Hipertansif olgularda transmitral renkli M

286
Orijinal Araştırma Original Investigation
Hipertansif olgularda transmitral renkli M-mod ak›m yay›lma
h›z› ile diyastolik fonksiyonlar›n de¤erlendirilmesi
Evaluation of diastolic function by transmitral color M-mode flow propagation
velocity in hypertensive patients
Dr. Cevad fiekuri, Dr. Talat Tavl›, Dr. Selahattin Danahalilo¤lu, Dr. Hakan Göçer,
Dr. Özgür Bayturan, Dr. Ozan Ütük, Dr. Ali R›za Bilge, Dr. Hakan T›k›z, Dr. U¤ur Kemal Tezcan
Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi, Kardiyoloji Anabilim Dal›, Manisa
ÖZET
Amaç: Hipertansif olgularda sol ventrikül diyastolik ifllev bozuklu¤u kalp yetersizli¤inin en önemli nedenlerinden biridir. Bu çal›flmada hipertansif olgularda transmitral diyastolik renkli M-mod ak›m yay›lma h›z› (FPV) ile sol ventrikül diyastolik fonksiyonlar›n›n de¤erlendirilmesi ve Doppler parametreleri ile karfl›laflt›r›lmas› amaçland›.
Yöntemler: Çal›flmaya yafl ortalamas› 52.7 ± 5.9 olan 21’i erkek, 18’kad›n toplam 39 hipertansif olgu al›nd›. Transmitral diyastolik E ve A h›zlar›, E dalgas› deselerasyon zaman› (DZ) ve izovolümik gevfleme zaman›n›n (‹VGZ) ölçümü “pulsed” Doppler yöntemi ile yap›ld›. Mitral
renkli M-mod FPV’nin ölçümü için renkli M-mod ile saptanan “aliasing” (mavi görüntü kaymas›n›n) h›z›n›n e¤imi ölçüldü.
Bulgular: Hastalar›m›zda FPV ortalama de¤eri 36.3 ± 7.9 cm/s olarak saptand› ve FPV ile mitral diyastolik E/A oran› (0.8 ± 0.3) aras›nda istatistiksel olarak anlaml› olmayan zay›f bir iliflki görüldü (r=0.116, p=0.481). Ayr›ca, FPV ile DZ, ‹VGZ ve interventriküler septum (‹VS) kal›nl›¤› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› iliflki saptand› (s›ras›yla, DZ için r = -0.715, p<0.01; ‹VGZ için r = - 0.736, p<0.01; ‹VS kal›nl›¤› için r =
– 0.498 ve p<0.01). En güçlü istatistiksel iliflki FPV ile ‹VGZ aras›nda saptand›.
Sonuç: Renkli M-mod FPV, hipertansif olgularda diyastolik ifllevlerin de¤erlendirilmesinde kullan›lan DZ ve ‹VGZ ile korelasyon göstermektedir. Ak›m yay›lma h›z›, sol ventrikül gevfleme h›z› ile iliflkili olan, ayn› zamanda sol ventrikül dolufl bas›nc›ndan etkilenmeyen bir parametre olarak rutin ekokardiyografik incelemelerde kullan›labilir. (Anadolu Kardiyol Derg 2004; 4: 286-9)
Anahtar kelimeler: Hipertansiyon, diyastolik fonksiyon bozuklu¤u, ak›m yay›lma h›z›
ABSTRACT
Objective: Diastolic dysfunction is considered as the most important cause of heart failure and morbidity in hypertensives. This study was
designed to evaluate the relationship between the transmitral diastolic color M-mode flow propagation velocity (FPV) and left ventricular relaxation by using Doppler echocardiography.
Methods: In the present study, thirty-nine patients (21 male, %58.3, age mean 52.7 ± 5.9 years) with hypertension stage-I and over, were
included. Transmitral diastolic E and A velocities, E-deceleration time (DT) and isovolumic relaxation time (IVRT) were measured by pulse Doppler method. We performed color M-mode technique for measurement of FPV of transmitral diastolic flow in the apical four-chamber view. We measured slope of aliasing velocity (blue aliasing) determined by color M-mode images.
Results: Flow propagation velocity values were not statistically related with age and gender, whereas differentiation of age groups were estimated as poor parabolic relationship, specially in patients over fifty years, FPV is estimated to be decreasing. Color M-mode FPV
is correlated with DT, (r = -0.715, p<0.01), IVRT (r = -0.736, p<0.01) and interventricular septum thickness (r = –0.498, p<0.01), but not correlated with E/A ratio.
Conclusion: Color M-mode FPV is correlated with DT and IVRT, which are important parameters for evaluation of diastolic function in
hypertensive patients. This parameter is related with left ventricular relaxation and should be considered as a routine echocardiographic evaluation, because it is not affected by minimal changes in left ventricular filling pressure. (Anadolu Kardiyol Derg 2004; 4: 286-9)
Key words: Hypertension, diastolic dysfunction, flow propagation velocity
Girifl
Hipertansif olgularda egzersiz kapasitesindeki azalman›n en
önemli nedeni sol ventrikül (LV) diyastolik kalp yetersizli¤idir.
Son y›llarda yap›lan çal›flmalarda konjestif kalp yetersizli¤i olan
olgular›n büyük bölümünde temel patofizyolojik bozuklu¤un diyastolik fonksiyon bozuklu¤u oldu¤u gösterilmifltir (1-3). Hipertansiyon, sol ventrikül (LV) diyastolik fonksiyonlar›n› etkileyerek
diyastolik kalp yetersizli¤ine neden olmaktad›r. Hipertansiyona
ba¤l› diyastolik fonksiyon bozuklu¤unun, asemptomatik evreden
Yaz›flma adresi : Dr. Cevad fiekuri, Erzene Mah. 113. Sok. No: 31, Çamyuva-Bornova-‹zmir, Tel.: 0232 375 66 48, Fax: 0236 237 02 13, E-mail: [email protected]
Not: Bu çal›flman›n özeti ‘‘Turkish-Italian-Spanish Hypertension and Atherosclerosis’’ kongresinde sözlü olarak sunulmufltur.
Anadolu Kardiyol Derg
2004;4: 286-9
klasik konjestif kalp yetersizli¤ine kadar genifl klinik özellikleri
bulunmaktad›r. Diyastolik fonksiyonlar bu denli önemli olmas›na
ra¤men diyastolik fonksiyon bozuklu¤unun, diyastolik kalp yetersizli¤inin anamnez ve klinik muayene ile teflhisi ve sistolik fonksiyon bozuklu¤undan ayr›m› oldukça zordur.
Doppler ekokardiyografideki ilerlemeler, Doppler ak›m-h›z
e¤risinin daha kapsaml› irdelenmesi, diyastolik fonksiyonlar›n
daha iyi anlafl›lmas›na neden olmufltur. Ancak bu yöntemlerle
elde edilen verilerin kalp h›z›, ventrikül yüklenme koflullar›, hastan›n yafl›, hatta yat›fl pozisyonundan etkilendi¤i bilinmektedir.
Bu etkileflim konvansiyonel Doppler indekslerinin klinik kullan›m›n› s›n›rlamaktad›r (4,5). Bu durum araflt›rmac›lar› diyastolik
fonksiyonlar›n belirlenmesinde alt›n standart olan invazif yöntemlerle en uyumlu yeni yöntemler üzerinde çal›flmaya sevk etmifltir. Bu yeni yöntemlerden biri olan LV dolufl ak›m›n›n renkli
M-mod ile ölçülen kavite içerisine yay›lma h›z› (flow propagation velocity, FPV) olup, ilk olarak Brunn ve ark.lar› (6) taraf›ndan
bir LV gevfleme indeksi olarak tan›mlanm›flt›r. Bu çal›flmada hipertansif olgularda transmitral diyastolik renkli M-mod FPV ile
LV diyastolik fonksiyonlar›n›n de¤erlendirilmesi ve klasik Doppler parametreleri ile karfl›laflt›r›lmas› amaçland›.
Yöntemler
Ocak-2001 ile Temmuz-2001 tarihleri aras›nda Celal Bayar
Üniversitesi Kardiyoloji Anabilim Dal› poliklini¤ine baflvuran hipertansiyon tan›s› alm›fl ancak herhangi bir antihipertansif tedavi almayan 39 hasta çal›flmaya al›nd›. Olgular›n tan›s›nda JNC-VI
k›lavuzu esas al›nd› (7). Sistolik kan bas›nc› 140 mmHg ve/veya
diyastolik kan bas›nc› 90 mmHg’n›n üzerinde olanlar hipertansif
olarak kabul edildi. Antihipertansif tedavi kullananlar, 60 yafl üstü hastalar, kardiyomiyopatiler ve iskemik kalp hastal›¤› olan olgular çal›flma d›fl› b›rak›ld›. “Hewlett-Packard Image Point” ekokardiyografi cihaz› ile 2.5 MHz kardiyak transduser kullan›larak
hastalar›n sol yan pozisyonunda standart ekokardiyografik ölçümlerinin yan›nda pulse Doppler yöntemi kullan›larak transmitral erken (E) ve geç (A) diyastolik dolufl h›zlar›, E/A oran›, deselerasyon zaman› (DZ), izovolümik gevfleme zaman› (‹VGZ) ve
renkli M-mod tekni¤iyle renkli M-mod FPV ard›fl›k 3’er kez ayn›
araflt›rmac› taraf›ndan elde edilerek gözlemci aras› de¤iflkenli¤i
de¤erlendirildi.
“Pulsed” Doppler mitral kapak ak›m paternini kaydetmek
için en uygun pozisyon Doppler dalgalar›na paralel düflmesi
nedeniyle apikal 4 boflluk olarak seçilmifltir. Çal›flmay› standart
hale getirmek için mitral kapak bölgesinde örnek volümü annuler çizginin 1 cm üstündeki mitral kapakç›k uçlar›na efl gelen
nokta üzerine koyarak “pulse” Doppler kay›tlar› al›nd›. Deselerasyon zaman›n› ölçmek için E ak›m h›z›n›n en yüksek noktas›
ile azalarak bazal çizgiye indi¤i nokta aras›ndaki süre ölçüldü.
Mitral kapak E ve A ak›m h›zlar›n›n en yüksek de¤erleri bulunarak E/A oran› hesapland›. ‹zovolümik gevfleme zaman› ölçümü
için örnek volümü mitral kapakç›k uçlar›na denk gelecek flekilde yerlefltirdikten sonra transduser LV ç›k›fl yoluna do¤ru yönlendirildi. Aort Doppler ak›m› görüldü¤ünde aort ak›m›n›n bitti¤i
nokta ile mitral ak›m›n bafllad›¤› nokta aras› ölçülerek IVGZ bulundu. ‹nterventriküler septum (‹VS) için parasternal uzun akstan iki boyutlu ve M-mod teknikleri kullan›larak yap›lan ölçümlerin ortalamas› al›nd›.
Transmitral FPV apikal 4 boflluktan örnek hacim mitral annulus üzerine yerlefltirildikten sonra renkli M-mod tekni¤i ile ölçül-
fiekuri ve ark.
Hipertansiflerde transmitral renkli M-mod ve diyastolik fonksiyonlar
287
dü (Resim 1). Bunun için renkli M-mod görüntüde saptanan “aliasing” (mavi görüntü kaymas›n›n) h›z›n›n e¤imi ölçüldü. Renkli
görüntüdeki mavi “aliasing”in görüntülenebilmesi için Nyquist
limiti (NL) hastadan hastaya optimal de¤erlere ayarland›. Erken
dolufl dalgas›n›n NL’yi aflmad›¤› ve “aliasing” oluflmad›¤› durumlarda ise erken doluflun ikinci faz›nda kaydedilen, s›n›rlar net
olarak seçilebilen ilk efl h›z hatt›n›n e¤imi ölçüldü.
‹statistiksel Analiz
“Pulsed” Doppler ve renkli M-mod FPV ölçümleri yap›ld›ktan
sonra veriler “2-tailed” korelasyon testi, Mann-Whitney U testi,
Wilcoxon-W testi ile istatistiksel analize tabi tutuldu. Yafl, cinsiyet, sigara içme öyküsü ve hipertansiyon için aile öyküsü ile FPV
aras›ndaki istatistiksel iliflki Mann-Whitney U testi ve WilcoxonW testi ile analiz edildi. Transmitral FPV ile di¤er klasik ekokardiyografik diyastolik fonksiyon parametreleri (DZ, ‹VGZ), ‹VS ve
mitral E/A oran›) aras›ndaki istatistiksel iliflkiyi ortaya koymak
içinse “2-tailed” korelasyon testi kullan›ld›.
Bulgular
Olgular›n demografik özellikleri Tablo 1’de verilmifltir. Hastalar›n yafl› ve cinsiyeti ile FPV aras›nda istatistiksel olarak anlaml› iliflki yoktu (p>0.05). Ancak hastalar yafl gruplar›na göre analiz
edildi¤inde yafl ile FPV aras›nda zay›f bir parabolik iliflki saptand›. Özellikle 50 yafl›ndan sonra FPV azalmakta idi. Olgular›n yafl
ve cinsiyeti ile ‹VS, DZ, ‹VGZ ve E/A oran› aras›nda istatistiksel
bir iliflki bulunamad› (p>0.05).
Transmitral FPV ortalama 36.3 ± 7.9 cm/s, mitral E/A oran› ise
0.8 ± 0.3 bulunmufl olup, mitral E/A oran› ile FPV aras›nda zay›f bir
iliflki saptand›. Mitral E/A oran› azald›kça FPV de azalmaktayd›.
Ancak bu iliflki istatistiksel olarak anlaml› de¤ildi (r=0.116,
p=0.481). Ortalama DZ 254 ± 19.7 ms bulunmufl olup, FPV ile DZ
aras›nda iliflki saptand›. Bu durum istatistiksel olarak anlaml› idi
(r= -0.715, p<0.01). Ortalama ‹VGZ 120.5 ± 13.1 ms olup, en güçlü
istatistiksel iliflki FPV ile ‹VGZ aras›nda saptand› (r = -0.736,
p<0.01). Ortalama ‹VS 1.19 ± 0.08 cm bulunmufl olup, FPV ile ‹VS
aras›nda anlaml› bir iliflki saptand›. Bu iliflki DZ ve ‹VGZ kadar
güçlü olmamakla beraber istatistiksel olarak anlaml› idi
(r= –0.498, p<0.01) (Tablo 2).
Tart›flma
Diyastolik fonksiyonlar›n noninvazif belirlenmesinde iki boyutlu, M-mod ve Doppler ekokardiyografi uzun y›llar kullan›lm›fl
olup, bu yöntemlerle elde edilen verilerin kalp h›z›, ventrikül yüklenme koflullar›, hastan›n yafl›, hatta yat›fl pozisyonundan etkiTablo 1. Olgular›n demografik özellikleri
Hastalar
Yaflfl,, y›l
40-50
50-61
Cinsiyet
Kad›n
Erkek
Sigara kullan›m›
Aile öyküsü
Say› (%)
13 (%33)
26 (%67)
18 (%46)
21 (%54)
17 (%44)
19 (%47)
ve ark.
288 fiekuri
Hipertansiflerde transmitral renkli M-mod ve diyastolik fonksiyonlar
lendi¤i bilinmektedir. Bu etkileflim konvansiyonel Doppler indekslerinin klinik kullan›m›n› s›n›rlamaktad›r. Renkli M-mod yöntemi teknik olarak bir çeflit “pulsed” Doppler olmakla beraber
baz› farkl›l›klar› vard›r. En önemlisi konvansiyonel “pulsed”
Doppler ile örnek hacminin kondu¤u sabit bir noktaya ait h›z-zaman bilgileri elde edilirken, renkli M-mod tekni¤i ile k›lavuz kursörün geçti¤i bir hat boyunca renkle kodlanm›fl h›z-zaman de¤iflimi görüntülenmektedir. Yani, elde edilen bilgi, bir hat üzerinde
belli aral›klarla dizilmifl çok say›da noktan›n oluflturdu¤u uzaysal
bir kesite aittir ve belli h›z aral›klar› belli renkler ile kodlanm›flt›r.
Çal›flman›n sonuçlar›na göre FPV ile en güçlü iliflki DZ ve
‹VGZ aras›nda saptand›. Bu hastalarda FPV azald›¤›nda DZ ve
‹VGZ artmaktayd›. Ayn› flekilde ‹VS ile FPV aras›nda negatif korelasyon saptand›. Bu korelasyon di¤er iki parametre kadar güçlü olmamakla beraber istatistiksel olarak anlaml› idi. Mitral E/A
oran› ve FPV aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmad›. Bu FPV’nin LV
dolufl bas›nc›ndan konvansiyonel transmitral Doppler indekslerine oranla daha az etkilendi¤i ve temel olarak erken diyastolik
evrede aktif relaksasyon h›z›yla iliflkili oldu¤unu göstermektedir.
Kitabatake ve ark.lar›n›n (8) yapt›¤› çal›flmada, transmitral ak›m
örne¤inde psödo-normalizasyon saptanan iskemik kalp hastal›¤›
ve dilate kardiyomiyopatisi olan hastalarda FPV’nin Tau (erken
diyastolde LV’ün bas›nc›ndaki azalma süresi) ile iyi korelasyon
gösterdi¤i saptanm›flt›r. Bu çal›flma sonucunda, FPV’nin diyastolik fonksiyonlar›n de¤erlendirilmesinde kullan›fll› invazif olmayan
bir parametre oldu¤u ortaya ç›km›flt›r (8,9). Onbafl›l› ve ark. (10)
taraf›ndan yay›nlanan bir çal›flmada aort yetersizli¤i olan olgularda, FPV’nin anjiyografik yöntemler ve klasik Doppler ölçümleri ile elde edilen bulgularla korele oldu¤u gösterilmifltir.
Tablo 2. FPV ile transmitral diyastolik Doppler parametreleri ve ‹VS
kal›nl›¤› aras›ndaki iliflflkki
Doppler göstergeler
FPV (cm/s)
E/A
DZ (ms)
‹VGZ (ms)
‹VS (cm)
Ortalama
36.3 ± 7.9
0.8 ± 0.3
254 ± 19.7
120.5 ± 13.1
1.19 ± 0.08
r
p
0.116
-0.715
-0.736
-0.498
0.481
<0.01
<0.01
<0.01
DZ: Deselerasyon zaman›, E/A: Mitral E/A oran›, FPV: Ak›m yay›lma h›z›, ‹VGZ: ‹zovolümik
gevfleme zaman›, ‹VS: ‹nterventriküler septum,
Anadolu Kardiyol Derg
2004;4: 286-9
Hastan›n yafl›, cinsiyeti, hipertansiyon aile öyküsü ve sigara
kullan›m› FPV üzerinde etkili görünmemekteydi. Daha önce yap›lan çal›flmalarda cinsiyet klasik diyastolik fonksiyon parametreleri üzerine etkili görülmemifl, ancak artan yaflla beraber sol
ventrikül diyastolik dolufl parametrelerinin sa¤a göre daha fazla
de¤ifliklik gösterdi¤i bulunmufltur (11). Hastalar›n yafl› ile FPV
aras›nda istatistiksel olarak anlaml› iliflki yoktu. Ancak, hastalar›
yafl gruplar›na ay›rarak analiz etti¤imizde yafl ile FPV aras›nda
zay›f bir parabolik iliflki saptand›. Özellikle 50 yafl›ndan sonra FPV
azalmakta idi. Bu durum 50 yafl üzeri hastalar›n daha ileri hipertansiyon evrelerinde olmas›yla aç›klanabilmekle beraber, çal›flmam›zda hasta say›s›n›n düflük olmas› nedeniyle ilerleyen çal›flmalarda daha büyük hasta gruplar›yla daha güçlü parabolik bir
iliflki saptanabilir. Yap›lan çal›flmalarda mitral kapak ak›m örne¤inin yafltan etkilendi¤i gösterilmifltir. Normal de¤erler 50 yafl
üstü ve alt› diye ayr›labilir. Yafl ilerledikçe E/A oran› küçülmeye
bafllar, E ak›m h›z› 1’den küçük olur, DZ normal de¤erlerin üzerine ç›kar (12).
Yeni yap›lan çal›flmalarda gerek hayvan ve gerekse insanlarda önyükün azalmas› mitral E ak›m h›z›nda belirgin azalmaya
neden oldu¤u halde FPV’de anlaml› de¤ifliklik yapmad›¤› ve
FPV’nin sol ventrikül relaksasyonu için alt›n standart olarak kabul gören Tau ile iyi düzeyde ba¤›nt›l› oldu¤u ortaya konmufltur
(14-15). Bir baflka çal›flmada hastalar›n transmitral ak›m örnekleri ve FPV’leri bazal flartlarda yatar pozisyonda, Trendelenburg
60 derecede, ters Trendelenburg 45 derecede ve yaklafl›k 40
mmHg bas›nca üflerken ve amil nitrit inhalasyonunun hemen ard›ndan görüntülenmifltir. Transmitral E ak›m h›z› belirgin olarak
Trendelenburg pozisyonunda art›p amil nitritle azal›rken, FPV’de
de¤iflim gözlenmemifltir (4).
Bununla birlikte, hangi yöntem kullan›l›rsa kullan›ls›n elle yap›lan ölçümlerde, özellikle görüntünün yeterince net elde edilemedi¤i hastalarda kiflisel farkl›l›klar kaç›n›lmazd›r (16). Son zamanlarda gözlemciler aras›ndaki de¤iflkenli¤i azaltmak ve elle
yap›lan ölçüm zorlu¤unu gidermek amac›yla sol ventrikül kavitesinde istenen noktadaki pik ak›m h›z›n› belirleyen bilgisayar
programlar› gelifltirilmifltir. Karfl›m›za ç›kan problem ise ölçüm
yöntemlerinden hangisinin daha güvenilir ve tekrar edilebilir sonuçlar verdi¤inin belirsizli¤idir. Ayr›ca, de¤iflik yafl gruplar›na ait
normal de¤erlerin henüz belirlenmemifl olmas› da klinik kullan›m›n› flimdilik k›s›tlamaktad›r (17).
Sonuç olarak FPV, sol ventrikül dolufl bas›nc›ndaki küçük
de¤iflikliklerden etkilenmeyen ve sol ventrikül relaksasyonu ile
yak›n iliflkili, güvenilir bir parametre oldu¤u, diyastolik fonksiyonlar›n de¤erlendirilmesinde rutin ekokrdiyografinin bir parças› olmas› gerekti¤i düflünülmektedir.
Kaynaklar
1.
2.
3.
fiekil 1. Transmitral ak›m yay›lma h›z›n›n renkli M-mod tekni¤i ile
ölçülmesi.
William CL. Assessment of normal and abnormal cardiac function.
In: Braunwald E, Zipes DP, Libby P, editors. 6th ed. Heart Disease.
A Textbook of Cardiovascular Medicine. Philadelphia, Pennsylvania: W.B.Saunders; 2001. p. 479-502.
Zile MR, Gaasch WH, Carroll JD, et al. Heart failure with a normal
ejection fraction: is measurement of diastolic function necessary
to make the diagnosis of diastolic heart failure? Circulation 2001;
104: 779-82.
Kawaguchi M, Hay I, Fetics B, Kass DA. Combined ventricular
systolic and arterial stiffening in patients with heart failure and
preserved ejection fraction: implications for systolic and diastolic
Anadolu Kardiyol Derg
2004;4: 286-9
reserve limitations. Circulation 2003; 107: 714-20.
Gordon VM, Opfer-Gehrking TL, Novak V, Low PA. Hemodynamic
and symptomatic effects of acute interventions on tilt in patients
with postural tachycardia syndrome. Clin Auton Res 2000;10: 29-33.
5. Tokushima T, Reid CL, Gardin JM. Left ventricular diastolic function in the elderly. Am J Geriatr Cardiol 2001; 10: 20-9.
6. Brunn P, Tribouliloy C, Duval M, et al. Left ventricular flow propagation during early filling is related to wall relaxation. J Am Coll
Cardiol 1992; 20: 420-32.
7. The sixths report of the Joint National Commitee on prevention,
detection, evaluation and treatment of high blood pressure [published correction appears in Arch Intern Med. 1998;158:573]. Arch Intern Med. 1997;157: 2413-46.
8. Kitabatake A, Mikami T, Nishihara K, Onozuka H. Clinical significance of noninvasive assessment of left ventricular diastolic function by Doppler echocardiography. J Cardiol 2001; 1: 109-13.
9. Parthenakis FI, Kanoupakis EM, Kochiadakis GE, et al. Left ventricular diastolic filling pattern predicts cardiopulmonary determinants of functional capacity in patients with congestive heart failure. Am Heart J 2000; 140: 338-44.
10. Onbasili OA, Tekten T, Ceyhan C, Ercan E, Mutlu B. A new echocardiographic method for the assessment of the severity of aortic
regurgitation: color M-mode flow propagation velocity. J Am Soc
Echocardiogr 2002; 15: 1453-60.
4.
fiekuri ve ark.
Hipertansiflerde transmitral renkli M-mod ve diyastolik fonksiyonlar
289
11. Yu CM, Sanderson JE, Chan S, Yeung L, Hung YT, Woo KS. Right
ventricular diastolic function in heart failure. Circulation 1996; 93:
1509-14.
12. Tokushima T, Reid CL, Gardin JM. Left ventricular diastolic function in the elderly. Am J Geriatr Cardiol 2001; 10: 20-9.
13. Coelho L, Pires R, Costa M, et al. Mitral flow propagation velocity
assessed with M-mode color Doppler in patients with dilated cardiomyopathy. Rev Port Cardiol 2001; 20 : 39-44.
14. Voon WC, Huang CH, Lin TH, Chu CS, Chen HH, Sheu SH. Left ventricular inflow propagation velocity: Comparisons between pulsed
wave and color M-mode Doppler Echocardiography. J Am Soc Echocardiogr 2002; 15: 1461-7.
15. Sessoms MW, Lisauskas J, Kovács SJ. The left ventricular color
M-mode Doppler flow propagation velocity Vp: In vivo comparison
of alternative methods including physiologic implications. J Am
Soc Echocardiogr 2002; 15: 339-48.
16. Nishihara K, Mikami T, Takatsuji H, et al. Usefulness of early diastolic flow propagation velocity measured by color M-mode Doppler technique for the assessment of left ventricular diastolic function in patients with hypertrophic cardiomyopathy. J Am Soc Echocardiography 2000; 13: 801-8.
17. Andren B, Lind L, Hedenstierna G, Lithell H. Left ventricular diastolic function in a population sample of elderly men. Echocardiography 1998; 15: 433-50.