osmanlı *paratorlu*u duraklama ve ger*leme dönem* (1720

OSMANLI İPARATORLUĞU
DURAKLAMA VE GERİLEME
DÖNEMİ
(1720-1920)
SOSYAL VE POLİTİK YAŞANTI
17.YÜZYIL GELİŞMELERİ: (Lale Devri)
-İlk defa III.Ahmet Döneminde Avrupa’ya bir elçi atanıyor.
(Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi),
-1720 den itibaren eski ile yeniliklerin catişması üzerine
kurulmuş 200 yıllık bir tarihten sözedilmektedir.
-Toprak kaybının yaşandığı, ekonomi ve politikanın
gerilediği bir dönem.
-Bu dönemin en önemli gelişmesi İbrahim Müteferika’nın
matbayı kurmasıdır.
18. Ve 19. YÜZYIL GELİŞMELERİ:
-Bu dönemde askeri ve eğitim alanında bir çok değişim ve
yenilikler yaşanmıştır.
-1826 da II Mahmud Yeniçeri ocağını ortadan kaldırmış ve
orduda yeni düzenlemelere gitmiştir.
-Eğitim alanında birçok yenilik yapılmış Medreselerin yerine
orduya asker yetiştiren okullar almıştır;
III.Mustafa-Mühendishane-i Bahri Hümayun
III.Selim -Mühendishane-i Berri Hümayun
II.Mahmud-Mekteb-i Tıbbıye
-Yabancı Sefaretlerin gelmesi Osmanlı’nın çağdaşlaşmasının ve
Avrupa’ya açılmasının ilk adımlarını atmıştır. İç yapıdaki
yenilenmeler tamamen Avrupa etkisinde olmuştur.
-Osmanlı toplumunda batılılaşma ilk mimari alanda olmuştur diğer
alanlarda (Askeri, eğitim v.b.) iki yüz yıl sürmüştür.
-Batılı anlamdaki ilk yapılar askeri yapılardır.
-1826’da II Mahmut tarafından Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması askeri
anlamdaki gelişimleri hızlandırmıştır.
-İngiltere ile Yapılan ticari Antlaşma (1838) Osmanlıyı yarı Sömürge
haline getirmiştir.
-Tanzimat’ın, Gülhane Hatt-ı Hümayun’u (Abdülmecit),
-Kırım Savaşı (1854-55) Osmanlı’nın bağısız kararlar alamayacağı
dönemin başlangıcıdır.
-I. Meşrutiyet ve II. Meşrutiyet (II. Abdülhamid)
-I. Dünya Savaşı Osmanlı’nın sonu olmuştur.
Mimari Anlamdaki Gelişmeler
Osmanlı tarihindeki değişiklikler ile Avrupa tarihindeki değişiklikler
aşağıdaki gibi olmuştur.
Avrupa
Rönesans
Maniyerizm
Barok
Rokoko
Neo-Klasisizm
Seçmecilik
Osmanlı
Sinan Klasiği
Lale Devri
Rokoko
Barok
Empire
Seçmecilik
-Mimari anlamdaki gelişmeler zaman zaman bir aradan sonra, zaman
zaman eş zamanlı ilerlemektedir. Avrupa ile eş zamanlı üslup aşaması 18.
yüzyılda başlar.
-Özellikle 19. yüzyıl Osmanlı mimarisi tamimiyle taklit yada yoruma
dayanan Avrupalı kalıplar üzerinden kurgulanmıştır.
-Lale Devri Mimarisi:
-Bir tür maniyerizm mimarisidir. Çiçek bezeme çağıdır.
-Bezemenin kökeni Safevi İran’ıdır. I. Mahmut dönemi su yapılarında görülür. Bu
dönemin klasik taş bezemesidir. Geometrik panolar içerisinde; meyve, çelenk, rozet
kompozisyonları çok yaygındır.
- Bu bezemeler dönemin yaşam ve kültür ortamını yansıtmaktadır.
-Meydan Çeşmesi yapı tipolojisinin ortaya çıktığı ve geliştiği dönemdir.
-Büyük meydan Çeşmeleri bu dönemin başlıca eseridir. Bütün kenarları çeşme ile
bezenmiş, çatısı büyük bir özenle biçimlendirilmiş yapılardır.
-Osmanlıda kent planlaması olgusunun başladığı dönemdir.
-Bu bezeme anlayışı 1740 yılına kadar sürmüştür. Bundan sonra görülmemiştir.
Dönemin Yapıları:
-Dönemin önemli su yapıları:
1728 III. Ahmet Çeşmesi (Üsküdar)
1732-33 Saliha Sultan Çeşmesi
1732 I. Mahmut Çeşmesi (Tophane)
Rokoko Bezeme- Barok
17-18 Yüzyıl:
-Türk Rokoko Bezeme sanatı Fransız Rokokosunun bir uzantısıdır.
-Bu bezeme anlayışı, I. Mahmut (1730-1754) döneminde Çeşme
aynalarının bezemesinde görülmektedir.
-Osmanlı mimarisine bu bezeme, eyrisel biçimler, büyük iç bükey
profiller, silme takımlarında, kemerlerde ve ikili-üçlü sütun gruplarında
kullanılması ile ortaya çıkmıştır.
-Bu dönemde keme formları değişmiş sivri kemesin yerini dairesel
kemer almış S ve C eğrileri çokça kullanılmıştır. İstiridye kabukları,
akant yaprakları, karmaşık bitkisel motifler, Barok silmeler, klasik
dönem süslemelerinin yerini almıştır.
- Zamanla Çeşme aynalarından, kapı çevrelerine, minare şerefelerine,
büyük sütun başlıklarına, keskin hatların yerini büyük dairesel hareketli
profiller almış daha dinamik bir karaktere bürünmüştür.
Dönemin Yapıları:
1. Nuru Osmaniye Camii:
2.Mehmet Emin Ağa Çeşmesi-3. Recai Mehmet Efendi Çeşmesi
-18.-19.Yüzyıl:
-Laleli, Ayazma, Yeni Fatih gibi bölgelerde Beylerbeyi Camii gibi Sultan
Camilerinin yanında Askeri okullar, Kışlalar, Haliç ve Boğaz çevresinde
Saraylar inşa edilmiştir.
- İstanbul’da yerleşme merkezi Boğaz çevresine kaymıştır.
1.Kalyoncu Kışlası-2. Topçu Kışlası 1792
4. Selimiye Kışlası 1842-Kuleli Askeri Lisesi
-19.Yüzyıl Seçmeciliği
-Bu dönemin en etkin üslubu Empire (Ampir)dır.
-Barok motiflerinden ayrılmadan Napolyon Fransa’sından İthal edilen
bir anlayıştır.
-(1808-1839) II. Mahmut döneminde moda olmuştur.
-Bu dönem aynı zamanda Gayrimüslim mimarlar dönemidir.
-Seçmeciliğin son aşamaları ise Oryantalizm ve Art-Nouvea dur.
Bu dönemde eserler vermiş olan Yabancı mimarlar,
Balyan Ailesi (Dolmabahçe –Oryantalist Anlayışta Çırağan Sarayı)
Fossetti (Rus Sefareti)
Alexandre Valaury (İstanbul Arkeoloji Müzesi, Sanayi-i Nefise Mektebi)
Raimond D’Aranco (Botter Apartmanı, Nazmiye Sultan Yalısı)
Balyan Ailesi Eserleri:
Dolmabahce Sarayı
Çırağan Sarayı
Fossetti
Rus Sefareti
Alexandre Valaury
İstanbul Arkeoloji Müzesi
Sanayi-I Nefise Mektebi
Raimond D’Aranco
Botter Apartmanı
Nazime Sultan Yalısı
19.Yüzyıl Dini Yapıları
Beyler Beyi Camii
Dolmabahçe Camii
Ortaköy Camii