kamu etıgı

TÜRKİYE VE ORTA DOĞU AMME İDARESİ ENSTİTÜSÜ
KAMU ETIGI
SEMPOZYUM
BİLDİRİLERİ
25-26 Mayıs 2009
TODAİE-ANKARA
1
TODAİE Yayın No: 347
ISBN 978-975-8918-29-4
© 1. Basım, Mayıs 2009
Kam u Etiği
Sempozyum Bildirileri 1-2
© 2009, TODAÎE
B u kitabın bütün haklan Türkiye v e Ortadoğu A m m e İdaresi E nstitüsü’ne aittir.
Y ayınevinin yazılı izni olm aksızın, kitabın tümünün veya bir kısmmıri
elektronik, m ekanik veya fotokopi yoluyla basım ı, yayım ı, çoğaltm a v e dağıtım ı yapılam az.
B u kitapta yayım lanan bildiriler yazarın k işisel görüşünü yansıtır.
. Y ayım lanan yazılar kaynak gösterilerek kullanılabilir.
d iz g i
Çiğdem Gülmez
KAPAK TASARIMI
Hilal Görgülü
Baskı ve C ilt
D esen O fset A .Ş.
B irlik M ahallesi, 4 4 8 . Cadde, 47 6 . Sokak, N o: 2 Çankaya A N K A R A
Tel: 0 3 1 2 4 9 6 4 3 43
Bu yayın TÜBİTAK’ın desteği ile basılmıştır.
Türkiye v e Orta D oğu A m m e İdaresi Enstitüsü
85. C adde (Eski 1. C adde), N o: 8 ,0 6 1 0 0 Y ücetepe A N K A R A
Tel: O 3 1 2 231 73 60
Faks: O 312 231 38 81 ,
e-posta: etik2009@ todaie.gov.tr
URL: w w w .todaie.gov.tr/sem pozyum
TÜRK-İSLAM DÜŞÜNCE TARİHİNDE
KAMU ETİĞİ ANLAYIŞI EL-MÂVERDÎ
ÖRNEĞİ
h a AKALm*
Ö zet
Y önetim alanında etik bozulm a v e çöküntü, toplumun tem el dinamiklerini sarsıcı bir etkiye sa­
hiptir. İdeal yönetim ve. yönetici konusu tarih boyunca b ilim ve düşünce adam lannı m eşgul etm iş ve
onları bu konuda eserler üretm eye yöneltm iştir.
E l-M averdi, Türk-İslam düşünce tarihinde ö zellik le kamu yönetim inin birçok alanında yazdığı
eserlerle dünya çapında bir üne sahiptir. E l-A hkam u’s-Sultaniyye, K itabu’l-V ezara/E debü’lV ezir/K avaninü’l-V üzera v e S iy a setü ’l-M ülk, Tuhftü’I-M ülukiyye, T esh ü ’n-Nazar v e T a’c ilü ’zZafer, N asihatü’l-M üluk, E debü’l-K adi vb kütaplannda, devlet başkanı, üst düzey devlet yöneticileri,
adli m ekanizm adaki bürokratlar v e diğer alt düzey kam u yöneticilerinin nitelikleri, yönetim de dikkat
etmeleri gereken konular, kamu yönetim i teorisi v e uygulam ada karşılaşılan güçlükler vb konuları
derin bir vukufıyetle e le almıştır.
Kamu yönetim inde etik anlayışı v e uygulam ası, el-M averd i’nin üzerinde önem le durduğu bir
konudur. Çünkü el-M averd i’ye göre toplumun v e devletin huzur ve m üreffeh bir şekilde yaşam ası,
kamu yönetim inin etik olarak olgun ve yetkin olm asına bağlıdır.
GİRİŞ
Siyaset, ahlâkî esaslara uygun olarak yapılabilir mi? Siyasetçiler bir ahlâkî
kurala tabi midirler? Siyaset ve ahlâk münasebetleri nasıl düzenlenebilir? Vb
sorulara aranan cevaplar ve kamu yönetiminin nasıl ve yöneticilerinin hangi
niteliklere sahip olması gerektiği konusu ilk çağlardan itibaren birçok düşünür
tarafından tartışıhmş ve değişik görüşler ortaya konmuştur. Platon’un Devlet’inden Fârâbî’nin el-Medînetü’l-Fâdıla’sma, Yusuf Has Hâcib’in Kutadgu
Bilig’inden Koçi Bey’in
Risale’sine,
el-Mâverdî’nin
el-Ahkâmü’sSultâniyye'sinden İbn Haldûn’ım Mukaddime’sine, Machavelli’nin Hükümdar’mdan Rousseau’nun Sosyal Sözleşmesi’ne, Locke’un Hükümet Üzerine
İkinci İnceleme’sine kadar çok bilgin, filozof ve bürokrat; devlet ve devlet adam­
lığı üzerine kafa yormuş, görüş ve tecrübelerini eserlerinde sunmuşlardır.
Etik ve Kamu Yönetiminde Etik
Etik, ahlakilik kavramı karşıhğmda kullamlan bir kavram olup, felsefi bir di­
siplin (ahlâkbilim) olarak ahlâk eylem bilimi; insanm bireysel ve toplumsal iliş­
kilerini nasıl yönlendirmesi gerektiğini, iyi ve kötü söz ve davramşı belirleyecek
ölçütlerin neler olabileceğini inceleyen bilim dalıdır (Bolay, 1987: 6; Demir ve
Acar 1992: 18). Bir kişinin ya da grubun dâvramşlarma rehberlik eden, doğrunun
veya yanlışm, iyi veya kötünün standartlarım oluşturan (dürüstlük, güvenirlik.
’ Doktora Ö ğrencisi, Marmara
A nadolu L isesi
O. Sos.
B il. Ens.; Ö ğretm en, M illi E ğitim Bakanlığı, İstanbul/Eyüp
166
Kamu Etiği
adaletli olmak vb) moral ilkelerin kodu, olarak da tammlamnaktadır (Kılavuz
2004: 16).
, Siyasetin genel, amacı toplumda “iyi”yi, “ortak iyi”yi ve toplumsal mutluluğu
(saadeti) yakalamaktır. Özel amacı ise, toplumlann siyasi birlik iradesini, dış
güvenlik ve iç mutabakatlarla, yine toplumun bütünlüğü ve bağımsızlığı içinde
gerçekleştirmek ve muhafaza etmektir. Siyaset, ahlâk veya değer üretmemesine
rağmen; toplum, sosyal yapı ve doku ahlâklı insan istemektedir. Olması gereke­
nin üzerinde araştırma yapıp onu düzenlemeye çalıştığına göre, ahlâk, siyasetin
iyi toplum yaratma amacma mutabakat göstermektedir (Bolay 1997:1303-1305).
Strauss’un tanımıyla siyaset felsefesi, hem siyasal olan şeylerin, hem de doğru ya
da iyi siyasal düzenin doğasını gerçekten bilmek isteyen bir girişimdir (Severcan
1999: 123).
Siyaset felsefesinin en önemli alanlarmdan biri “evren-birey ve siyasi meka­
nizmalar” arasmdaki anlamlı ilişkinin nasıl kurulacağıdır. Siyaset felsefecileri,
. yönetim ilkeleri ve mekanizmaları arasmda kurulan anlamlı bir ilişki ürünü olan
bu ahengin, diğer bir ifadeyle erdemli ideal toplumun nasıl kurulacağma dair
teorik ve pratik bir çaba içinde olmuşlardır (Davutoğlu 1997: 1298).
Kamu yönetiminde etik, kamu yöneticilerinin, karar alırken ve kamu hizmet­
lerini yürütürken uymaları gereken tarafsızlık, dürüstlük, sosyal adalet, saydam­
lık, hesap verebilirlik, kamu yararı gözetme gibi birtakım ahlâkî ilke ve değerler
bütününe denir. Bu ilke ve değerleri benimseyen, karar ve işlemlerinde uygula­
yan yönetime “etik yönetim” adı verilmektedir (Eryılmaz, 2008: 330 vd.).
Etik ilkeler geliştirilirken göz önünde bulundurulan genel ölçüler adalet ilke­
si, insan haklan ilkesi, faydacılık ve bireysellik ilkeleridir. Kamu yönetimi örgüt­
lerinde kamusal hizmetleri sunmakla yükümlü kamu görevlilerinin, eylem ve
işlemlerle ilgili kararları alırken, ortaya koyacakları hareket tarzı ya da düşünce­
nin dayanağınm ne olacağma dair farklı yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu yakla­
şımlardan birisi; iyi niyet, değer, ödev ve sorumluluk gibi kavramları, yapılan
eylem ve işlemlere temel dayanak olarak gören ve öncülüğünü Kant’m yaptığı
deontolojik yaklaşımdır. Bir diğer yaklaşım ise yapılan eylem ve işlemlerin so­
nucunu ve faydayı temel alan ve öncülüğünü Mili ve Bentham’m yapüğı teleolojik yaklaşımdır (Kılavuz 2004: 26-27).
E tik Yozlaşma ve Yolsuzluk
Yozlaşma, kamu görevlilerinin görevleriyle ilgili menfaat sağlamalarım,
hizmet sunumunda bazı kişi ve gruplara ayncalık tamnmasmı ve her tür kayır­
macılığı ifade eden bir kavramdır. Siyasal kararlarm almması aşamasında, siya­
sal yönetimin, elindeki yetkiyi, çıkar gözeterek, yasal düzenlemelere aykırı bir
şekilde kullanmasına ise siyasal yolsuzluk denmektedir. Yönetsel yolsuzluk ise
yönetsel işlevlere ilişkin kamu yetkisinin, kamu yönetimi ya da politika uygula­
ma sürecinde çıkar gözetilerek yasal düzenlemelere aykırı olarak kullaralmasıdır
(Eken. - Şen 1997: 1077-1078; Aktan 1997: 1064 vd).
Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Kamu Etiği Anlayışı
167
Sosyal denetimi sağlayan mekanizmalar, kendileriyle tutarlı bir zihniyet te­
meline dayanmıyorlarsa, hiçbir sosyal ve ekonomik tedbir aracılığıyla adalet
terazisinin kötü kuUammmın doğuracağı yolsuzluk ve ahlâksızlığm önüne
geçemez (Davutoğlu 1997: 1297 vd).
Mâverdî’nin Hayatı ve Eserleri
Siyaset ve ahlâk teorileriyle tanınan Şâfîî hukukçusu el-Mâverdî’nin tam adı
Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Mâverdî’dir. 364/974-75’te
Basra’da dünyaya gelen el-Mâverdî 450/1058’de Bağdat’ta vefat etmiştir. Babası
gülsuyu (“mâü’l-verd”) imalatıyla uğraştığmdan el-Mâverdî lakabıyla şöhret
bulmuştur. Mâverdî, döneminin klasik eğitimini aldıktan sonra değişik şehirlerde
kadılık (“kâdî”/hâkim) ve baş kadılık (“kâdi’l-kudât) yapmış, Büveyhîler’in
sarayında müsteşarlık ve diplomatlık görevlerinde bulunmuş, ömrünün son on iki
senesini tedris ve telifle geçirmiştir (Kallek, 2003; 180 vd). el-Mâverdî’nin başlı­
ca eserleri şunlardır:
1. İslâm hukuku, tefsir, dil ve hadîse dair olanlar:
el-Hâvi’l-Kebîr, el-İknâ‘, Tefsîrü’l-Kur’ân, Emsâlü’l-Kur’ân, A ’lâmü’nNübüvve (Delâilü’n-Nübüvve);
2. İslâm kamu hukukunun klasikleri ve ilk müstakil kitaplan olarak gösteri­
lenler:
el-Ahkâmü ’s-Sultâniyye,
Kavânînü’l-Vüzerâ/Edebü’l-Vezîr/el-Vezâra,
Kitâbu Nasihati’l-Mülûk, Teshîlü’n-Nazar ve Ta’cîlü’z-Zafer,
Edebü’d-Dünyâ ve’d-Dîn (Hatîb el-Bağdâdî,1349/1931: 1/53-54, 12/102103; Zehebî, 1985: 18/64-67; Kallek, 2003: 185-186; Kallek 2004: 227; Littie
2004: 191).
MÂVERDÎ’NİN KAMU ETİĞİ ANLAYIŞI
Mâverdî’nin kamu etiğine dair görüşlerini el-Ahkâmü’s-Sultâniyye
(1405/1985: s. 21-29, 33-34, 45-46, 79-80, 101-135, 184-199, 231-249 272285; el-Ahkâmü’s-Sultâniyye Türkçe’si (1994: 31, 52-60, 71-86,111-113,127136, 144-193, 209-210, 218-269, 393-413, 448-481)), Kavânînü’l-Vüzerâ/
Edebü’l-Vezîr/el-Vezâra (1414/1994: s. 140-144, 190-214), Kitâbu Nasîhati’lMülûk/ Yöneticilere Tavsiyeler Kitabı (2005), Teshîlü’n-Nazar ve Ta’cîlü’zZafer (1987: s. 140-150, 190-230, 240-250, 250-290) ve Edebü’d-Dünyâ ve’dDîn (1987: s. 60-75, 150-165, 200-210, 422-435) adlı eserlerini taramak sure­
tiyle tespit etmeye çahştık:
1.
Kamu otoritesi, devletin devamlıhğım sağlayan en temel unsurun “adalet”
olduğunu unutmamalıdır. Zira “mülkün (devletin/otoritenin) esası (temeli) ada­
lettir”. Devlet adma hizmet veren kurumlann yöneticileri/kamu görevlileri adale­
tin tam, yerinde ve zamamnda sağlanması için gerekli tüm tedbirleri almalıdu'.
168
Kamu Etiği
2.
Kamu görevlileri, temel hak ve hürriyetlerin (akim, canm, neslin, dinin ve
malm) körunnıası konularmda gerekli hassasiyeti göstermelidir.
3 . Kamu otoritesi, güvenlik ve asayişin sağlanması için gerekli tüm tedbirleri
alır.
4. Siyasetin amacı sosyal ahengi sağlayıp, vâtandaşlarm uyumlu bir şekilde
bir arada yaşamalarım temin etmektir. Devlet, gelir ve servet dağılımında sosyal
dengeyi gözetmek zorundadn.
5. Kamu görevlileri, genel ahlâkm korunması için tedbirler alrr ve gerekli
düzenlemeleri yapar.
6. Toplumun doğru bilgilendirilmesi, kamu hizmetlerinin güvenirliğim ve
verimini artıracaktır.
7. Ahlâk ve vicdan eğitimine gereken önem verilmelidir.
8. Yönetimde açıklık/şeffaflık, halkın devlete ve yöneticilerine olan güven
ve bağlılıklarım pekiştirecek, aksi durumlar toplumda ahlâk bunalunma yol aça­
caktır.
9. Kanun önünde eşitlik ilkesi âdil devletin en bâriz niteliklerindendir. Dini,
dili, etruk kökeni, mezhebi, meşrebi, cinsiyeti, sosyal mevkii ne olursa olsun
herkes kanun önünde eşittir.
10. Kamu hizmetlerini sunan kurumlar ve kişiler, kontrol mekanizmalannm
işlerliği sayesinde daha verimli ve etkili bir düzeyde faaliyet yapmalan, ilgili
denetim organlarımn tam ve özgür olarak çahşmasma bağlıdır.
11.Kamu görevlilerine yapılacak atamalarda ilk ve en önemli kriter ehliyet ve
liyakattir. Ehliyet ve liyakat sahibi olmayanlarm kamu görevlerine getirilmesi,
devlet kurumlarımn bozulmasına yol açacaktır.
12.Kamu görevlileri, kamu görevliliğİQe yakışmayan davramşlardan kaçmmalıdır.
13.Kamu görevlileri, rüşvet ve rüşvet anlamma gelebilecek hediye ve her tür­
lü menfaatten uzak durmahdırlar.
14.Kamu görevlileri güvenilir, doğru sözlü, gözü tok, zeki ve kavrayışlı ol­
malı, halka saygdı ve iyi davraiımalıdu:.
15.Kamu görevlilerinin iyi ve güz:el ömek davranışları ödüllendirilerek motivasyonlan artınimahdır.
lö.Kamu görevlileri israftan kaçınmalıdır. Kamu kaynaklannm verimli ve
etkili,kullanımı, kamu görevlilerinin israftan kaçınmalarına bağlıdır.
17.Kamu görevlileri, görevleriyle ilgili iş ve eylemlerinde cezai ehliyete sa­
hiptirler. Yani iş ve eylemleri dolayısıyla cezai yaptırımla karşı karşıyadırlar.
Türk-îslâm Düşünce Tarihinde Kamu Etiği Anlayışı
169
SONUÇ VE ÖNERİLER
İslâm kamu hukukunun klasik dönem önemli isimlerinden biri olan elMâverdî, kamu hukukunun teorik ve pratik bilgisine sahip bilge bir şahsiyettir.
el-Mâverdî, eserlerinde, aldığı eğitim ve meslekî tecrübesinin doğal bir uzantısı
olarak, kamu yönetiminin ilkelerini büyük bir vukûfiyetle incelemiş ve çağlan
aşan ölümsüz eserler ortaya koymuştur.
el-Mâverdî, kamu yönetiminde ahlâkın, yani kamu görevlilerinin ve kamu
hizmetlerinin sahip olması gereken nitelikleri, yaşadığı dönemi ve şartlan göz
önünde tutarak, ifade etmiştir. el-Mâverdî’nin belirttiği ilkelerin büyük çoğunlu­
ğunun hâlâ geçerli olduğunu görmekteyiz. Bu durum bize, bilginin ve tecrübenin
evrensel olduğunu göstermektedir.
el-Mâverdî’den hareketle, günümüz Türkiye’sinde kamu etiğinin istenen dü­
zeyde sağlanabilmesine katkı yapacağını düşündüğümüz önerilerimizi şöylece
sıralamamız mümkündür:
1. Temiz toplum, her şeyden önce, “kirlenmeye” neden olan ahlâkî yozlaş­
manın önüne geçilmesiyle mümkündür.
2. Evrensel ahlâkî değer yargılarmm, kişilerden ve konjonktürden bağımsız
olarak ve bila-istisna her kişi ve grup/zümre için geçerli olduğu; bunun istisnasınm düşünülemeyeceği özümsenmelidir.
3. Kamu görevlilerinin ilk göreve başlamaları esnasmda tabi tutuldukları
“hazırlayıcı, temel ve uygulamalı” hizmet içi eğitim faahyetlerinde; yapılacak
görev/sunulacak hizmetlerin niteliğine göre tamamlayıcı bilgi ve beceriler ka­
zandırılmalıdır.
4. Kamuya hizmet sunan resmi ve özel tüm kurum ve kişiler, “insan merkez­
li” bir anlayışı esas almalıdırlar.
5. Kamu hizmetlerinin verimli ve etkili sunulması, bu hizmetlerden faydala­
nan vatandaşlarm, yaşadıklan topluma ve sorunlarma duyarlı olmalarıyla büyük
bir paralellik arz etmektedir. Bireylerin duyarlı olmaları ise ahlâk ve vicdan
eğitimi almış ve onu özümsemiş olmalarma bağlıdır.
6. Modem zamanlarm en büyük problemlerinden biri olan bilgi kirhliğine
karşı, toplumun doğru bilgilendirilmesi hayati bir önem taşımaktadur. Kamu
yönetimi, toplumun sağlıklı ve doğra bilgilenmesini sağlamalıdur.
7. Kamu görevlilerioin ahlâk ve vicdan eğitimlerine özel bir önem verilmeli­
dir. Türk-İslâm düşünce tarihi çerçevesinde ahlâk ve vicdan eğitiminin temelinde
“Allah inancı” yer almaktadır. Medeniyet anlayışımızın bu özelliğini M. Akif
Ersoy şöylece dile getirmektedir (Doğan 1997: 1280):
"Ne irfandır veren ahlâka yükseklik, ne vicdandır;
Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır.
Yüreklerden çekilmiş farz edilsin havf-ı Yezdan ’ın
170
Kamu Etiği
Ne irfanın kalır te ’siri kat ’iy yen, ne vicdanın ”
8.
Ahlâk ve vicdan eğitim ve öğretimi, aileden başlamalı, okul öncesi eğitimi
ve özellikle ilköğretim ve lise düzeylerinde ciddi anlamda yapılmalıdır. Bunu
sağlamak üzere Millî Eğitim Bakanlığı gerekli müfredat değişikliğini ve ahlâkî
değer yargılannm eğitim ve öğretimine imkân sağlayacak miktarda ders saatini,
milletimizin tarih, inanç ve kültür değerlerini göz önünde bulundurarak her smıf
düzeyinde yapmalıdır. Ancak bu müfredat değişikliği ve ders saati miktarı dü­
zenlenirken, Din K. Ve A. B. Derslerinde olduğu gibi “zevahiri kurtarmak” veya
“dostlar alışverişte görsün” hesabmca işler yapıknamalıdır.
Ayrıca Yüksek Öğretim Kurulu, ilgili kurümlarm (Millî Eğitim Bakanlığı,
Başbakanlık Etik Kurulu) ve bilim adamlarmın (ilahiyat fakülteleri ve felsefe
bölümleri hocalanmn) katkılanyla üniversitelerin fen, sosyal, mühendislik yani
tüm bölümlerine konulacak “Ahlâk” dersleriyle, etik/kamu etiğinin eğitim ve
öğretimini üst düzeyde tamamlamahdır. Böylelikle ister kamuda, ister özel sek­
törde çalışacak olan üretim ve hizmet sağlayıcılarm ahlâkî donanımlarım tamam­
lamalarına yardımcı olmalıdır.
KAYNAKÇA
Adahoğlu, H. H. (2004), “Siyasetnâmelerin Klasik Kaynaklan”, Osman Gazi Ü.
Sos. Bil. Dergisi, c. 5, s. 2, Aralık 2004, s. 1-22
Aktan, C. C. (1997), “Siyasal Patoloji ve Siyasal Yozlaşma”, Yeni Türkiye, y. 3,
s. 14, Mart Nisan 1997, s. 1063-1076
-------, C. C. (1997), “Politikada Liyakat Üzerine Kutadgu Bilig ve Koçi Bey
Risalesi’nden Öğreneceklerimiz” Yeni Türkiye, y. 3, s. 14, Mart Nisan 1997,
s. 1389-1392
Akyüz, V. (1999), İslâm Kamu Hukukunda el-Ahkâmü’s-Sultâniyye Literatürü”,
Makâlât, s.l. Temmuz 1999,
s. 295-304
Alkan, T. (1993), Siyasal Ahlak ve Siyasal Ahlaksızlık, Bilgi Yaymevi, Ankara
Argüden, Y. (2003), “Kamu Yönetimi ve Etik Değerler”, Dünya Gazetesi,
11.07.2003
Ateş, H. - Oral, B. (2003), “Kamu Yönetiminde Etik: kültürel Temeller ve “Ör­
gütsel Ruhçuluk” Kuramı Ekseninde Bir Analiz”, Kocaeli Ü, S. B. E. Dergi­
si, (5) 2003/1, s. 55-71
Aydm, H. (2001) İslam Hukuku, Devlet ve Ahkâm-ı Sultaniye İlişkisi, Cumhuri­
yet Ü. İlahiyat F. Der., c. V, s. 2, 2001, s. 57-80
Aydm, M. (1989), “Ahlâk”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 2, s. 10-14, İstanbul
Bakkaloğlu, A. (1998), “İslâm’da Siyasetin Etik Temeli: Adalet”, Siyasette ve
Yönetimde Etik Sempozyumu bildirisi, s. 115-128, Adapazarı
Türk-İslâm Düşünce Tarihinde Kamu Etiği Anlayışı
171
Bedri, A. (t. y.), İslâm’da Göre Devlet Adamı, (Çev. Mehmet Bıyıklı-Kemal
Solak) Şamil Yaymevi, İstanbul
Bolay, S. H, (1987), Felsefî Doktrinler Sözlüğü, Akçağ Yaymlan, Ankara
-------, S. H. (1997), “Siyasî AMâk Olabüir mi?”. Yeni Türkiye, y. 3, s. 14, Mart
Nisan 1997, s. 1303-1307
Buttenvorth, C. E. (1993), “Vahiy ve Siyaset Felsefesi: Bilginin
İslâmîleştirilmesi Ne Demektir?”, (Çev. Akif Demirci), İslâmî Sos. Bil. Der­
gisi, c. 1, s. 2, Kış 1414/1993, s. 84-85
Cemaleddin, S. A. (1995), İslâm’da İdare ve Siyaset, (Çev. A. Kadir KabakçıErol Bayraktar), Kayıhan Yaymlan, İstanbul
Cihan, A. K. (2004), “Fârâbî’nin Siyaset Felsefesinde Türk Devlet Anlayışmm
İzleri”, Bilimname, y. 2, s. IV, 2004/1, s. 17-31
Çağmcı, M. (2003), “Mâverdî’de Siyaset Ahlakı”, İslâmiyât, c. 6, s. 1, OcakM art2003,s.71-92
---------- , M. (1989), “Ahlâk”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 2, s. 1-9, İstanbul
Çiçek, K. (1997), “Siyasetname Kültürümüze Göre Siyasetteki Yozlaşma ve
İdeal Siyaset”, Yeni Türkiye, y. 3, s. 14, Mart Nisan 1997, s. 1384-1388
Çaha, Ö. (2003), “Modem Dünyada Siyasi Etik”, İslâmiyât, c. 6, s. 1, Ocak-Mart
2003,8.119-128
Davutoglu, A. (1997), “Zihniyet Dönüşümü ve Erdemli Toplum Arayışı”, Yeni
Türkiye, y. 3, s. 14, Mart Nisan 1997, s. 1297-1302
Demir, Ö. - Acar, M. (1992), Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ağaç Yayıncılık, İstan­
bul
Doğan, L. (1997), “Din-Ahlâk-Siyaset Üzerine”, Yeni Türkiye, y. 3, s. 14, Mart
Nisan 1997, s. 1276-1283
Eken, M. - Şen, M. L. (1997), “Yönetimde Yozlaşmaya Karşı Yönetsel Etik ve
Açıklık”, Yeni Türkiye, y. 3,
s. 14, M artNisan 1997, s. 1077-1111
Eker, A. (1997), “Yozlaşmamn Boyutlan ve Giderilmesine İlişkin Çözüm Öneri­
leri”, Yeni Türkiye, y. 3, s. 14, MartNisan 1997, s. 1032-1038
Erdoğan, M. (2007), Anayasa Hukuku, Orion Yaymevi, Ankara
Erturhan, S. (1999), “Mâverdî ve el-Hâvi’l-Kebîr Adlı Eseri”, Cumh. Ü. İlahiyat
F. Der., s. 3, 1999, s. 471-490
Eryılmaz, B. (1997), “Bürokrasi ve İktidar”, Yeni Türkiye, y. 3, s. 14, Mart Ni­
san 1997, s. 1356-1365
----------- , B. (2008), Kamu Yönetimi, Okutman Yaymcılık, Ankara
\1 1 Kamu Etiği
Güney, S. (2007), “Yönetim ve Organizasyonun Bazı Temel Kavramlan” Salih
Güney (Ed.), Yönetim ve Organizasyon, Nobel Yaym Dağıtmı, Ankara, s.
25-58
Hamidullah, M. (1998), İslâm’da Devlet İdaresi, (Çev. Hamdi Aktaş), Beyan
Yaymlan, İstanbul
Hatîb el-Bağdâdî (1349/1931), Târîhu Bağdâd, Beyrut
İbn Haldun (1988), Mukaddime, (Çev. Süleyman Uludağ), Dergâh Yaymlan,
İstanbul
Kallek, C. (2003), “Mâverdî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 28, s. 180-186, İs­
tanbul
--------j C. (2004), “Mâverdî’nin Ahlâkî, İçtimaî, Siyasî ve İktisadî Görüşleri”,
Dîvân, y. 9, s. 17, 2004/2,
s. 219-265
Kılavuz, R. (2004), “Etik Sistemleri ve Kamu Yönetimi Etiği Açısından Görü­
nümleri”, İst. Ü. S. B. F. Dergisi,
s. 30, Mart 2004, s. 15-30
Korkut, Ş. (2003), “Fârâbî’de Siyaset ve Ahlak”, İslâmiyât, c. 6, s. 1, Ocak-Mart
2003, s. 43-58
Littie, D. P. (2004), “el-Ahkâmu’s-Sultâniyye’ye Yeni Bir Bakış”, (Çev. Ahmet
Turan Yüksel), İSTEM, y. 2,
s. 3, 2004, s. 191-202
Mâverdî,
el-Ahkâmü’s-Sultâniyye ve’l-Velâyeti’d-Dîniyye
(1405/1985),
Mektebetü Dâri’bni Kuteybe, Kuveyt; Türkçe çevirisi: İslâm’da Devlet ve
Hilafet Hukuku (1994) (Çev. Ah Şafak), Bedir Yaymevi, İstanbul
---------- , Edebü’d-Dünyâ ve’d-Dîn (1987), Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut
---------- ^ Edebü’l-Kâdî (1391/1971), Dâru İhyai't-Türasi'l-İslâmî, Beyrut
-------, Kavânînü’l-Vüzerâ veSiyâseti’l-Mülk/Edebü’l-Vezîr/el-Vezâra (1993),
Dârü’t-Talîa, Beyrut
---------- Teshîlü’n-Nazar ve T a’cîlü’z-Zafer fî Ahlâki’l-Melik ve Siyâseti’lMülk, (1987), Dâru’l-Ulûmi’l-Arabiyye, Beyrut; Türkçe çevhisi: Devlet Yö­
netimi, (2003), (Çev. M: Ah Kara), İlke Yayıncıl±
---------- j Yöneticilere Tavsiyeler Kitabı/Kitâbu Nasîhati’l-Mülûk, (Çev. Mustafa
Sarıbıyık)
Menekşe, Ö. (2005), “Ehl-i Sünnet Düşüncesinde Devlet Anlayışı: el-Mâverdî
Ömeği”, Marife, y. 5, s. 3, Kış 2005, s. 135-147
Türk-îslâm Düşünce Tarihinde Kamu E tiği Anlayışı
173
Öktem, M. K. - Ömürgülşen, U., “Kamu Yönetiminde Etik Çalışmalanna Yöne­
lik Genel Bir Çerçeve Arayışı”, Hacettepe Ü. S. B. E. Dergisi, s. 231-237
Özdemir, M. (2008), “Kamu Yönetiminde Etik”, Zonguldak K. Ü. S. B. E. Der­
gisi, c. 4, s. 7, s. 179-195
Pickl, V. (1997), “Ombudsman Sistemlerinin İslâmî Temelleri”, (Çev. Taykan
Ataman), Yeni Türkiye, y. 3,
s. 14, Mart Nisan 1997, s. 800-805
Sarıbıyık, M. (2003), “Siyasetnâmeler Bağlamında Siyaset-Ahlak İlişkisi”,
İslâmiyât, c. 6, s. 1, Ocak-Mart 2003, s. 105-118
Severcan, S. (1999), “Âlî’nin Siyaset Felsefesi”, İslâmiyât, c. 2, s. 4, EkimA ral± 1999, s. 123-144
Taşçı, S. (2002), Siyaset Felsefesi, Metropol Yayınlan, İstanbul
Toktaş, F. (2003), “İbn Rüşd’ün Siyaset Ahlakı”, İslâmiyât, c. 6, s. 1, Ocak-Mart
2003, s. 59-70
Toku, Neşet (2005), Siyaset Felsefesine Giriş, Kafcnüs Yayınlan, İstanbul
Uydu, M. (1992), “Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’i ile Nizâmü’l-Mülk’ün
Siyaset-Nâme’sinin Karşılaştmiması”, Türk Kültürü, y. XXX, s. 351, Tem­
muz 1992, s. 428-436
Yağan, H (2005), “Kamu Yönetiminde Etik Davramş İlkeleri”, Gümrük Dünyası
Dergisi, Yaz 2005, s. 46
Yılmaz, C. (1993), “Nizâmü’lmülk’ün Siyasetoâme’sine Göre Büyük Selçuklu
Devletinin Yönetim İlkeleri”, İlim ve Sanat, s. 35-36, Temmuz 1993, s. 99107
--------, C. (1997), “Siyasetnâmelere Göre Siyasetin Yozlaşması ve Temiz Siya­
set İlkeleri”, Yeni Türkiye, y. 3,
s. 14, Mart Nisan 1997, s. 1366-1383
Zehebî (1985), Siyerü ATâmi’n-Nübelâ, Beyrut