HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 4 Mart 2013/ 9 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür [email protected] om.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. [email protected] om.tr Özgür Demirtaş - Uzman [email protected] om.tr Hatic e Erkiletlioğlu - Uzman hatic [email protected] om.tr Aslı Göksun Ş at S ezgin - Uzman [email protected] om.tr İlker Ş ahin - Uzm. Yrd. [email protected] om.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. [email protected] om.tr Neden Önemli ABD Bütçe Kesintileri ABD’de kamunun harcamaları özellikle 2001 yılından sonra hızlı biçimde artma eğilimine girmiş ve bu seyir günümüze kadar sürmüştür. 2011 yılında hükümetin borçlanma tavanına ulaşmasıyla küçük çaplı bir belirsizlik söz konusu olmuş ve borçlanma tavanının yükseltilmesine karar verilmek suretiyle bu süreç atlatılmıştı. Ancak, aynı dönemde kamu borcunun geldiği yüksek seviyelerden aşağı çekilmesi yönünde gelişen irade sonucunda bir ‘Süper Kongre’ oluşturulması ve kamu harcamalarında azalma sağlayacak bir yol haritası çıkarılması öngörülmüştü. Varılan uzlaşı sonucunda kamu harcamalarının 10 yılda $1,2 trilyon azaltılmasına karar verilmişti. 1 Mart 2013 itibarıyla yürürlüğe giren $85 milyarlık harcama kesintileri de bu planın bir parçasıdır. Senato’da Cumhuriyetçiler ile Demokratlar anlaşamadığından Haftaya Bakış Geçtiğimiz haftaya ABD Açık Piyasa Komitesi’nin önceki haftanın sonunda açıklanan 29-30 Ocak toplantısına ait tutanakların yarattığı karamsarlıkla başlandı. Toplantı tutanaklarında tahvil alım programının yarattığı maliyetin üzerinde fazlaca durulması ve programda yavaşlamaya gidilmesi yönünde fikir beyan eden isimlerin sayısının artması, Fed'in genişlemeci para politikasından öngörülenden daha çabuk vazgeçebileceği ve piyasalara sağlanan likiditenin azaltabileceği yönünde değerlendirildi. Oluşan bu karamsar hava, Fed Başkanı Ben Bernanke'nin Senato Bankacılık Komitesi’ne yaptığı sunum sonrası biraz dağıldı. Bernanke, Fed'in borçlanma maliyetlerini düşük tutmak için uyguladığı düşük faiz oranları ve her ay $85 milyarlık mortgage destekli tahvil alımlarının, bazı riskler taşımakla birlikte istihdam piyasasında ikna edici bir düzelme yaşanmadığı sürece devam edeceğini açıkladı. Bernanke’nin enflasyona ve olası varlık balonlarına ilişkin risklerin farkında olduklarını ve bu risklerin şimdilik kontrol altında bulunduğunu ifade etmesinin ardından Fed'in parasal genişlemeye yakın vadede son vereceğine dair algının dağıldığı gözlendi. ABD’de bütçe kesintileri 1 Mart’ta yasalaşarak yürürlüğe girdi. $16 trilyonu aşan kamu borcunun azaltılması amacıyla harcamalarda kademeli olarak kesinti öngören yasaya göre, hem yerel yönetimlerin, hem Savunma Bakanlığı’nın harcamalarında önemli düşüşler söz konusu olacak. Savunma harcamalarında %8-10, yerel yönetim harcamalarında ise %5-6 civarında gidilecek kesintiler ile toplam $85 milyar tasarruf sağlanması öngörülüyor. IMF’nin yalnızca ABD ekonomisinin değil, krizden çıkmaya uğraşan küresel ekonominin seyrine etki edebileceğini ifade ettiği bu kesintilerin, ABD ekonomisinin büyüme hızını 0,5 puan aşağı çekebileceği ifade ediliyor. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Mario Draghi, ECB'nin bilançosunda yaşanan küçülmenin ECB'nin parasal sıkılaştırmaya gittiği şeklinde yorumlanmasına ilişkin bir soruya istinaden verdiği cevapta, bankaların uzun vadeli refinansman operasyonu (LTRO) kapsamında kullandıkları fonların geri ödemelerinden ötürü olağan bir küçülme yaşandığını kaydederek ECB'nin politikalarında bir değişimin söz konusu olmadığını, aksine likiditeyi desteklemek için ellerinde bir çok aracın hazır bulunduğunu ifade etti. Draghi ayrıca, Avrupa'da kredi mekanizmasının yeterince işlevsel hale gelmediğini ve Euro Alanı'ndaki toparlanmanın oldukça yavaş ilerlediğini söyledi. LTRO'dan fon kullanan bankaların ilk tur ödemelerde Ocak ayı sonunda €140 milyar civarında geri ödeme yapmasının ardından geçtiğimiz hafta gerçekleşen geri ödemeler €130-150 milyarlık beklentilerin oldukça altında kaldı ve ancak €61 milyar oldu. Geçtiğimiz hafta Japonya Başbakanı Şinzo Abe, Japonya Merkez Bankası (BoJ) başkanlığına Asya Kalkınma Bankası başkanı Haruhiko Kuroda'yı aday gösterdiğini açıkladı. Agresif para politikası yanlısı olduğu bilinen Kuroda'nın BoJ'un Başkanlığına gelmesiyle birlikte genişlemeci uygulamaların artacağı yönündeki beklentiler güçlendi. KAPANIŞ VERİLERİ (1 Mart) İMKB-100 : 79.868 €/$ : 1,3020 USD : 1,8010 $/¥ : 93,56 EURO : 2,3473 Pe trol ($/varil) : 110,21 Göste rge Tahvil Bile şik Faizi : %5,73 Altın ($/ons) : 1.574,86 Diğer çalışmalarımıza http://ekonomi.isbank.com.tr adresinden erişebilirsiniz. 4 Mart 2013 Haftaya Bakış Neden Önemli Mart ayı başında yürürlüğe giren kesintilerden en çok savunma harcamalarının etkileneceği öngörülüyor. Sosyal politika giderlerinin bir diğer önemli kesinti kalemi olması bekleniyor. Gerçekleşecek bu kesintilerin, ABD’de 2013 büyüme rakamını 0,5 puan aşağı çekeceği ve yaklaşık 750 bin kişinin işini kaybetmesine neden olacağı ifade ediliyor. ABD’de kamu borcu halen $16,6 trilyon seviyesinde. Geçen hafta başında Euro Alanı’nın en büyük üçüncü ekonomisine sahip olan ve yüksek kamu borçlarıyla uğraşan İtalya’da gerçekleştirilen seçimlerde siyasi belirsizliği arttıran bir sonuç alındı. Buna göre merkez sol blok Temsilciler Meclisi için oyların %29,55’ini alarak seçimi eski Başbakan Berlusconi’nin merkez sağ koalisyonunun hemen önünde tamamladı. Şu anda iktidarda olan Monti ise bu iki ismin oldukça gerisinde kaldı ve %9,3 oy oranına ulaşabildi. Seçimlerde seçmenin sıkılaştırıcı para politikalarına dönük tepkisini ortaya koyduğu yorumları yapılırken, mali kriz sürecindeki ülkede güçlü bir siyasi iradenin oluşmasının söz konusu olmadığı görüşü hakim. Bu doğrultuda, önümüzdeki dönemde yeni bir seçimin yapılabileceği görüşleri ağır basıyor. Alınan seçim sonuçlarının ardından, İtalya’nın borçlanma maliyetlerinin hızla yükseldiği görüldü. Geçtiğimiz hafta, ABD’de 2012 yılı 4. çeyrek büyüme rakamının %0,1 olarak revize edildiği açıklandı. Büyüme rakamının %0,5 olması beklenirken, bunun altında kalmasının başlıca nedeni, stok artışlarının aşağı yönlü revize edilmesi oldu. Diğer taraftan, ABD konut piyasasının Ocak ayında toparlanmaya devam ettiği gözlendi. Hem yeni konut, hem de bekleyen konut satışlarının beklentilerin üzerinde geldiği görülürken, konut fiyatlarında az da olsa kıpırdanma yaşandı. Eura Alanı Ocak ayı istihdam rakamları açıklandı. Buna göre, her ne kadar Bölge ekonomilerinin kademeli biçimde toparlanmakta olduğu sürekli ifade ediliyor olsa da, işsizlik oranı artmaya devam ediyor. Ocak ayı itibariyle %11,9’a çıkan Euro Alanı işsizlik oranı, Bölge’nin sorunlu ekonomilerinde çok daha yüksek seviyelere çıkmış durumda. Ocak ayında İspanya’da işsizlik oranı %26,2, 25 yaş altı genç nüfusta işsizlik oranı %55,5’e çıktı. Yunanistan’da da açıklanmamış olmakla birlikte işsizlik rakamının bu oranın üzerinde olduğu tahmin ediliyor. TCMB Başkanı Erdem Başçı, Londra’da ekonomistlerle gerçekleştirdiği toplantıda, TCMB’nin piyasaya fazla likidite sağladığını, bunun kademeli biçimde azaltılacağını ifade etti. Zorunlu karşılıklara ilişkin yeni uygulamaların habercisi olarak değerlendirilen bu açıklamasının yanı sıra, finansal istikrarın ve fiyat istikrarının önemine vurgu yapan Başçı, sermaye akımlarındaki oynaklığın kur ve krediler üzerinde yarattığı dengesizliğe dikkat çekti. Başçı ayrıca, iç talepteki toparlanmanın sürdüğünü ve ithalatın tekrar hızlanacağını ifade ederek, güçlenen iç taleple birlikte cari açık/GSYH oranının %6-7 seviyesinde gerçekleşmesini öngördüklerini açıkladı. TÜİK Ocak ayı dış ticaret rakamlarını açıkladı. Buna göre Ocak ayında ihracat, geçen yılın aynı ayına göre %11,2 artışla $11,5 milyara çıkarken, ithalat %7,6 yükseldi ve $18,8 milyar olarak açıklandı. Dış ticaret gelişmelerine ilişkin geniş açıklamayı dış ticaret dengesi bülteninde bulabilirsiniz. 2 4 Mart 2013 Hisse Senedi Piyasaları Hacim (milyon TL) İMKB-100 4.000 ENDEKS 22.Şub 01.Mar Değişim İMKB-100 75.899 79.868 %5,23 İMKB-30 93.664 98.744 %5,42 Sınai 64.054 66.484 %3,79 Hizmetler 50.040 51.864 %3,65 Mali 108.591 115.036 80.000 79.000 3.000 78.000 2.000 77.000 1.000 76.000 0 75.000 22.Şub %5,94 Kaynak: İMKB 25.Şub 26.Şub 27.Şub İşlem Hacmi 28.Şub 01.Mar İMKB-100 Endeksi Bir önceki hafta yaşanan sert satışların ardından gelen tepki alımlarıyla İMKB geçen haftaya yükselişle başladı. Fed Başkanı Ben Bernanke’nin, tahvil-alım programını savunan konuşmasının ardından yurtdışı piyasalarda artan risk iştahıyla birlikte İMKB’de de yükselişin devam ettiği izlendi. Varlık alım programının faydalarının, mevcut konjonktürde maliyetlerinden daha yüksek olduğunu belirten Bernanke, Fed’in gerektiğinde sıkılaştırmayı sağlayabilecek güvenilir araçlara sahip olduğunu ifade etti. İtalyan seçimlerinin yaratığı belirsizlik Avrupa borsalarına olumsuz yansırken, bu durumun yurtiçine yönelik etkisi sınırlı kaldı. Rekabet Kurulu’nun devam eden soruşturmasında bankalara verilecek cezanın çok yüksek olmayacağı yönündeki beklentinin de bankacılık hisselerini desteklediği gözlendi. Yurtdışındaki olumlu havanın desteği ve teknik alımlarla yükselişin hafta boyunca sürdüğü hisse senetleri piyasasında, İMKB100 endeksi haftalık bazda %5,2 artışla Cuma günü 79.868 puan seviyesinden kapandı. Tahvil-Bono Piyasaları -0,08 6,62 -0,17 12.01.2022 7,00 6,81 -0,19 6,99 6,81 -0,18 124,12 123,58 -0,54 14.09.2022 İMKB DİBS Fiyat Endeksi Gösterge Tahvil Faizi Kaynak: İMKB Mar.13 6,12 6,79 Şub.13 6,20 15.01.2020 Oca.13 08.03.2017 Ara.12 0,06 Kas.12 0,00 5,73 Eki.12 5,66 5,67 Eyl.12 5,66 07.01.2015 Ağu.12 24.09.2014 Tem.12 (Puan) Haz.12 01.Mar Gösterge Tahvil Faizi ve Beklenen Reel Faiz May.12 22.Şub 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% Nis.12 Vade Değişim Mar.12 TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Beklenen Reel Faiz * * Gösterge tahvilin beklenen enflasyona göre hesaplanan reel faizidir. Geçen hafta tahvil bono piyasasında uzun vadeli kıymetlerde haftalık bazda faizler gerilerken, kısa vadeli kıymetlerde haftanın sonunda yaşanan satışlarla birlikte faizler hafif yükseldi. TCMB Başkanı Erdem Başçı’nın Londra’da banka ekonomistleri ile gerçekleştirdiği toplantının ardından yaptığı açıklamada faiz koridorunun asimetrik olarak yukarı yönde geniş olduğunu ve Türkiye’den sert sermaye çıkışları yaşanması durumunda TL likiditesini sıkılaştırarak cevap verebileceklerini belirtmesi, tahvilbono piyasasında haftanın son günü kısa vadelere bir miktar satış gelmesine neden oldu. Bu gelişmeler neticesinde 7 Ocak 2015 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi, bir önceki haftaya göre 6 baz puan artışla Cuma gününü %5,73 seviyesinden kapattı. 3 4 Mart 2013 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 1,3188 1,302 -%1,27 93,38 93,56 %0,19 80 75 (¹) TCMB döviz alış kurudur. Şub.13 €/$ Paritesi (³) Oca.13 -%0,14 Ara.12 2,0742 Kas.12 2,0770 Eki.12 Sepet (²) 85 Eyl.12 -%0,69 Ağu.12 2,3473 Tem.12 2,3636 Haz.12 Euro (¹) 90 May.12 %0,59 Nis.12 Değişim 1,8010 Mar.12 01.Mar 1,7904 95 Şub.12 22.Şub Dolar (¹) $/Yen Paritesi (³) $/¥ €/$ 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 (²) 0,5$ + 0,5€ (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. €/ $ $/ ¥ İtalya’daki seçimler öncesinde küresel piyasalarda güvenli liman olarak talep gören Dolar ve Yen değerlenirken, Euro değer kaybetti. Seçim sonrasında ise, hiçbir siyasi partinin üstünlük sağlayacak kadar oy alamaması ve kemer sıkma politikalarına tepki olarak doğan “5 Yıldız Hareketi”nin beklenmedik başarısı piyasalarda belirsizlik yarattı. Öte yandan, Almanya ile Euro Alanı’nda Şubat ayı enflasyonunun öngörülerin altında gerçekleşmesi ve Ocak ayında Euro Alanı’nda işsizlik oranının rekor seviyeye yükselmesi hafta boyunca Euro’ya Dolar karşısında değer kaybettirdi. ABD ekonomisinin 4. çeyrekte beklentilerin altında büyüyerek zayıf bir ekonomik görünüme işaret etmesi ve ülkede otomatik harcama kesintilerinin devreye girmesi, küresel piyasalarda risk algısını artırarak Dolar’daki yukarı yönlü hareketi destekledi. Böylece €/$ paritesi, haftayı %1,3 düşüşle 1,3020 seviyesinden kapattı. Japonya’da ise yeni Merkez Bankası başkan adayının deflasyonu sona erdirmek için genişleyici politikalara destek vereceği beklentileri piyasaları etkiledi. Haftalık bazda $/Yen paritesi %0,2 artışla 93,56 seviyesine yükseldi. Yurt içinde, Ocak ayı dış ticaret açığının beklentilerin bir miktar üzerinde açıklanması döviz kurlarında önemli bir etki yaratmadı. Küresel risk algısındaki hareket doğrultusunda $/TL kuru %0,6 artışla 1,8010 seviyesine yükselirken; €/TL ise %0,7 azalışla 2,3473’e geriledi. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM VIX Endeksi Değişim 30 25 22.Şub 01.Mar (Puan) Ende ks 691,97 695,43 0,50 Spre ad 273 278 5 EMBI+ 20 10 Mar.13 Şub.13 Oca.13 Ara.12 Kas.12 -4 Eki.12 206 Eyl.12 210 Ağu.12 Spre ad 5 Tem.12 1,23 Haz.12 467,26 May.12 461,59 Nis.12 Ende ks 15,36 Mar.12 Türkiye Kaynak: JP Morgan 15 İtalya’da seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından hükümetin nasıl kurulacağı ve ne şekilde bir politika izleyeceği konularında oluşan politik belirsizliğin Euro Alanı açısından kaygı yaratmasıyla piyasalarda risk algısı yükseldi. Buna paralel olarak İtalya’nın yanı sıra İspanya ve Portekiz tahvillerine satış gelirken, ABD 10 yıllık tahvilleri alıcılı seyretti. Diğer taraftan, Fed ve ECB Başkanlarının “likidite artışlarının devam edeceğine” işaret eden açıklamaları, piyasalarda küresel ekonomik aktivitenin destek göreceği algısını yaratarak risk iştahını bir miktar artırdı. Ancak hafta genelinde politik belirsizliğin ve ABD ile Euro Alanı ekonomilerinde negatif veri açıklamalarının etkisiyle, risk primleri yukarı yönlü bir seyir izledi. Türk eurotahvillerine ise özellikle hafta ortasından itibaren düşük seviyelerden alımlar geldi. Böylece, gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi haftalık bazda 5 baz puanlık artışla 278 seviyesine yükselirken, Türk eurotahvillerinin risk primi 4 baz puanlık düşüşle 206 seviyesine geriledi. 4 4 Mart 2013 Emtia Piyasaları Altın Petrol $/varil 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 Geçtiğimiz hafta başında İtalya’daki seçimin ardından artan siyasi belirsizliğe bağlı olarak güvenli liman motifli alımlar nedeniyle altın fiyatları bir miktar yükselirken hafta ortasından itibaren yeniden düştü. Çin kaynaklı fiziksel altın talebi fiyatları desteklese de, Dolar’ın güçlü seyretmesi ve azalan yatırımcı ilgisi nedeniyle altın fiyatları düşüş eğilimi sergiledi. Son yıllarda gevşek para politikaları ve piyasalardaki belirsizlikler paralelinde tarihi yüksek seviyelere ulaşan altın fiyatları, küresel ekonomiye ilişkin toparlanma işaretlerinin geçen yıla nazaran daha olumlu seyretmesinin etkisiyle son dönemde düşüş eğilimi sergiliyor. Bu gelişmeler ışığında altın fiyatları, geçen haftayı 0,3’lük değer kaybı ile $/ons 1.575 seviyesinden kapattı. Ara.12 Kas.12 Eki.12 Eyl.12 Ağu.12 Şub.12 Şub.13 Oca.13 Ara.12 Kas.12 Eki.12 Eyl.12 Ağu.12 Tem.12 Haz.12 May.12 Nis.12 Mar.12 Şub.12 1.500 Tem.12 1.574,86 1.550 110,21 Haz.12 1.600 May.12 1.650 Nis.12 1.700 Mar.12 1.750 Şub.13 1.800 Oca.13 $/ons Geçtiğimiz hafta boyunca petrol fiyatları aşağı yönde seyretti. Hafta başında, Euro Alanı ekonomilerine ilişkin İtalya merkezli belirsizlikler petrol fiyatlarının gerilemesine neden oldu. İlerleyen günlerdeki makroekonomik veri akışı da emtiadaki düşüşün sürmesine sebep oldu. Dünyanın en büyük petrol tüketicisi konumunda olan ABD ekonomisinde büyüme verilerinin beklentilerin altında açıklanması, Avrupa’da üretimin gerilediğine dair veriler ve Çin’den gelen yavaşlama sinyalleri söz konusu veriler arasında yer aldı. Bu gelişmelere ek olarak OPEC’in üretimini 6 aydan bu yana ilk kez artırdığı yönündeki haberler de petrol fiyatlarındaki düşüşe katkı sağladı. Brent türü petrolün spot fiyatı haftayı %3,45 oranındaki düşüşle $/varil 110,2 seviyesinden tamamladı. Bu Haftanın Gündemi 4 Mart TÜİK Şubat Ayı Enflasyon Verileri (Gerçekleşme: TÜFE: %0,3, ÜFE: -%0,13) Euro Alanı Ocak Ayı Üretici Fiyat Enflasyonu (Gerçekleşme: aylık %0,6, yıllık %1,9) 5 Mart TCMB Şubat Ayı Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi 6 Mart Hazine İç Borç Ödemesi (TL1.105 milyon) ABD Ocak Ayı Fabrika Siparişleri Verisi (Piyasa Beklentisi: -%2,2) Euro Alanı 4. Çeyrek GSYH Büyüme Verisi (Revizyon) (Piyasa Beklentisi: yıllık -%0,9) 7 Mart Avrupa Merkez Bankası Toplantısı ve Faiz Kararı (Piyasa Beklentisi: faizler değişmeyecek) Japonya Merkez Bankası (BoJ) Toplantısı ve Faiz Kararı Japonya 4. Çeyrek GSYH Büyüme Verisi 8 Mart TÜİK Ocak Ayı Sanayi Üretim Endeksi ABD Şubat Ayı İşgücü İstatistikleri (Piyasa Beklentisi: işsizlik %7,8) Almanya Ocak Ayı Sanayi Üretimi Verisi (Piyasa Beklentisi: yıllık -%1,2) Çin Şubat Ayı Dış Ticaret İstatistikleri Çin Şubat Ayı Tüketici Fiyat Enflasyonu (Piyasa Beklentisi: yıllık %3) Çin Şubat Ayı Üretici Fiyat Enflasyonu (Piyasa Beklentisi: yıllık -%1,5) Çin Ocak Ayı Sanayi Üretimi Verisi (Piyasa Beklentisi: yıllık %10,4) 5 4 Mart 2013 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş.’nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6