VIII. ÜN‹TE - AHMET ZİYA ATALAY

VIII. ÜN‹TE
MAN‹YER‹ZM VE BAROK SANATI
KONULAR
1. MAN‹YER‹ZM
a. Maniyerizmin Genel Özellikleri
b. Sanatç›lar
• El Greco
2. BAROK SANAT
A. RES‹M SANATI
a. Genel Özellikler
b. Sanatç›lar
• Rubens
• Rembrant
B. HEYKEL SANATI
a. Genel Özellikler
b. Sanatç›lar
• Lorenzo Bernini
C. M‹MAR‹
a. Genel Özellikler
b. Sanatç›lar
• Borromini
SANAT TAR‹H‹ 2
☞
BU BÖLÜMDE NELER Ö⁄RENECE⁄‹Z?
☞
Bu bölümün sonunda;
• Maniyerizm ve Barok sanat› kavrayabilecek,
• Bu dönemin sanatç›lar›n›n kimler oldu¤unu ö¤renecek,
• Özelliklerini (resim, heykel ve mimaride) görebilecek,
• Rönesans, Maniyerizm ve Barok sanat›n ortak ve farkl› özelliklerini ay›rt
edebileceksiniz.
✍
BU BÖLÜME NASIL ÇALIfiMALIYIZ?
✍
• Her bölümü dikkatlice ve anlayarak okuyun.
• Konu içindeki sorular› yan›tlay›n.
• Konu içinde verilen resimleri inceleyin.
• De¤erlendirme sorular›n› yan›tlay›n. Yan›tlar›n›z›, yan›t anahtar›yla karfl›laflt›r›n.
Varsa eksiklerinizi ilgili bölümü tekrar okuyarak gidermeye çal›fl›n.
☞
HAZIRLIK ÇALIfiMALARI
☞
• Yaflad›¤›n›z çevrede Geç Dönem Osmanl› yap›lar›n›n bulunup bulunmad›¤›n›
araflt›r›n›z. Varsa, bu yap›larda gördü¤ünüz özelliklerin Barok etkili olup olmad›¤›n›
gözlemleyiniz.
• ‹stanbul’da Barok tarz›n hangi yap›larda kullan›ld›¤›n› ö¤reniniz.
88
SANAT TAR‹H‹ 2
MAN‹YER‹ZM VE BAROK SANAT
1. MAN‹YER‹ZM
?
Rönesanstan Baroka geçiflte bir ara dönem olan Maniyerizm; mimari,
resim ve heykelde görülen her tür sanatsal kurallar› yads›r. Rönesans Döneminin
ölçü ve simetri anlay›fl›na karfl› bir tepki olarak ortaya ç›km›flt›r. ‹talyan sanat›n›n
1520 ile 1590 y›llar› aras›ndaki dönemidir. Do¤du¤u yer ‹talya’n›n merkezi
Floransa’d›r.
Maniyerizm nedir?
a. Maniyerizmin Genel Özellikleri
➯
Maniyerizmle birlikte Rönesans Döneminde yakalanan klâsik tarz,
sanatç›lar taraf›ndan bilinçli olarak de¤iflikli¤e u¤rat›lm›flt›r. Sanatta görülen tüm
özellikler Avrupa’da hüküm süren siyasî gerilim ve huzursuzlu¤un eserlere yans›yan
biçimidir. Yap›lan eserlerde abartmalar görülür. Resim ve heykelde figürler hareketlidir,
havada uçuyormufl gibidir. Vücut formlar›nda bozulmalar dikkat çeker. Bafllar vücuda
oranla küçülmüfl; boyun, el, kol ve beden ölçüleri uzat›larak deformasyona gidilmifltir.
Elbiseler hava ile fliflirilmifl gibi kabar›kt›r. Kalabal›k sahnelerde figürler birbirlerine
girer. Özellikle dinî konulu çal›flmalarda figürlerin yüzlerinde mistik bir ifade
görülür. Resimde manzara önemini kaybetmifl, birden fazla mekân resme girmifltir.
Mat ve so¤uk renklerin kullan›ld›¤› resimlerde aç›k ve koyu tonlar aras›nda ani
de¤iflmeler görülür.
Maniyerizmin
tekrarlayal›m.
genel
özelliklerini
b. Sanatç›lar
El Greco (1541-1614): Giritli sanatç›
‹talya’da Tiziano’nun atölyesinde çal›flm›fl,
Roma’da yapt›¤› portre çal›flmalar›yla ilgi
görmüfltür. Sanatç›, yapt›¤› maniyerist tarz›ndaki
resimleriyle sanat dünyas›nda tan›nm›fl,
resimlerinde daha çok dinsel konular çal›flm›flt›r.
Orgaz Kontunun Gömülmesi Töreni, Toledo
Manzaras›, ‹sa Zeytin Da¤›’nda, Aziz Martin
ve Dilenci,Ya¤ma (Resim 100), Çobanlar›n
Secdesi sanatç›n›n eserlerindendir.
?
Maniyerist üslûbu en iyi yans›tan
ressam kimdir?
Resim 100: Ya¤ma, El Greco
89
SANAT TAR‹H‹ 2
BAROK SANAT
17 ve 18. yy. larda Avrupa’da tüm sanat dallar›nda (resim, heykel, müzik
vb) etkili olan; genel olarak simetriye karfl›t asimetriyi, geometrik biçimlere karfl›t
e¤risel biçimleri, dura¤anl›¤a karfl›t hareketi ön plâna ç›karan bir tarzd›r.
Rönesans›n tutumuna karfl› geliflen Maniyerizmle ortak özellikler gösterir. Sanata
bu biçimiyle yans›yan Barok tarz, bu yüzy›llarda Avrupa’da yaflanan siyasal
ortam›n bir aynas›d›r.
➯
Barok sanat ile Rönesans› karfl›laflt›ral›m.
A. RES‹M SANATI
a. Genel Özellikler
De¤iflik Avrupa ülkelerinde (Hollanda, Belçika, Fransa, ‹spanya ve ‹talya)
Barok resmi farkl› özellikler gösterir.
Bu dönem resimlerinde görülen ortak özellikler flunlard›r:
• Resimde dinsel ve mitolojik konular, portreler, manzaralar, günlük yaflam
ifllenmifltir.
• Resim, mimariyi tamamlayan bir öge haline gelmifltir.
• Savrulan, uçuflan, hareketli figürler e¤ri çizgiler (S ve C gibi) oluflturacak
flekilde resim yüzeylerine yerlefltirilmifltir.
•Resimlerde özellikle k›rm›z›, kahverengi ve tonlar› kal›n f›rça
vurufllar›yla kullan›lm›flt›r.
?
Barok resmin özellikleri nelerdir? Tekrarlayal›m.
b. Sanatç›lar
Paulus Rubens (1567-1640): Barok sanat›n en güçlü temsilcisi olan
ressam, Flandr’da (Hollanda) zaman›n›n ve sanat›n›n büyük eserlerini yaratm›flt›r.
Katolik olan sanatç›n›n tüm eserlerinde kilisenin etkileri görülür. Rubens’in
resimlerinde renk ve hareket iki önemli unsurdur. Sanatç› bütün renkleri, özellikle
k›rm›z› ve kahverengiyi kullanm›flt›r. Kompozisyonlarda C ve S formlar›n›, resimlerine
hareket verme amac›yla yerlefltirmifltir. Dinsel ve mitolojik konulu eserler d›fl›nda
peyzaj (manzara) ve portreler yapm›flt›r. Dinsel konulu eserlerine Çarm›hta ‹sa ve
90
SANAT TAR‹H‹ 2
St. Elizabeth ile Kutsal Aile, mitolojik konulu eserlerine Venüs ve Adonis,
Leukippes’un K›zlar›n›n Kaç›r›lmas›, Üç Gratia ve Savafl›n Kötülükleri örnek
verilebilir. Aflk Bahçesi ve Kermes dind›fl›; Gökkuflakl› Manzara peyzaj resimlerindendir.
Rembrandt (RembResim 101: St. Elizabeth ile Kutsal Aile, Rubens
91
SANAT TAR‹H‹ 2
rant) Harmenz Fanrijn
(1606-1669): Barok resmin
önemli sanatç›lar›n dand›r.
Hollandal›’d›r. Caravagio’dan
etkilenmifltir.
Genellikle
resimlerinde koyu kahverengi
ve tonlar›n› kullanan sanatç›
daha çok tek ve grup portreleri
çal›flm›flt›r. ‹lk yapt›¤› portre
resimler yafll› insanlar›n portleri
olmufltur.
1632’de
Dr.
Tulp’un Anatomi Dersi adl›
grup resmiyle dikkati çekmifltir.
1660’dan sonra dini resimler
ve manzaralar yapm›flt›r. 60’›
kendi portresi olmak üzere 650
ya¤l› boya resmi, 1500-2000
çizgi resmi vard›r.
Resim 102: Gece Nöbeti, Rembrandt
Gece Nöbeti, (Resim 102) Kumaflç›lar Derne¤i Yöneticileri, Ressam
ve Efli Saskia, Y›kanan Kad›n, O¤lu Titus sanatç›n›n eserlerinden baz›lar›d›r.
?
Barok resmin önemli sanatç›lar› kimlerdir?
B. HEYKEL SANATI
a. Genel Özellikler
Barok Dönemde yap›lan heykeller genellikle flehir meydanlar›na,
kiliselerin içine, saray bahçelerine, büyük çeflme ve havuzlara süsleme amac›yla
yerlefltirilmifltir.
Mermer malzemenin kullan›ld›¤› bu dönem heykellerinde görülen ortak
özellikler flunlard›r:
•Heykelde elbise k›vr›mlar› ›fl›k ve gölgeyi oluflturacak flekilde ifllenmifltir.
• Yüz ifadelerinde ve
biçimde verilmifltir.
➯
92
vücut hareketlerinde duygusall›k baflar›l› bir
• Hareketli, özellikle çapraz kompozisyonlar sanatç›lar taraf›ndan
kullan›lm›flt›r.
Barok heykelin özelliklerini tekrarlayal›m.
SANAT TAR‹H‹ 2
b. Sanatç›lar
Lorenzo Bernini (1598-1680): ‹talyan Barok sanat›n›n önemli temsilcilerinden
olan sanatç›; mimar, heykelt›rafl ve ressamd›r.
Barok heykelin özellikleri Bernini’nin bu dönemdeki eserlerinin hepsinde
görülür. Heykellerinde saçlar›n do¤all›¤› giysilerin rüzgârda dalgalan›fl› ve elbise
k›vr›mlar›; vücut ve yüzün konuya göre ald›¤› durum mermer malzemeye baflar›l›
flekliyle ifllenmifltir.
Prosperina’n›n Kaç›r›lmas›, Mutlu Albertoni, Apollon ve Daphne,
(Resim 104), St. Theresa (Resim 103) ve XIV. Loui’nin büstü çal›flmalar›
aras›nda yer al›r.
Resim 103: St. Theresa, Bernini
Resim 104: Apollon ve Daphne, Bernini
C. M‹MARÎ
a. Genel Özellikler
Barok mimarîsi Rönesans›n kat› kurallar›na bir tepki olarak önce ‹talya’da
daha sonra ‹spanya ve Portekiz de yap›lan yap›larda görülen bir tarzd›r. Almanya
ile Fransa’y›, daha az ölçüde de ‹ngiltere’deki mimarîyi etkilemifltir.
93
SANAT TAR‹H‹ 2
Resim 105: Louvre Saray›, Fransa
Bu dönemde yap›larda bazilika
(uzunlamas›na) plân›n yan› s›ra
oval, ve y›ld›z plânlar kullan›lm›flt›r.
Mimarîde hiçbir dönemde olmad›¤›
kadar çok süslemeye yer verilmifltir,
Rönesans mimarisînde görülen düz
çizgilere karfl›l›k Barok yap›lar›nda
girinti ve ç›k›nt›lar, cephelerde
dalgalanmalar görülür. Heykeller,
cephelerin; merdivenler, mimarinin
vazgeçilmez ögesi
durumuda
yap›lar›n içinde ve d›fl›nda “Y”
fleklinde düzenlenmifltir.
Resim 106: Versay Saray›, Fransa
Fransa’da Versailles (Versay), (Resim 106), Louvre (Luvr) (Resim 105)
saraylar›, Roma’da Trevi Çeflmesi ile ‹spanya’daki Compestela (Kompestela)
Katedrali bu dönemin tan›nm›fl yap›lar›ndand›r.
Bu tarz 18. yy. sonras›nda Osmanl› mimarîsini de etkilemifltir. III. Ahmet
94
SANAT TAR‹H‹ 2
?
zaman›ndan sonra yayg›nlaflan ve 19.yy. bafllar›na kadar süren dönemde camiler,
saraylar, çeflme ve sebiller Barok tarzda yap›lm›fllard›r .
Fransa’daki tan›nm›fl Barok yap›lar hangileridir?
b. Sanatç›lar
17 ve 18. yy. larda ‹talya ve di¤er Avrupa ülkelerinde pek çok mimar
yetiflmifltir. Michelangelo, Carlo Maderna, Lorenzo Bernini ve Francesco
Borromini bu dönem mimarlar›ndan bir kaç›d›r.
Francesco Borromini (1599-1667): Barok mimarînin temsilcisidir. Mimar
Bernini ve Maderna ve Rainaldi ile çal›flm›flt›r. Roma’daki San ‹vo Kilisesi Barok
mimarînin tüm özellikleri üzerinde tafl›r. Yap›lar›nda Rönesans Döneminde görülen
ölçü ve simetri yerini e¤ri çizgilere b›rakm›flt›r. Dört köflesinde çeflmeleri olan
Roma’daki San Karlo Kilisesi ve St. Agnese Kilisesi (Resim 107) mimar›n di¤er
önemli eserlerindendir.
➯
Barok Dönemde yap›lan resim, heykel ve mimarî örneklerini
karfl›laflt›rarak bu eserlerin benzer yönlerini görmeye çal›flal›m.
Resim 107: St. Agnese Kilisesi, Borromimi-Rainaldi, ‹talya
95
SANAT TAR‹H‹ 2
Ö⁄REND‹KLER‹M‹Z‹ PEK‹fiT‹REL‹M
Bu ünitede;
•Maniyerizm ve Barok sanat anlay›fl›n›n Rönesans›n ölçü ve simetri
anlay›fl›na karfl› bir tepki olarak ‹talya’da ortaya ç›kt›¤›n› ve daha sonra di¤er
Avrupa ülkelerine yay›ld›¤›n›,
•Bu sanat›n on alt›nc› yüzy›lda görülen tarz›na Maniyerizm, on yedinci ve
on sekizinci yüzy›llardakine Barok denildi¤ini,
•Maniyerist üslûptaki mimarî, heykel ve resimlerde ögelerin uzat›larak
deforme edildi¤ini, Barok ise “S” ve “C” gibi k›vr›mlar›n yap›lan eserlerde
özellikle kullan›ld›¤›n› ö¤rendik.
•Maniyerizm de ressam, El Greco’yu; Barokta ise ressam Rubens ve
Rembrandt’›, heykelt›rafl Bernini’yi, mimar Borromini’yi ve yap›tlar›n› tan›d›k.
fiimdi, ö¤rendiklerimizi pekifltirmek için ilgili bölüme tekrar göz atal›m.
Metin içinde ve sonunda verilen sorular› yan›tlamaya çal›flal›m.
96
SANAT TAR‹H‹ 2
✎
DE⁄ERLEND‹RME SORULARI
1. Yapt›¤› tek ve grup portreleriyle tan›nan, Barok resminin önemli
isimlerinden biri olan Hollandal› sanatç› kimdir?
A) Rembrandt
B) El Greco
C) Rubens
D) Bernini
2. Rönesans›n kat› kurallar›na bir tepki olarak ‹talya’da ortaya ç›kan ve
di¤er Avrupa ülkelerine yay›lan sanat hangisidir?
A) Barok Sanat
B) Rönesans
C) Gotik Sanat
D) Roman Sanat›
3. Afla¤›daki sanatç›lardan hangisi Barok sanat›n temsilcileri aras›nda
yer almaz?
A) El Greco
B) Rembrandt
C) Rubens
D) Borromini
4. Maniyerizm hangi dönemin ölçü ve simetri anlay›fl›na karfl› ç›km›flt›r?
A) Rönesans
B) Barok
C) Gotik
D) Roman
5. Afla¤›daki eserlerden hangisi Rembrandt’a aittir?
A) Dr. Tulp’un Anatomi Dersi
B) Orgaz Kontunun Gömülmesi Töreni
C) Leukippes’us K›zlar›n›n Kaç›r›lmas›
D) Çarm›hta ‹sa
97
98