir şekilde
bir araya getirilerek planlama, örgütleme, yöneltme ve
denetleme faaliyetlerinin yürütülmesine yönetim denir.
4
*İnsanların
gruplar halinde birlikte çalışarak seçilmiş
amaçları verimli bir şekilde gerçekleştirecekleri bir
ortamın yaratılması ve sürdürülmesi sürecidir.
*İnsanların işbirliğini sağlama ve onları bu amaca doğru
yürütme iş ve çabalarının toplamı veya başkalarının
aracılığı ile amaçlara ulaşma veya başkalarına iş
gördürme faaliyetlerinin toplamıdır.
*Örgütsel kaynakların planlanması, örgütlenmesi,
yöneltilmesi ve denetimi yoluyla örgüt amaçlarına etkili
ve verimli bir şekilde ulaşılmasıdır.
5
Yönetim, işletme (veya örgüt) amaçlarına etkili ve
verimli bir şekilde ulaşmak üzere planlama, örgütleme,
yöneltme, koordinasyon ve denetim fonksiyonlarının
yerine getirilmesidir.
Tanımlarda aşağıdaki unsurlar yer almaktadır:
1. Amaçlar
2. Amaçlara ulaştıracak işler, faaliyetler
3. Amaçlara ulaşmada etkili ve verimli olma
6
geleceğe
1. Planlama,
yönelik
gelişmelerin
tahmin
edilmesi, işletme amaçlarının ve bu amaçlara nasıl
ulaşılacağının belirlenmesidir.
2. Örgütleme,
oluşturulması,
işletme
işlerin
yapısının
ve
(örgütsel
çalışanların
yapının)
belirlenmesi,
amaçlara ulaşmayı sağlayacak ortamın oluşturulmasıdır.
3. Yöneltme
(yürütme), grup halinde örgütü oluşturan
insanları (astları) amaçlara ulaşma yolunda isteklendirme;
7
yönlendirme ve harekete geçirmedir.
4.
Koordinasyon, çalışmayı kolaylaştırmak ve başarıyı
sağlamak için bütün faaliyetlerin ve çalışanların
uyumlaştırılmasıdır.
5. Denetim, amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığı veya ne ölçüde
ulaşıldığının belirlenip düzeltici tedbirlerin alınmasıdır.
8
İŞLETMENİN ÇEVRESİ
Nasıl
Nerede
Ne zaman
Ne maliyetlerle
ÖRGÜTLEME
Kim
Neyi
Hangi yetkilerle
Hangi çerçevede
KOORDİNASYON
Yapacak?
İnsanların
Örgütsel yapı nasıl
İşlerin uyumu
olmalı?
PLANLAMA
Neler
yapılacak
DENETİM
İşletme Amaçları
YÖNELTME
İnsanlar Amaçları
gerçekleştirmeye
Amaçlara ne
ölçüde ulaşıldığı?
Düzeltici tedbirlerin neler
olduğu
Nasıl yöneltilecek?
9
YÖNETİMİN İŞLEVLERİ
Örgütleme
Planlama
Bağlantı Süreçleri
—Karar Verme
—İletişim
Yöneltme
Kontrol
Eşgüdümleme
10
İşletmenin Diğer
Fonksiyonları
Üretim
Pazarlama
Yönetim
Sürecinin
Aşamaları
(Yönetim fonksiyonları)
Planlama
Örgütleme (Organizasyon)
Yöneltme (Yürütme)
Koordinasyon
Denetim (Kontrol)
11
Finans
İnsan
Kaynakları
Diğerleri
Üst Yönetim
(Top or Senior Management)
POLİTİKA DÜZEYİ
yaratıcılık, planlama,
örgütleme, haberleşme,
özendirme, liderlik
ve denetim
Orta Düzey Yönetim
(Middle Management)
Amaçlara ulaşmak
için Gerekli Program
ve faaliyetlerin
yürütülmesi
YÖNETSEL VE KOORDİNASYON
DÜZEY
Alt Düzey Yönetim
(Supervisory Coordinative Level)
UYGULAMA DÜZEYİ
12
Çalışanlara nezaret etme
Eşgüdüm sağlama
Başkaları vasıtasıyla işgörmek ve etkili ve verimli bir
şekilde amaçlara ulaşmayı sağlayabilmek için,
yöneticilerin, nisbi önemleri kademelere göre değişen
birtakım becerilere sahip olmaları gerekir. Bunun için
yöneticilerin;
1.
Teknik beceri
2.
3.
Beşeri ilişkiler becerisi
Kavramsal beceri sahibi olmaları gerekir.
13
*Yönetimin
teknik boyutu, "teknik" geniş anlamı
çerçevesinde, muhasebe, finans, pazarlama gibi
yöneticinin fonksiyonel uzmanlık alanını ifade eder.
*Bu
çerçevede, bir görevin başarılması için gerekli özel
bilgi, ustalık, taktik ve metodların tümü teknik
kapsamına girer.
*Alt
kademe yöneticileri, en alt kademede yer alarak
fiilen işleri yapan işgörenlerin ve diğer alanlardaki büro
personelinin
birinci
derecedeki
gözetimcisi
durumundadır.
14
*
Yöneticinin kademesi yükseldikçe, sorunları teknik
bilgisiyle çözme ve teknik destek verme yerine,
başkalarının
faaliyetlerini
planlama,
yöneltme
ve
koordinasyon vb. ön plana çıkar; dolayısıyla, insan
ilişkileri önem kazanır.
*
Personeli iyi bir şekilde yönlendirme, motive etme ve
etkili iletişim her kademede gerekli olmakla beraber,
orta kademede nisbeten daha
önemlidir.
15
*
Yönetim faaliyetlerinin kavramsal boyutu, yöneticinin
işletme
örgütünün
tamamını
bir
bütün
olarak
görebilmesini ifade eder.
*
Kavramsal beceri, çeşitli bölümlerin işletme amaçlarına
katkılarını değerlendirmeyi; her parçanın bütün ile ve
birbirleriyle ilişkilerini en uygun hale getirmeyi
sağladığından, buna, birleştirme ve bütünleştirme
becerisi de denilir.
16
*
Bu beceri, analiz etme becerisi ve alternatifler arasından
en iyisini seçebilme anlamında, 'karar verme gibi diğer
bazı becerilerle birlikte, özellikle üst kademe
yönetiminde büyük önem kazanır.
*
Faaliyetlerin niteliğine bakıldığında, yöneticilik
faaliyetleri (H. Fayol'a göre) tepe yönetiminde yaklaşık
olarak %10’u teknik, % 90 idari nitelikli
*
*
alt kademede %90 teknik, %10 gibi idari niteliklidir.
Orta kademedeki faaliyetlerde ise, teknik ve idari
nitelikler yarı yarıya gibidir.17
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
İnsanları tanıma, insan sevgisi ve iletişim kurabilme
Objektiflik; adil olma
mantıklı olma, analiz, sentez ve muhakeme (yargı) gücü
Düşüncelerini konulara ve sorunlara odaklaştırabilme ve
açık-seçik ifade edebilme
Teknik bilgi ve tecrübe
Girişken (inisiyatif sahibi), dinamik ve azimli olma
Dış görünüşü ile çevrede kabul görme; tertipli ve düzenli
olma
İyi bir "satıcı" olma; fikirlerini ikna yoluyla benimsetebilme
Sorumluluk duygusuna sahip olma
Güçlü irade ve kendine güven18duygusuna sahip olma.
19
*Planlama, yönetimin ilk fonksiyonudur.
*Her yönetim faaliyetinin başarıya giden yolu planlamadan
geçer.
*Amaçların ve bu amaçların elde edilmesi için gerekli olan
faaliyetlerin belirlenmesi sürecine planlama adı verilir.
*Planlama neyin, ne zaman, nasıl, nerede ve kim tarafından
yapılacağının önceden kararlaştırılması sürecidir.
*Planlama, bulunduğumuz yer ile varmayı tasarladığımız yer
arasında bir köprü kurmaktır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Planlama, belirli bir gelecekte nereye ulaşılmak
istendiğinin ve oraya nasıl ulaşılacağının önceden
belirlenmesidir.
*Planlama, örgüt faaliyetlerini tanımlanmış ve
kararlaştırılmış amaçlara doğru yöneltir.
*Planlama ile örgütsel amaçlar ve hedefler saptanır ve
bu amaçlara ulaştıracak yaklaşımlar belirlenir. Bu
durumun alternatifi, gelişigüzel davranışlardır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Planlama ne yapılacağının, nasıl yapılacağının, kim
tarafından yapılacağının önceden kararlaştırılmasıdır.
*Gelecek hiçbir zaman bütün yönleriyle tam olarak
planlanamaz.
*En kapsamlı planlar bile uygulamaya konduğunda,
kontrol dışı etmenlerin etkisinde kalır. Ancak
planlama olmadığı zaman da, faaliyetler, tümüyle
tesadüflere bağlı olarak yürütülmek durumunda kalır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Amaçların belirlenmesi
*Temel varsayımların (dayanak noktalarının)
belirlenmesi
*Alternatiflerin belirlenmesi ve karşılaştırılması
*En uygun alternatifin seçimi ve planın yapılması.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Planlama yöneticinin sistemli olarak geleceği
düşünmesine yol açar; dikkatleri amaca ve bunun
gerçekleştirilmesine yöneltir.
*Yöneticiye uzun dönemli düşünme alışkanlığı
kazandırır ve ileriyi görme yeteneğini geliştirir.
*Emek, sermaye ve zaman gibi kaynakların daha
rasyonel kullanımını ve böylece tasarruf sağlar.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Faaliyetlerin daha iyi koordinasyonuna yol açar.
*Etkili bir denetim için gerekli olan standartları
(ölçüleri) sağlar.
*Ani değişikliklere karşı hazırlıklı olma imkanı verir.
*Yetki devrini kolaylaştırır ve planlamaya katılan
çeşitli düzeylerdeki yöneticilerin karşılıklı olarak
sorumluluklarına canlılık kazandırır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Her şeyden önce, planlama masraflı bir faaliyettir;
önemli zaman ve enerji harcanmasını gerektirir.
Ayrıntılı ve kaliteli plan yapılabilmesi; ciddi
çalışmaları, yüksek nitelikli uzman personel ve
araçların kullanılmasını gerektirir ki, bunlar da
yüksek maliyet demektir.
*Planlama sonucunda ortaya çıkan plan, yöneticinin
dikkatini gereğinden çok geleceğe yönelterek, içinde
bulunulan zamanın ihmal edilmesine yol açabilir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Plan, amacın ve buna ulaştıracak araç, yol ve olanakların
genel çizgilerle belirlenmesidir. Planlama süreci sonunda
ortaya çıkan planlar çeşitli kriterlere göre farklı şekillerde
sınıflandırılabilirler. Temel alınan kriterlerin başlıcaları,
*Kapsanan Zamana Göre Planlar (Kısa, orta ve uzun),
*Kullanımının Tek veya Sürekli Olması Göre Planlar (Sabit
Planlar -Sürekli Planlar), Tek Kullanımlı Planlar -Tek Amaçlı
Planlar),
*Niteliklerine Göre Planlar (Stratejik Planlar; Taktik (Yönetsel)
Planlar)
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Plan açık, seçik ve geçerli bir amaca yönelik
olmalıdır.
*Değişik uzmanlarca hazırlanan planların, bu uzmanlar
arasında etkin bir haberleşme ile koordinasyon
sağlanmalıdır.
*Plan, işletmenin iç ve dış koşullarına uyabilecek
şekilde esnek olmalıdır. Ancak, planlamada "esneklik
ilkesi", planın yararlarını ortadan kaldırmayacak bir
şekilde uygulanmalıdır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Planlama, işletmenin çeşitli kademelerine yayılmalıdır.
*Plan, optimal bir süreyi kapsamalıdır
*Planın hazırlanması ve uygulanması rasyonellik ilkesine
uygun olmalı; fazla giderleri gerektirmemelidir.
*Planın ayrıntı düzeyi ve kapsayacağı zaman önemli olup,
süreyi kısaltmak yararını azaltırken; süreyi uzatmak da,
isabet derecesini azaltır; zira, ileriyi görme olanakları
sınırlıdır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*
Yöneticiler örgütlerde çok farklı plan türleri ile karşı
karşıya kalabilmektedirler. Bazı durumlarda çevre stabil ve
neler olacağı kolayca tahmin edilebilirken, bazı durumlarda
ise çevre oldukça dinamiktir ve belirsizlikler söz
konusudur. Bu sebeple farklı ihtiyaçları karşılamak için
farklı plan türleri kullanılmaktadır. O halde planlama süreci
sonucu ortaya çıkan planlar çeşitli açılardan sınıflanabilir.
Aşağıda farklı şekillerde sınıflandırılmış plan türleri
hakkında bilgi verilmektedir.
30
*
Plan, amacın ve buna ulaştıracak araç, yol ve olanakların
genel çizgilerle belirlenmesidir. Planlama süreci sonunda
ortaya çıkan planlar çeşitli kriterlere göre farklı şekillerde
sınıflandırılabilirler. Temel alınan kriterlerin başlıcaları,
*
Planda kapsanan zaman,
*
Tek kullanımlı olup olmama,
*
Planın tüm işletmeyi veya bölümleri ya da bazı birimleri
kapsaması ve
*
Hangi yönetim kademesine ait olduğudur.
31
Kısa Dönemli ve Uzun Dönemli Planlar
*Planlar,
planların gelecekte kapsadıkları zaman süresine göre kısa,
orta ve uzun vadeli olarak sınıflandırılmaktadır. Uzun vadeli planlar
5 yıl sonrasını, orta vadeli planlar 1 -5 yıl arasını, kısa vadeli planlar
ise 1 yıla kadar olan zaman süresini kapsayan planlardır.
*Örgütlerde
daha alt yönetim kademeleri örgütün uzun dönemli
hedeflerini gerçekleştirmeye yardımcı olan kısa dönemli planlara
odaklanmasına karşılık; üst yönetimin faaliyetleri çoğunlukla uzun
vadeli planlar kapsamındadır ve örgütün tamamını yönlendirmeye
yöneliktir.
32
Stratejik ve Operasyonel Planlar
*Planlar yalnızca zaman uzunluğuna göre değil, odaklandıkları
noktaya göre de farklılaşmaktadır. Stratejik planlar geniş kapsamlı ve
daha uzun dönemli faaliyetlere yöneliktir. Bu anlamda stratejik
planlama, işletmenin misyonu, vizyonu ve uzun vadeli hedeflerini ve
bunlara ulaşma yollarını belirleme işidir. Planlama süreci sonucu
oluşan plan, hesaba ve rakama dayanan bir öngörüdür. Oysa strateji
her zaman yazılı olmayabilir. Ancak yazılı hale getirilerek kesin
hüküm kazandırılan stratejiler "stratejik planlama" olarak ele
alınabilir.
*O halde stratejik planlar, işletmenin nereye ve neden gitmek
istediğini belirten planlardır. Taktik planlar ise amaçlara nasıl
ulaşılacağını gösteren planlardır 33
Politikalar ve Prosedürler
*Politikalar çeşitli konularda verilecek kararları kolaylaştıran kılavuz
veya ilkeleri gösterir. Politika işletmede koordinasyon sağlar. Eğer
politikalar net ise, işletmedeki herkes aynı problem karşısında benzer
kararı verir. Örneğin sağlık kuruluşu tedavi ettiği hastalar için
refakatçi kabul etmeme yönünde bir politika benimsemiş ise, tüm
çalışanlar bunu bilir ve bu yönde davranır.
*Prosedürler ise herhangi bir işin nasıl yapılacağını safha safha
açıklar. Örneğin “hasta taburcu işlemi nasıl yapılacak”, “hangi
aşamalarda kimler hangi işleri yapacak” önceden belirlenmiş ise bu
hasta taburcu işlemi için bir prosedür olarak kabul edilebilir.
34
Bütçeler ve Projeler
*Bütçeler, planların finansal boyutunun yapılmasını ifade eder. Diğer
planları verimli ve etkili bir şekilde uygulamak için oluşturulur ve
diğer planlar için gereken finansal kaynağa odaklanır. Bütçeler;
faaliyet önceliklerini açıklar ve güçlendirir, koordinasyonu korur,
sonuçların değerlendirilmesini ve kontrolü olanaklı kılar. Bütçeler
belirli bir zamanda mevcut olacak gelir miktarını, kaynakları ve
bunların nasıl kullanılacağını ortaya koyar. Bütün bunların
sonucunda da uygulanan planın mali yönlerini kontrol eden bir
mekanizma olarak hizmet eder. Bütçe plan ya da faaliyetlerin
kaynaklarını ortaya koyan planlardır. Bu sebeple bütçeler tek
kullanımlık planlardır. Herhangi bir bütçe önceden belirlenmiş
dönem sona erdiğinde tarihi bir doküman haline gelmektedir.
35
Yeniden uygulanması söz konusu değildir.
Bütçeler ve Projeler
*Örgütlerde genellikle 3 tip bütçe kullanılır. Bunlar; sabit, esnek ve
sıfır tabanlı bütçedir. Sabit bütçe, kaynakları maliyetlerin tek bir
tahmini temelinde ayırır. Esnek bütçe, çeşitli faaliyet düzeyleri ile
oranları değişen kaynak tahsisatına imkân verir. Sıfır tabanlı bütçede,
bir proje veya aktivite sıfırdan başlıyormuş gibi değerlendirilerek
ödenek tahsisine karar verilir.
*Proje planlaması, bir anlamda uygulamalı planlama olarak da ele
alınmaktadır Burada esas olan başlangıcı ve bitişi belli ve önceden
tarif edilebilen işler topluluğunun (projenin) birbiri ile
ilişkilendirilmesi ve her iş ile ilgili olarak zaman ve kaynak
tahminlerinin yapılmasıdır. GANNT şemaları. CPM ve PERT
şebekeleri bu konudaki temel araçlardır.
36
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Örgütleme, planda belirlenen amaçlara ulaşmak için
uygun bir örgüt yapısı kurmayı ifade eder.
*Örgütte belirli bir amacı gerçekleştirmek için
önceden belirlenen iş ve mevkilere görevli seçimi,
çalışanlar ve çalışanlar arası çalışma düzenlerinin
belirlenmesi örgütleme çalışmalarını oluşturmaktadır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Örgüt kavramı iki değişik anlamda kullanılabilir:
birincisi bir yapı, iskelet, önceden planlanmış ilişkiler
topluluğu anlamına gelen örgüt.
*İkincisi ise bu yapının oluşturulması sürecidir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Örgüt, belirli amaçlara ulaşmak için bilinçli bir
şekilde kurulmuş toplumsal birimlerdir.
*Diğer bir deyişle örgüt, ortak çaba sarfıyla bir işi
başarmak için bir araya gelen ve her birinin bir
faaliyet bütünü içinde belirli görev, sorumluluk ve
yetkileri bulunan bireyler veya gruplar arasındaki
ilişkileri temsil eden yapıya denir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Örgütleme sürecinin temel amacı, örgütsel başarı
için gerekli ögeleri etkili ve verimli bir biçimde uyum
içinde bir araya getirmektir.
*İyi bir örgütlemenin bulunmayışı, amaçları başarmak
bir yana, karışıklıkların ortaya çıkmasına neden olur.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Örgütleme işlevi etkili bir biçimde yerine getirilirken,
çalışanların her biri, görevlerinin örgütün diğer
bölümlerinde çalışanların görevleriyle olan ilişkisini
anlayacağı gibi, kime rapor ve hesap verip,
sorumluluklarının ne olacağını da göreceklerdir.
*Yani örgütleme, gerekli sorumluluklar üstlenen ve
belirli aktiviteler içerisinde olan ünitelerin
gruplandırılması, haberleşme ve otoriter olayların
saptanması, koordine edilmesi ve geliştirilmesi
esasına dayanmaktadır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*İyi bir plan, performansın değerlendirilmesi ve
kontrolü için ne kadar gerekli ise, etkin bir örgütleme
işlemiyle ortaya çıkan "iyi bir örgüt" de, yönetimin
yöneltme, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarını
kolaylaştırmak ve etkinliği arttırmak için gereklidir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*örgütlemede, işletme amaçlarını verimli bir şekilde
gerçekleştirmek için unsurlar ortaya çıkar:
*Yapılacak işler
*İşleri yapacak insanlar ve bu insanlar arasında yetki
ve sorumluluk ilişkileri
*İşleri yapmaya yarayacak yer, araç ve yöntemler.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Örgütleme süreci ana hatları ile şu aşamaları kapsamaktadır:
*Başarılacak amaçların saptanması (hedefler),
*Başarılması gerekli işlerin belirlenmesi (hedefler),
*İnsan kaynaklarının değerlendirilmesi,
*Fiziksel olanakların değerlendirilmesi, İşlevlerin, fiziksel
olanakların ve insan kaynaklarının örgütsel bir yapı içinde
gruplandırılması (işlevlendirme ve bölümlere ayırma),
*Belli bir işi yapma yükümlülüğünün (sorumluluk) ve işi yapmak
için gerekli kararları verme ve harekete geçme hakkının
(yetki) saptanması,
*İşin başarılıp başarılmadığının belirlenmesi (hesap verme).
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*İş Bölümü ve Uzmanlaşma İlkesi
*İstisna İlkesi
*Amaç Birliği İlkesi
*Kontrol Alanı İlkesi
*Hiyerarşik Yapı İlkesi
*Emir-Komuta Birliği İlkesi
*Yetki ve Sorumluluğun Denkliği İlkesi
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Yetki Devri İlkesi
*Denge İlkesi
*Açıklama İlkesi
*Ekonomiklik İlkesi
*Basit ve Anlaşılırlık İlkesi
*Değişebilirlik ve Reorganizasyon İlkesi (Esneklik
ilkesi)
*Süreklilik İlkesi
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Bölümleme Sebepleri
*Örgütler büyüdükçe sahip yöneticinin bütün örgütü
bireysel olarak yönetme ve denetleme imkanı
kalmaz. Bu nedenle sahip-yöneticinin yanında
fazladan yeni yöneticiler atanır.
*Sahip-yönetici bazı uzmanlık
gerektiren alanlarda bu
uzmanlık becerisine sahip yöneticiler atar. Ayrıca
herkes her işi etkin yapamayacağından İşbölümünden
faydalanılır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
Fonksiyonlara Göre Yapı
Ürüne Göre Yapı
Müşteriye Göre Yapı
Coğrafyaya Göre Yapı
Üretim Faaliyetlerinin Özelliğine Göre Yapı
Süreç veya Makine Temeline Göre Yapı
Zaman Temelli Yapı
Karma Yapı
Matriks Yapı
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
* Sakıncaları
* Karar verme zorlaşır ve bürokrasi artar.
*Çalışanlar sadece kendi uzmanlıklarına
Tepe
Yönetici
Komiteler
Tedarik
Üretim
Personel
Finans ve
Muhasebe
Pazarlama
odaklaştıklarından işletmenin geneli
hakkında yeterince düşünmezler.
*Farklı bölümler arasında rekabet
*İşin aşırı basitleştirilmesi
* Bölüm çıkarlarının işletmenin
çıkarlarının önüne geçmesi
Ar-Ge
* Faydaları
* Her bölümde aynı fonksiyonu gören uzmanlar yerleştirilir. Böylece
uzmanlıktan azamı faydalanılır.
* Yönetim sadece dar tanımlanmış uzmanlık bilgisine ihtiyaca duyulduğu
için kolaylaşır. Yöneticilerin eğitimi de kolaylaşır.
* Her bölüm içinde eşgüdüm kolaylaşır.
* Merkezi denetim kolaylaşır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Faydaları
*Bir ürüne ilişkin bütün
Genel Müdür
Ahşap Mobilya
Üretimi
Plastik Mobilya
Üretimi
Çelik Mobilya
Üretimi
faaliyetler bir bütün ve
koordineli olarak ele alınabilir.
*Hızlı ve etkili karar almak
mümkün olur.
*Her bir ürün veya ürün grubunun
performansını değerlendirmek
mümkün olur.
*Sakıncaları
*Yöneticiler sadece kendi ürünlerine odaklanıp düğerlerini
ihmal etmeleri muhtemeldir.
*Her ürün veya ürün grubu için ayrı fonksiyonel bölümleme
yapılması durumunda yönetim maliyetler artar.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
Genel Müdür
Kadın Giyim
Bölümü
Erkek Giyim
Bölümü
Çocuk Giyim
Bölümü
*Faydaları
*Becerili uzmanlar kendine özgü özellikleri ve beklentileri
olan müşterilerle ilgilenebilirler.
*Sakıncaları
*Değişik departmanların faaliyetlerinin entegre edilebilmesi
için çok sayıda bölüme ve görevliye ihtiyaç duyulur.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
Genel Müdür
A Bölgesi
B Bölgesi
C Bölgesi
*Faydaları
*Örgütün bir bölgeye has özelliklere ve beklentilere daha hızlı
cevap verebilmesini sağlar.
*Sakıncaları
*Farklı yerlerdeki işlerin yürütülmesi için çok sayıda idari
görevliye gerek duyulabilir.
*Aynı görevi yapan birden çok görevli istihdam edilebilir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
Üretim Genel
Müdür
Yardımcısı
Torna Bölümü
Zımpara
Bölümü
Eğeleme
Bölümü
Boyama Bölümü
*İşletmede üretim ile ilgili faaliyetler, bir sürece göre veya
belli makineler çevresinde bölümlendirildiği zaman, bu tür
bölümlere ayırma karşımıza çıkar. Bu bölümlendirmede
işbölümü ve uzmanlaşmadan en iyi şekilde yararlanılır
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Aralıksız çalışan örgütlerde benzer faaliyetler değişik
zamanlarda tekrarlanmaktadır.
*Buna vardiya usulü çalışmada denilmektedir. İşçileri
vardiyalara ayırarak 24 saat içinde 8’er saatlik vardiyalar
belirlenir.
*Bu işletmede iki ya da daha çok vardiya ile çalıştırıldığında
zaman temeline göre bölümlendirme söz konusu olabilir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Örgütler büyüdükçe, farklı amaçları gerçekleştirmek için
farklı örgütlenme yöntemlerine gerek duyarlar. Bunun
sonucunda “karma yapı” oluştururlar.
*Karma yapıda fonksiyonlara göre örgütlenmenin yanında
ürünlere göre, coğrafyaya göre, müşteriye göre örgütlenme
biçimlerinden bir karma yapılabilir.
*Bunlara ek olarak çağdaş örgütlenme biçimlerinden matris
örgütlenme de bir tür karma örgütlenme biçimidir. Karma
yapı örgütün farklı beklentilere cevap vermesini kolaylaştırır
ancak emir- komuta ilişkisinin karmaşıklaşmasına sebep
olabilir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
ÜST YÖNETİCİ
FONKSİYONEL
YÖNETİMİ
MÜHENDİS-LİK
BÖLÜMÜ
ÜRETİM
YÖNETİCİSİ
MUHASEBE
YÖNETİCİSİ
SATINALMA
YÖNETİCİSİ
X PROJE
YÖNETİCİSİ
} PROJE
EKİBİ
Y PROJE
YÖNETİCİSİ
} PROJE
EKİBİ
ORTAK
ELEMAN
YATAY
İLİŞKİ
DİKEY
İLİŞKİ
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Formal örgüt yapısı: Örgütleme süreci sonunda ortaya
çıkan yapı, formal örgüt yapısını meydana getirir.
*İnformal örgüt yapısı: Örgütlerde biçimsel yapıların
yanında biçimsel olmayan yapılar da vardır. İnformal
örgüt yapısını önceden planlamak mümkün değildir.
İnsanların birlikte bulunma isteğine dayanan,
kendiliğinden, tabii olarak, çalışanların planlanmamış bir
şekilde bir araya gelmesini sağlayan sosyal bir güdü
olarak ortaya çıkar.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Örgütlenmiş yapıyı harekete geçiren yönetim
fonksiyonuna “yöneltme” denir.
*Yöneltme, planlar yapılıp organizasyon yapısı
oluşturularak işlerin gereğine göre kişiler
görevlendirildikten sonra, bu organizasyonun ortak amaç
doğrultusunda harekete geçirilmesi demektir.
*Yöneltme sürekli bir işlev olup, karar verme ve kararları
talimatlarla somutlaştırarak örgütün lideri tarafından
örgütsel hedeflere doğru yönlendirilmesidir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Yöneltme, yürütme veya emir-komuta terimleriyle de
ifade edilir. Yöneltme, planlar yapılıp organizasyon
yapısı oluşturarak işlerin gereğine göre kişiler
görevlendirildikten sonra, bu organizasyonun ortak
amaç doğrultusunda harekete geçirilmesidir.
*Bu aşamada artık örgüt amaçlara yöneltilmeli, işletme
içindeki kişiler ve gruplar bu amaçları gerçekleştirecek
yönde motive edilmelidir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Yöneltme veya yürütme süreci başlıca şu görevleri
kapsar:
*Açık-seçik ve tam olarak astların yeteneklerine göre,
onlara yapabilecekleri emir ve talimatlar verme.
*Astların mevcut durumda belirli görevleri
sürdürmelerinde yol gösteren devamlı eğitim faaliyeti
yapma.
*Yöneticilerin beklentilerini karşılama yolunda, işçilerin
motivasyonu ile gerekli şekilde ilgilenme.
*Çalışmada disiplin sağlama ve iyi çalışanları
ödüllendirme.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Yöneltme işlevi; iletişim, motivasyon, liderlik gibi temel
süreçleri kapsamaktadır
*Motivasyon: Motivasyon herhangi bir işi yerine getirmeye
madden ve manen bireyleri hazırlamaktır. Motivasyon,
kişilerin belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere kendi arzu
ve istekleri ile davranmaları ve çaba göstermeleri şeklinde
tanımlanabilir.
*Liderlik: Liderlik her şeyden önce bir sanattır. Liderlik,
organizasyonun amaçlarını gerçekleştirmek için bireyler
ve grupları eşgüdümleme sanatıdır. Zekâ, eğitim ve
deneyim liderlik için gerekli niteliklerdir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Bazı yönetim yazarlarının ayrı bir yönetim fonksiyonu
olarak ele almadıkları koordinasyon, işletmenin
bütünlüğünü ve varlığını sağlayan faktörlerin başında
gelir.
*Bu, ortak amaca yönelik bir işbirliği sistemi ve
mekanizması olup, zaman bakımından ayarlamayı,
faaliyetlerin birbiri ardına gelmelerini ve iç içe geçerek
kenetlenmelerini ve böylece bütünleşmelerini sağlar.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Koordinasyon, çalışmayı kolaylaştırmak ve başarıyı
sağlamak için bir organizasyonun bütün faaliyetlerinin
ahenkleştirilmesidir.
*Koordinasyon ile yönetici, çeşitli işletme faaliyetlerini ve
bu faaliyetleri yerine getiren çeşitli kademelerdeki
insanları birbirleriyle uyumlu hale getirmek, grup
çabalarını ortak amaç doğrultusunda tutmak zorundadır.
Aksi takdirde, çabalar, ne kadar yoğun olursa olsun,
istenilen ölçüde etkinlik sağlanamaz.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Koordinasyonun etkili olabilmesi için de, iyi işleyen bir
iletişim sisteminin varlığı gerekir. Çünkü iyi bir iletişim
sistemi, grup üyelerini birbirlerinin çalışmalarından
haberdar kılmayı sağlar.
*İşletmeyi oluşturan çeşitli bölümler, birbirlerinin
yaptıklarından haberdar olmazlarsa, kararsız ve kendi
kendilerine rakip bir niteliğe bürünürler.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Koordinasyonun bir takım ilkeleri söz konusudur. Bunlar;
*İlgili ve sorumlu kişiler arasında direkt görüşme imkânı
sağlamak
*Koordinasyonu yönetim sürecinin her aşamasında
düşünmek (sürekli bir işlem olarak düşünmek),
*Planlama yaparken ve politikalar karşılaştırırken daha
başlangıçta koordinasyon sağlamak.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Eşgüdümlemenin örgütsel amaçlar açısından etkin bir
şekilde yerine getirilmesi için;
*İyi ve basit bir organizasyon yapısı oluşturulması,
*İşletme plan ve programlarının uyumlaştırılması,
*İyi bir iletişim sisteminin kurulması,
*Örgüt içinde işbirliği anlayışının geliştirilmesi,
*Hiyerarşik yapı içinde her kademenin gönüllü olarak
eşgüdümlenmesinin özendirilmesi gerekmektedir.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Kontrol, mevcut iş başarısının ölçülmesi ve bu başarının
belirlenen hedefleri gerçekleştirme olasılığının
saptanmasıdır.
*Bir işlev olarak kontrol; yönetimin beş temel işlevi olan
planlama, örgütleme, yöneltme, eşgüdüm işlevlerinden
sonuncusudur.
*Bu işlev ile yönetici, gerçekleştirilmek istenen amaçlara
ne ölçüde ulaşıldığını belirlemekte ve planlanan amaçlar
ile gerçekleşen hedefler arasında fark varsa, bunun
miktarını ve nedenlerini araştırmaktadır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Kontrol, amaç ve hedeflere ulaşmada elde edilen
gelişmeleri ölçme ve istenmeyen sonuçlar doğduğunda
sapmaları düzeltme sürecidir. Yöneticiler kontrol işlevinin
yerine getirilmesinde teknik becerilerinden yararlanırlar,
işletmenin mevcut performansı ile olması gereken
performansını karşılaştırırlar.
*Performans istenilen düzeyde ise, çalışmaların aynen
devamını sağlarlar ve mevcut performansı aşmaya
çalışırlar. Performans istenilen düzeyin altında ise
sorunların kaynağını bulmaya ve önlemler almaya gayret
ederler.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Planlama ile başlayan süreç, ortaya çıkan plandan
uygulamaya, uygulamadan denetime ve denetimden
tekrar planlamaya doğru bir akış izler. Böylece geri bilgi
akışı arzu edilmeyen sonuçların ve kazanılan
deneyimlerin yeni planda gözönünde tutulmasına
yardımcı olur
Planlama
Uygulama
Denetim
Geri Bilgi Akışı
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Fiziksel Kaynakların Denetimi —stok yönetimi, kalite
kontrol, demirbaş denetimi, gibi…
*İnsan Kaynaklarının Denetimi—seçme ve yerleştirme,
eğitim geliştirme, performans değerleme, ödemeler.
*Bilgi Kaynakları Denetimi—satışlar ve pazara ilişkin
tahminler, çevre analizleri, halkla ilişkiler.
*Finansal Kaynakların Denetimi—fon yönetimi ve nakit
akışı, tahsilatlar, ödemeler.
*Nitel Denetim- Kararların kalitesi, yönetimin
vizyonerliği.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Denetim sistemi ekonomik olmalıdır.
*Denetim sistemi hedeflerle uyumlu olmalıdır.
*Denetim sistemi bilgiyi zamanında sağlamalıdır.
*Denetim sistemi işletmenin gidişatı hakkında belli sayısal
bilgileri içermelidir.
*Denetim sistemi basit olmalıdır.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
*Denetim fonksiyonu, birbirini izleyen dört temel aşama
veya unsurdan oluşmaktadır:
*Standartların (hedeflerin) belirlenmesi
*Fiili durumun ölçülmesi
*Standartlarla fiili durumun karşılaştırılması
*Farklılıkları (sapmaları) düzeltici önlemlerin alınması.
M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları
SORULAR