BİARİLLERİN MANGAN(III) ASETAT

XIV. Ulusal Kimya Kongresi, Diyarbakır, 2000
0 K -S 3 1
B İA R İL L E R İN M A N G A N(III) A SETAT KA TA LİZÖ RLÜ Ğ Ü N D E
SEN TEZL ER İ
Emine ÖZGÜL KARAASLAK Ayhan S. DEMİR
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü 06531
Ankara
Biaril ve terariî, oligoarii, poliaril gibi homologları organik bileşiklerin önemli bir
sınıfını oluşturmaktadırlar. Biaril grubu, doğal ürünlerde, polimerlerde, ileri
materyallerde, likit kristallerde ve ligandlarda bulunmaktadır. Ansimetrik biariller
doğada çok yaygındır ve bir çok ilacın önemli bir bileşenidirler. Ayrıca kiral
biariller asimetrik sentezlerde katalizör olarak kullanılmaktadırlar.
Bu kadar cok öneme sahip olan simetrik ve ansimetrik biarillerin sentezi için de bir
çok metot geliştirilmiştir. Bu alanda geliştirilen belli başlı yöntemler geleneksel
metotlar olarak anılan Pschorr, Gomberg-Bachmann-Hey, Ulimann reaksiyonları,
ve katalitik çapraz-bağlanma reaksiyonları olarak anılan Kharash, Negishi, Stille,
ve Suzuki reaksiyonlarıdır. Bu reaksiyonlarda genellikle katalizör olarak çeşitli
paladyum ve nikel bileşikleri kullanılmaktadır.
Geliştirdiğimiz yeni çalışmalarda değişik aril hidrazin ve çözücüler kullanılarak
mangan(in) asetat katalizörlüğünde ansimetrik biaril ve heterobiariller
sentezîenmiştir. Sentezlenen ürünlerin sadece tek izomeri elde edilmiştir.
Kullanılan tüm heteroariller 2-konumundan fenil halkasına bağlanmışlardır. Bu
çalışma ile literatürde ilk defa ılımlı, seçici ve yüksek verimle kolaylıkla biariller
sentezîenmiştir.
Ar'— N H —N H 2
+
Ar2H
M n(O A c)3
■*- Ar-— Ar2
A r = C 6H 5) 4-M eO C 6H 4, 3,4-C l2C 6H 3, 2-B rC 6H 4, 2 - N 0 2C 6H 4
A r2 = fenil, 4-C H 3C 6H 4, 4-B rC 6H 4, 2-furil, 2-piridil, 2-tiyonil
247