kobilerin üçüncü parti lojistik hizmetleri kullanımına ilişkin bir

V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım 2005
KOBİLERİN ÜÇÜNCÜ PARTİ LOJİSTİK HİZMETLERİ
KULLANIMINA İLİŞKİN BİR SAHA ARAŞTIRMASI: TRABZON
ÖRNEĞİ
İlker Murat AR
Karadeniz Teknik Üniversitesi
Birdoğan BAKİ
Karadeniz Teknik Üniversitesi
Özet
Global ticaret hacminin büyümesi sonucu rekabet zemininin işletmelerin tedarik zincirlerine taşındığı
günümüzde lojistik, stratejik bir konuma gelmiştir. Ekonominin gizli kahramanları olan KOBİ’lerin, büyük
şirketlere karşı rekabet edebilirliğini devam ettirmesi ancak lojistik gibi stratejik konularda yaptıkları başarılı
uygulamalarla mümkün olacaktır. Anket yardımıyla gerçekleştirilen bu çalışmada; Trabzon ilinde faaliyette
bulunan imalatçı KOBİ’lerin üçüncü parti lojistik (3PL) hizmetlerden yararlanma oranları, dış kaynak
kullanımına karar verme süreçleri, yararlandıkları hizmet türleri, 3PL kullanımından elde edilen kazanımlar,
karşılaşılan problemler, gelecek perspektifi ortaya konulmuş ve elde edilen bulgular benzer çalışmalarla
karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir.
Anahtar Sözcükler: KOBİ, Dış Kaynak Kullanımı, 3PL, Lojistik
1. GİRİŞ
Gün geçtikçe artan bir rekabete sahne olan günümüz iş dünyasında özellikle yerel firmaların ayakta kalabilmesi
tüm iş süreçlerini yeniden gözden geçirmeleri ile mümkün olmaktadır. Ancak bu sayede firmalar; maliyetlerini
düşürerek fiyat, kalitelerini artırarak da ürün/hizmet rekabetinde öne geçebilmektedirler. Son dönemde bu
üstünlüğü sağlamak üzere işletmeler lojistik hizmetlerin yerine getirilmesinde dış kaynak kullanımına
yönelmişlerdir. Firmalar bu sayede lojistik sistemlerini daha etkin bir şekilde yöneterek temel yeteneklerine
odaklanma (Sum ve Teo, 1999); depolama, taşıma, dağıtım gibi lojistik faaliyetlerin maliyetlerini azaltma
(Halley ve Guilhan, 1997); verimliliği arttırma ve iletişim yeteneklerini geliştirme (Leahy ve diğerleri, 1995)
imkanlarına kavuşmaktadırlar. Ve bu durum fiyat rekabeti ile birlikte müşteri memnuniyetini de beraberinde
getirmektedir.
Özellikle 1990’lardan sonra lojistik faaliyetlerin yürütülmesinde dış kaynaktan yararlanma yoluna gidilmesi ile
birlikte bu alana yönelik çalışmaların sayısında bir artış meydana gelmiştir. Amerika’da yapılan çalışmalarda
Sheffi, (1990) 3PL sektörünün gelişimini etkileyen faktörleri irdelerken, Bardi ve Tracy (1991) ulaşım
alanındaki dış kaynak kullanım faaliyetlerine odaklanmıştır. Murphy ve Poist (1998) imalatçı ve ticari firmalar
üzerine araştırmasını yaparken; Lieb ve Randall (1996, 1999), Lieb ve Schwarz (2001), Lieb ve Miller (2002),
Lieb ve Kendrick (2003), Lieb ve Bentz (2004) Amerika’daki en büyük 500 imalatçı firmanın lojistik
faaliyetlerini incelemişler ve depo yönetimi, yük konsolidasyonu, direkt taşıma ve taşıma ücretlerinin
ödenmesini en sık kullanılan 3PL hizmetler olarak belirlemişlerdir. Avrupa’nın ticaret ve imalat işletmelerinin
lojistik yöneticileri üzerinde yapılan çalışmada firmaların % 58’inin 3PL firmaları ile özel sözleşmeler yaptıkları
belirlenirken (Peters ve diğerleri, 1998); Malezya’daki 800 imalatçı firmadan 3PL kullananların taşıdığı başlıca
endişelerin dış kaynak kullanımının maliyetini belirleme ve hizmet kalitesi olduğu (Sohail ve Sohal, 2003) tespit
edilmiştir. Türkiye’de yapılan araştırmalarda Ülengin ve Uray (1999) İstanbul Ticaret Odası’na kayıtlı en büyük
250 firma üzerinde yaptıkları araştırmada şirketlerin lojistik süreçlerini nasıl planladıklarını ve yürüttüklerini
tespit etmeye çalışırlarken; Ernst&Young ve IBS (2002) lojistik hizmet alan, hizmet sağlayan, bilişim sistemleri
sağlayan, lojistik ekipman ve donanım sağlayan firmalara odaklanmış ve müşterilerin 3PL hizmetlerinden
323
İ. M. Ar, B. Baki
memnuniyet oranını % 30 olarak bulmuştur. Baki (2004) tarafından İstanbul Sanayi Odası’nca belirlenen ilk 500
firmaya yönelik yapılan araştırmada firmaların % 65’i dış kaynak kullanımının müşteri tatminini olumlu
etkilediğini belirtmişlerdir. Çalışmaların özellikle büyük imalatçı ve ticari firmalara odaklandığı görülmekle
birlikte yarattıkları katma değer ve istihdam nedeniyle sadece Türkiye’de değil tüm dünyada ekonomilerin
lokomotifi niteliğinde olan KOBİ’lere yönelik çalışmaların azlığı dikkat çekmektedir. Bununla birlikte Bagchi ve
Virum (2000) Norveç’teki 30 KOBİ’nin lojistik rekabet edebilirlikleri üzerine yaptıkları çalışmalarında lojistik
maliyetlerdeki % 10’luk bir azalmanın aktif karlılığında % 7,8’lik bir ilerleme sağladığını belirlemişlerdir. Erciş
ve diğerleri (2004) tarafından Erzurum’da yapılan araştırmada KOBİ’lerin lojistik hizmet kullanımları ortaya
konmaya çalışılmış ve firmaların % 36’sının üç yıldan az bir süredir 3PL kullanımından yararlandığı tespit
edilmiştir. Baki (2005) Türkiye’deki imalatçı KOBİ’ler üzerinde yaptığı araştırmada 3PL firmaları ile
karşılaşılan problemlerin en önemlisi olarak müşteri isteklerinin karşılanamamasını belirlemiştir.
2. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ
Trabzon ilindeki imalat işletmelerinin lojistik hizmetlerde dış kaynak kullanım özelliklerini tespit etmek
amacıyla yapılan bu çalışmanın diğer amaçları; 3PL hizmetlerini kullanan KOBİ’lerin demografik özelliklerini
belirlemek, dış kaynak kullanım kararını etkileyen faktörleri ortaya koymak, yararlanılan hizmetleri ve hizmet
alınan firma sayısını belirlemek, 3PL firması ile yaşanılan problemleri ve dış kaynak kullanımından elde edilen
kazanımları tespit etmek ve sektörün gelecek perspektifini ortaya koymak şeklinde sıralanabilir. Bu çalışma,
Lieb ve Randall (1996) tarafından oluşturulan anketin KOBİ’lere yönelik olarak yeniden tasarlanması ile
oluşturulan anket aracılığıyla yürütülmüştür. Çalışmanın ana kütlesi olarak Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası’na
kayıtlı 300 imalat işletmesi esas alınmıştır. Rastgele seçilen 35 firmayla yüzyüze görüşülmesi sonucu 33’ünden
kullanılabilir cevap alınmış ve % 11’lik bir geri dönüşüm oranı elde edilmiştir. Aynı oran, Sum ve diğerleri
(2001) tarafından %15,3; Large ve Kovacs (2001) tarafından Alman firmaları için % 13,2, Macar firmaları için
% 31,9; Langley ve diğerleri (2002) tarafından Kuzey Amerika firmalarında % 14,5, Batı Avrupa firmalarında %
8,7, Asya Pasifik bölgesindeki firmalarda % 14,7; Baki (2004) tarafından % 14,3, Lieb ve Bentz (2004)
tarafından % 14 ve Baki (2005) tarafından da % 11 olarak tespit edilmiştir. Ayrıca, elde edilen veriler SPSS 11.0
ile değerlendirilmiş ve verilerin analizinde Ki-kare, Mann-Whitney U testleri kullanılmıştır.
3. HİPOTEZLER
Sohail ve diğerleri (2004) Ghana’daki firmaların 3PL hizmet kullanımları üzerine yaptıkları araştırmada, çalışan
sayısı ile 3PL hizmet kullanım süresi arasında ilişki olduğunu tespit etmişlerdir. Hong ve diğerleri (2004) çalışan
sayısının dış kaynak kullanım olasılığını negatif etkilediğini belirlemişlerdir. Ayrıca Sheffi (1990) yıllık gelir
açısından çok küçük ve çok büyük olarak nitelendirilen firmaların 3PL sağlayıcıların hizmetlerini kullanmama
eğiliminde olduklarını belirtmiştir. Bu durum aşağıdaki hipotezleri kurmamızı sağlamaktadır:
H1a: Üçüncü parti lojistik hizmetlerden yararlananlarla yararlanmayan firmalar arasında çalışan sayısı açısından
fark vardır.
H1b: Üçüncü parti lojistik hizmetlerden yararlananlarla yararlanmayan firmalar arasında satış geliri açısından
fark vardır.
H1c: Üçüncü parti lojistik hizmetlerden yararlananlarla yararlanmayan firmalar arasında faaliyet süresi açısından
fark vardır.
H2a: Çalışan sayısı ile lojistik/nakliye hizmeti alınan firma sayısı arasında bir ilişki vardır.
H2b: Brüt satış tutarı ile lojistik/nakliye hizmeti alınan firma sayısı arasında bir ilişki vardır.
H2c: Faaliyet gösterilen süre ile lojistik/nakliye hizmeti alınan firma sayısı arasında bir ilişki vardır.
4. BULGULAR
4.1. 3PL Hizmetleri Kullanım Oranı
Ankete katılan firmaların % 69,7’si küçük (1-50 kişi), % 27,3’ü ise orta ölçekli (51-150 kişi) işletmedir.
Firmaların yıllık brüt satışlarına baktığımızda; % 75’inin satışlarının 5 milyon $’ın altında, % 25’inin ise 5
milyon $’dan fazla olduğu görülmektedir. Firmaların % 60,6’sının 10 yıldan az, % 30,3’ünün 10-20 yıl arasında,
% 9,1’inin 20 yıldan fazla bir süredir faaliyet gösterdiği tespit edilmiştir.
Araştırmaya katılan firmaların % 54,5’i lojistik faaliyetlerin yürütülmesinde dış kaynak kullanımına
yöneldiklerini belirtmişlerdir. Bu oran; Lieb ve Schwarz (2001) tarafından yapılan çalışmada % 74;
Ernst&Young ve IBS (2002) tarafından yapılan çalışmada % 78; Sohail ve Sohal (2003) tarafından yapılan
çalışmada % 67,7; Baki (2004)’nin çalışmasında % 75 olarak bulunurken KOBİ’lere yönelik olarak yapılan
çalışmalarda % 75,5 (Erciş ve diğerleri, 2004) ve % 67 (Baki, 2005) olarak belirlenmiştir.
3PL hizmet sağlayıcı kullanan ve kullanmayan firmaların karakteristik özellikleri Tablo 1’de görülmektedir.
Yapılan ki-kare analizleri neticesinde; çalışan sayısı, brüt satış tutarı ve faaliyet süresi açısından firmalar
arasında fark olmadığı tespit edilmiştir. Bu da H1a, H1b ve H1c hipotezlerinin reddini gerektirmektedir. Baki
324
V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım 2005
(2005) tarafından yapılan çalışmada ise çalışan sayısı ve satış tutarı ile 3PL kulanım oranı arasında anlamlı bir
ilişki bulunmuştur.
Tablo 1. 3PL Hizmetleri Kullanım Oranı-Firma Karakteristikleri İlişkisi
3PL Hizmetinden Yararlananlar
Frekans
%
Çalışan Sayısı
1-50 (Küçük)
51-150 (Orta)
Toplam
Ki-Kare : 2,358
Brüt Satışlar (milyon $/Yıl)
<5
>5
Toplam
Ki-Kare : 1,524
Faaliyet Süresi (Yıl)
<10
10-20
>20
Toplam
Ki-Kare : 1,408
p<0,05
3PL Hizmetinden Yararlanmayanlar
Frekans
%
11
7
18
61,1
38,9
100
12
2
14
85,7
14,3
100
12
6
18
66,7
33,3
100
12
2
14
85,7
14,3
100
11
7
1
19
57,9
36,9
5,2
100
9
3
2
14
64,3
21,4
14,3
100
4.2. Dış Kaynak Kullanımı Karar Süreci
Önemli bir rekabet avantajı sağlaması dolayısıyla firmalar lojistik organizasyonunun yürütülmesinde dış kaynak
kullanımına yönelmeye stratejik bir konu olarak bakmaktadırlar (Hum, 2000). Bu nedenle dış kaynak kullanım
kararı verilme süreci ayrıntılı olarak analiz edilmelidir. Bu bölümde firmaları dış kaynak kullanımına iten
nedenler ve 3PL hizmet sağlayıcının seçiminde göz önünde tutulan faktörlerin ortalama değerleri tüm işletmeler
ve çalışan sayısı açısından küçük ve orta ölçekli olarak sınıflandırılan işletmeler için ayrı ayrı çıkarılmış ve
sonuçlar Tablo 2’de gösterilmiştir. Buna göre firmaların dış kaynak kullanımına yönelmelerinin en önemli
nedeni temel faaliyetlere odaklanma (4,05) iken 3PL hizmet sağlayıcı seçiminde en önemli faktörün fiyat ve
ödeme koşulları (4,57) olduğu tespit edilmiştir. Erciş ve diğerleri (2004) ve Baki (2005) tarafından yapılan
araştırmalarda sırasıyla “firmanın bilinilir olması” ve “maliyet” lojistik hizmet sağlayıcı firmayı seçim kriterleri
arasında ilk sırada çıkmıştır. Yapılan Mann-Whitney U testi sonuçlarına göre; küçük ve orta ölçekli işletmelerin
dış kaynak kullanımına yönelme nedenleri arasında sadece “müşteri beklentilerinin değişmesi” açısından fark
varken, 3PL hizmet sağlayıcı seçim kriterleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur.
Tablo 2. Karar Verme Sürecini Etkileyen Faktörler
Dış Kaynak Kullanımına Yönelmenin Nedenleri
Temel faaliyetlere odaklanma
Uzman personel eksikliği
Maliyet tasarrufu
Rekabet avantajı sağlama
Müşteri beklentilerinin değişmesi
3PL Hizmet Sağlayıcı Seçim Kriterleri
Fiyat ve ödeme koşulları
Maliyet
Sağlanan hizmetlerin genişliği
Teslimat performansı
Tecrübe
Referanslar
Şirket imajı
Hizmet kalitesi
Kalite belgesine sahip olma
Kültür uyumu
Bilişim teknolojilerini kullanma
1-Önemsiz
2-Az Önemli
3-Önemli
4-Oldukça Önemli
Toplam
Ortalama
Küçük
Orta
4,05
4,00
3,89
3,52
3,00
3,81
3,73
3,63
3,36
2,54
4,43
4,28
4,28
3,71
3,57
0,149
0,251
0,102
0,483
0,030*
4,63
4,54
4,54
4,27
4,00
4,00
3,90
3,63
3,36
3,27
3,09
p<0,05
4,50
4,33
4,16
3,83
3,83
3,83
3,83
3,66
3,83
3,50
3,50
0,913
0,477
0,801
0,552
1,000
1,000
0,962
0,706
0,222
0,365
0,366
4,57
4,50
4,36
4,15
4,00
4,00
3,94
3,73
3,63
3,47
3,36
5-Çok Önemli
p
4.3. Yararlanılan Hizmetler/Firma Sayısı
Firmaların en çok dış kaynak kullandığı lojistik hizmetler; 18 firma tarafından belirtilen hammaddenin fabrikaya
taşınması ve 17 firma tarafından belirtilen mamullerin toptancıya/perakendeciye ulaştırılmasıdır. Ankete katılan
hiçbir firma sipariş yönetimi, stok yönetimi ve bilgi teknolojileri gibi faaliyetlerin yerine getirilmesinde 3PL
hizmet sağlayıcılardan yararlandığını belirtmemiştir. Bu durum firmaların daha ziyade gelen (inbound) ve giden
325
İ. M. Ar, B. Baki
(outbound) taşıma faaliyetlerinde 3PL kullanımına yöneldiklerini göstermektedir. Bunun nedenleri, KOBİ
sayılabilecek bu imalatçı firmalarda taşıma faaliyetlerinin lojistik faaliyetlerden daha önemli olması ve lojistik
organizasyonunun henüz tam olarak fonksiyonel bir yapıya kavuşmaması olarak ifade edilebilir. Erciş ve
diğerleri (2004) tarafından yapılan çalışmada firmaların % 99’unun karayolu taşımacılığında ve Baki (2005)’nin
çalışmasında firmaların % 85,7’sinin giden taşıma faaliyetlerinde 3PL hizmet sağlayıcılardan yararlanması bu
durumu desteklemektedir. Ayrıca firmalar tarafından yük konsolidasyonu (Lieb ve Randall, 1999; Bhatnagar ve
diğerleri, 1999), filo yönetimi (Sohal ve diğerleri, 2002), taşıma ücretlerinin ödenmesi (Lieb ve Bentz, 2004) ve
gümrük işlemleri (Sohail ve diğerleri, 2004) gibi çok farklı alanlarda 3PL kullanımından yararlanıldığı
görülmektedir.
Lojistikte dış kaynak kullanımına yönelen firmaların % 44,5’inin yalnızca bir, % 55,5’inin ise iki-beş arasında
3PL firması ile çalıştığı tespit edilmiştir. Tablo 3’te çalışan sayısı, brüt satışlar ve faaliyet süresi gibi firma
karakteristiklerinin lojistik/nakliye hizmeti alınan firma sayısı ile ilişkisi ortaya konmuştur. Buna göre; çalışan
sayısı, brüt satışlar ve faaliyet süresi gibi firma karakteristiklerinin lojistik/nakliye hizmeti alınan firma sayısı
üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi yoktur. Bu durum H2a, H2b ve H2c hipotezlerinin reddini
gerektirmektedir.
Tablo 3. Lojistik/Nakliye Hizmeti Alınan Firma Sayısı-Firma Karakteristikleri İlişkisi
Çalışan Sayısı
1-50 (Küçük)
51-150 (Orta)
Toplam
Ki-Kare : 0,14
Brüt Satışlar (milyon $/Yıl)
<5
>5
Toplam
Ki-Kare : 2,30
Faaliyet Süresi (Yıl)
<10
10-20
>20
Toplam
Ki-Kare : 4,81
p<0,05
Lojistik/Nakliye Hizmeti Alınan Firma Sayısı
1
2-5
Frekans
Frekans
4
6
3
4
7
10
6
1
7
5
5
10
6
1
1
8
4
6
10
4.4. 3PL Hizmet Kullanımının Faydaları
Ankete katılan firmalardan, lojistik faaliyetlerin organizasyonunu dışarıdan bir lojistik/nakliye firmasına
vermekle elde ettikleri kazanımların her birini likert ölçeğine göre (1-Önemsiz
5-Çok Önemli)
derecelendirmeleri istenmiştir. Buna göre temel faaliyetlere odaklanma (3,73) ve lojistik maliyetlerde azalma
imkanı tanıması (3,36) 3PL kullanımının en önemli iki faydası olarak tespit edilmiştir. Aynı sonuç Baki (2004)
tarafından yapılan çalışmada da elde dilmiştir. Ayrıca dikkat çekici bir bulgu da ölçülen faydalar arasında son
teknolojiye erişmenin en son sırada (1,94) çıkmasıdır. Çeşitli araştırmalarda esneklik (Lieb ve diğerleri, 1993),
maliyet tasarrufu (Bhatnagar ve diğerleri, 1999; Sohail ve Sohal, 2003; Sohail ve diğerleri, 2004) ve gelişen
müşteri hizmeti (Sohal ve diğerleri, 2002) dış kaynak kullanımının faydaları olarak belirtilmiştir.
4.5. Uygulama Problemleri
Bu bölümde 3PL hizmetinden yararlanan firmaların, uygulamalar sırasında karşılaştıkları sorunlar ve firma
değiştirme nedenleri irdelenmeye çalışılmıştır. Tablo 4’ten de görülebileceği gibi en sık karşılaşılan uygulama
problemi maliyet kaygısı nedeniyle artan fiyat baskısıdır (3,10). Çeşitli araştırmalarda en sık karşılaşılan
problemler olarak; çalışan direnci (Peters ve diğerleri, 1998; Lieb ve Schwarz, 2001), firma politikalarının ve
ihtiyaçlarının lojistik firması tarafından anlaşılamaması (Bhatnagar ve diğerleri, 1999), malların hasar görmesi
(Baki, 2004) ve müşteri isteklerinin karşılanamaması (Baki, 2005) tespit edilmiştir. 3PL hizmet sağlayıcısını
değiştiren yedi firmaya bunun nedenleri sorulduğunda düşük performansın (3,66) etkili olduğu ifade edilmiştir.
Ayrıca küçük ve orta ölçekli işletmelerin (çalışan sayısı bakımından) uygulama problemlerinin ortalamaları
arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek amacıyla sonuçlara Mann-Whitney U testi uygulanmıştır.
Buna göre; uygulamada karşılaşılan problem açısından küçük ve orta ölçekli işletmeler arasında istatistiksel
olarak anlamlı bir fark yoktur.
326
V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım 2005
Tablo 4. Uygulama Problemleri ve 3PL Hizmet Sağlayıcı Değiştirme Nedenleri
Uygulama Problemleri
Maliyet kaygısı nedeniyle artan fiyat baskısı
Bilişim teknolojileri altyapısının yetersizliği
İletişim eksikliği
Sözleşme kurallarına uyulmaması
Firma hedefinin lojistik firması tarafından anlaşılamaması
Müşteri isteklerinin karşılanamaması
İlişkilerde güven ve itimatın oluşturulamaması
Çalışanların direnci
3PL Firmasını Değiştirmenin Nedenleri
Düşük performans
Hedeflenen maliyet tasarruflarının sağlanamaması
Müşteri şikayetleri
Teslimat hataları
1-Önemsiz
2-Az Önemli 3-Önemli
4-Oldukça Önemli
Toplam
Ortalama
Küçük
Orta
3,10
2,78
2,63
2,63
2,63
2,52
2,47
2,05
3,27
3,00
2,90
2,90
2,72
2,81
2,72
2,27
2,85
2,57
2,14
2,28
2,42
2,14
2,00
1,71
3,25
2,75
3,00
2,50
p<0,05
4,50
4,50
4,0
4,50
3,66
3,57
3,33
3,16
5-Çok Önemli
p
0,545
0,516
0,239
0,317
0,541
0,189
0,202
0,343
4.6. Gelecek Perspektifi
Hızla büyümekte olan lojistik endüstrisinin gelişim trendini ortaya koyabilmek amacıyla cevaplayıcılara
lojistik/nakliye hizmetlerinden yararlanma oranının önümüzdeki üç yıl içinde nasıl değişeceği sorulmuştur. Buna
göre; cevaplayıcıların hiç biri azalacağını belirtmezken, % 5,6’sı aynı düzeyde kalacağını, % 27,8’i ayrı ayrı
olarak az ve fazla artacağını ve son olarak da % 38,9’u oldukça fazla artacağını belirtmiştir. Murphy ve Poist
(1998) tarafından Amerika’daki ticaret ve imalat işletmeleri üzerinde yapılan araştırmada da mevcut 3PL
kullanıcılarının çoğunun gelecekte 3PL endüstrisinin büyüyeceğine inandıkları tespit edilmiştir.
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışmadan elde edilen veriler Trabzon’daki imalatçı KOBİ’lerin lojistikte dış kaynak kullanım oranının
düşük bir seviyede (% 54,5) olduğunu göstermektedir. KOBİ’lerin dış kaynak kullanımına yönelmelerinin
başlıca nedenlerinin temel faaliyetlere odaklanma ve uzman personel eksikliği olduğu görülürken, 3PL
firmasının seçiminde maliyetin önemli bir faktör olduğu ortaya çıkmaktadır. Ana kütle olarak KOBİ’lerin
seçilmesinin bir sonucu olarak firmaların genelde taşıma faaliyetlerinde dış kaynaktan yararlandıkları
görülmektedir. Bu durumun lojistik faaliyetlere fonksiyonel bir bakış ile değişeceği ve dış kaynak kullanım
alanlarının büyük imalatçı firmalarda olduğu gibi taşımacılıktan depolama, gümrükleme, sipariş yönetimi ve
finansal desteklere doğru genişleyeceği tahmin edilmektedir. 3PL hizmet sağlayıcı seçiminde en önemli
kriterlerin maliyet odaklı olması, firmaların yaşadıkları en önemli uygulama probleminin maliyet kaygısı ile
artan fiyat baskısı olmasını doğurmaktadır. Dış kaynak kullanımı ile lojistik performansında ve dolayısı ile
müşteri tatmin düzeyinde önemli artışlar bekleyen KOBİ’lerin bekledikleri performans artışını elde edememeleri
en önemli 3PL hizmet sağlayıcı değiştirme nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. Globalleşme ile birlikte hızla
büyüyen lojistik endüstrisinin bu büyümesinin artarak devam edeceği de araştırma sonucunda elde edilen
bulgular arasındadır. Ayrıca oluşturulan hipotezlerin tamamı reddedilmiştir. Trabzon’daki KOBİ’lerin lojistik
faaliyetlerinde dış kaynak kullanım özelliklerini incelemeyi amaçlayan bu çalışmadan hareketle gelecek
çalışmaları için şu önerilerde bulunulabilir:
- İmalatçı firmalara ilave olarak ticari firmalarda yapılacak bir çalışma ile bulguları karşılaştırma imkanı
olabilir,
- KOBİ’lerin lojistik faaliyetlerin yerine getirilmesinde dış kaynaktan yararlanmama nedenleri ayrıntılı
olarak incelenerek ortaya konulabilir,
- Firmaların üst düzey yöneticilerinin, lojistikle ilgilenen akademisyenlerin ve ilgili kamu kuruluşu
yetkililerinin katılımıyla sektöre ilişkin çözüm önerilerinde bulunulabilir.
6. KAYNAKÇA
BAGCHİ, K. P., VIRUM, H., 2000, “Logistics Competence in Small and Medium-Sized Enterprises: The
Norwegian Experience”, An International Journal, No.1, www.supplychain-forum.com, 46-55.
BAKİ, B. 2004, “Lojistik Yönetimi ve Lojistik Sektör Analizi”, Lega Kitapevi.
BAKİ, B. 2005, “The Use of Third-Party Logistics Services in Small And Medium Sized Enterprises: The
Case of Turkey”, 35thInternational Computers&Industrial Engineering, Haziran, Istanbul, Turkey.
BARDI, E. J., TRACEY, M., 1991, “Transportation Outsourcing: A Survey of US Practices”, International
Journal of Physical Distribution&Logistics Management, 21(3), 15-21.
327
İ. M. Ar, B. Baki
BHATNAGAR, R., SOHAL, A. S., MILLEN, R., 1999, “Third Party Logistics Services: A Singapore
Perspective”, International Journal of Physical Distribution&Logistics Management, 29(9), 569-587.
ERCİŞ, A., ÜNAL, S., BİLGİLİ, B., YÜCEL, I., 2004, “A Study in Erzurum on The Attitudes of Small and
Medium Sized Entrepreneurs Towards Logistics Services”, International Logistics Congress 2004, 59-77, İzmir,
Turkey.
ERNST&YOUNG ve IBS 2002, “Türkiye’de Lojistik Sektör Analizi 2002”, Power, Ekim (Ek).
HALLEY, A., GUILHON, A., 1997, “Logistics Behaviour of Small Enterprises: Performance, Strategy and
Definition”, International Journal of Physical Distribution&Logistics, 27(8), 475-479.
HONG, J., CHIN, T. H. A., LIU, B., 2004, “Firm-Spesific Characteristics and Logistics Outsourcing by
Chinese Manufacturers”, Asia Pasific Journal of Marketing and Logistics, 16(3), pp.23-36
HUM, S. H., 2000, “A Hayes-Wheelwright Framework Approach for Strategic Management of Third Party
Logistics Services”, Integrated Manufacturing Systems, 11/2, 132-137.
LANGLEY, C. J. Jr., ALLEN, G. R., TYNDALL G.R., 2002, “Third Party Logistics Study: Results and
Findings of the 2002 Seventh Annual Study”, 3PL CLM Annual Survey, www.clm1.org
LARGE, R., KOVÁCS, Z., 2001, “Acquiring Third-Party Logistics Services A Survey of German and
Hungarian Practices”, An International Journal, www.supplychain- forum.com.2(1), 44-51.
LEAHY, S. E., MURPHY, P. R., POIST, R. F., 1995, “Determinants of Succesful Logistical Relationships: A
Third-Party Provider Perspective”, Transportation Journal, Winter, 5-1
LIEB, R. C., MILLEN, R. A., Van WASSENHOVE, L. N., 1993, “ Third-party Logistics: A Comparison of
Experienced American and European Manufacturers”, International Journal of Physical Distribution&Logistics,
23(6), 35-44.
LIEB, R. C., RANDALL, H.L., 1996, “CEO Perspectives on the Current Status and Future Prospects of the
Third-Party Logistics Industry in the United States”, Transport Logistics,Vol.1, No.1, 51-66
LIEB, R. C., RANDALL, H., 1999, “Use of Third-Party Logistics Services by Large US Manufacturers in
1997 and Comparisons With Previous Years”, Transport Reviews, 19(2), 103-115.
LIEB, R. C., SCHWARZ, B., 2001, “The Use of Third-Party Logistics Services by Large US Manufacturers,
The 2001 Survey”, http://www. arkaslojistik.com.tr/bilgi_bankasi1.html
LIEB, R. C, MILLER, J., 2002, “The Use of Third-Party Logistics Services by Large US Manufacturers, The
2000 Survey”, International Jornal of Logistics: Research and Applications, 5(1), 1-12
LIEB, R. C., KENDRICK, S., 2003, “The Year 2002 Survey: CEO Perspectives on the Current Status and
Future Prospects of the Third-Party Logistics Industry in the United States”, Transportation Journal, Spring, 516.
LIEB, R. C., BENTZ, B. A., 2004, “The Use of Third-Party Logistics Services by Large American
Manufacturers: The 2003 Survey”. Transportation Journal, Summer, 24-33.
MURPHY, P. R., POIST, R. F., 1998, “Third-Party Logistics Usage: An Assessment of Propositions Based on
Previous Research”, Transportation Journal, Summer, 26-35.
PETERS, M. J., LIEB, R. C., RANDALL, H. L., 1998, “The Use of Third-Party Logistics Services by
European Industry”, Transport Logistics, 1(3), 167-179.
SHEFFI, Y. 1990, “Third Party Logistics: Present and Future Prospects”, Journal of Business Logistics, 11(2),
27-39.
SOHAIL, M. S., SOHAL, A. S., 2003, “The Use of Third Party Logistics Services: A Malaysian Perspective”,
Technovation, 1-7.
SOHAIL, M. S., AUSTIN, N. K., RUSHDI, M., 2004, “The Use of Third Party Logistics Services: Evidence
From a Sub-Sahara African Nation”, International Journal of Logistics: Research and Application, 7(1), 45-57.
SOHAL, A. S., MILLEN, R., MOSS, S., 2002, “ A comparison of the use of Third-Party Logistics Services by
Australian Firms Between 1995 and 1999”, International Journal of Physical Distribution&Logistics
Management, 32(1), 59-68.
SUM, C. C., TEO, C. B., 1999, “Stretegic Posture of Logistics Service Providers in Singapore”, International
Journal of Physical Distribution&Logistics Management, 29(9), 588-605.
SUM, C. C., TEO, C. B., NG, K. K., 2001, “Stretegic Logistics Management in Singapore”, International
Journal of Operations&Production Management, 21(9), 1239-1260.
ÜLENGİN, F., URAY, N., 1999, “Current Perspectives in Logistics: Turkey as a Case Study”, International
Journal of Physical Distribution&Logistics Management, 29(1), 22-49.
328