İzmir Karşıyka Şafak TANER GÜRSOY

Cumhuriyet Üniversitesi
Tıp Fakültesi
İzmir Karşıyaka Belediye Çalışanlarında Çevresel Risk Algılama
Düzeyi
Environmental Risk Perception of Izmir Karşıyaka Municipality Staff
Şafak TANER GÜRSOY*, Meltem ÇİÇEKLİOĞLU**, Nil BÖREKÇİ***, Meral TÜRK SOYER****, Zeliha
ÖCEK****.
Özet
Amaç: Çevresel risklerin azaltılmasında risk algısı
toplumun farkındalığını artırmak için önemli bir
basamaktır. İzmir Karşıyaka Belediyesi çalışanlarının
çevresel risk algılama düzeylerini ve bu düzeyle ilişkili
etmenlerin belirlenmesi.
Gereç Yöntem: Kesitsel tipteki çalışmada, küme
örnekleme tekniği kullanılmış, kümeler rastgele
seçilmiştir. Araştırma kapsayıcılığı % 76’dır. Çevresel
riskleri algılama düzeyinin ve
bilgi kaynaklarının
sorgulanmasında Çevre Bilinci
Anket
Formu
kullanılmıştır. Sosyodemografik değişkenler ve sağlık
davranışları ile çevresel risk algısı arasındaki ilişki kikare ve student t-testi ile sınanmıştır.
Bulgular: Şişe suları, bronzlaşmak ve barınma
koşulları çalışmamızda en az riskli algılanırken, ozon
tabakasının delinmesi, hava, su ve besinlerdeki
kimyasal kirlilik, küresel ısınma, su kaynaklarının
kirliliği ve stres en riskli algılanan tehlikelerdir.
Dengeli beslenme ve düzenli fiziksel aktivite dışındaki
bağımsız değişkenler ile toplam risk skoru arasında
istatistiksel anlamlılık yoktur.
Katılımcılar hiç bilgi almadıkları kaynaklar olarak en
fazla bilimsel yayın-kitap (%13,7) ve hekimleri (%13,2)
belirtmiştir. Diğer yandan, kişilerin %24,5’ ü için en çok
güvenilen ilk kaynak hekimlerdir.
Sonuç:
Bu çalışma toplumun risk algılama
düzeyinde, riskin özelliklerinin belirleyici olduğunu ve
toplumun risklerin nitelikleri ile ilgili olarak sağlık
çalışanları tarafından eğitilmeleri
gerekliliğini
göstermiştir.
Anahtar Sözcükler: Çevresel risk etmenleri,
risk algılama, belediye çalışanları
Abstract
Aim: To increase the awareness of community was
the crucial stage to reduce the enviromental risks.The
aim of the study was to determine the level of
environmental risk perception and its some
determinants of Municipality Staff.
Methods: Cluster sampling method was used, clusters
were randomly selected in this cross-sectional study.
Coverage rate was 76%. Environment Awareness
Questionnairre which was developed by Beyhun et al
were performed to ask the perception levels of
environmental risks and the source of knowledge. The
relation between sociodemographic variables, health
behaivour and environmental risks perception by chi
square and student t-test.
Findings: In this study, bottled water, to bronze, and
lack of house to live in were perceived as low hazards,
while damage of ozone layer, chemical pollution of air,
water and food, global warming, pollution of water
sources and stress were perceived highest hazards.
There was no statistically differences among the total
risk score and independent variables except balanced
dietary habits and regular phsical activity.
Participants mentioned that they have never get
information from scientific journal- books (13,7%) and
physicians (13,2%) mostly. On the other hand, for
24,5%. the most reliable source was the physicians.
Conclusion
This
study
showed
that
the
risk
characteristics determined the level of risk perception
of community and the community should be educated
by health workers about the characteristics of risks.
Key words: Environmental risk factors, risk
perception, municipality staff,
C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 30 (1): 20 - 27, 2008
*
**
***
****
Yrd. Doç. Dr., Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Doç. Dr., Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Dr., Kurum Hekimi, Karşıyaka Belediyesi
Yrd. Doç. Dr., Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
20
İzmir Karşıyaka Belediye Çalışanlarında Çevresel Risk Algılama Düzeyi
GİRİŞ
faktörlerin olabileceğini de kabul eder (5).
Tüm dünyayı etkisi altına alan küreselleşmenin
kapsamlı
ideolojisi olan neo-liberal politikaların gereği
değerlendirmede
olarak tüketim pompalanmakta, üretim
için
vicdanlı olmak, duygusal tutarlılık ve zihin gücü
süreçte
gibi kişisel özelikler hesaba katılır (3). Değer-
bencilliğin temel felsefe olarak kabul edilmesiyle
inanç-norm teorisine göre ise kişisel değerlerin
temelde üç sorun ortaya çıkmıştır; eşitsizlik,
yanı
dışa
özelikler ve dini inançlar ya dünya görüşü
kaynaklar
talan
edilmektedir.
Bu
bağımlılık ve çevre sorunları (1). Çevre
sorunları toplumun sağlığını ve
kişilik
sıra
modelinde
risk
dışadönüklük,
sosyo-demografik,
algısını
uyumluluk,
sosyo-yapısal
üzerinden ya da doğrudan risk algısını etkiler
geleceğini
yakından ilgilendirmektedir.
(6).
Tam
serbest piyasa ekonomisinin en katı
yaklaşımı da, yaşamda riskin giderek daha fazla
uygulayıcıları olan ülkeler bile çevre sorunlarını
yer kaplamaya başladığını ve risk kavramının,
devlet müdahalesi gerektiren bir öğe olduğunu
tarihi, sosyal ve kültürel içerikten oluşan sosyal
kabul
yapılanmayla ilişkili olduğunu söyler (7) .
etmekte,
yetkilerini
yasalarını
kullanarak
ve
ülkeleri
denetleme
için
1990’larda
Farklı
koruyucu
çerçevelere
önlemleri almaktadırlar. Ancak gelişmekte olan
araştırmalarının
ülkeler bu serbest piyasada yer edinebilmek
rehberlik
adına
etkinliklerine
bu
yetkilerini
kullanmamayı
yaygınlaşan risk toplumu
oturtulan
sonuçları,
etmesi
katkı
ve
risk
algısı
risk
yönetimine
riskin
azaltılması
sağlanabilmesi
amacıyla
çevrenin
kullanılmıştır. Bu araştırmanın amacı da İzmir
korunması bireylere, yerel yönetimlere ve sivil
Karşıyaka Belediyesi çalışanlarının çevresel risk
toplum
Etkin
algılama düzeylerini
riskleri
etmenleri saptamaktır.
yeğlemektedirler.
Bu
örgütlerine
olabilmeleri
için
nedenle
düşmektedir.
bireylerin
çevresel
ve bu düzeyle ilişkili
algılayabilmeleri ve çevre sorunlarına duyarlı
GEREÇ ve YÖNTEM
olmaları gerekmektedir.
Araştırma grubu ve Örneklem
Risk algısı kişilerin riskin ciddiyeti ve özellikleri
Araştırma
hakkındaki subjektif yargısıdır (2). 1970’lerden
Karşıyaka Belediyesine bağlı olarak çalışan
bu yana yapılan risk algısı araştırmaları, ‘bazı
1310 kişidir. Örnek büyüklüğü % 95 güven
tehlikeler neden daha riskli algılanır ?’ ya da
aralığı, % 5 standart hatayla 297 saptanmıştır.
‘neden bazı kişiler aynı riski farklı algılar ?’
Küme örnekleme tekniği kullanılmış, çalışanların
sorularına yanıt aramaktadır (3). Araştırmalar
resmi olarak bağlı oldukları hizmet binaları küme
risk
farklı
olarak alınmış, kümeler rastgele seçilmiştir. Yeni
ağırlıklandırıldığı farklı kavramsal çerçevelere
Hizmet, Örnekköy Teknik Hizmet, Bayraklı Şube
oturtulmuştur. Teknobilimsel yaklaşımla yapılan
ve Sağlık İşleri Müdürlüğü Binasına bağlı olarak
çalışmalar (4) riski tanımlanabilir ve ölçülebilir
çalışan 297 kişiye ulaşmak hedeflenmiş, fakat
kabul ederken, risk algısını da riskin görülür,
225
bildik,
kapsayıcılığı % 76’dır.
algısını
net,
etkileyen
kontrol
bileşenlerin
edilebilir,
unutulabilir
evreni,
kişiye
2008
Temmuz
ulaşılabilmiştir.
ayında
Araştırma
olmasıyla, istemli oluşmasıyla, etkisinin çabuk
Veri Toplama
gözlenmesiyle ilişkilendirir. Psikometrik model
Veriler sosyo-demografik özellikleri, çevresel
ise teknobilimsel yaklaşımda olduğu gibi risk
riskleri algılama düzeylerini ve bu konuda
algısını
başvurulan bilgi kaynaklarını, bu kaynaklara
riskin
özeliklerinin
belirlediğini
duyulan güven düzeyini
benimsemekle beraber, etkileyen başka
sorgulayan anketler
aracılığıyla toplanmıştır. Sosyo-demografik
21
GÜRSOY ve Ark.
özellikler cinsiyet, yaş, iş yerinde yapılan iş,
Özellikler
kadro durumu, medeni durum, çocuk sayısı,
Cinsiyet (n=227)
erkek
kadın
Yaş (n=224)
35 yaş altı
35 yaş ve üstü
Eğitim düzeyi (n=205)
okuryazar
ilkokul mezunu
ortaokul mezunu
lise mezunu
üniversite mezunu
Kadro durumu (n=210)
657
sözleşmeli (belediye)
sözleşmeli (şirket)
kadrolu işçi
Belediyede çalışma
Süresi (n= 213)
0-1 yıl
2-5 yıl
6-10 yıl
10 yıldan fazla
Medeni durum (n=224)
evli
bekar
Çocuk sayısı (n=227)
Yok
1
2
3 ve üstü
Sağlık durumu algısı (n=224)
mükemmel
çok iyi
iyi
iyi değil
kötü
Dengeli beslenme (n=224)
dengeli beslenen
dengeli beslenmeyen
Düzenli egzersiz (n=227)
düzenli egzersiz yapan
düzenli egzersiz yapmayan
Sigara içme (n=221)
sigara içen
sigara içmeyen
eğitim durumudur.
Çevresel riskleri algılama düzeyinin ve bilgi
kaynaklarının
sorgulanmasında
Beyhun
ve
arkadaşları tarafından geliştirilen Çevre Bilinci
Anket Formu (8) kullanılmıştır. Bu formda
çevresel risk algılama düzeyleri beşli Likert
skalasıyla (1:hiç, 2:düşük, 3:orta, 4: ileri, 5:çok
ileri) değerlendirilmiştir. Bölgede güncel çevre
sorunları olan taş ocakları ve altın madeni
işletmeleri de ayrıca sorulmuştur.
Araştırma için Karşıyaka Belediyesinden izin
alınmıştır. Anketlerin başında kişilerin çalışmaya
katılma isteği sorulmuş, katılmak istemeyenlerin
anketleri
geri
vermelerinin
gerekmediği
belirtilmiştir.
İstatistiksel Analiz
Her bir çevresel etmene likert ölçeğinde verilen
değerler
üzerinden
ortalama ve standart
sapmaları hesaplanmış, likert ölçeğinde 4:ileri ve
5:çok ileri olarak işaretlenen değerler yüksek,
1:hiç ve 2: düşük olarak işaretlenen değerler
düşük, 3:orta değeri ise orta risk algısı olarak
gruplandırılmıştır. Her bir çevresel etmen ile
bağımsız değişkenler
arasındaki ilişki Ki-kare
analizi ile değerlendirilmiştir. Ayrıca tüm çevresel
etmenlere likert ölçeği üzerinden verilen skorlar
toplanılarak her birey için ayrı bir toplam
algısı
risk
skoru elde edilmiş, bu skorla bağımsız
Sayı
%
101
126
44,5
55,5
110
114
49,1
50,9
1
19
15
70
100
0,5
9,3
7,3
34,1
48,8
71
22
92
25
33,8
10,5
43,8
11,9
30
56
34
93
14,1
26,3
16,0
43,7
153
71
68,3
31,7
108
60
49
10
47,6
26,4
21,6
4,4
8
40
147
22
7
3,6
17,9
65,6
9,8
3,1
112
112
50,0
50,0
53
173
23,5
76,5
122
99
55,2
44,8
değişkenler arasındaki ilişki bağımsız gruplarda
t-testi ile değerlendirilmiştir. Tüm analizlerde
Tablo 1
p<0.05 anlamlılık düzeyi olarak alınmıştır.
Araştırma kapsamındaki bireylerin özellikleri.
BULGULAR
Belediye çalışanlarının yaş ortalaması 35.4 ±
Ozon tabakasının delinmesi, hava,
8.4’dır (en küçük: 18 en büyük : 53). Araştırma
besinlerdeki kimyasal kirlilik, küresel ısınma, su
grubunun
kaynaklarının kirliliği ve stres en riskli bulunan
diğer
özellikleri
Tablo
1’de
tehlikelerdir (Tablo 2).
sunulmuştur.
22
su ve
İzmir Karşıyaka Belediye Çalışanlarında Çevresel Risk Algılama Düzeyi
Tablo 2. Araştırma kapsamındaki bireylerin belirtilen bazı çevresel faktörlerle ilgili risk algılama düzeylerinin dağılımı ve
bağımsız değişkenlerle ilişkileri
Etmenler*
Ozon tabakasının delinmesi
1,4
Hava, su ve besinlerdeki kimyasal kirlilik
4
Küresel ısınma
Su kaynaklarının kirliliği
Stres
6
İçme sularındaki mikroplar
Besinlerdeki böcek ve yabani ot öldürücü ilaç kalıntıları
Araba egzozlarından kaynaklanan hava kirliliği
1,2,4
Böcek ve tarım ilaçlarının havaya veya suya karışması
4
Genetik olarak değiştirilmiş besinler
2
Fabrikalardan kaynaklanan hava kirliliği
Depremler
Nükleer atıklar
Besinlerin radyasyona maruz kalması
İçme suyundaki kimyasal maddeler
4
Gıda katkı maddeleri
Lağım sularının arıtıldıktan sonra deniz ve nehirlere atılması
3
Cep telefonu baz istasyonu
5
Endüstriyel kaynaklı toprak kirliliği
Lağım sularının arıtıldıktan sonra tekrar kullanılması
Sinek, böcek ve kemiricilerle taşınan hastalıklar
4, 6, 7
Sigara içmek
AIDS veya HIV taşıyıcılığı
3,6
Altın madeni işletmelerinin doğaya verdiği zararlar
Motorlu araç kazaları
Uyuşturucu ve yasadışı ilaçlar
1,2
Pasif içicilik
Besin zehirlenmeleri
Şehirlerde sık olarak suç (cinayet, hırsızlık, kavga gibi) işlenen
7
bölgelerin bulunması
7
Cep telefonları
5,6
Dengesiz ve yetersiz beslenme
4
Sedanter yaşam (günlük hayatta fiziksel hareketliliğin az olması)
7
Yüksek ses (trafik veya endüstri kaynaklı)
6
Alkol kullanmak
1
Taş Ocaklarının doğaya verdiği zararlar
1,5
Yüksek gerilim hatlarının yakınında yaşamak
Cıva bulunan pil ve aküler
Oda havasının kalitesi
18 yaşından küçük kadınların hamile kalması
Aynı bölgede zaman içinde meydana gelen iklim değişiklikleri
6
Gecekonduda yaşam
Barınacak ev bulamama
Odun-kömür sobaları
Aynı odada 3 veya daha fazla kişinin yatmak zorunda olduğu evler
1
Bronzlaşmak
Şişe suları
** Beşli Likert skalasında verilen puanlar üzerinden hesaplanmıştır
*ki kare analizi sonucu p<0,05
1: cinsiyet
2: yaş
3: medeni durum
4: eğitim
5: düzenli egzersiz
6: dengeli beslenme
7: iş riski
n
205
205
209
206
208
204
208
204
203
201
204
208
198
205
210
209
203
210
203
201
208
209
204
202
205
208
204
209
203
210
201
205
205
207
202
202
207
203
201
200
205
201
200
202
203
206
Ortalama**(SD)
4,4 (0,8)
4,3 (0.9)
4,3 (0,9)
4,3 (0.9)
4,2 (1,0)
4,6 (1,0)
4,1 (1,0)
4,1 (1,0)
4,1 (1,1)
4,1 (1,0)
4,1 (1,0)
4,1 (1,1)
4,1 (1,4)
4,0 (1,1)
4,0 (1,0)
4,0 (1,0)
4,0 (1, 2)
4,0 (1,1)
4,0 (1,1)
4,0 (1,2)
4,0 (1,2)
3,9 (1,3)
3,9 (1,5)
3,9 (1,2)
3,8 (1,1)
3,8 (1,7)
3,8 (1,2)
3,7 (1,2)
3,7 (1,1)
3,6 (1,0)
3,6 (1,1)
3,6 (1,1)
3,6 (1,0)
3,6 (1,4)
3,6 (1,2)
3,5 (1,3)
3,4 (1,3)
3,4 (1,1)
3,4 (1,4)
3,3 (1,1)
3,3 (1,3)
3,3 (1,4)
3,3 (1,2)
3,2 (1,2)
3,0 (1,1)
2,9 (1,2)
1
1
1
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
3
3
Düşük
3,4
4,9
4,8
6,3
5,4
6,9
7,3
5,9
9,1
4,6
7,5
10,6
8,9
8,0
7,2
7,4
9,7
10,8
10,6
8,4
10,4
7,0
12,8
10,6
11,1
6,3
12,3
15,0
13,3
Orta
8,8
10,3
13,0
9,7
11,2
14,8
15,1
15,8
14,6
16,3
12,1
18,8
8,4
17,5
16,4
15,2
17,3
13,7
14,6
20,4
17,9
14,4
11,1
15,4
21,2
6,3
20,5
25,0
23,1
İleri
87,7
84,8
82,1
84,0
83,4
78,3
77,6
78,3
76,3
79,1
80,4
70,5
82,7
74,5
76,3
77,5
73,0
75,5
74,9
71,2
71,6
78,6
76,1
73,9
67,7
61,2
67,2
60,0
63,6
14,4
12,4
2,4
1,5
4,4
3,3
8,3
9,5
6,3
1,3
8,8
3,8
6,2
4,1
5,3
1,6
5,3
30,1
28,9
24,9
34,0
18,3
26,1
17,2
22,6
37,2
20,1
36,5
33,7
23,4
35,0
39,0
32,1
31,5
51,1
58,8
62,7
54,5
67,2
60,6
64,5
57,9
46,4
58,6
44,8
52,5
60,5
50,8
45,8
36,3
33,2
Çevresel etmenler ile bağımsız değişkenler arasındaki ilişki değerlendirildiğinde, eğitimin yedi; cinsiyetin
altı; dengeli
beslenmenin altı; iş riski algısının dört;
aktivitenin üç etmenle ilişkili olduğu görülmüştür.
23
yaşın üç; medeni durumun üç; düzenli fiziksel
GÜRSOY ve Ark.
Eğitim düzeyi yüksek olanlar genetik olarak
Tablo 4. Araştırma kapsamındaki bireylerin
değiştirilmiş besinleri, gıda katkı maddelerini,
çevresel risklerle ilgili bilgi kaynaklarına güven
sigarayı,
düzeyleri
hava, su ve besinlerdeki kimyasal
kirliliği, sedanter yaşamı,
böcek ve tarım
küresel
ısınmayı;
kadınlar
hava,
su
ve
besinlerdeki kimyasal kirliliği, böcek ve tarım
ilaçlarının havaya veya suya karışmasını, pasif
içiciliği, bronzlaşmayı, taş ocakları ve yüksek
gerilim hatlarının yakınında yaşamayı, dengeli
beslenenler
içme
sularındaki
TV
Gazete dergi
Doktor
206
12,1
Yararlanma Düzeyi
Dü
Orta
İleri
şük
26,7
44,2
15,0
195
12,8
32,3
41,5
11,3
2,1
196
3,6
8,2
22,4
41,3
24,5
İnternet
181
6,1
13,8
41,5
31,5
7,2
Bilimsel
yayınlar
174
4,0
12,6
24,7
44,3
14,4
Bilgi
kaynakla
rı
ilaçlarının havaya veya suya karışmasını ve
mikropları,
n
Hiç
Çok
ileri
1,9
sigarayı, altın madenlerini, dengesiz ve yetersiz
TARTIŞMA ve SONUÇ
beslenmeyi, alkol kullanmayı ve gecekonduda
çevresel risk faktörlerinin hepsine orta düzeyde
Toplam risk skoru ile sadece düzenli fiziksel
aktivite
ve
istatistiksel
dengeli
anlamlılık
beslenme
arasında
bulunmuştur.
Düzenli
fiziksel aktivite yapanlar (t:2.356 p:0.020)
dengeli
beslendiklerini
belirtenlerin
toplam
(t:2.106
risk
algı
risk algısı olarak kabul ettiğimiz değer olan üçün
üzerinde
daha
bakıldığında
çevre
konusunda
yüksek
Çevresel
olduğunu
risklerden
ozon
tabakasının delinmesi, hava, su ve besinlerdeki
kimyasal
edinme kaynaklarına
vermeleri
göstermektedir.
yüksektir.
Bilgi
skor
farkındalıklarının
ve
p:0.037)
skoru
şişe suları dışındaki
Belediye çalışanlarının
yaşamayı daha riskli olarak algılamışlardır.
kirlilik,
kaynaklarının
en
küresel
kirliliği
ve
ısınma,
stres
en
su
riskli
bulunanlardır. Aynı ölçeği kullandığımız Beyhun
yüksek oranda hiç bilgi almadıklarını belirttikleri
ve
ilk iki kaynak bilimsel dergi-kitap (%13,7) ve
arkadaşlarının
tıp
fakültesi
son
sınıf
öğrencilerinde yaptıkları araştırmada da stres ve
hekimler (%13,2)’dir. (Tablo 3) Oysa en çok
ozon tabakasının delinmesi ilk iki sıradadır (8).
güvenildiği ifade edilen ilk iki kaynak da hekimler
En az riskli bulunan etmenlerin dağılımına
(%24,5) ve bilimsel dergi-kitap (%14,4)’dir.
bakıldığında da benzer durum söz konusudur.
(Tablo 4)
Şişe suları, bronzlaşmak ve barınma koşulları
Tablo 3. Araştırma kapsamındaki bireylerin
çalışmamızda en az riskli etmenler olarak
çevresel
bulunurken, tıp fakültesi öğrencilerinde de şişe
risklerle
ilgili
bilgi
kaynaklarından
yararlanma düzeyleri
suları, iklim değişimi ve barınaksızlık son sırada
yer almıştır. Grupların özeliklerinin çok farklı
Bilgi
kaynak
ları
TV
Yararlanma Düzeyi
n
218
olmasına rağmen çevresel etmenlerle ilgili risk
Hiç
Düşük
Orta
İleri
Çok
ileri
3,7
14,2
53,7
23,9
4,6
Gazetedergi
207
5,8
20,8
43,5
24,6
5,3
Doktor
186
16,1
21,5
36,0
18,8
7,5
İnternet
205
8,3
12,2
33,2
31,7
14,6
Bilimsel
yayınlar
177
17,5
23,7
28,8
22,0
7,9
algılama düzey sıralamalarının benzer olması,
en riskli olarak algılanan
stresin hissedilebilir
olması, ozon tabakasının delinmesinin korkutucu
olması gibi riskin özelliklerine bağlanabilir ve
çevresel etmenlerin özelliklerinin risk algısı
üzerinde
24
etkili
olduğu
sonucu
çıkarılabilir.
İzmir Karşıyaka Belediye Çalışanlarında Çevresel Risk Algılama Düzeyi
Bazı araştırmalar risk algılama düzeyi ile eğitim
diğer etmenler olan kişisel değerler, inançlar,
arasında zayıf, belirgin olmayan fakat pozitif ilişki
politik
görüşler,
kişilik
yapısı,
tehlikeler
olduğunu belirtmektedir (9,10). Bulgularımız da
hakkındaki
bazı tehlikeler için eğitim düzeyinin artmasıyla
nedenle bu alanda yapılacak diğer etmenleri
risk algısının arttığı yolundadır.
araştırabilecek
Cinsiyet ve risk algısı ilişkisini irdeleyen pek
olacağı düşüncesindeyiz. Bir diğer neden de
fazla araştırma yoktur (11). Bazı yazarlara göre
çalışma
kadınlar riskleri daha yüksek algılamaktadır.
homojen bir grup olmaları da olabilir.
Bunun nedenini kimi yazarlar cinsiyet farkına
Televizyon en fazla kullanılan bilgi kaynağıdır (%
atfederken, kimileri de kadınların yeme içmeden,
96.4). Tıp fakültesi öğrencileriyle yapılan bir
temizlikten
olmaları
ve
çocuk
nedeniyle
bakımından
çevreleriyle
sorumlu
daha
bilgileri
sorgulanamamıştır.
kalitatif
grubunun
çalışmaların
Bu
yararlı
belediye çalışanları
gibi
araştırmada da televizyon ilk sırada yer almıştır
ilgili
(13).
Çalışmaya katılanlar riskler konusunda
olmalarına bağlamaktadır (3). Ancak, varyansın
hekimlerden
%1’inin cinsiyete bağlanabileceğini gösteren
güvenilir buldukları bilgi kaynağının hekimler
çalışmaların yanı
olduğunu
sıra (4),
cinsiyetin etkili
yararlanamadıkları
belirtmişlerdir.
oysa
Tıp
en
fakültesi
olduğunu gösteren (5,8) ya da cinsiyetin etkisinin
öğrencileriyle
tutarsız olduğunu belirten çalışmalar (4) da
güvenilir kaynak hekimler olarak saptanmış, en
vardır. Bizim çalışmamızda da toplam risk algısı
çok
skorunu
gözlemlenmiştir (8). Halkı bilinçlendirmede en
etkilemeyen
cinsiyetin,
çevresel
yapılan
bilgiyi
araştırmada
de
hekimlerden
da
en
aldıkları
faktörlerden sadece altısında belirleyici bir faktör
önemli görev hekimlere düşmektedir. Öncelikle
olması, cinsiyete bağlı etkinin tutarsız olduğu
hekimlerin bu konularda bilgili olmalarını ve
görüşünü desteklemektedir.
onlara
Dengeli beslenme ve fiziksel aktivite gibi sağlığı
gerekmektedir.
koruyan ve geliştiren davranışları gösteren
Risk algısı çalışmaları çoğunlukla riskleri kabul
bireylerin toplam risk algı skorları daha yüksektir.
edilebilir
düzeye
Bu da risk algısının risk önleme davranışları
yönetimi
etkinliklerinin
arasında ilişki olduğunu destekleyen literatürle
kullanılmaktadır.
uyumludur
(12).
rolü
çekmeyi
benimsemeleri
hedefleyen
bir
Oysa
risk
parçası
olarak
risk
algısı
çalışmalarından elde edilecek sonuçlar çevresel
risk
risklerin ortadan kaldırılması için toplumsal
algısının mı risk önleme davranışlarına neden
duyarlılığın artırılarak karar vericileri etkilemek
olduğu yoksa risk önleme davranışlarına sahip
ve
olanların mı riskleri daha yüksek algıladığı
Çalışmamız
konusunda kesin bir yargıya varmak mümkün
belirleyici
değildir.
nitelikleri ile ilgili
Risk algısını birincil olarak riskin özeliklerinin
tarafından eğitilmeleri gerekliliğini göstermiştir.
belirlediğini
KAYNAKLAR
alındığında
bu
ve
kesitsel
bu
olarak
gerçekleştirilen
Ancak
verilen
çalışmada
ortalama
bireysel
risk
yüksek
skorları
farklılıkların
ele
önem
1.
harekete
geçirmek
için
kullanılmalıdır.
risk algısında riskin özelliklerinin
olduğunu
ve
toplumun
olarak sağlık çalışanları
Kazgan G. İktisadi Düşünce, 9. Basım
taşımadığını iddia eden (5) psikometrik modeli
İstanbul, Remzi Kitapevi;2000.
destekleyen diğer bir bulgumuz da toplam risk
2.
skoru ile sosyodemografik değişkenler arasında
Sustainable Development in Thailand .
istatistiksel anlamlılık saptamamamız olabilir.
Ancak çalışmamızda dünya görüşünü etkileyen
25
risklerin
Anantho
S.Risk
Perception
and
GÜRSOY ve Ark.
http://www.unescobkk.org/fileadmin/user_upload
algılama düzeyi.
/apeid/Conference/11thConference/papers/5D3_
Bülteni, 2007; 6 (5) : 345-350.
Siriwan_Anantho.pdf (erişim tarihi:20.08.2008)
9.
3.
Risk Analysis 2000;20(1):1-11.
Chauvin B, Hermand D, Mullet E. Risk
TSK Koruyucu Hekimlik
Sjoberg L. Factors in risk perception.
perception and personality facets. Risk Analysis
10.
2007; 27(1): 171-185.
and
4.
risk.Risk Analysis 2000;20:179–193.
Marks J, Martin B, Zadoroznyj M. How
Lazo JK, Kinnell JC, Fisher A. Expert
layperson
perceptions
Australians order acceptance of recycled waste.
11.
Journal of Sociology The Australian Sociological
Rundmo
Association 2008;44(1): 83–99
evaluation
5.
http://www.forskningsradet.
Slimak MW, Dietz T. Personal values,
of
ecosystem
Oltedal S, Moen BE, Klempe H,
T.Explaining
of
risk
perception.An
cultural
theory.
beliefs, and ecological risk perception. Risk
(erişim tarihi :20.08.2008)
Analysis 2006; 26(6):1689-1705.
12.
6.
Stern PC, Dietz T, Abel T, Guagnano
Herrington JE. Risk perception and their relation
GA, Kalof L. A Value-Belief-Norm Theory of
to risk behavior. Annals of Behavioral Medicine
support for social movements: the case of
2004;27(2):125-130).
environmentalism.
13.
Human
Ecology
Review,
Brewer NT, Weinstein ND,Cuite CL,
Vaizoğlu S, Altıntaş H, Temel F, Ahrabi
1999; 6(2 ): 81-97.
AF, Aydoğan D, Bostancı S ve ark.
7.
fakültesi son sınıf öğrencilerinin çevre bilincinin
Yalçınkaya T, Özsoy E. Risk Toplumu:
Bilgi Toplumunun Evriminde Yeni Boyut. Kocaeli
değerlendirilmesi.
TSK
Koruyucu
2003:
Bülteni, 2005; 4 (4): 345-350.
Bir tıp
Hekimlik
http://www.tkgm.gov.tr/turkce/dosyalar/diger%5C
icerikdetaydh342.doc (erişim tarihi: 20.08.2008)
8.
SorumluYazar:
Beyhun NE, Vaizoğlu SA, Mete A, Okur
S, Ongun M, Orçan S, Güler Ç. Hacettepe
Şafak Taner Gürsoy, Yrd. Doç. Dr.
Üniversitesi Tıp Fakültesi 2005-2006 öğretim
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı
dönemi son sınıf öğrencilerinde çevresel risk
Anabilim Dalı 35100 Bornova İzmir
Tel : 232 390 20 65
Faks:232 388 01 71
e-posta: [email protected]
i
26