iLAHiYAT FAKÜLTESi ..

CUMHURİYET ÜNiVERSiTESi
.
\
iLAHiYAT FAKÜLTESi ..
DERGiSi
2.
Sayı
SİVAS - 1998
.TOPLUM HAYATIMIZDA DİNİN YERİ
VE
DİN EGiTiMİNİN ÖNEMİ
Doç.Dr.Nevzat Yaşar AŞIKOGLU*
.
,
.
İ~lam Dininin hayatımızdaki önemini ve kültürürrüizü nasıl etkilediğini ortaya
koyacağımız bu değerlendirmede üç temel konu üzerinde durmak istiyorum. Bunları
şöyle sıralayabiliriz:
A) Dinin toplum
·
hayatındaki
yeri,
B) Kültürümüzü şekillendiren bir unsur olarak İslam dini,
.
. ·'
.
C) Külti.irümüzü l~oruınak v~ yabancılaşqıaınak için din eğitiminin önemi,··
A) DİNİN TOPLUM HAYATilV.ÜZDAKİ YERİ VE ÖNEMİ
İnsan ·denen varlık; toplum halinde yaşayan sosyal bir varlıktır. Bu ·onun
önemli .özelliklerinden biridir. Tarih boyunca insaniarçeşitli toplumlar'oluştu'rınuşlar,
kültür ve medeniyetler meydana getirmişlerdir. İnsan toplumlarını ·diğer canlı
topluluklarından ayıran bazı özellikler. vardır. Mesela insanlar akıl
yeteneklerini
kullanarak daima kendih~rini ve çevrelerini geliştirmişlerdir. Bu gelişme hem maddi hem
de ınanevi alanda görülür. Diğer canlı topluluklarında ise, bu ti.ir bir gelişme görülmez.
Onlar yüzyıllardır aynı biçiinde hayatlarını sürdürmektedir! er.
·
ve
Kendilerini geliştirme kabiliyeti olan insan tophıınları ise, çeşitli özellilderiyle
birbirlerinden ayrılırlar. Aynı duygu, düşünce ve kültürü beniınseyerek bir araya gelen
insanlar, kendilerine has. bir hukuk düzeni kunirlar. Belli bir dini inancı beniınserler, :
diğer toplumlardan farl~lı bir sanat ve edebiyat anİayışı geliştirirler. Yine kendilerine has
bir ahlak :>ist.eıni ve ortak bir tarih oluştururlar. Farklı. toplumlarda bu değerler de
farklılık gösterir.
·
İı1san toplumlar-ını birbirinden ayıran en önemli vasıtlarln başında, dil ve din
gelmektedir. Bunun yan'ında coğrafi şartlar da insan topluınlmım birbirinden
ayıran önemli bir özelliktir. Kısaca din, dil, tarih, hukul<, edebiyat, sanat ve ahlak gibi
birarada yaşayan insanların oluşturdukları ortak değerler ve bunların bii-leşınesiyle
oluşan, ortak duygu ve düşüncelere dayanan bir kültür vardır. .
·
birliği
inanılan
Sözünü ettiğimiz bu kültürün oluşmasında veahlak anlayışının gelişmesinde
d inin de· büyük ölçüde belirleyici ve o kültürü şekillendirici rolü bulunmaktadır.
* C.O. ilahiyat Fak. Din Eğitiııii Anabilim Dalı Öğr. Üyesi
Nevzat Y. · Aşıkoğlu
46
Miisİüman bir toplum olarak içinde yaşadığımız~ toplumı.ın örf ve adetleri nde,
edebiyatında, sanatında, ahlak anlayışında İslam dininiri büyük rolü. ve etkisi vardır.
B) KÜLTÜRÜMÜZÜ. ŞEKiLLENDiREN TEMEL UNSUR:
İSLAM DİNİ
.
Toplumumuzun· sahip olduğu ortak kültür ınira~ına şöyle bir baktığımızda
İslam dininin etkisini mutlaka görürüz. İnancıınız bütün yaşantımızı etkilemiştir.
Davranışlarımıza, ve sözlerimize sinrriiştir.
- Örf ve adetlerimizde, ·
- Atasö~leri ve deyi_mlerimizde,
- Sosyal faaliyetlerimizde,
İslam dininin etkisini görürüz.
Örf ve adetlerimi~de, konuşma biçimi'mizden, giyinişlıtıiz~ var~ncaya
kadar; ·aile içinde büyüklerie küçüklerin ilişkilerinden, komşularımızia olan
ilişkilerimize varıncaya kadar her türlü gelenek ve yaşama biçimimizde İslam dininin
etkisi vardır. Çöcuklarımıza ehl-i beyt'in ve sahabilerin isimlerini koyarız. Bu onlara ·
olan sevgimizin ifadesidir. Düğün törenlerimizde, inutlu günlerimizde ve bayram
günlerinde dost ve akrabaların birbirlerini ziyaretleri, uzakta bulunanların memleket ve
akrabalarını ziyarete gelmeleri, temelinde ~inimizin çeşitli tavsiye ve telkinleri bulunan
vebu.telkinlerle Şekillenen davranışlardır.
Sıla-i rahim; yani uzakta bulunanlaı':ın belli zaırıanlarda akrabalarını ve
memleket! erini· ziyaret etmeleri. Peygamberimizin .hararetle tavsiye ettiği bir davranıştır.
·
Peygamberimiz bir Hadis-j Şerifınde; "sıla-i rçıhinı yapanm, yani akrabalarını
ve dostlarını ziya,:et edenin, Allah ömrünü uzatır ve rızkıru genişletir", buyurmuştur :·ı
· Gelenekleriınizde, komşuluk hakkı ve komşuya değer verme önemli bir yer
. tı.:itar. Temelini araştırdığrınızda bu konu ile ilgili Peygamberiniizin bir çok tavsiyesinin ·
olduğunu görürüz.- Çok meşhur olan birHadis-i şerifte bilindiği gibi "Komşusu aç iken,
karnını dayuran (tok yatan) .mü~in olmaz" buyrulmuştur .2
'
Atasözleri ve Deyimlerimiz de kültürüinü.zün · ön'emli bir unsurudur.
· Toplumumuzun yüzyıllar boyu şekillenen duygu· ve düşüncelerini yansıtırlar. Geçmişte
yaşanan ve tecrübeye dayanan bazı olaylan çok veciz ve anlamlı bir şekilde bugüne··
~~~
'
.
Atasözlerimizin de kökeni araştırıldığında dinimizin pek Çok emtini
. yansıttıkları görülür. Mesela biraz önce sözünü ettiğimiz "komşuluk" konusu ile ilgili
olarak:
·
.
{
'.'Komşu komşunün
külüne muhtaçtır:"
··--· ·-·
'"·,---···_;_···
..
---,---·-··- ----··
"Ev alma komşu al."
"Komşu hakkı Tanrı Hakkıdır." gibi atasözlerimiz de vardır.
1 Edebü' 1 Mü fred, ·c. 1 s.67 (Terc. A.Fikri YA V!JZ) lst. 1979, Söıııiıez Yay.!
'}
.
.
A.g.e., C. 1. S. 125
•ı,
'"
·Toplum
Hayatımızda
47
Dinin ·Yeri
..
Öte yandan,
"Doğrunun yardancısı Allalı 'tır."
"Aldatayun diyen a!danır." ve
"Allah diyen aldanmaz" gibi atasözlerimiz doğruluğu,
· etmektedir.
'
dürüstlüğü
ne güzel ifade
Günlük hayatımızda da Allşh adını anarak pek çok deyim kullanırız. Mesela,
emanet", "Allah'a ısmarladık",-"Alla/ıakıl versin", "Allah bağışlasm", "Alla/ı.
korusun";. "Alla/ı rahmet ,eylesin" gibi dua cümlelerini sık sık duyarız. Yine "Alla/ı
ı/ergisi", "Allah yapısi", "Allah emri", gibi deyimleri·de kullanırız. "Şeytana uymak",
"Şeytan dürtmek", "Şeytanlık düşünniek" gibi kökeninde dini manalar bulunan deyimler
de günlük hayatımızı ne kadar derinden etkilediğini ve şekillendirdiğini göstermek için
yeterlidir."
·
"Alla/ı'a
Sosyal faaliyetlerimizde de İslam dininin etkisini görürüz. Sevinçli
günlerimiz ya da hüzünlü günlerimiz, dini motifler taşıyan geleneklerle doludur. En
yakın komşularımızdan başlayarak, çevremizde bulunan yardıma muhtaç kişilere yardım
etmek ve destek. olmak, dinimiz tarafından _bize yüklenen bir görevdir.
.Tarih içinde de Müslüman toplumlar sosyal yardım ve dayanışına için çeşitli
Bu konuda vakıf müesseseleri en güzel örnektir. Sağlık
konusunda, eğitim konusunda ve muhtaçlara yardım konusunda bir çok vakıf kurulmuş
ve bunlar tarih boyunca çok yararlı çalışmalar yapmışlardır.
'
~urumlar oluşturmuşlardır.
Vakıf
Hadis-i
kurma konusunda Müslümanları
Mesela: ·
· ·
Şerif vardır.
teşvik
edici pek çok Ayet-i Kerime ve
"Alla/ı yolunda her ne lıarcarsanız, Allalı oiw bileiıdir." 3 .
"Hayır işieyin ki kurtulabilesinii '' 4
"iyilikte ve je1ialıktan sakmma konus;1ıdd birbirilı.lzle yardımtaş m." 5 · gibi
Ayet-i Kerimeler;. Müslüınanları, yardım müesseseleri olan vakıfların kurulmasına
· teşvik etmiştir. ·
'
Yine Peygamberimiz de Hz.Ömer'e sahip olduğu hurınalığı vakfetmesini,
böylece ııiahsülün muhtaçlara. yedirileceğini ifade ve tavsiye
etmiştir. 6
.
. Açıklamaya çalıştığımız bu dini emirler yüzyıllar boyu İslam 'toplumlarında
ve benzeri kuruluşlar yoluyla sosyal yardımlaşma ve karşılıklı dayanışmanın
gelişmesini sağlaıriıştır. ·
vakıflar
örneği
İs.lam toplumundaki ·sosyal yardımlaşma ve dayanışınanın bir başka güzel
de şüphesiz "Zekat" J.\1üessesesidir. İslam tarihi boyunca dinin bu emri
3 Al-i lınnııı 92
4 Hacc 77
5 Maide 2.
6 Tecrid-i Snı·ilı Tercümesi ve Şerhi, D.I.B. Yay. C.B, Ank. 1974 S.221-222
·Nevzat Y. Aşıkoğh:i.
. ' .
48
. Müslümanlar tarafındmı titizlikle yer.ine getirilmiş, fakirler
içinde sos:y~ıl barışın sağlamilasına katlada buluı'ıulınuştur.
gözetilmiş b9ylece t6p'lum
·
·
İslam dini n toplum hayatımLdaki ve kültürümUzdeki yerini bu. şeklide.
için İslam dininin
açık:adıktan sonra, kültüd.imi.izü korumak ve yabancılaşmamak
eğitimini vermenin gereği ve· önemi üzerinde durmak yerinde olur.
C) KÜLTÜRÜMÜZÜ KORUMAK. VE ONA
YABANCILAŞMAMAK İÇİN DİN EGİTİMİNİN ÖNEMİ
..
.1
Yukarıdnı1 beri aiılatın~ya çalıştığımız üzere İslam dini kültüri.iriıüzü derinden
etkilemiş ve şekillendirıriiştir. Doğumuımızd3n ö~ümümüze kadar daima dini ııı:otitlerle
kaı'şılaşırız.
Dini tilaylar ve inançlarımız hayatımızı deı:i.nden etkiler. Toplumun
birliğiniiı korunması ve devamı !çin, sahip olciuğumuz bu diı'ıi değerlerimizi ·ve
kültürümüzü yeni yetişen geı1ç nesle aktarmak durumunday ız. Bunun· için bize yardımcı
olacak en önemli unsur eğitimdir: Din eğitimi de genel eğilim içinde önemli bir yer
tLitar:
Din eğitimi, ilk çocukluk yıllarında aiie içiı1de btışlar, daha sonra okulda de~am
eder. Dineğitiminin önemi ve lüz·_ımu konusunda şu gerekçeler ileri sürülebilir. Bunları
sırayla açıklamak uygun olur.
·
·
.
.
.
1) Din eğitimi insamn temel sorularma ce:vap verir. İnsanoğlu 5-6
,,
itibaren kendisi hakkında düşünmeye başlar. "Ben .kiliıiin?", "Nereden
geldim?", "Nereye gidecf'ğinı? ·~. "Ölüm 1iedir?" gibi soruları. kendisine·sorar .ve cevap
arar. Din eğitimi onun bu sorularını cevaplamaya çalışır. Yani insanıri doğuştan
getirdiği bir di ne karşı temayü!ünü gösteren bazı sorulan vardıı. insımoğlu bir yüce
varlığa inan ma, on;,' gi.ivenıne ve ona dayanma, ona sığınma ihtiyacı cluya:r. İslam dini ·
bu varlığın.. Allah olduğunu bildirir
ve insanın kendisi ile i:gili sorutarıMcevap
verir.
.
.
yaşlarından
'
'•
2) Kültürümüzün genç nesi e aktarılması· . için din eğitimi··
gereklidir. Çünkü İslam dini kültürümüzün temel unsurhii·ından biridir. Örf, adet ve
p.:elenekleriıniz içinde de islaln dininin şekillendirdiği çeşitli ınotitler vardır. Bunların .
doğru bir şekild~ anlaşılahitmesi ·ancak din eğitirrii ile mümkündür.
"
3) İslam dininin kendisi., · müslümıinları, dini· öğr~nmek ·ve
öğretinekle yül{ümlü kılar. Kur' an v~ diğer dini görevleri öğr~nmek ye Öğretınek
dini n' isteğidir. Bu da ancak din eğitimi ile mümkündür.
4) Din eğitimi, yanlış ideolojilere, batıl iııanç ve J:nirafelere
önler. Din konusund~ tarih içinde farklı anlayışlar ortaya çıkmış, dini..
erriirlerjn değişik yorumlanmasıyla: çeşitli mezhepler doğmuştur. Bu. fa.rklı pnlayışların
ve mezhepleri ndoğuşundaki temel fels6feyi anlayabillnek ·için de din eğitilnine \htiyaç '
vardır, Yeterli düzeyde din eğitimi alınmadığı takdirde din konusunda ·yanlış i~anÇiara,
. asılsız hurafelere sapianına tehlikesi vardır. Farklı mezheplere mensup insanlar,'.ineı;hep
hareketleı inin asimda d inin .farklı şekilde yoruınlanmasıyla bu harekı:,tlerin doğduğ!Jnu
biliflei'se birbif·ieı"iiıe dahahoşgörüile bakacaklardır; Bu·· bilgiyi-de ancakcdin.eği,timL:~"'cL:
kazandırır.
·
··
· '
sapiimmayı
.
-··
....
\
5) Dip eğitind, diğer diniere karşı nasıl bir . tavır alacagiillizr da
belirler. Din eğiti.ıni sayesinde, İslam'ın diğer diniere bakışını ve. o dirilerin··
mensupları hakkındaki görüşünü öğrenme imkanı doğar'. Bu da ehl~i· kitap denilen
insanlara karşı davranışlarıınızin şekll~enmesinde önemlidir.
·
'·
·•ı,
.
Toplum·
Hayatımızda
Din in .Yeri
49
6) ·Dini kavramların doğru bir şekilde anlaşılıiıası yeterli bir din
eğitimi Ue münıl•ündür. Mesela k~der, yaratılış, hGsap, ahiret, şefitat vu~
kavramlarınİslam dininin a~ıkladığı biçimde anlaşılınası içii1 duzenli ve yeterli birdin
~ğitiriıinin yeni yetişen genç nesle verilmesi gerekmektedir . .Aksi halde yeni yeti~en
·gençlik bu konularda yeterli bilgiye sahip olmazsa, bu kavramlarla ilgili yanlı'ş ve
yetersiz bilgiler edinecekler, dolayısıyla bir kavram krırgaşası doğacaktır. Böyle- bir
durum ise, aynı dini kavramla ilgili olarak çok farklı ve birbirinden uzak gönişle-rin
ortaya çıkmiısına ve kargaşayasebep olur.
·
7) Toplumomuza .ve kültürüinüze yabancılaşmamak için yeni
genç neslç din eğitimi verilme!• durumundadır. Gençliğimiz bugirn,
. radyo, TV, basın yayınlar, gazeteler, dergiler gibi çok değişik tesirler altındadırlar.
Toplum, medya' dediğimiz araçlar yoluyla farklı ve .yabancı kültürlerin etkisi ve
bombardımanı altındadır. Bu basın yayın araç-Iarında kendi ki.ilti.irümüile ilgili unsurlar
son derece' sınırlı kalmal:tauır. Bu nedenle, kendi külti.irüıııiizc sahip çıkabilmek ve
yabancı kU:ltUrlerin olumsuz tesirlerinden k0runabilmek için kültürümüzün temel
taşlarından birisi olan d inin öğretilmesi.gereği vardır.
·
yetiş.en
Ailede, okulda, cam ide, uygun olan: her yerde, İsianı dininin doğru bir şekilde
bugün için vazgeçilmez temel bir ilıtiyaçtır. Bu ihtiyaç yeterince
kürşılanınazsa, kulaktan dolına Yanlış bilgiler, hurafeleı' yaygınlaşır, bu da kUltUrUn
· yozlaşmasına ve yabancilaşmaya sebep olur.
fertlere
öğretilmesi,
Dinine ve ki.ilti.iri.ine sahip çıkan nesi!İer yetiştirmemiz dikğ(yle ...