PDF İndir - Hz. Fatıma Platformu
advertisement
İçindekiler Vahiy Evinin Kızı Hz. Fatıma Hayatı.....................9 (1) Önsöz...............................................................................................11 BİRKAÇ SATIRDA Hz. fatıma ..................................................16 hz. fatıma'nın doğumu.........................................................19 Hz.Fatıma'nın İsimleri..............................................................19 hz. fatıma'nın şahsiyetinden izlenimler.................22 Hz. fatıma'nın KİŞİLİğinden görünümler.................23 1- İlmi ve Edebî Şahsiyet..........................................................24 2- Yüksek Ahlâkı........................................................................25 3- Cömertliği ve Başkalarını Kendine Tercih etmesi............26 4- İmanı ve Allah'a Sunduğu Kulluğu...................................27 6- Acıma Duygusu ve Şefkati..................................................28 6- Kesintisiz Cihadı...................................................................29 Hz. Fatıma'nın vefatı..............................................................31 Hz. Peygamber'in Vefatı ve Fatıma........................................31 Fatıma'nın Ahiret Yolculuğundan Önceki Son Saatleri.......32 Ömrünün Son Anları................................................................33 Hz. Fatıma'nın Vefat Tarihi......................................................34 Dualarından Örnekler..............................................................35 1 Farklı Kalemlerden Hz. Fatıma. ..........................37 (2) Sunuş................................................................................................39 "Babasının annesi..."................................................................40 AÇMAZLARI VE UMUTLARIYLA ARAMIZDAKİ FATIMA'LAR.....................................................................................45 FATIMA VALİDEMİZ VE BİZİM HÂLİMİZ.................................52 MUBÂREK VÂLİDEME MEKTUP.................................................57 Fatıma'yı anlatan ses............................................................62 Hadislerin Dilinden Hz. Fatıma..........................67 (3) Sunuş................................................................................................69 Hz. Fatıma, İnsan Türünden Bir Huri...........................70 Hz. Fatıma'nın Doğumu..........................................................72 Ona Fatıma ve Betûl İsimlerinin Verilmesi...........................72 Hz. Fatıma'nın Hz. Resulullah'a (s.a.v) Benzerliği ve Hz. Peygamber'in Onu Öpmesi......................................................73 Hz. Fatıma İle Babasının Arasında OlanSevgi ve Muhabbet.....75 Hz. Resulullah'ın Yolculuğa Çıktığında En Son Vedalaştığı ve Yolculuktan Döndüğünde,İlk Görüştüğü Kimse............77 Hz. Fatıma'nın Ev İşlerini Görmesi ve Resulullah'ın (s.a.v)Ona Tesbihi Öğretmesi.............79 Hz. Fatıma, Kadınların En Üstünü................................82 Hz. Fatıma'nın Kerametlerinden............................................87 Hz. Fatıma İnsanların En Doğru Sözlüsü.................89 Hz. Peygamber (s.a.v), "Fatıma'nın Çocuklarının Babası Benim…" Diye Buyururdu......................................................89 2 Hz. Mehdi Hz. Fatıma'nın Soyundandır...............................90 Hz. Fatıma Âl-i Aba'dandır.....................................................91 Hz. Fatıma ve Mübahele Olayı...........................................96 Fatıma, Hz. Peygamber'in (s.a.v) Vücudunun Bir Parçası..........................................................................................101 Hz. Fatıma Peygamber'in (s.a.v) Vefatından Sonra Ehlibeyt'ten Ona Kavuşan İlk Şahıs...........................103 Babasının Musibetinde, Hz. Fatıma . ............................105 Hz. Fatıma'nın Esma Bint-i Ümeys'i Tabut Hazırlamakla Görevlendirmesi......................................................................106 Hz. Fatıma'nın Kendi Vefatını Bildirmesi............................106 Hz. Fatıma'nın Kıyamet Günü Haşrolup Sırat'tan Geçmesi.....................................................................................107 Hz. Fatıma'nın Soyuna Ateşin Haram Kılınması...............108 Hz. Fatıma'nın Cennete Uğurlanışı......................................109 Cennete Girecek Olan İlk Şahıs.............................................109 Hz. Fatıma'nın Meşhur Hutbesi.......................................110 Kaynaklar..................................................................................113 Ayetlerde Hz. Fatıma.................................................121 (4) SUNUŞ..............................................................................................123 Neden Hz. Fatıma...................................................................123 Kur’ân Âyetlerinde Fâtıma (a.s) ...................................125 1- Kevser Suresi ......................................................................125 2- Tathir Ayeti..........................................................................127 3 3- Meveddet Ayeti...................................................................128 4- Mübahele Âyeti...................................................................130 5- İnsan (Dehr) Suresi.............................................................132 Hz. Fâtıma’nın (a.s.) Duâlarından Örnekler .......135 Erkek Yazarların KalemindenHz. Fatıma.137 (5) Önsöz.............................................................................................139 Hz. Fâtıma Sırrı.........................................................................142 Âl-i Beyt........................................................................................149 Onurlu ve Muttakî Bir Varoluş....................................156 Fâtıma Fâtıma'dır....................................................................159 Hz. Fâtıma ve Çocuk Eğitiminde Mücadele Dinamiği.......................................................................................163 Hz. Fâtıma'ya (r.a) Sadece Sevgi Değil, Biraz Da "Saygı"! ..........................................................................................166 Kadın Yazarların KalemindenHz. Fatıma.173 (6) ÖNSÖZ.............................................................................................174 Kitapta yer alan yazarlardan:................................................175 MODEL OLARAK HZ. FATIMA VE GÜNÜMÜZ KADINININ YALNIZ MÜCADELESİ.................................................................177 Fatıma’nın Örtüleri..............................................................191 Birinci Örtü: ............................................................................191 4 Rıza Örtüsü:.........................................................................191 İkinci Örtü:...............................................................................195 Ebrar Örtüsü:.......................................................................195 Üçüncü Örtü:...........................................................................198 Cihad Örtüsü: .....................................................................198 Dördüncü Örtü:.......................................................................203 Yemin Örtüsü:......................................................................203 Beşinci Örtü:.............................................................................208 Temizlik Örtüsü:..................................................................208 Fatıma’ya Dokunabilmek...................................................216 Dünyevileşmiş Nefislerimizde Fatıma’yı Anlamamız Mümkün mü?..........................................................................221 BİR KADIN MODELİ OLARAKHAZRETİ FATIMA................226 -İran Örneği-............................................................................226 I- Gökteki yıldızlar kadar uzak, yine de yakın...................226 II- Fatıma’yı model alıp, Oşın’ı izlemek..............................230 III- Fatıma’nın Ayırıcı Özellikleri . ....................................237 Özgüven ve Karakter Sağlamlığı..........................................240 Sadakat.....................................................................................241 Hakikat Arayışı ......................................................................241 Sadelik ve Tevazu....................................................................242 Kendine Özgü Bir Dile Sahip Olmak...................................243 İçsel İffet ..................................................................................245 IV- İranlı Kadınlarda Fatıma’nınSimasını Farketmek.......246 5 Kaynakça..................................................................................251 MAKALENİN ÖZETİ.............................................................252 HZ. FATIMA’YI ANARKEN.........................................................253 Konuk Et Bizi...........................................................................254 Arala Kapıyı Ey Haydar!.......................................................255 Kız Çocuk Haberi....................................................................256 Hangisi Hz. Fatıma?...............................................................257 PEYGAMBER RAHLESİNDEAÇAN ÇİÇEK.............................262 Hz. Fatıma’yı Akleden Kalplerimizle Sevmek .................263 Peygamber Rahlesinde Açan Çiçek......................................266 Hz. Fatıma’yı Evinin Aynasından Seyretmek . .................269 Özgürlük ile İtaat Arasında Bir İstikrar veHuzur Modeli.272 Sonuç Yerine: Hz. Fatıma’nın İzini Sürmeye Hazır mıyız?.... 276 ÂLİMLERİN KALEMİNDENHz. Fatıma....................279 (7) Önsöz.............................................................................................280 Örnek Aile, Örnek HanımHz. Fatıma...........................283 Giriş...........................................................................................283 Örnekliği..............................................................................283 Doğumu ve Evlenmesi.........................................................284 Özellikleri.............................................................................284 Baki'den Bekaya Fatıma.......................................................291 Hz. Fatıma'nın (a.s) Şahsiyetinden Örnekler......................299 6 Fatıma’nın İlmî Şahsiyeti.....................................................300 Fatıma’nın Ahlâkî Şahsiyeti.................................................301 Fatıma’nın Fedakârlığı.........................................................303 Fatıma’nın İmanı ve ibadeti...........................................304 Babasının Annesi: Hz. Fâtıma...........................................309 Hz. Fatıma....................................................................................314 Hazreti Fâtıma Sırrı..............................................................316 Peygamber Efendimizin Yüreğinden Bir Parça ve Cennet Ehli Hanımların Seyyidesi:Hz. Fâtıma......323 EDEBİYATCI VE İLAHİYATCI KALEMİNDEN Hz. Fatıma......................................................................................337 (8) ÖNSÖZ.............................................................................................339 MUHAMMEDİYE VE MUHAMMEDİYE ŞERHİNDE HZ. FÂTIMA............................................................................................342 Giriş...........................................................................................342 Yazıcıoğlu Mehmed ve Muhammediye...............................342 İsmail Hakkı Bursevî ve Muhammediye Şerhi...................343 Muhammediye ve Muhammediye Şerhi’ndeHz. Fâtıma.. 344 Sonuç.............................................................................................361 Kaynaklar..................................................................................362 MUHAMMEDİYE ŞERHİNDE HZ. FÂTIMA İLE İLGİLİ TEMSİLÎ RESİMLER...............................................................363 HZ. FATIMA’NIN YÜCE ŞAHSİYETİ VE KADIN....................366 BABASININ SIRRI:FÂTIMA HAZRETLERİ..............................380 7 Şecaat Sırrı................................................................................381 Abâ Sırrı....................................................................................384 Kanaat Sırrı..............................................................................385 Muhabbet Sırrı.........................................................................386 Sonnot.......................................................................................388 ÖNCÜMÜZ BİR PEYGAMBER KIZI...........................................390 CENÂB -I FÂTIMA ZEHR BETÛL.............................................398 Kaynakça....................................................................................416 Hz. Fatıma’nın Ünlü Nur Duası .....................................419 8 VAHİY EVİNİN KIZI Hz. Fatıma Vahiy Evinin Kızı Hz. Fatıma Hayatı (1) 9 Şüphesiz biz, sana Kevser'i verdik. Şu hâlde Rabbin için namaz kıl ve tekbir alırken, namazda ellerini boğazına kadar kaldır. Doğrusu asıl soyu kesik olan, sana kin duyandır. 10 Önsöz Rahman ve Rahim Allah'ın Adıyla Hamd, her şeyi yaratan ve ona yol gösteren Allah'a mahsustur. Salât ve selâm Allah'ın kulları için rehber olarak seçtiği önderlerin, özellikle peygamberlerin sonuncusu, elçilerin ve Allah'ın dostlarının efendisi Ebu'l-Kasım Muham-med Mustafa'nın (s.a.v), yolunun takipçisi seçkin ashabının ve tertemiz Ehlibeyti'nin üzerine olsun. Yüce Allah insanı yarattı ve onu akıl ve irade unsurları ile donattı. İnsan, aklı ile gerçeği görüp ortaya çıkarır ve onu batıldan ayırt eder. İrade ile de yararına gördüğü, amaçlarını ve hedeflerini gerçekleştireceğini düşündüğü şeyi seçer. Yüce Allah, bu ayırt edici aklı kulları için hüccet kıldı. Bu akıllara hidayet pınarından feyiz sunarak onları destekledi. Çünkü insana bilmediklerini öğreten, onu lâyığı olduğu kemal yoluna yönlendiren, ona uğruna yaratıldığı ve gerçekleştirilmesi için dünyaya getirildiği amacı bildiren O'dur. Kur'ân-ı Kerim bize ilâhî hidayetin kriterlerini, ufuklarını, gereklerini ve yollarını açık nas-ları ile belirtti. Ayrıca bir yandan bu hidayetin gerekçelerini ve sebeplerini açıklarken, öbür yandan onun meyvelerini ve sonuçlarını gözler önüne serdi. Yüce Allah şöyle buyuruyor: 11 "De ki, asıl hidayet Allah'ın hidayetidir."(1) "Allah dilediği kimseleri doğru yola iletir."(2) "Allah gerçeği söyler ve O doğru yola iletir."(3) "Kim Allah'a sarılırsa, o kesinlikle doğru yola iletilmiştir."(4) "De ki, Allah hakka iletir. Hakka ileten mi uyulmaya daha lâyıktır, yoksa başkasının kılavuzluğundan yararlanmadıkça kendisi doğru yolu bulamayan mı?"(5) "Kendilerine bilgi verilenler, Rabbinden sana indirilen mesajın gerçek olduğunu, üstün iradeli ve hamde lâyık Allah'ın yoluna ilettiğini görürler."(6) Buna göre hidayetin kaynağı yüce Allah'tır ve gerçek hidayet O'nun hidayetidir. İnsanı elinden tutup doğru yola ve sağlam gerçeğe ileten O'dur. Yüce Allah, insan fıtratını kemale ve cemale eğilimli bir yapıda yarattı. Sonra onu lâyığı olduğu kemale yönlendirmekle ödüllendirdi ve ona kemale erdirecek yolu tanıma nimetini bağışladı. Bu yüzden, "Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet etsinler diye yarattım."(7) buyuruyor. Nasıl ibadet edileceği bilinmeden bu görev gerçekleştirilemeyeceği için, bilmek ile ibadet etmek kemal zirvesine erdirecek tek yol ve yegâne amaç olmuştur. 1- En'âm, 71 2- Bakara, 213 3- Ahzâb, 4 4- Âl-i İmrân, 101 5- Yûnus, 35 6- Sebe', 6 7- Zâriyât, 56 12 Öte yandan insanın kemale doğru hareketinde itici enerji olması için onu öfke ve hırs içgüdüleri ile donattığından dolayı, öfkeyle hırsın ve bunlardan kaynaklanan ve bunların gerekleri olan arzu ve duyguların egemenliğinden kurtulmasından emin olunamaz. Bundan dolayı insan, aklının ve diğer bilgi edinme yöntemlerinin yanı sıra sağlıklı algılamayı ve görmeyi garanti edecek araçlara da muhtaçtır. Bu araçlar sayesinde yüce Allah'ın ona yönelik hücceti tamamlanmış, hidayet nimeti kemale ermiş ve böylece serbest iradesiyle iyilik ya da kötülük yolunu seçmesini mümkün kılacak bütün sebeplere sahip olmuş olur. Bundan dolayı ilâhî hidayet yasası, insan aklını desteklemeyi gerekli gördü. Bu destek ilâhî vahiy ve kulları doğru yola yöneltme sorumluluğunu üstlenmek üzere Allah tarafından seçilen hidayet önderleri aracılığı ile gerçekleşti. Bu desteklemenin izlediği yol, gerekli bilgileri ayrıntılı şekilde sunmak ve hayatın her alanında gerekli olan yönlendirmeleri yapmaktır. Tarihin başlangıcından itibaren bütün çağlar ve yüzyıllar boyunca peygamberler ile onların vasileri, ilâhî hidayet meşalesini elden ele taşımışlardır. Yüce Allah kullarını hiçbir yerde, hiçbir zaman hidayete iletici hüccetsiz, doğru yolu gösterici mürşitsiz ve aydınlatıcı ışıksız bırakmamıştır. Aklın delillerini destekler nitelikteki vahiy nasları açıkça belirtiyor ki, yeryüzü yüce Allah'ın kullara hitap edecek hüccetinden yana boş kalmaz. Buna göre hüccet; kullardan önce, kullarla beraber ve kullardan sonra hep vardır. Öyle ki, eğer yeryüzünde sadece iki kişi kalsa, onlardan biri hüccet olur. Kur'ân-ı Kerim bu ilkeyi şüpheye yer bırakmayacak şekilde şöyle vurguluyor: "Sen sadece bir uyarıcısın ve her kavmin bir yol göstericisi vardır."(1) 1- R'âd, 7 13 Yüce Allah'ın nebileri, resulleri ve onların yol gösterici vasileri doğru yola yöneltme görevini bütün aşamaları ile üstlenirler. Ki bu aşamaların en önemlilerinden biri, hiç kuşkusuz ilâhî risalete inanan bir ümmet oluşturmak ve bu ümmeti hidayete erdirici önderliği destekleyip güçlendirmeye hazırlamaktır. Kur'ân-ı Kerim'in ayetleri bu konuyu açık bir dille vurgularken tezkiye (arındırma) ve talim (öğretim) terimlerini kullanarak şöyle diyor: "Onları arındırıp yücelten, onlara kitabı ve hikmeti öğreten bir elçi gönderdi."(1) Tezkiye, insana lâyık kemal doğrultusundaki eğitimdir. Bu eğitim, kemalin bütün unsurları ile donanmış, elverişli bir örneğin varlığını gerektirir. Nitekim yüce Allah şöyle buyuruyor: "Allah'ın Elçisi'nde sizin için güzel bir örnek vardır."(2) İşte tarih boyunca gelen peygamberler ile arkalarından gelen seçkin vasiler, önderler özveriyi gerektiren hidayet yolunu izlediler, meşakkatli eğitim yolunda yürüdüler, ilâhî elçilik ve önderlik görevini yerine getirme yolunda her türlü zorluğa katlandılar, ilâhî hedeflerinin gerçekleşmesi yolunda kendini ilkelerine ve inançlarına adamış bir insanın feda edebileceği her şeylerini feda ettiler. Yüce Allah onların yüzyıllar boyu süren kesintisiz gayretlerini ve cihatlarını, peygamberlerin sonuncusu olan Hz. Muhammed'in (s.a.v) peygamberliği ile taçlandırdı, büyük emaneti ve bütün aşamaları ile hidayet sorumluluğunu ona yükledi, ondan bu emanetin hedeflerini gerçekleştirmesini istedi. Bu en büyük peygamber bu sarp ve dikenli yolda müthiş adımlar attı, köklü değişimlere yol açan davetler ve inkılâpçı hareketler alanında son derece kısa sürede mümkün olan en büyük başarıyı gerçekleştirdi. 1- Cuma, 2 2- Ahzâb, 21 14 Hz. Peygamber'den (s.a.v) sonra onun yolunu devam ettiren seçkin hidayet önderleri de Peygamber efendimizin (s.a.v) açtığı çığırı ısrarla izlediler. Ümmet, teveccühünü onlara yönelterek onlarla kaynaştı, onları Hidayet Önderleri ve müminlerin yolunu aydınlatan yıldızlar olarak benimsedi. Onlar Allah'a ve O'nun rızasına ulaştıran kılavuzlar, Allah'ın emrinin kararlı uygulayıcıları, Allah sevgisinde kemale erdirenler, Allah özleminin ateşinde eriyenler, imrenilen insanî kemalin zirvelerine yönelik tırmanışta birbirleri ile yarışanlardır. Onların hayatı cihadın, sabırla Allah'a itaat etmenin, zalimlerden gelen cefanın çeşitli örnekleri ile doludur. Öyle ki, yüce Allah'ın hükümlerini yürürlüğe koyma uğrundaki kararlı direnişin en üstün örnekleri oldular. Bu direnişin arkasından onurlu şehitliği, onursuz hayata tercih ederek yüce bir mücadelenin ve büyük bir cihadın arkasından Allah'a kavuşma başarısını elde ettiler. Bu hidayet önderlerinden biri de hiç kuşkusuz nübüvvet evinde gözlerini dünyaya açan, risalet sahibinin öğretilerinden fazlasıyla nasibini alan ve tüm Müslümanlara, özellikle de Müslüman kadınlara örnek olan Resul-i Ekrem'in yegane kızı Hz. Fatımatü'z-Zehra'dır. O Fatıma ki, İslâm tüm boyutları ile onun yaşamında somutlaştı. O kadın ki, Hz. Resulullah'ın (s.a.v) "Âlemlerin kadınlarının efendisi" olarak nitelediği şahsiyettir. O ki, iman ve temizlik saçan parlak nur, aşılmaz kale ve tüm insanlığa üstün bir örnek idi. Allah'ın selâmı ona, babasına, eşine ve çocuklarına olsun. Elinizde bulunan bu kitapçık, hidayet önderlerinden olan bu yüce şahsiyetin kısaca hayatını içermeye çalışmış, az da olsa deryadan damlalar sunmayı amaçlamıştır. 15 BİRKAÇ SATIRDA Hz. fatıma • Hz. Fatımatü'z-Zehra (r.a), Hz. Muhammed b. Abdullah'ın (s.a.v) ve Hatice bint-i Hu-veylid'in (r.a) kızıdır. Tarihin tanık olduğu en şerefli anne-babanın çocuğu olarak dünyaya geldi. Tarihte hiç kimse onun babası gibi, birkaç yıl içinde, tarihin seyrini değiştirecek, insanlığı değişik alanlarda harekete geçirecek, ileri götürecek etkinlikler gösterememiş, bu denli müthiş eserler bırakamamıştır. Yine tarihte onun annesi gibi bir anneden hiçbir zaman söz edilmemiştir. Onun annesi bütün varlığını, kendisine sunduğu hidayet ve nura karşılık yüce eşi ve hikmet esaslı ilkeleri uğruna feda etmiştir. • İşte bu büyük anne ve babanın gölgesinde Fatıma Betül yetişti. Omuzlarında peygamberlik yükünü taşıyan, bu kutsal emaneti hedefine ulaştırmak için dağların tahammül edemediği işkencelere katlanan babasının şefkatinin her an hissedildiği bir evde büyüdü. Babası nereye yönelse, ne tarafa gitse Kureyş'in ve Kureyşlilerin kışkırttıkları ayak takımının ve kölelerin kendisini sürekli olarak gözettiklerini, taciz ettiklerini görüyordu. Küçük yaşına rağmen Fatımatü'z-Zehra bütün bunları görüyordu. Annesiyle beraber, bu eziyetlerin babası üzerindeki etkisini hafifletmek için elinden geleni yapıyordu. Utanç verici eziyetleri gözlemledikçe, yürek paralayıcı bir acı hissediyordu. İlk Müslümanların gördükleri baskı ve acıları kendisi de bizzat yaşıyordu. 16 • Hz. Fatımatü'z-Zehra ilâhî risaletin tebliği sürecinin karşı karşıya kaldığı zorlukları, sıkıntıları daha çocukluğunun ilk günlerinden itibaren yaşadı. Babası ve annesiyle ve Haşim-oğulları'nın diğer mensuplarıyla birlikte Ebu Talib Vadisi'nde sosyal ve ekonomik ablukaya tâbi tutulduğu sırada, henüz iki yaşındaydı. • Büyük zorluklarla geçen üç yıllık ablukanın kaldırılmasından sonra, şefkatli annesinin vefatı sınavıyla karşı karşıya kaldı. Babasının en büyük hamisi ve amcası olan. Ebu Talib'in vefatıyla sarsıldı. O sırada altı yaşına henüz girmişti. Ama bütün bunlara rağmen meşakkatlere katlanma, zorluklara karşı koyma ve büyük sıkıntılara tahammül etme hususunda babası için bir teselli kaynağıydı. Yalnızlığında babasına arkadaşlık ediyor, Kureyş azgınlarının ve zorbalarının rencide edici baskılarından dolayı hissettiği üzüntüyü paylaşıyordu. • Mübarek ömrünün sekizinci yılında, amcasının oğluyla ve diğer Fatıma'larla birlikte Medine'ye hicret etti. İmam Ali b. Ebu Talib ile evleninceye kadar babası yüce Resul (s.a.v) ile beraber yaşadı. Bundan sonra, Hz. Peygamber (s.a.v) evinden sonra İslâm toplumunun en şerefli evinin temelleri de atılmış oldu. Bu ev, tertemiz nebevî sülâlenin barınağı, bereketli Resul (s.a.v) soyunun cömert Kevser'i oldu. • Hz. Zehra ideal bir eşliğin ve yüce anneliğin en görkemli örneğini sergiledi. Hem de İslâm tarihinin en çetrefilli, en zorlu dönemlerinde... Öyle bir zaman ki, İslâm, cahilî bir çevrede ve kabileci geleneğin hüküm sürdüğü bir ortamda kalıcılık ve yücelik yolunu açmak amacındaydı. Çünkü cahiliye toplumu ve kabileci ortamı, kadını insan olarak kabul etmiyor, kız çocuğunu bir utanç, bir ayıp olarak algı-lıyordu. Bu nedenle Fatıma gibi birisi -par-lak Muhammedî risaletin kızı, eşsiz ilâhî kıyamın çocuğu olarak- bireysel, ailesel ve toplumsal yaşam tarzıyla, risalet kavramlarını ve değerlerini 17 pratik olarak hayatında somutlaştıran pratik ve gerçek bir örnek sunmak durumundaydı. • Hz. Zehra bütün insanlık dünyasına, bir kadın olarak insan-ı kâmil olduğunu, kadınlık doğasının böyle bir mükemmeliyete erişebileceğini, Allah'ın sınırsız kudretine ve akıllara durgunluk veren yaratıcılığına delâlet eden en büyük ayetlerden, en parlak kanıtlardan biri olabileceğini kanıtladı. • Zehra Betül, Ali el-Mürtaza'ya cennet gençlerinin iki efendisi, Resulullah'ın (s.a.v) oğulları Hasan ve Hüseyin'i, bu iki büyük imamı ve saygı değer mücahit, sabır ve direniş sembolü olan Zeyneb-i Kübra ve Ümmü Gülsüm'ü doğurdu. • Hz. Zehra en zor zamanlarda ve en kritik durumlarda babasının ve kocasının (selâm üzerlerine olsun) yanında yer aldı. O; çabaları, cihadı, açıklamaları ve -Hz. Resul'ün (s.a.v), vefatından sonra İslâm'a yardım etme misyonunu kendilerine vermiş olduğu- Ehlibeyt-i Resulü eğitmesiyle İslâm'a yardımcı oldu. Nitekim Fatıma Hz. Resul'ün (s.a.v) Ehlibeyt'inden, onun vefatından sonra, ona ilk kavuşan kimse oldu. • Hz.Fatıma müşriklere karşı yapılan cihatta, münafıkların komplo ve plânlarının boşa çıkarılması amacına yönelik mücadelede aktif rol aldı. Sapkınların karşısına dikilmekle parladığı gibi, Müslüman kadınların eğitimi alanında da parladı. Kahramanlığın, cihadın, sabrın, inancı uğruna kendini feda etmenin, fedakârlığın ve akideyi her türlü değerden üstün tutmanın gerçek bir sembolüydü o. Bir insanın, göz kamaştırıcı kemalin doruklarına yükselebileceği en kısa bir zaman diliminde, bu alanların tümünde, öncekilerin ve sonrakilerin ulularını geride bırakacak bir üstünlüğe erişti. Selâm ona, doğduğu, bütün şeref, yücelik özelliklerini ve onur süslerini üzerinde taşıyarak dirileceği güne... 18 hz. fatıma'nın doğumu Yüce Allah, Hz. Fatıma'nın tertemiz ve dosdoğru kişiliğinin oluşmasına elverişli ortamı hazırlamıştı. Baba, Resul-i Ekrem (s.a.v), anne de Hatice idi. Ebu Basir, İmam Cafer-i Sadık’tan şöyle rivayet eder: "Fatıma, Peygamberimizin (s.a.v) doğumunun (milâdının) kırk beşinci senesinin cemaziyelahir ayının yirminci gününde dünyaya geldi. Mekke'de sekiz yıl, Medine'de ise on yıl kaldı. Babasının ölümünden yetmiş beş gün sonra, hicretin on birinci senesinin cemaziyelahir ayının üçüncü gününe denk gelen salı günü vefat etti." Hz.Fatıma'nın İsimleri Sıddıka; çok tasdik eden (Allah'ın selâmı ona olsun). Hz. Fatıma babasının sözlerini tasdik eder, onları davranışlarıyla da doğrulardı. Sözlerini eksiksiz yerine getirirdi. O, es-Sıddıkatu'l-Kübra idi. Torunu İmam Sadık'tan da rivayet edildiği gibi, asırlar onun marifeti ekseninde döndüler. Mübareke: Ondan çok hayır kaynaklandığı için bu ismi almıştır. Kur'ân onu Kevser diye isimlendirir. Bunun nedeni de Hz. Peygamber'in (s.a.v) soyunun onun aracılığıyla devam etmesidir. Ya da Allah'ın, Resul'üne verdiği çok hayrın en önemli göstergelerinden biridir. Nitekim Kevser Suresi'nde buna değinilir. 19 İbn Abbas, Peygamberimizin (s.a.v) şöyle dediğini rivayet eder: "Kızım Fatıma beşerî bir huridir. Hayız kanı görmez, Allah onu ve sevenlerini ateşten koruduğu için 'Fatıma' adını almıştır."(1) Resulullah (s.a.v) bir diğer hadiste de şöyle buyuruyor: "Fatıma, insan hurilerdendir. Cenneti özlediğimde, onu öperdim."(2) Enes b. Malik'in annesi şöyle der: "Fatıma, dolunay gibiydi. Ya da bulutların ardından çıkan güneş gibiydi. Kızıla çalan bir beyazlığı vardı. Saçları simsiyahtı. İnsanlar içinde Resu-lullah'a (s.a.v) en çok benzeyen oydu."(3) Her türlü kirden ve pislikten arındığı için, kendisine Tahire lakabı verilmişti. Nitekim Kur'ân-ı Kerim Tathir Ayeti'nde onun her türlü kirden temizlenmiş olduğuna tanıklık etmiştir. Hz. Fatıma'nın bir lakabı "Raziye", bir diğeri de "Merziyye"dir. Çünkü o, kendisi için takdir edilen dünyanın acılarına, zorluklarına, musibetlerine ve bunlardan dolayı alacağı sevaba razıydı. Kur'ân-ı Kerim'in "İnsân Suresi"nde haber verdiği gibi, Rabbinin katında razı olunmuş biriydi. Rabbi, onun çabasından razı olmuş ve onu en büyük korkudan emin kılmıştı. O, haklarında "Allah onlardan razıdır, onlar da Allah'tan razıdırlar."(4) buyurulanlardan biridir. Rabbinden çok korktuğundan kuşku yoktur; onun hayatı bunun tanığıdır. Resulullah (s.a.v) ona "Ümmü Ebîha" yani "Babasının Anası" lakabını takmıştı. Bu, onun değerine, saygınlığına yönelik bir işaretti. Çünkü hiç kimseyi, Peygamberimiz (s.a.v), onu sevdiği kadar sevmiyordu. Hiç kimse Peygamber (s.a.v) 1- Tarih-i Bağdad, 12/331, Hadis no: 6772 2- Tarih-i Hatib el-Bağdadî, 5/87; el-Gadîr, 3/18 3- el-Müstedrek, Hakim, 3/161 4- Mâide, 119 20 yanında onun derecesine ve konumuna yetişememiştir. Hz. Peygamber (s.a.v), ona, evlâdın annesine yaptığı muamelenin aynısını yapıyordu. Nitekim o da, Hz. Peygamber'e (s.a.v) annenin evlâdına davrandığı gibi davranıyordu. Çünkü Peygamber'i (s.a.v) kucaklıyor, yaralarını sarıyor ve acılarını hafifletiyordu. 21 hz. fatıma'nın şahsiyetinden izlenimler Fatımatü'z-Zehra, en büyük Peygamber'in (s.a.v) kızı, eşsiz kahramanın eşidir. Hz. Fatıma , son risaletin parlayan aydınlık yüzüdür. Dünya kadınlarının efendisidir. Tertemiz sülâlenin emanet edildiği temiz barınak, Hz. Resulullah'ın (s.a.v) soyunun yeşerdiği mümbit mekândır. (Allah'ın selâmı hepsinin üzerine olsun.) Onun hayat hikâyesi, risalet tarihiyle paralellik arz etmektedir. Çünkü hicretten sekiz yıl önce dünyaya geldi ve Hz. Resulullah'ın (s.a.v) vefatından birkaç ay sonra da vefat etti. Hz. Peygamber (s.a.v) Kur'ân'da izlenen çizgiye uyarak tertemiz Zehra'nın büyük makamına işaret etmiş, onun risalet sürecinde öncü konumuna ulaştığını vurgulamıştır. 22 Hz. fatıma'nın KİŞİLİğinden görünümler Hz. Fatıma'dan söz ederken, gözlerini aydınlığa açtığı andan, gözlerindeki hayat parıltısının söndüğü ana kadarki, kısa sürenin sınırlarını aşmak gerektiğini biliyoruz. Onun kişiliğini, bu başlangıçla bu son arasına sıkıştıramayız. O, insan düşüncesini temelinden sarsan ve insan düşüncesini kuşakların ötesine taşıyan bir Peygamber'in kızıdır. Hz. Fatıma olgun bir akla, kusursuz bir ruh güzelliğine, saflık ve berraklığa, asil ve üstün bir kereme sahipti. Üzerine aydınlığını saçan, kendisinden katkı gören ve düşünce ve ürün olarak kendisini ifade eden bir atmosferde yaşadı. Bir devrime dönüşen risalet misyonu içinde bir çizgi olarak belirginleşti. Böylece kendisi de risalet devriminin temellerinden biri oldu. Öyle ki, onun tarihini doğru anlamadan risalet tarihini doğru anlamak mümkün değildir. Hz. Fatıma, kadının insanlığını, saygınlığını, kerametini, kutsallığını, (ilâhî emir ve yasaklar hususunda) koruyuculuğunu ve özenini en onurlu bir şekilde temsil etti. Bunun yanında üstün bir zekâya, keskin bir ferasete ve geniş bir bilgiye sahipti. Nübüvvet mektebinde eğitim görmesi, risalet külliyesinden mezun olması onur ve övünç olarak ona yeter. Güvenilir elçi olan babasının Rabbinden aldıklarını, o da ondan aldı. Hiç kuşkusuz o, anne ve babasının evinde, Mekke'deki başka hiçbir çocuğun öğrenemediği şeyleri öğrendi. 23 Kur'ân'ı seçkin Peygamber'den dinledi. Sonra Ali Mürtaza'dan dinledi. Onlardan dinlediği bu Kur'ân'la namaz kıldı, onunla ibadet etti. Öyle ki, şeref sahibi ve saygın hiçbir kimse onun düzeyine erişememişti. Zehra, iman ve kesin inanç üzere yetişti. İnanç bağına bağlılık, ihlâs ve dünyadan uzaklaşmayı esas alan bir anlayışla büyüdü. Yılların geçmesiyle birlikte, rakipsiz bir şeref pınarı olduğunu öğrendi. Her olgunlukta babasını adım adım izleyerek büyüdü Zehra. Hatta Aişe validemiz onun hakkında şöyle demişti: "Allah'ın yarattıkları içinde söz ve konuşma olarak Resulullah'a (s.a.v) Fatıma kadar benzeyen birini görmedim…" Buradan hareketle Aişe validemizin, "Yeryüzünde Hz. Peygamber'in (s.a.v) Fatıma'dan daha çok sevdiği bir kadın daha yoktu." şeklindeki sözünün gerisindeki sırrı anlıyoruz. Yine Aişe validemiz bu durumu şu sözleriyle açıklıyor: "Kendi babası dışında, Fatıma'dan daha doğru sözlü birini görmedim." Böylece Fatıma müminlerin, kutsiyeti karşısında ürperdikleri kâmil kadınlığın eşsiz bir tablosu olarak belirginleşti. 1- İlmi ve Edebî Şahsiyet Babası Resulullah (s.a.v) ve Peygamber ilmi şehrinin kapısı kocasıyla her buluşmasında elinden geldiğince ilim öğrenmeye çalışırdı. Bunun yanında oğulları Hasan ve Hüseyin'i de sürekli olarak Resulullah'ın (s.a.v) meclisine gönderir, onlar döndükten sonra da onları konuşturarak dinlediklerini anlatmalarını sağlardı. Çocuklarına üstün bir terbiye vermek için büyük bir çaba sarf ettiği gibi, ilim öğrenmek için de büyük bir çaba sarf ederdi. Ev işlerinin çokluğuna rağmen, öğrendiği bilgileri diğer Müslüman kadınlara aktarmayı da ihmal etmezdi. 24 İlim öğrenme ve ilmi yayma hususundaki bu kesintisiz çabaları sonucu, en büyük hadis ravilerinden ve tertemiz nebevî sünnetin aktarıcılarından biri oldu. 2- Yüksek Ahlâkı Fatıma, "yüksek bir ahlâka, onurlu bir karaktere, üstün bir nefse, ulu bir duyarlılığa, çabuk kavrayan bir anlayışa, keskin bir zihne, yüce bir erdeme, parlak bir üstünlüğe, misk kokan bir nefese, cesur bir yüreğe, bitmek nedir bilmeyen bir heyecana, yüksek bir hamiyet duygusuna, kendini beğenmişlikten uzaklığıyla hayranlık uyandıran bir izzete sahipti. Kibirlilerin tasavvur ettikleri büyüklük onun düzeyine erişmekten çok uzaktı. Büyüklenenlerin ve zorbaların karşısında eğilmezdi." O, hoşgörü, sükûnet ve geniş göğsüyle, geniş ufuklu vakarıyla, öz güven ve yumuşaklığıyla, ağırlığı ve temkinliliğiyle, sağlam karakteri ve iffetiyle, onurunu korumasıyla bir ahlâk abidesiydi. Babasının vefatından önce, parlak bir onur ve açık bir hâyâ timsaliydi. Güler yüzlü ve mütebessim bir güzellik abidesiydi. Ama babasının (s.a.v) vefatıyla birlikte yüzündeki tebessüm kaybolmuştu. Dilinden haktan başka bir söz dökülmezdi, sadece doğruyu konuşurdu. Kimsenin kötülüğünden söz etmezdi. Gıybet etmez, kimseyi arkadan çekiştirmezdi. Kimseyi küçümseyici kaş göz işareti yapmazdı. Başkalarının sırrını saklar, verdiği sözü tutardı. İstişarede doğruyu söyler, onların gerçek hayrını isterdi, başkalarının mazeretlerini kabul ederdi. Yanlışlıkları hoş görürdü. Çok kere sürçmeleri ve kötülükleri hilim hoşgörüyle karşılardı. "Kötülükten kaçar, daima iyiliğe eğilimliydi. Güvenilirdi. Sözünde doğruydu. İyi niyetliydi ve sözünde kesinlikle du25 rurdu. İffetin en yüksek doruklarındaydı. Tertemiz bir ünü vardı ve adında en ufak bir leke yoktu. Eğilimleri üzerinde hevâsının etkisi yoktu. Hz. Zehra az ile yetinen zühd sahibi biriydi. O, ihtirasın kalbi parçaladığını, işlerde düzensizlik ve dağınıklığa neden olduğunu çok iyi biliyordu. O, hayatının sonuna kadar babasının kendisine söylediği şu sözü prensip edindi: "Ey Fatıma! Ebedi nimetlere kavuşa bilmen için, dünya hayatının acılarına karşı sabret." Basit bir hayata razıydı. Hayatın zorluklarına karşı sabırlıydı. Helâlin azıyla yetinirdi. Razıydı ve kendisinden razı olunmuştu. Başkasına ait olan, başkasının sahip olduğu şeylere göz koymazdı. Hakkı olmayan bir şeye de gözlerini dikmezdi. Allah'tan başkasından bir şey istemeye tenezzül etmezdi. O, yüzsüzlük etmez onurlu nefsin tam bir timsaliydi. Nitekim babası (s.a.v) şöyle demişti: "Asıl zenginlik gönül zenginliğidir." O, dünyasını bir yana bırakarak kendini Rabbine adayan Hz. Betül'dü. Dünyanın çekici süslerine arkasını dönmüştü. Dünya hayatının aldatıcı güzelliklerine eğilim göstermiyordu ve dünyaya meyletmenin ne büyük felâketlere yol açtığını çok iyi biliyordu. Dünya hayatının zorluklarına sabrederken, dilinden Rabbinin zikrini eksik etmeden sorumluluğunu yerine getirme hususunda muazzam bir sabır örneği sergiliyordu. Hz. Zehra'nın asıl ilgisi ahirete yönelikti. Dünyanın göz alıcı güzelliklerine değer vermiyordu. Çünkü babasının (s.a.v) dünyadan, dünyanın nimetlerinden, lezzetlerinden ve şehevî arzularından yüz çevirdiğini görüyordu. 3- Cömertliği ve Başkalarını Kendine Tercih etmesi Cömertliği ve eli açıklığı bakımından tam da babasının yolunda gidiyordu. Kuşkusuz o, babasının (s.a.v) şöyle dediğini duymuştu: "Cömert insan Allah'a yakındır, insanlara ya26 kındır, cennete yakındır. Buna karşılık cehennemden uzaktır. Allah cömerttir, cömertleri sever." Başkalarını kendine tercih etmek, babasının (s.a.v) bir şiarıydı. Hatta eşlerinden biri şöyle demiştir: "Resulullah (s.a.v) dünyadan ayrılıncaya kadar, hiçbir zaman üç gün üst üste doymadı." Hz. Resul (s.a.v) şöyle derdi: "Eğer istesek doyarız, fakat başkasını kendimize tercih ediyoruz." Hz. Zehra, başkasını kendisine tercih edenlerin en hayırlısıydı, bu konuda hiç kimse onun düzeyine erişemezdi. Babasının kusursuz bir izleyicisiydi. 4- İmanı ve Allah'a Sunduğu Kulluğu İmam Hasan b. Ali anlatır: "Anam Fatıma'yı, bir cuma gecesi mihrabında ibadet ederken gördüm. Şafak sökünceye kadar sürekli rükua gitti, secde etti ve hep mümin erkeklerle mümin kadınlara isim vererek dua ettiğini duydum. Uzun uzun dua ediyordu. Kendisi için hiç dua etmiyordu. Dedim ki: 'Anneciğim! Niçin başkaları için dua ettiğin gibi kendin için de dua etmiyorsun?' Dedi ki: Yavrucuğum! Önce komşu, sonra ev." Cuma gününün son saatlerini duaya ayırırdı. Öte yandan mübarek ramazan ayının son on gecesinde hiç uyumazdı. Evindeki herkesi gecesini ibadet ve dua ile ihya etmeye teşvik ederdi. Hasan el-Basrî şöyle der: "Bu ümmet içinde Fatıma-dan daha çok ibadet eden bir başkası daha yoktur. Namazda o kadar uzun süre kıyamda kalırdı ki, ayakları şişerdi. Namaz kılarken Allah korkusundan nefes nefese kalırdı." Fatıma hayatı boyunca hiç mihraptan çıkmadı ki. Bütün hayatı sürekli bir secde hâlinden başka bir şey miydi ki? O kocasına iyi davranırken, çocuklarını eğitirken Allah'a ibadet ediyordu. Genel işleri icra ederken Allah'a itaat ediyor, O'na kulluk sunuyordu. Yine yoksullara yardımcı olurken de 27 Allah'a ibadet ediyordu. O evinin diğer halkıyla beraber yoksulları kendine tercih ederken de, Allah'a kulluğun bir gereğini yerine getiriyordu. 6- Acıma Duygusu ve Şefkati Hz. Zehra sevgiyi, acıma duygusunu ve şefkati de babasından almıştı. Babasına (s.a.v) karşı tam bir iyilik timsaliydi. Bütün sevgisini, acıma duygusunu ve bağlılığını ona özgü kılmıştı. Onu (s.a.v) kendine tercih ederdi. Babasının evinin idaresini kendisi üstlenmişti. Evini çekip çeviren oydu. Hz. Peygamber için yararlı olacağını düşündüğü işi yerine getirir, huzur ve rahat içinde olmasının ortamını hazırlardı. Babası Resulullah'ı (s.a.v) memnun edecek şeyi bir an önce gerçekleştirmek için âdeta koşardı. Yıkanması için su döker, yemeğini hazırlar ve elbisesini yıkardı. Bunun yanında diğer kadınlarla birlikte seferlere katılır, yiyecek ve su taşır, yaralılara su verme ve onları tedavi etme işlerine katılırdı. Uhud Savaşı'nda babasının yarasını saran oydu. Kanın durmadığını görünce, bir hasır parçasını alıp yakmış, küllerini yaranın üzerine dökmüş, böylece kanın durmasını sağlamıştı… Medine etrafında hendek kazıldığı sırada babasına bir parça ekmek getirmişti. Ekmeği babasına verince, "Bu nedir ey Fatıma?" diye sormuş, o da şu cevabı vermişti: "Oğullarıma yaptığım ekmektendir. Onun bir parçasını sana getirdim." Bunun üzerine Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: "Kızım! Üç günden beri babanın boğazından geçen ilk lokma budur." Hz. Fatıma, Resulullah efendimizin (s.a.v) hayatının ilk dönemlerinde önce babasını, sonra annesini, ardından, hayatının en zor döneminde, davet ve Allah yolunda cihadın en çetin sürecinde eşi Hatice'yi kaybetmesinden dolayı yaşadığı duygusal boşluğu doldurmayı başardı. 28 6- Kesintisiz Cihadı Hz. Fatıma, İslâm ile cahiliye arasındaki savaşın en şiddetli, en keskin zamanında dünyaya geldi. O, gözlerini dünyaya açtığı sırada, Müslümanlar, zorba putperestliğe karşı verdikleri cihadın en ağır koşullarını yaşıyorlardı. Kureyş, Resulullah'a (s.a.v) ve tüm Haşimoğulları boyuna abluka uyguluyordu. Peygamberimiz (s.a.v) cihadın fedakâr fertlerinden biri olan eşi ve kızıyla birlikte abluka altındaki vadiye girdi. Kureyşliler onları üç yıl boyunca "Ebu Talib Vadisi" denilen yerde kuşatma altında tuttu. Onları bütün temel ihtiyaçlardan yoksun bıraktılar. İşte Hz. Zehra çocukluğunun başlarında bu dayanılmaz kuşatmayı, acı veren yoksunluğu ve bu ağır yaşam koşullarını yaşadı. Bunları yaşarken hakkı savundu, ilkeler uğruna fedakârlık göstermenin görkemli bir örneğini sergiledi. Ağır ve dayanılmaz kuşatma yılları geride kaldı. Hz. Resulullah (s.a.v) bu süreçten zaferle çıktı. Aynı yıl içinde Hz. Hatice vefat etti. Yine aynı yıl içinde Peygamber'in amcası, davetin hamisi ve İslâm'ın yardımcısı Ebu Talib de vefat etti. Hz. Resul (s.a.v) en sevdiği ve en aziz bildiği insanları yitirdikten sonra, gönlü hüzün ve kederin mekânı oldu. Böylece Hz. Fatıma, annesinin şefkatini doyasıya hissetmeden, kendisini babasıyla acıları ve zorlukları paylaşır buldu. Amcası ve hamisi öldükten sonra, Kureyş, bütün kinini Resulullah'a (s.a.v) kustu. Ona bu güne kadar yapmadığı eziyetleri yaptı. Hz. Zehra, kendi gözleriyle Kureyş'in beyinsizlerinin ve azgın çapulcularının Hz. Resul'e (s.a.v) yaptıkları eziyetleri ve işkenceleri, hakaretleri görüyordu. Oysa Hz. Peygamber (s.a.v) onları karanlıklardan aydınlığa, nura çıkarmak istiyordu. Bu arada bu tür muamelelere maruz kalan Hz. Peygamber (s.a.v) Fatıma'nın acılarını hafifletmeye ve onu direnmeye teşvik ediyordu: "Ağlama, kızım. Allah senin 29 babanı koruyacak ve onu din ve risalet düşmanlarına karşı muzaffer kılacaktır." Böylece Hz. Peygamber (s.a.v) kızına yüksek bir cihat ruhunu aşılıyordu, kalbini sabır ve zafere güven duygusuyla dolduruyordu. Hz. Fatıma, babasının Medine'ye hicret etmesinden sonra, Kureyş'in kibrini ve gururunu hiçe sayan amcasının oğlu Ali b. Ebu Talib ile birlikte Mekke'nin korkulu atmosferinden hicret etti. Ali, onca yolu yaya yürüyerek kat ettiği için ayakları şişmiş bir hâlde "Kuba"da Resulullah'a yetişti. Babası kutlu İslâm devletinin temellerini attıktan sonra Fatıma kocasının Medine'deki mütevazı evine taşındı. Allah yolunda cihadın ve mücadele hayatının zorluklarına sabretme noktasında eşine yardımcı oldu. Bu hâliyle o, eşsiz bir aile örneği sergilemek istiyordu. Hz. Fatıma her cumartesi sabahı şehitlerin kabirlerinin başına geliyor, onlara rahmet ve bağışlanma diliyordu. Haftaya başlarken gerçekleştirdiği bu davranış, onun cihada ve şehitliğe verdiği önemi sergiliyordu. 30 Hz. Fatıma'nın vefatı Hz. Peygamber'in Vefatı ve Fatıma Peygamberimizin (s.a.v) hastalığı ağırlaşıp, acıları iyice artıp ölüm anı yaklaşınca, Emirü'l-Müminin Ali mübarek başlarını kaldırıp kucağına koydu. Bu sırada Hz. Peygamber (s.a.v) bayıldı. Fatıma yüzüne bakıyor, ağıtlar yakıyor, göz yaşları dökerek şöyle diyordu: "Beyaz yüzlüdür. Yüzü hürmetine bulutlardan yağmur istenir. / Yetimlerin koruyucusu, dulların sığınağıdır." Resulullah (s.a.v) gözlerini açtı ve inilti şeklinde çıkan zayıf bir sesle şöyle buyurdu: "Kızım şöyle de: Muhammed sadece bir peygamberdir. Ondan önce daha nice peygamberler gelip geçti. Şimdi eğer o ölür veya öldürülürse, topuklarınızın üzerinde geri mi döneceksiniz? Kim iki topuğu üzerinde geri dönerse, bilsin ki Allah'a hiçbir zarar vermez. Allah şükredenleri ödüllendirecektir."(1) Fatıma uzun uzun ağladı. Peygamberimiz (s.a.v), yaklaşması anlamında işaret etti. Fatıma'ya gizlice bir şeyler fısıldadı. Bunun üzerine az önce ağlayan Fatıma'nın yüzü sevinçten parladı. Enes'in şöyle dediği rivayet edilir: Peygamberimizin (s.a.v) vefat ettiği son hastalığı esnasında Fatıma yanında 1- Âl-i İmrân, 144 31 oğulları Hasan ve Hüseyin olduğu hâlde, Hz. Peygamber'in (s.a.v) yanına geldi. Peygamber'in (s.a.v) üzerine kapandı ve ağlamaya başladı. Peygamber (s.a.v) ona dedi ki: "Ey Fatıma! Benim için ağlama. Dövünme, yüzünü tırmalama. Benim için saçını başını yolma. Ah-u figan edip vaveyla koparma. Allah'a sığınarak teselli bul." Ardından ağladı ve şunları söyledi: "Allah'ım! Ehlibeyt'im sana emanettir. Allah'ım! Bunlar, sana ve müminlere bıraktığım emanettirler." Fatıma'nın Ahiret Yolculuğundan Önceki Son Saatleri Hz. Fatıma, can verdiği gün bütünüyle yatağa düşmüştü. Bir deri, bir kemik kalmıştı. Babasını rüyasında görmüş, ona şöyle demişti: "Kızım! Bana gel. Seni çok özledim." Ardından şöyle demişti: "Bu akşam yanıma geleceksin!…" Uykusundan uyandı, ahiret yolculuğunun hazırlıklarına başladı. Doğru sözlü ve söyledikleri doğrulanan ve "Beni rüyada gören gerçekten görmüştür." diyen babasından yolculuğa çıkacağını duymuştu. Şu hâlde haberin doğruluğundan kuşkulanmaya, tereddüt etmeye gerek yoktu. Gözlerini açtı. Bütün gücünü topladı. Ölüm öncesi son silkiniş sürecini yaşıyordu belki de. Gerekli hazırlıkları yapmak için ayağa kalktı. Hayatının bu son anlarını ganimet bildi. Hz. Zehra duvara tutunarak evin su bulunan tarafına doğru yürüdü. Titrek elleriyle çocuklarının elbiselerini yıkadı. Sonra çocuklarını çağırdı, başlarını yıkadı. Bu sırada Hz. Ali eve girdi. Sevgili eşinin hasta yatağından kalktığını, ev işlerini yapmaya başladığını gördü. O’na bakınca yüreği sızladı. Fatıma, sağlıklı zamanlarında bile kendisini yoran ağır işlere bu hâldeyken yeniden koşmuş olduğuna yüreği dayanamadı. Sağlığı bozulduğu hâlde, bu ağır işleri yapmaya kalkmasının sebebini sormasında şaşılacak bir şey yoktu elbette. Fatıma da büyük 32 bir açıklıkla, bu günün, hayatının son günü olduğunu, çocuklarının başlarını ve elbiselerini yıkamak için kalktığını söyledi. Çünkü bu günden sonra anneleri olmayacak, yetim kalacaklar. Hz. Ali, bu haberin kaynağını sordu, Fatıma gördüğü rüyayı anlattı. Fatıma bizzat kendisi, hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde kendi ölüm haberini eşine vermiş oluyordu. İbn Abbas, Fatıma'nın yazılı bir vasiyetini rivayet etmiştir ve bu rivayette şöyle deniyor: "Bu, Resulullah'ın (s.a.v) kızı Fatıma'nın vasiyetidir. O bu vasiyette bulunurken Allah'tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed'in Allah'ın kulu ve resulü olduğuna, cennetin ve cehennemin hak olduğuna, kıyamet gününün gelmesinde şüphe bulunmadığına ve Allah'ın kabirlerde bulunan herkesi dirilteceğine şahitlik etmektedir. Ey Ali! Ben, Muhammed'in kızı Fatıma'yım. Allah beni seninle evlendirdi ki, dünya ve ahirette senin olayım. Sen başkalarından daha çok bana yakınsın. Na'şımın üzerine kâfur dök, beni yıka ve geceleyin beni kefenle. Namazımı kıl ve cenazemi geceleyin defnet. Hiç kimse bilmesin. Seni Allah'a emanet ediyorum ve çocuklarıma selâm söyle kıyamete kadar." Ömrünün Son Anları Hz. Fatımatü'z-Zehra evin ortasına serili yatağına döndü ve yüzünü kıbleye çevirerek yatağa uzandı. Söylendiğine göre, Fatıma kızları Zeyneb ve Ümmü Gülsüm'ü Haşimoğulları'ndan bir kadının evine gönderir ki, annelerinin ölümünü görmesinler. O, bunları, kızlarına duyduğu şefkatin, merhametin gereği olarak yapıyordu ki, ölüm musibetinin o ağır etkisinden korunsunlar. Hz. Ali, Hasan ve Hüseyin o sırada evin dışındaydılar. Belki de o sırada zorunlu olarak ve belli bir maksada binaen dışarı çıkmışlardı. 33 Esma'dan rivayet edilir ki, Fatımatü'z-Zehra son nefesini vermek üzereyken Esma'ya şöyle dedi: "Resulul-lah (s.a.v) vefat ederken Cebrail cennetten kâfur getirmişti. Resulullah bu kâfuru üç kısma ayırdı; bir kısmını kendisi için, bir kısmını Ali için ve bir kısmını da benim için..." Sonra şöyle dedi: "Ey Esma! Babamın falan yerde bulunan kâfurunun geri kalanını getir ve başımın ucuna koy." Esma kâfuru getirip başının ucuna koydu. Sonra, namaz kılmak için abdest alırken Esma'ya şöyle dedi: "Sürdüğüm kokuyu getir. Namaz kılarken giydiğim elbiselerimi getir." Sonra abdest aldı. Örtüyü üzerine serdi ve şöyle dedi: "Biraz bekle, sonra beni çağır. Cevap verdiysem bir şey yok demektir. Ama cevap vermediysem, bil ki babamın yanına gitmişim. O zaman hemen Ali'yi çağır." Esma seslendi, cevap vermedi. Yüzündeki örtüyü kaldırdı. Fatıma, hayattan ayrılmıştı. Üzerine kapandı, bir yandan öpüyor, bir yandan da şöyle diyordu: "Ey Fatıma! Baban Resulullah'ın (s.a.v) yanına gittiğin zaman Esma bint-i Umeys'ten selâm söyle." Hz. Fatıma'nın Vefat Tarihi Hz. Fatıma'nın hicrî on birinci senesinde vefat ettiğinde kuşku yok. Çünkü Resulullah (s.a.v) hicrî onuncu senede Veda Haccı'nı yapmış ve on birinci senenin başlarında vefat etmişti. Tarihçiler, Fatıma'nın, babasının vefatından sonra bir seneden daha az bir süre yaşadığı hususunda görüş birliği içindedirler. Ayrıca onun, babası hayatta iken, gençliğinin baharında ve sağlıklı olduğu da bilinmektedir. Ama vefat ettiği gün ve ay hususunda derin farklılıklar var tarihçiler arasında. Bazılarından Hz. Fatıma'nın, Hz. Resulullah'tan (s.a.v) sonra altı ay daha yaşadığı rivayet edilmiştir. Bazıları, doksan beş gün yaşadığını, bazıları da yetmiş beş gün veya bundan daha az bir süre yaşadığını söylemişlerdir. 34 Cabir b. Abdullah el-Ensarî'den (r.a) şöyle rivayet edilmiştir: "Peygamberimiz (s.a.v) vefat ettiği zaman Fatıma'nın yaşı, on sekiz yıl, yedi aydı." Böylece erdemlerle, örnek menkıbelerle, esasî duruşlarla ve şerefli konum almalarla dolu o görkemli hayat sona erdi. Doğduğu gün, ve diriltileceği gün, Allah'ın selâmı, rahmeti ve bereketi onun üzerine olsun. Dualarından Örnekler Gece bastırıp karanlık iyice çökünce mihrabında ayağa kalkar, ayaklarını birleştirir ve her şeyden alakasını keserek Rabbine yönelirdi. O'na yakarır, münacat ve ibadet eder, namaz kılardı. Herkesten ilgisini kesmiş bir dille Allah'a dua ederdi. Fatıma duasında şöyle derdi: – "Allah'ım! Sana ibadet edecek güç, senin kitabını anlayacak basiret, hüküm ve hikmetini kavrayacak anlayış istiyorum. Bizim için Kur'ân'ı az bulunur (uzak) kılma, (doğru) yolu bize kaybettirme ve Muhammed'in (s.a.v) bize sırt dönmemesini sağla." – "Allah'ım! Şu günümün başını felâh, ortasını iyilik ve sonunu kurtuluş yap. Bizi, sana dönüp pişman olan ve (tövbesi) senin tarafından kabul edilen, sana tevekkül edip, senin kâfi geldiğin, sana yakarıp senin merhamet ettiğin kimselerden kıl." – "Allah'ım! Senden hidayet, takva, iffet, müstağnilik, sevdiğin ve razı olduğun şeyleri yapma istiyorum. Allah'ım! Zayıflığımız için gücünden, fakirliğimiz ve yoksunluğumuz için zenginliğinden, cahilliğimiz için hilminden ve ilminden istiyorum. Sana şükretmemiz, seni zikretmemiz, sana itaat etmemiz ve sana kulluk sunmamız için bize yardım et. Ey merhametlilerin en merhametlisi!" 35 36 Vahiy Evinin Kızı Hz. Fatıma Farklı Kalemlerden (2) 37 38 Sunuş Allah'ın adıyla... Değerli okuyucu, Ekim 2004 tarihinde "Hz. Fatıma'nın doğum günü" münasebetiyle düzenlemiş olduğumuz "Müslüman kadınlar günü"nde kıymetli misafirlerimize Fatıma'nın hayatını anlatan kitapçık hediye etmiştik. Hz. Fatıma'nın şahsiyetini bir kitapçığa sığdırabilmek imkânsız olsa da bugünün hatırası olarak onun örnek hayatından enstantaneler sunmak istedik. Bu yıl ise Hz. Fatıma'yı bazı değerli yazarlarımızın kaleminden aktarmayı ve sizlerle buluşturmayı arzu ettik. Yazarlarımız Hz. Fatıma'yı farklı açılardan ele alıp, baktıkları gönül pencerelerine bizi ortak ederek, Fatıma'ya dair duygularını, düşüncelerini bizimle paylaştılar. Akla değil yüreğimize hitap eden her makalenin satırlarından, Fatıma sevgisinin yüreğimize akıp hayatımıza ve davranışlarımıza yön vermesini ümit ediyoruz. Değerli katkılarını bizden esirgemeyen Ahmet Taşgetiren, Bakiye Marangoz, Cemil Tokpınar, Engin Noyan, Sabiha Ünlü ve Yıldız Ramazanoğlu,'na bir kez de buradan teşekkürlerimizi bildirir, başarılarının devamını Allah'tan niyaz ederiz. Gayret Bizden Başarı Allah'tan... Ekim 2005 39 "Babasının annesi..." Ahmet TAŞGETİREN Bir elmasın her kesitinde ayrı bir rengin ışıltısı parlar. İsmi tarihlere kazınmış bir kutlu kadının ruh portresinde de aynı pırıltılar görünür. Böyle bir bakışla... Hazret-i Fatıma'ya ait bir "Ruh portresi" çizmek için yola çıksak, belki de en öne çıkan renk, ona, bizzat Peygamber babasının yaptığı vasıflandırma olurdu: "Ümmü Ebiha - Türkçesiyle - Babasının annesi..." Anne ki, Allah Rasulü için derin bir hasrettir. Anneliği en küçük kızına libas olarak giydirir, onunla teselli bulur. Demek bu küçük kızda bir annelik kumaşı var. Hatta Peygamber'e anne olacak bir kumaş var. Hazret-i Fatıma ile ilgili olarak okuduğum metinlerde, Rasulullah (s.a.v) Efendimizin, o geldiğinde ayağa kalktığına, yer gösterdiğine, hatta elini öptüğüne dair bilgilere rastladım. Ne kadar çarpıcı. "Gönlümün sevinci" diyor Sevgililer Sevgilisi O'nun için... "Benim nezdimde en aziz olan..." diyor... 40 "Tahire" O'nun bir sıfatı... Pirü pak demek. "Zehra" bir başka sıfatı... Gönüllerde çiçekler açtıran bir sima... Henüz 28 yaşında iken dünya ömrünü tamamlamış olduğunu okuduğumda şaşırdım. Yani "Babasının annesi" diye anılmak için o kadar genç... Ama belki de böylesine genç bir yaşta "Peygamber'in anneliği" sıfatıyla şereflenmek en çarpıcı olanı... Oysa içimde O'nun için çok daha ileri yaşlarda bir simanın olgunluğu yer etmiş. Nasıl olmuş da böyle olmuş? Ya da nasıl olur da böyle olur insan? Herhâlde Peygamber mutfağında pişe pişe... Vahiyle, sevgiyle ve çileyle... Üzerine deve işkembesi atılan bir "Peygamber Baba"yı göre göre... Onu teselli ede ede... Panayırlarda "La ilâhe illallah deyin kurtulun" çağrıları ile dolaşan ve arkasından amcasının "Buna inanmayın, bu aklını kaçırdı." diye taşlar savurduğu bir "Kutlu Baba"nın üzerindeki tozları minik elleriyle sile sile... Acaba niçin "Anam" dedi Hazret-i Peygamber, kızı Fatıma'ya? Sır, bu sorunun cevabında... Ana'da ne bulunur? Şefkat, sevgi elbet... Yürek genişliği.. Cefaya tahammül. Sabır elbet. Büyüklük... İnfak, vericilik elbet. Fatıma'nın ruh portresinde bütün bunlar olmalı... Bir kız evladı tarafından Peygamber'e bile bunları veriyor olmalısınız ki, siz O'nun tarafından "Babasının annesi" diye eşi bulunmaz bir ödüle layık kılınmalısınız. Hazret-i Peygamber beka âlemine göçtüğünde o, "Üzerimize öyle bir acı çöktü ki, gündüzün üzerine çökse gece olur41 du." diyecek O. Ve muazzez babasının ardından 75 gün sonra beka yolculuğuna çıkacak. Bunlar, öyle ulvî alışverişler ki, anlamak bile bir lütfu gerektirir. İçimdeki Hazret-i Fatıma portresine bakıyorum, Hazret-i Ali ile evliliği, onun bu "Ana" özelliğini gölgele-miyor. Aksine sanki "Ana"lığı büyümüş de, daha derin izler bırakmış gibidir tarihte... Müslümanların evlenme törenlerinde "Ali-Fatıma izdivacı", bir mutluluk simgesi olarak anılır. Evet, müstesna bir saadeti paylaşır bu iki Ehlibeyt sütunu... Ama bu evlilikten daha çok "ana"lara has bir "vekar" yansımıştır bizlere... Belki bizler de "Fatıma annemiz" diyerek, Ehlibeyt'e sokulma ihtiyacı hissettiğimizdendir bu. Belki de daha çok, Hazret-i Fatıma'nın hiçbir şeyle gölgelenemez "vekar" ındandır. Hazret-i Peygamber (s.a.v), evlilik hazırlıkları yapılırken çağırır kızını, dizinin dibine oturtur ve şöyle der: − Nefsini pak eyle. Lisanınla Rabbini zikreyle. Hazret-i Fatıma "Ne ile pak edeyim nefsimi?" diye sordu. "Su ile pak et." dedi Allah Rasulü (s.a.) ve sonra devam etti: − Sana erkeğin baktığı zaman ferahlansın. Gözlerini de sürmele. Zira sürme kadınların ziynetidir. Ey Fatıma, ehlin sana baktığı zaman gözlerini yummayasın. Böyle yaparsan erkeğin sana muhabbeti fazla olur. Erkeğin başka yere baktığında da sen onun yüzüne bak. Zira böyle yaparsan bir aylık oruç sevabı yazılır. Ey Fatıma, erkeğine iltifatta bulun. Böyle yap ki başkasına muhabbet duymasın. Ey Fatıma, erkeğinin ayıbını başkasına açma. 42 Allah-u Teala sana gazap eder. Sonra melekler, sonra peygamberler, sonra erkeğin sana gazap eder. Bu, bir babanın gelin edeceği kızına yönelttiği "sevgi infakı" tavsiyesidir. Fatıma da, Hazret-i Ali ile izdivacında hep bu infakın coşkusu içinde olmuştur. "Yoğun bir koşuşturmanın ardından eve gelip Fatıma'ya baktığımda bütün gam ve üzüntülerim kalbimden yok olup gidiyordu." diyor Hazret-i Ali... İşte bu Hazret-i Fatıma. Hazret-i Fatıma'nın ruh portresinde bir hadise daha var, "ana"lığın "cefa" rengini sergileyen... Hazret-i Ali anlatıyor: Fatıma evime o kadar su taşıdı ki, kırba bedeninde iz bıraktı; o kadar el değirmeniyle buğday öğüttü ki, elleri nasır bağladı; o kadar temizlik yaptı, evi süpürdü ki, elbiseleri bozardı, o kadar kazanın altında ateş yaktı ki, elbiseleri kararmaya başladı. Bu yüzden Fatıma'ya; "Peygamber'in huzuruna gidip durumunu beyan edecek olursan ev işlerinde sana yardımda bulunacak bir hizmetçi verir." dedim. Bunun üzerine Fatıma Resulullah'ın huzuruna gitti; Rasulullah'ın bir grup sahabeyle sohbet ettiğini görünce ihtiyacını izhar etmekten utanıp bir şey söylemeden geri döndü. Resulullah (s.a.v) Fatıma'nın bir ihtiyaçtan dolayı geldiğini anlamıştı. O günün sabahı evimize teşrif buyurdu, sonra sordu: "Fatıma'cık, dün gece ne maksatla bizim eve geldin?" Fatıma ihtiyacını arz etmekten utandı. Bu sırada ben şöyle dedim: "Ya Resulallah! Fatıma o kadar su taşımış ki, kırbanın başı göğsünde iz bırakmış, o kadar el değirmeni çevirmiş ki, elleri nasır bağlamış... Ben bu durumu görünce ona; Eğer babanın yanına gidip bir hizmetçi istemiş olursan, seni bu durumdan kurtarır, dedim." 43 Bunun üzerine, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdular: Fatıma'cık, sana hizmetçiden daha hayırlı olan bir şeyi öğreteyim mi? Her gün otuz üç defa "Subhanallah", otuz üç defa "el-Hamdu lillah" ve otuz dört defa da "Allah-u ekber" zikrini söyle; bu zikir yüz defadan fazla değildir; fakat bunun amel defterinde bin sevabı vardır. Fatıma'cık, eğer bunu her gün sabahleyin söylersen, Allah dünya ve ahiret işlerinde sana kifayet eder. Hazret-i Fatıma, buna karşılık üç defa: "Allah ve Resulü'nden razı oldum." diyerek hoşnutluğunu bildirdi. İşte Peygamber, işte "ana kıvamında" sevgili kerimeleri... Hazret-i Fatıma'nın "ruh portresi" için son bir notu muhterem evladı Hazret-i Hasan'ın (r.a.) sözlerinden alalım: Cuma gecesi annem Fatıma (a.s) mihrapta durup ibadete koyulmuştu, şafak atıncaya kadar hep rüku ve secde hâlindeydi; mümin erkek ve kadınların ismini zikrederek onlar için dualar edip, kendisi için Allah'tan bir şey istemediğini gördüm. Bunun üzerine anneme; "Ey anne! Neden diğerlerine dua ettiğin gibi kendin için de dua etmiyorsun?' dedim. Buyurdular ki: "Evladım! Önce komşu, sonra insanın kendisi." Konu-komşuyu, evladı, ümmeti tek tek zikredip kendini unutmak ancak anaların hasletidir. İnşallah bizler de katılmışızdır o Anne duasına... 44 AÇMAZLARI VE UMUTLARIYLA ARAMIZDAKİ FATIMA'LAR Bakiye MARANGOZ Hz. Fatıma'nın doğum günü. Tüm radyo kanallarında Hz Fatıma anlatılıyor. Sevgili Peygamber'in: "Fatıma benden bir cüzdür." dediği, çok sevgili kızı; Fatıma'dan bahsediliyor. Hz Fatıma'nın kişiliğinde Müslüman kadının toplumsal ve ahlâkî misyonu. Efendi köle kapsamında tüm şirke dayalı farklılıkların ve tanrı inanışlarının dışında insan topluluklarına, vahyin izahını yapan bir Peygamber!...Yüce Peygamberin kızından söz ediyor radyolar. Yürekleri aşkla yufkalmış bu insanlara Fatıma'nın şahsiyeti ve kişiliği anlatılmakta. Biraz şaşırtıcı olan; Şah'ın Amerikan'cı politikası ile Fatıma şahsiyetçiliği!.. Bizim kültürümüzde yer etmediği için Fatıma'nın doğum günü kutlamalarını radyodan öğreniyoruz. Tahran caddelerinde çoluk çocuk genç yüzlerce insan. Dâvûdi bir ses tonuyla harikulâde güzel okunan ve bütün camilerden yükselen Kuran-ı Kerim. Yol boyunca Azeri Türkçe'si ile tercüme ediliyor bize. Eşimle aniden "Kum" şehrine gitmeye karar veriyoruz, ama çabamız nafile. Vasıta bulamamanın üzüntüsü ile şehirde kalıyoruz. Gördüklerim karşısında şaşırıyorum. Caminin bir kısmındaki erkeklerin tümü başları önlerinde ağlıyorlar! Kendi ülkesinde erkekleri hiç ağlarken görmeyen benim gibi biri 45 için, erkeklerin ağlayabilmeleri; şaşırtıcı. Hâlâ genetik yapılarına verilerek ağlamayan erkekleri mazur göstermeye çalışan görüşlere inat, insan olmaları sebebiyle bu ülkede kadınlarla birlikte erkekler de ağlıyorlar. Onlar Rasulul-lah'ın ve ashabın defalarca ağladığını unutarak bunları söy-lüyor olmalılar. İnsanın yüreği ağlamadıkça gözü ağla-maz... Hadi diyelim ki toplu bir merasim, bir ritüel! Hayır! Bana göre gücü temsil eden erkeğin merhamet çizgisinde Fatıma'yı sevmesi… Peygamber'den sonra erkeğin hayatına merhamet yansıyor. Biz dört ay sonra o evden ve o ülkeden ayrılırken, bizi gara götürecek taksi çağrılıyor. Aileyle vedalaşıyor, helalleşiyoruz… Ev sahibi erkek sessizce gözyaşı döküyor bizim için; Ağlıyor! Geçen dört ayın arkasından artık hiç şaşırmıyorum. Nedensiz yere değil. O sıra yaşanılan geleneksellikle, öğrenmekte olduğum İslam'ın arasına sıkışmış hissediyordum kendimi… Girişte oturan Fars ailenin üç küçük çocuğu vardı. Ne yapmam gerektiğini ilk günden düşünmeye başlamıştım. Yardım edersem, kendimi daha iyi hissedecektim. Fakat çok geçmedi, işten döndükten sonra evin erkeğini önünde önlükle ya mutfakta ya da yıkanan çamaşırları asarken, bahçelerinde görmeye başlamıştım. Böylece bu baba ve bu eş benim ne yapmam gerektiği hissime ve bilinç altıma ihanet etmiş oldu! Bilincim onları haklı çıkaracak bir biçimde benim geri durmamı sağladı. Onların aralarındaki yardımlaşma ve paylaşımdaki hasıl olacak rahmeti; beklenti ve talepleri bir başkası karşılayamazdı. Bu eşin, bu babanın merhamet, sevgi gözyaşlarının ardında; Sevgili Peygamber'in, Hz. Ali'nin, As-hab'ınkiyle aynı olan merhamet duygularını görmemdeki sebep bu idi!.. O gözyaşları benim Sünnî olmamı bile unutturmuştu ona. Beynimse o an bu kareyi ebediyen unutmamak üzere kaydediyordu kendiliğinden. 46 Selam; çok yaygın olarak kullanılıyor.. Adları Fatıma olan çok sayıda çocuk var bu ülkede.. "Selôm" en fazla çocukların söyleşinde güzel. İlk defa İran'lı çocukların dilinde şekillenirken gördüm bu güzelliği. Yıl yetmiş olunca, bizim dindar ailelerde bu kavram henüz bilinç düzeyinde ve yalnızca büyükler nezdinde kullanılıyor. Tahrana yakın bir mesafede Kereç'te kalıyoruz.. Farsça bilmediğim için en fazla sokaktaki küçük Fatıma'larla anlaşabiliyorum. Hoş kıyafetleri üzerinde kiminin çaduru var. Oyunları ve işleri sırasında çadurlarını (örtülerini) en az anneleri kadar rahat kullanıyorlar. Tüm sokak ve caddelerde beton havuzlardan süzülerek akıp giden sular var. Akıp giden, giderken berraklığını koruyan bu tertemiz, suların başında oynayan Fatıma'lar, Ali'ler; Hasan Hüseyin'ler.. Her defasında benden önce onlar selam vermiş oluyorlar bana. Suyun başında, oyunlarına o kadar dalmış görünen çocukların çamurdan yoğrulmuş tandır ekmekten, elini çekip de bana selâm verebileceklerini düşünemiyorum bile. Bu gecikme sonucu onlardan biri arkadan diğerleri; "selôm" diyorlar. Aslında tam olarak benim kullandığım (e) ve (o) karşılamıyor selâmı. Sokak duvarları evlerin avlularını göstermeyecek kadar yüksek. Onların mahremiyetine giren tek ev benim oturduğum ev. Birkaç katlı binadan sokağa açılan tek pencerem onların avlularına karşı. Tek katlı birbirine eklemlenmiş binaların ve kalın duvarların ardında bir avluya açılan iki üç ailenin barındığı evler. Sürekli kapalı duran perdelerimi gündüzleri arada bir aralayarak, çamaşırlarını, bulaşıklarını yıkayan, kimi zaman ayak üzeri oturmalarında onlara el sallıyor ve "merakımı hoşgörün!.." demek isti-yorum. Bana gülümsüyorlar!..." Benzeri başka yerler görmediğim için Kereç sokaklarının mütevazılığı, sadeliği, insanların iffet örüntüsü içindeki vaka47 rı, kum tepeleri ve dağları bana Fatıma'yı o sokaktaki çocuklar arasında bulabilir miyim düşündürüyor. Kız çocuk Fatıma'yı arıyorum… Bakıyorum ki bütün çocuklar Fatıma! Muhakkak Fatıma da çocukluğunda her çocuk gibi, o da oynamıştı oyun arkadaşları ve oyuncaklarıyla… Sokağından geçen yabancılara o da "selâm" demişti usulca, hâlim selim. Geçenlerin arasından Hatice'nin kızı diyenler olmuştu… Yaşlılar arasından gülümseyerek kız çocuklarının en küçüğünü Muhammed Mustafa'ya benzetenler de!... Kız çocuk Fatıma'nın ismi; yakışanı da buydu. Fatıma demişlerdi ona. Fatıma üç yıl süren ambargo sırasında biricik, sevgili anne modeli Hatice'nin yanında O'nun ne yaptığını izledi. Hz.Hatice yokluk, hastalık, acılar karşısında elindeki servetini yeryüzündeki zulmü adalete dönüştürebilme adına, insanlığın geleceği için inanarak tüketmişti. Fatıma sekiz on yaşlarındaydı. Fatıma'nın gelecekteki zorlu yaşamının her alanındaki deneyimini belirlemekteydi bu yıllar, "Hüzün Yılına" dönüşmeden önceden de. Fatıma muhteşem bir anne modeliyle bütünleşmiş, O'nun kaybıyla da Hatice'nin yokluğunda babaya destek olarak O'nun en yakını olmuştu. Baba O'na "Babasının annesi" diyecekti duygusal olarak... Yani; Fatıma; ruhlara özgürlüğü tattıran anneden geriye bir ses, anne Hatice'nin yokluğunda Hatice'den bir soluk gibiydi babaya. Kız çocuk Fatıma'yı arıyorum dar, gösterişsiz sokaklarda!.. Halbuki değişen dünyada, aynı şehirde iki kutupluluğu ve aynı çelişkiyi, hatta yalnızca Mekke'de değil, tüm dünyada görmekteydik. Hakikate teslim olanların yanında, Tahran'ın saraya yakın duvarlarının dibinde, modernizmi ve kapitalizmi yaşayan insanların aynı Fatıma'ya saygısızlıkları, onların eğlenceli dünyalarında, somut bir gerçeğe dönüşüyordu!... Bu benim ülkemde olduğu gibi!... Ancak aynı anda tüm dün48 yada anne babalarına ve bir de sokaklarından geçip giden yabancılara kız çocuk Fatıma'lar "selam" veriyordular. Hiç şüphesiz bugün Bağdat'ta, Srebrenitsa'da, Filistin'de bezden bebekleriyle oynayan ya da oynayamayan kız çocuk Fatıma'lar, Fatıma'nın toplumu dönüştürücü kimliğini tanıdıktan sonra, "Fatıma rolünü" toplumsal bir realiteye dönüştürmeyi gaye haline getirecektirler. Aramızdaki Fatıma'lar!... Değişen süreç içerisinde toplumlar hızlı bir değişime tâbi tutulundu. Ancak hiçbir şey kendiliğinden oluşmamıştı!... Hayır ve şer tüm değişimlerde hepimizin sorumluluk payı vardı. Örtülü kızlarımız ailede yönlendirildikleri hedefi ve örnek şahsiyetleri tanımaya çalışmaktayken, mo-dernizmin; hukuka, siyasete, kültüre, eğitime müdahale edici egemen tavrıyla ve pratiğe yansıyan gerçekliği ile karşı karşıya kaldılar. Bu alanda gençler yeni bir dünyada, ihtilaflı fikirler, ideolojiler etrafında ve üniversitedeki realistlerinin kabaca ukalalıkları karşısında inançlarında güvensizliğe düşerek, etkilenmeliydiler!... Bu tam olarak bizim istediğimiz gibi olmasa da onların istediği gibi de olmadı!... Örtülümüz, üniversitede bu akımlara teslim olmasa da bu hızlı değişim karşısında şaşkına döndü. Hatta "İnanç Hakları" pankartlar da "Demokratik Haklara" dönüştü. Ancak yeni kuşak hayatın içinde etkin olan modernleşmeyi, laik dayatmaları, demokrasiyi gerçek mahiyetiyle tanımış oldu. Bu kaçınılmaz bir olguydu. Demokrasi ve modernleşme hareketleri yalnız bizde değil, tüm geri kalmış ülkelere dayatılan realitelerdi. Bu realiteler karşısında bizim kişisel ve politika olarak sergilemiş olduğumuz uzlaşmacı tutum ve tavırlar da, geri kalmış ülkelere mahsus ezilmişlik 49 psikolojisiydi tabii ki.. Bu tutumun gençlere güvensizlik aşıladığı ve onları savunmasız bıraktığını da söylemeliyiz… Ve onlar şaşırmakta ne kadar haklıydılar. Örtülü ve içlerinde Fatıma'nın şahsiyet ve kişilik özelliklerini barındıran bu genç insanlar, geleneksel dinî çevrelerin etkisinde, biraz da gözü kapalı geldiler metropollere. Gelenekselliğin hakim olduğu küçücük dünyalarından kopar kopmaz üniversite ortamının içinde "üniversiteliler" olarak buldular kendilerini. Onları inançlarından vazgeçirmekte tüm şartları oluşturduklarını sanarak, üniversitelerde olası bir dönüşüme umut bağlayan hocaları, hayal kırıklığına uğratan onlar oldular yine de. Fatıma kişiliğine bürünen "ilk örtülülerimizin" belki çoğunun içe kapanık, geleneksel toplumlardan gelmelerine şaşırmamalısınız. Ve hatta onların büyüdüğü bu toplumlarda dinin pratik yapılmayan bir kısmının hükümsüz hâle getirilip, yaşamın dışında bırakılmasını ve bu durumu tevekkülle karşılamalarını (!) da anlamaya çalışmalısınız. Dolayısıyla geleneksel çevrelerde bu dinin durağan karakteristiği karşısında genç örtülülerimizin, yanılgıları ve yanlışlarına rağmen, Kuran'ı öğrenerek, bir mücadele vermek suretiyle, dinin aslını ortaya koymuş olmaları, onların Hz. Fatıma modeline saygı ve bağlılıkları olarak görülmelidir. Görülüyor ki genç Fatıma'ların birden çok sorunu ortaya çıkıyor!.. O zaman Fatıma"ları bizden çok uzaklarda görerek dışımızda aramanın vefasızlığıyla, onları güvensizliğe mahkum etmek yerine; - biz öyle ifadelendirmesek bile- Hz. Hatice'leri, Fatıma'ları, Peygamberimizin örnek eşlerini idolize eden Müslüman kişiliğimizle ciddî bir duruş sergilemek zorundayız. Yalnızca bu değerlerin toplumu ikna edici gücünde erkeklere de ihtiyaç var!... "Dünya standartları arasında" gösterilen bir tiyatro oyuncusunun (!) (bize öyle gelmemiş olsa bile), bu oyuncu işinin 50 ciddiyetini gösterir ve sanatçı kişiliğine saygı uyandırır sözlerini şöyle özetliyor: "Örnek olmalı sanatçı. Ben N.S olarak her gece oyundan iki saat önce gelerek, beni taklit edecek genç arkadaşlarıma tiyatro disiplini konusunda örnek olmaya çalışıyorum.. Ne bileyim, oyunun varsa içki almazsın, gaz yapabilecek yiyecekler yemezsin…" (!) O hâlde hayatı etkileyen dönüşüm esnasında güven ve örneklik, sorumluluk ve inisiyatif oluşturmada nitelikli bir role sahip olmak, bu kadar zor!... Bir o kadar da kolay demek ki!... Tüm dünyanın sokaklarındaki şimdilik oyunlarını oynamakta olan Kız çocuk Fatıma'lara buradan "selam"!.. Yani: "Selôm!..." 51 FATIMA VALİDEMİZ VE BİZİM HÂLİMİZ Cemil TOKPINAR Çocukluğumdan beri muhterem validemden duyduğum bir dua vardı. Bizim için dünyevî ve uhrevî birçok istekte bulunurken şunu istemeyi hiç ihmal etmezdi: − Allah'ım, bana Fatıma Ana cinsi gelinler ver. Böylece benim de içinde bulunduğum beş oğlu için Fatıma Validemize benzeyen hanımlar istiyordu. Peki, bu ne demekti? Fatıma Validemizin özellikleri neydi ki, Havva Validemizden bu yana çok muhterem ve faziletli nice hanım gelip geçmesine rağmen annem ille de onun gibisini istiyordu? Çocukluktan gençliğe uzanan hayatımda Fatıma Validemizi üstün ve benzersiz kılan özellikleri öğrendikçe bu duanın geniş ve derin manasını anlamakta gecikmedim. Her şeyden önce o, Fahr-i Kâinat Efendimizin (a.s.m.) en küçük, en faziletli, en sevdiği, kendisine en çok benzeyen kızıydı. Onu Hz. Ali (r.a.) Efendimizle evlendirerek, kıyamete kadar gelecek en mühim ve en faziletli velâyet silsilesinin başlangıcını teşkil etmişti. Peygamber Efendimizin (a.s.m.) ifadesiyle "Cennet hanımlarının efendisi" olan Fatıma Validemiz, başta Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin olmak üzere sayısız velinin annesidir. Bu yüzden Sevgili Babası (a.s.m.) onun terbiyesine özel bir önem göstermiş, ondan meydana gelecek muhteşem ağacın plânını, o kudsî çekirdek üzerinde yapmıştır. 52 Günümüz Müslümanlarının, bilhassa hanımların Fatıma Validemizin hayatından alacakları o kadar çok numune-i imtisal hadise vardır ki, bu sayede yeni bir Müslüman hanım kimliğinin oluşması bile mümkündür. • Dilerseniz, giderek bir çılgınlığına dönüşen dünyevîleşme yarışına bir şamar gibi inecek olan ev eşyalarından başlayalım. İşte o gül goncasının evlendiği zamanki eşyaları: Üç minder, saçaklı bir halı, içi hurma lifleriyle doldurulmuş bir yastık, iki tane el değirmeni, bir su tulumu, topraktan yapılmış bir su testisi, meşinden bir su bardağı, bir elek, bir havlu, bir koç postu, alaca bir kilim, hurma yaprağından örülmüş bir sedir, iki elbise ve bir kadife yorgan. Ve şimdi her şeyi lüks, birinci sınıf, otomatik ve elektronik ev eşyaları olmadan bir türlü evlenmeyi uygun bulmayan genç kızlarımızın ya da evlendikten sonra maddî isteklerinin ardı arkası kesilmeyen kadınlarımızın durumunu düşünelim. Şüphesiz hiç kimseden asırlar öncesinin eşyalarını kullanmasını istemiyoruz. Ancak bugüne yakışan bir kanaat, bir iktisat, bir tevazu sergileyemez miyiz? • Fatıma Validemiz "Ben bir peygamber kızıyım. Ahiretim garantidedir" anlayışına hiçbir zaman düşmemiş, hatta böyle anlaşılabilecek en ufak bir olayda bile Muhterem Babasının (a.s.m.) şiddetli ikazıyla karşılaşmıştır. İşte bunu anlatan bir örnek: Henüz süt emmekte olan Hazret-i Hüseyin hastalandığı için Fatıma Validemiz, sabaha kadar uyuyamamıştı. Hz. Hüseyin sabaha doğru bir ara uyur gibi olduğunda Hz. Fatıma bulduğu ilk fırsatta Kâinatın Sahibine yönelerek sabah namazlarını eda etmişlerdi. Kendisini çaresiz bırakan uykuya ancak bundan sonra vakit ayırabilmişti. 53 Sonra mescid-i şerifte sabah namazını kıldıran Peygamber Efendimiz (a.s.m.), âdeti üzere onun evine teşrif etmişlerdi. Hazret-i Fatıma Validemizi uyur vaziyette görünce onun sabah namazını kılmadığını sanmış: − Ey kızım Fâtıma, Peygamber kızıyım diye sakın namazı terk etme! Beni hak peygamber olarak gönderen Allah'a yemin ederim ki, namazını vaktinde kılmadıkça cennete gireceğini zannetme." diyerek, namazın hiçbir şekilde ihmal edilemeyeceğini belirtmişlerdi. Buna karşılık: − Canım babacığım, sabaha kadar uyumadım. Sabah namazını kılıp yattım, diyen Hazret-i Fatıma'ya, Efendimizin verdiği unutulmaz mesaja dikkat edin: − Müjdeler olsun sana kızım Fâtıma! Âhirette böyle sıkıntılar görmeyeceksin. Onun bir vakit namazı bile kazaya bırakmadığı rivayet edilir. Ömür boyu hiçbir vakti kazaya bırakmayanla, en basit bahanelerle bu yüce ibadeti ihmal edenleri kıyaslamak bile mümkün değildir. İkisi arasında arşla ferş kadar bir mesafe vardır. Bilhassa bugün onun namaz üzerindeki hassasiyetinden alacağımız o kadar ders var ki… • Efendimiz (a.s.m.), kızını, dünyevîleşmeye ve rahata karşı o kadar ciddi uyarmıştır ki, o zamanlar başka ailelerde normal olan haklardan bile onu sakındırmıştır. Bu hususta ilginç bir örneği Hz. Ali (r.a.) şöyle anlatır: − Evimizde hizmetçimiz yoktu. Bütün işlerini bizzat Fatıma kendisi yapıyordu. Zaten, bir hücrecikte kalıyorduk. O hücrecikte, Fatıma ocağı yakar ve yemek pişirmeye çalışırdı. Çok kere, ateşi alevlendirmek için eğilip üflerken, ateşten çıkan kıvılcımlar benek benek elbisesini yakardı. Onun için elbisesi delik deşik olmuştu. Yaptığı sadece bu değildi. Ekmek yapmak, evin ihtiyacı olan suyu taşımak da onun yüklendiği işlerdendi. 54 Ayrıca değirmen taşını çevire çevire eli; su taşıya taşıya da sırtı nasır bağlamıştı. Fatıma'ya, babasına gidip ev işlerinde kendisine yardımcı olabilecek bir hizmetçi istemesini söyledim. O da gitti ve istedi... Olayın devamını Fatıma Validemiz'den dinleyelim: − Babama gittim; fakat evde yoktu. Ümmü'lMüminin Aişe: "Geldiğinde ben haber veririm." dedi, ben de geri döndüm. − Gece yatağa uzanmıştık ki, az sonra Allah Resûlü birden bire çıkageldi… Arzumuzu sordu. Ben de durumu aynen naklettim. Allah Resûlü şöyle dedi: − Ya Fatıma, Allah'tan kork ve Allah'a karşı vazifende kusur etme! Allah'ın omzuna yüklediği farzları hakkıyla yerine getir. Kocana da sadık ve itaatkâr ol! Onun hakkını da gözet! Sana ayrı bir şey daha söyleyeyim. Yatağına girmek istediğin zaman, 33 defa Subhanallah, 33 defa Elhamdulillah, 33 defa da Allah-u Ekber de. İşte bu, senin için hizmetçiden daha hayırlıdır. Bu ikazı yapan en büyük peygamber olmanın yanı sıra, birçok yetkiyi elinde tutan bir devlet başkanıdır aynı zamanda. Uyarıyı alan ise, hiç itiraz etmeden muhterem babasının tavsiyesine boyun büken cennet hanımlarının efendisi Fatıma Validemizdir. Şimdi tantanalı düğünleri, lüks tatilleri, israflı seyahatleri düşünelim ve ibret alalım. Acaba biz yukarıdaki uyarının neresindeyiz? • Onların muhtaçlara karşı yardımseverlikleri ise akıl almaz boyuttadır. O kadar ki, kendileri muhtaçken bile, başkalarını düşünmekten geri durmamışlardır. Hazret-i Hasan ve Hüseyin Efendilerimiz çocukken bir hastalığa yakalanmışlardı. Hazret-i Ali (r.a.) ve Fâtıma Validemiz, üç gün oruç tutmayı adadılar. Birinci gün iftarlarını açacakları zaman bir miskin geldi: 55 − Allah rızası için yiyecek bir şeyler, dedi. Sofralarındaki yiyeceklerini verdiler. Suyla iftar edip ikinci gün oruca niyet ettiler. İkinci gün iftar vaktinde, bir yetim kapıyı çaldı: − Allah için bir lokma, deyince, yine sofradaki yiyeceklerini ona verdiler. Kendileri suyla iftar edip, ertesi günkü oruca niyet ettiler. Üçüncü gün aynı saatlerde bir esir gelerek yiyecek istedi. Yine sofralarındaki lokmalarını ona ikram ettiler ve yine suyla iftar ettiler. Bunun üzerine şu âyetler nâzil oldu: Onlar kendi canları çekmesine rağmen yemeği miskine, yetime ve esire yedirirler. "Biz sizi Allah rızası için doyuruyoruz; sizden ne bir karşılık, ne de bir teşekkür bekliyoruz. Biz, sert ve belâlı bir günde Rabbimizden (Onun azabına uğramaktan) korkarız." derler. İşte bu yüzden Allah onları o günün şerrinden muhafaza eder; (yüzlerine) parlaklık, (gönüllerine) sevinç verir. Sabretmelerine karşılık onlara cenneti ve (cennetteki) ipekleri lûtfeder."(1) Böylesi bir fazileti sergilemek onlar gibi yüce insanlara mahsus. Çünkü, kendileri muhtaç oldukları hâlde mahrum olup başkalarını tercih ediyorlar. Ya günümüz Müslümanının durumu? Kendini mahrum etmeden paylaşmak, her şeyini olmasa bile bir kısmını verebilmek bile önemli bir fazilet. Fatıma Validemizin hayatını tarih sahnesinde bir film gibi izlemek son derece heyecan verici, güzel ve tatlı. Ancak onu uygulamak o kadar kolay olmuyor. Ne var ki, cennette ona komşu olup onun efendiliğinde sonsuz saadeti yaşamak, ona benzemeye bağlı. Aramızdaki uçsuz bucaksız mesafeyi kapatamasak bile elimizden geldiğince azaltmaya, her geçen gün ona bir adım daha yaklaşmaya ne dersiniz? 1- İnsan Sûresi, 8-12 56 MUBÂREK VÂLİDEME MEKTUP Münib ENGİN NOYAN Bismillâhirrahmânirrahîm Hamd âlemlerin Rabbi Allah'a mahsustur. Ancak O'na kulluk eder, ancak O'ndan yardım dileriz. İçerisinde âlemlere şifâ, hidâyet, rahmet ve öğüt bulunan mubârek Kur'ân'ın kendisine indirildiği ve âlemlere rahmet olarak gönderilmiş olan Son Peygamber Hz. Muhammed Mustafâ efendimize, pâk âline ve şerefli ashâbına salât ve selâm olsun… Ey benim başımın tâcı, gözümün nûru anacığım. Nicedir hasretinizle yanmaktan kalplerimiz tutuştu, gömgök kor kesildi. Size olan hasretimiz hiçbir zaman dinmedi ki! Sizlere bir an evvel kavuşabilme ve inşaallah bütün mümin ve de mümine kardeşlerimizle birlikte Livau'l-Hamd'ın şerefli gölgesinde toplanabilme azmi, gayreti ve ümidi içinde alıp-vermeye çalışıyoruz sayılı nefeslerimizi. Âhir zaman fırtınası, malûm, pek bir yaman esiyor, kök söktürüyor şerefli Ümmet-i Muhammed'in biz melûl, mahzûn ve de mazlûm yetimlerine. Şekvâcıyız bizleri bu hâllere düşürenlerden, yani senin anlayacağın anacığım, öz be öz kendimizden. Şekvâmıza utancımızı katık ediyoruz ve besbelli bu yüzden böyle boynu bükük duruyoruz. Ensemizde boza pişirenlere, bize beş para etmez paçavra muamelesi yapanlara 57 kızacak hâlimiz kalmadı gayri. Zira ne hakketmişsek bunca yıllık aymazlığımızın neticesinde, ancak onu kazandığımızın idrâkindeyiz artık. O güzeller güzeli şerefli ismini kızlarımıza verdik dûalar eşliğinde. Gel gör ki anacığım, ağır mesuliyetini taşıyamadık bir türlü o şerefli ismini kızlarımıza vermenin. Onlar, elhak, hepsi olmasa bile çoğu, şuurlanma çağına erdiklerinde liyâkat kesbedebilmek için taşıdıkları şerefli ismine, azimlerini gayretlerine katık edip çok mücâdele ettiler -hâlâ ediyorlar, çok acılar çektiler- hâlâ çekiyorlar ama biz değil sana, anacığım, kızlarımıza bile liyâkat kesbe-demedik. Durmadık, duramadık bir türlü, ne yanlarında ne de arkalarında. Aslî olanın ne olduğunu çoktan unuttuk zira. Âhir zaman firavunlarının mâhir sihirbazları öylesine boyadılar ki gözümüzü, öylesine çelip-karıştırıp allak-bullak ettiler ki önce aklımızı, sonra da gönlümüzü, biz kendimiz, babalar, ağabeyler, kocalar hatta küçük erkek kardeşler bile neredeyse birer firavun kesildik şerefli Ümmet-i Muhammed'in, şerefli müminelerinin başlarına. Unuttuk onların, ister anamız, ister hanımımız, ister kızımız, isterse gelinimiz olsunlar "din kardeşlerimiz" olduklarını. Böyle yapmakla Âlemlerin Rabbi Yüce Allah'ın, celle ce-lâluhu, mubârek Tevbe Suresi'nin yetmiş birinci âyet-i kerimesinde verdiği apaçık tanımlamaya -hâşâ!- muhalefet etme gafletine düştüğümüzü bile fark edemez hâle geldik: Müminler ve mümineler/imana ermiş erkekler ve kadınlar, birbirlerinin velîleridir/en yakın dostlarıdır.(1) Çünkü, anacığım, Âlemlerin Rabbi Yüce Allah'ın, az-ze 1- Tevbe (9), 71 58 ve celle, biz müminleri mubârek Furkan Suresi'nin otuzuncu âyet-i kerimesinde, Rasûl der/diyecek ki: "Ey Rabbim, gerçek şu ki kavmim bu Kur'ânı mehcûr tuttu/(hayatından) uzaklaştırdı, sürgüne gönderdi, onu gözden çıkarılacak bir şey olarak gördü!"(1) Diye âhir zamanda düşeceğimiz şu acınası hâller konusunda, kesin ve de keskin bir ifadeyle uyardığının bile farkına varmadık, varamadık. Çünkü, anacığım, bu bağlam içinde kendimizi Hz. Peygamber'in (s.a.v) kavmi olarak görmek hiç mi hiç işimize gelmedi. Kureyş'in müşriklerine tahsîs ediverdik mu-bârek âyet-i kerimeyi ve sıyrıldık zavallı aklımız sıra mesuliyetten. Biz ki mubârek Kur'ân'ı her ânımızın en sahih, en şerefli rehberi bilmek ve ondan her ân o mânâda alabildiğine istifade etmek yerine, onu, üstelik de ona en büyük hürmeti göstermek adına, evimizin en yüksek yerine çaktığımız bir çiviye, iyice sarıp-sarmalayıp asmak suretiyle sürgüne gönderen ve mubârek Kur'ân'ı gücümüz yettiğince anlayıp, önce zihnimize sonra da kalbimize nakşedip, hayata aktarma cihâdına sıvanmak yerine, onu yalnızca yüzünden, yani hikmetlerini idrak etmeye çalışmadan sözüm ona okumakla iktifa eden zavallı şaşkınlarız, Muazzez Peygamberimizin (s.a.v.) Sünnet-i Seniyyelerine uymayı yalnızca sağ elimize gümüş yüzük takmak, bıyıklarımızı kırpıp kısaltmak, ağız ve diş bakımı yapıyoruz diye, diş fırçası ve diş macunu kullanmak yerine, şifâ veren özünü çoktan yitirmiş misvâklarla diş minelerimizi çizmeyi göze almaktan ve ilâ âhir ibâret sanmışız çok mu? Hangimiz kızımıza O'nun (s.a.v) sana karşı sergilediği o büyük şefkati, o hassas rikkati göstermeyi başarabildik? Han1- Furkan (25), 30 59 gimiz, meselâ, kızımız dünyaya, sıradan gündelik hayata dair bir meselenin halli için bize başvurduğunda, "Sana benden istediğinden daha hayırlı bir şey öğreteyim mi?" diyerek onun dikkatini "asl olan"a yönlendirme çabasını sarf ettik? Kızımızın çeyizini düzerken, düğününü yaparken, senin çeyizini, senin düğününü anacığım rehber ve kıstas alma edebini hangimiz gösterdik, gösterebildik? Ortalığın "Tüketim, ille de tüketim!" zikriyle gümbür gümbür inletildiği, alacalı-bulacalı, ille de markalı gösterişin ayyûka çıktığı ve ne hazindir ki mümin Müslümanın bile cüzdanı ve ensesi iyice kalın olmakla itibâr kazanacağına artık iyice inandığımız/inandırıldığımız âhir zaman hengâmesinde, hangimiz bu tuzaklara düşmeye meyleden kızımızı "İster misin ki halk 'Falanca mümin Müslümanın kızı boynunda cehennemden bir zincir taşıyor!', desin" diyerek uyarma ferâsetini ortaya koyduk? Hangimiz kızımız yanımıza geldiğinde hemen ayağa kalkıp, onun elinden tutup, kendi oturduğumuz yere oturtma, en tatlı, en güzel sözlerle hâlini-hatırını sorma, onu en büyük şefkatle sevip, okşama, sonra, zamanı geldiğinde, onu yine aynı iltifatlarla uğurlama nezâket ve asâletini sergiledik? Ve biz, ah benim gözümün nûru, başımın tâcı anacığım, bütün bu aymazlıklarımıza, hamhalatlığımıza rağmen, yine de kızlarımızdan, özellikle de senin o şerefli ismini taşıyanlardan, hep senin gibi olmalarını bekledik durduk hiç utanmadan, sıkılmadan! Üstelik ne seni, ne de o başlı başına bir izzet ve iffet abidesi olan hayatını doğru dürüst, lâyıkıyla, özüyle, içimize iyice sindirircesine tanıma zahmetine bile katlanmadan! Ama şerefli Ümmet-i Muhammed'in şerefli mümine Müslüman kızları, ister senin ismini taşısınlar, ister taşımasınlar, bizleri, elhamdulillâh, fersah fersah aştılar. Sana liyâkat kesbetme cihâdında birbirleriyle yarıştılar, yarışıyorlar ve hiç kuşku yok ki hep yarışacaklar. Çünkü biz onları, kendimizi 60 alabildiğine kaptırdığımız aymazlık girdâbından bir türlü kurtarmayı başaramadığımız için, âhir zaman müstebitlerinin zulmüne, kahredici acılara, sıkıntılara, daha henüz çocuk denecek yaşta muhatap ettik, muhatap olmak zorunda bıraktık. Onlar ise, Hikmet-i Hudâ, bu acılarla, sıkıntılarla piştiler, olgunlaştılar. Üstelik de seni, anacığım, hep örnek aldıkları içindir ki besbelli, kabahatimizi yüzümüze vurmadılar. Şimdi, seni yâd ederken gözü yaşlı, boynu bükük, şerefli Ümmet-i Muhammed'in, ismi konmuş ya da konmamış bütün o şerefli, Fâtımâlarından af ve eğer mümkünse hak helâlliği diliyorum. Ve en azından senin yüzü suyun hürmetine beni af ve haklarını helâl edeceklerini çok iyi biliyorum. Gömgök kor gibi yanıyor içimde anacığım, sizlere kavuşma hasreti. Âlemlerin Rabbi Yüce Allah'ın, celle celâluhu, sonsuz rahmetinden ve mağfiretinden payıma düşecek olana sığınıyorum. Huzur-i İlâhî'de, ne olur, sen de, bundan böyle hak etmeye azmettiğimiz güzellikle ve iyilikle an bizi. 61 Fatıma'yı anlatan ses Yıldız RAMAZANOĞLU Yine bir toplantı. Önemli şeyler konuşacaktık. Müslüman bir özne olarak kendimizi nasıl gerçekleştirebileceğimizi, olumlu toplumsal değişmeler için nasıl bir katkı verebileceğimizi ve daha birçok şeyi tartışacaktık. Öylesine aşksız bir halet-i ruhiye içinde araba kullanıyordum. Bir alevi radyosunu açtım. Alevilerin kurduğu radyoları açardım bazen. Cem ayinlerini naklen dinlemek çok hoş olabiliyor duruma göre. Bu kez boğuk bir ses. Bir kadın başka bir kadından bahsediyor. Önce ölüm orucuna yatan kızlardan söz ediyor sandım. Sonra sözcüklerin teker teker özenle seçilişine tarifi imkânsız güzellikteki Türkçe'ye hayran kaldım. Bir düğünü anlatıyordu ses. Çok genç bir gelinin saçının tokasının rengine kadar ince detaylar veriliyordu. Ürpermelerine, yanaklarının solmasına, sonra biraz kan gelmesine kadar bir çok ayrıntı. Görür gibi. Ses doğrudan kalpten çıkıyor ve kalplere hitap ediyordu. Konu Hz. Fatıma idi. Bu güne kadar hakkında okuduğum dinlediğim her şey bir kulağımdan girip bir kulağımdan çıkmış olan Fatıma. Onun adını anacak, hakkında söz söyleyecek insanın sesinin nereden geldiği ne kadar önemliymiş meğer. Fatıma'yı bilmek ona ne yapmış onda neye yol açmış ki konuşacak. Fatıma hakkında ilk kez her kelime doğrudan yerini buluyor içime iniyordu. İlk kez oluyordu bu. Yüzü görünmeyen iki kadının -anlatan ve anlatılan- da yüzünü ayan beyan görebiliyordum sanki. Hatibin sesinden 62 arabaya dolan mahviyet ve dirim Fatıma'nın onu can evinden nasıl da vurmuş olabileceğine dair sonsuz bir muhayyilenin kapısını aralıyordu. Fatıma'yı anacak, buna cesaret edecek insanın ses tonu, bedeninin etrafında oluşan aura, o mahvolmuş yüz ifadesi, bir ayna gibi içi dış yapan hal, hançereden gelen sahtelikten uzak kelimeler, toprağın şekil verdiği mimikler... İşte bunlarla tamamlanabilirdi konuşma. Bedenin edeple hacmini küçültüşünü hatta yıkılışını sonra yeniden başka bir şekilde kuruluşunu görebiliyorduk sesteki acılı tınıdan. Düğün çeyizindeki eşyaları sayıldı bir bir. Sayan kişinin sesi çok önemli. O anda atmosferde oluşan koku, eşyaların hayat buluşu, toprak kaptaki suyun Fatıma'nın boğazından geçişi, eğilmiş bir yaprağa yürüyüp onu kaldırması gibi solgun yüzüne verdiği pembelik bunların hepsini hissettiren bir ses. Habeş işi örtüyü üstüne alışındaki sıcaklığı, canlılığı vermeli bize. Tarağını sevdirmeli. O didaktik olarak kuru bir öğütle, dar bir örneklik hesabıyla gündelik konuşmalara konu edilecek biri değil. Böyle yapıldığından demek daha önce hiç kalbime inmemiş. Bir inme yapmamış. Onu örnek almamızı öğütleyenler parmaklarını bize doğru sallarken, tehdit dolu bir sesle bize düğün eşyalarını sayarken, dünyevî sorumsuzluklara bir maske ve gerekçe olarak büyük bir aymazlıkla bu kutsal yoksulluğu kullanırken, bizi ne kadar da uzaklaştırmışlar Fatıma'dan. Ses arabanın içine doldu. İnce tiz ama vücudun tümünü sarsarak oluşan derin bir sarsıntıdan oluşan ses. Yanan bir ciğerin kokusu eşlik ediyordu sanki. Yanık kokusu hissi neredeyse arabayı kuşatmıştı. Camları kapadım. Bu aşk nedir böyle. Bu kadın kim. Bu bir kadın mı. Ses nereden geliyor. Fatıma'nın hayatını kaç kez okumuş, hiç mi hiç etkilenmemiş olan bir kişi olarak bu boğuk sesin hakikiliği ve yarattığı atmosfer yüzünden feleğimi şaşıracaktım neredeyse. Fatıma'ya 63 dokunacaktım. Anlatıcının ne anlattığından çok sesindeki yarılmalar, faylar, hasret, mahcubiyet, mahviyet, O'nun keyfiyetini az da olsa yürekten idrak etmiş olma hâli öyle bir magnetik alan oluşturmuştu ki gözlerimdeki buhardan yolu göremiyordum. Gözlerim buzlu cam gibi saydam bir tabakayla kaplanmıştı. Yetişmem gereken toplantıyı, arkadaşlarımı her şeyi unutturdu bana. Arabayı sağa çektim. Doya doya dinledim. Dünyada bu kadından daha çok onu seven bir kadın olamazdı. Düğün gününü, davetlileri anlatıyordu. Saçının tokasından eliyle dokunabilmiş gibi bahsediyordu. Peygamberimizin yaptığı, elleriyle yoğurduğu düğün tatlısının tadı geliyordu. Hatibin damağındaydı o buruk lezzet sanki. Yoksulluğun düğün günü bile Fatıma ile Ali'yi bırakmadığından, mehirinden, giysisinden, güzelliğinden, solgunluğundan, dünyadan yaşarken bile sanki bedenen göçmüşlüğünden, kapıya gelen dilenciye daha tadamadığı düğün tatlısını hiç duraklamadan verişinden, bir kez daha aç kalışından, her şeyden bahsediyordu. Sesin dalgalanmalarından anlaşılıyordu ki İlâhî risa-letin tebliğ döneminin bütün sancılarını, zorluklarını, acılarını, şiddetini, mahrumiyetini yaşamıştı kardeşimiz Fatıma. Toplantıya gidememiştim ama, aşk olmazsa ne olurdu ki. Bir arabanın içinde, dar bir çıkmaz sokağın kenarında isimlerin teker teker gökten inişini dinliyordum. Fatıma, Betül, Sıddıka, Tahire, Raziye, Zehra, Merziyye, Müba-reke, Muhaddese ve daha niceleri. Babası ona "Ümmü Ebiha" diyordu; çünkü babasına annelik ediyor ve şefkatle çevresinde dönüyordu Peygamberimizin. Doğum tarihi hakkında uzlaşılan tarih 20 Cemazi-yelahir Cuma. Hicretten sekiz yıl önce dünyaya geldi. Altı yaşında annesini kaybetti. Babasının ölümünden birkaç yıl sonra da vefat etti. 64 Meleklerin konuştuğu nadide kadınlardan biri olmuştu. Tıpkı Hz.Meryem, Hz.Asiye ve Hz. Sare gibi melekler onunla da doğrudan konuşmuşlardı. Muhaddese ismi de buradan geliyordu. Nübüvvetinin onuncu yılında sevgili eşi Hz. Hatice'yi, ardından da hiçbir zaman desteğini ve himayesini esirgemeyen amcası Ebu Talib'i kaybeden Peygamberimizin acısına Fatıma'nın annesini kaybetme acısı karışıyor ve bu ayrılık acısıyla sarsıldıkları yıla Hüzün Yılı deniyordu. Fatıma babasıyla birlikte göçü yaşamış, ölümcül tehlikelere, babasına ve müminlere yönelik sayısız hakarete tanık olmuştu. Babasının odasına girdiği zaman Resulullah ayağa kal-kar, onu öper elinden tutar ve kendi yerine oturturdu. Bu derin muhabbet onu öyle bir eğitti ki yaşamı boyunca başkalarını kendisine tercih etti. Elindekini büyük bir teslimiyet ve inanç içinde tereddütsüz verebildi. Vermeyi çocuk yaşlarda öğrenmişti. Düğün gecesi gelinlik gömleğini de bir yoksula vermişti. Zaman zaman hutbeler okumuştu. Bunlardan ikisi çok ünlü. İlkini babasının ölümünden sonra, sahabelerin ileri gelenlerinin huzurunda Mescid-i Nebevi de. Diğerini de kendi evinde irad etmişti. Bu konuşmalar düşüncelerinin derinliğini, ufkunun genişliğini, mantığının gücünü ve önderlik sorunları yaşamaları hâlinde olabileceklere dair keskin ve parlak öngörülerini aktardığı konuşmalardı. Geniş kültürünü ve vizyonunu yansıtan önemli örnekler olarak kabul ediliyordu. O izzet, tevazu, cesaret, basiret ve şefkat timsaliydi. Zorbalar karşısında eğilmezken yoksullar karşısında mütevazı dururdu. Peygamberimiz ayrılık acılarıyla kavrulurken bu on-maz duygusal boşluğu Fatıma dolduruyordu. Onu bir anne gibi kucaklıyor ve bağrına basıyordu. O da bu yüzden Fatıma benin annemdir diyordu. Her acısında sıkıntısında onu ziyaret 65 ediyor, bir sefere çıkarken ve yolculuktan dönüşte ilk ona geliyordu. O babasını en iyi anlayan, kavrayan, yaşadıklarının künhüne vakıf olabilecek donanıma sahip olan kişiydi. Kızların aşağılandığı bir dönemde bir kızın da parlak bir insanlık inkişafı gösterebileceğinin ve bir insan olarak neredeyse insanlığın kurucu yapıcı öznelerinden biri olabileceğinin kavranılmasında parlak bir örnek oldu. Ona duyulan saygı adım adım bütün kız çocukların önünü açtı. Sonsuz bir enginlik ve sınırsız bir kendini inşa etme varlığını en uç insanî ve ilâhî noktalara taşıma durumuyla eşsiz bir örnek oluşturdu. Radyodaki ses daha pek çok şeyi verebildi. Sevgiyle ve aşkla. 66 Vahiy Evinin Kizi Hz. Fatıma Hadislerin Dilinden Hz. Fatıma (3) 67 68 Sunuş Allah'ın Adıyla… Değerli okuyucu, "Hz. Fatıma'yı anma" münasebetiyle bu yıl dördüncüsünü düzenlediğimiz programımızın bir klasiği hâline gelen "Hz. Fatıma" konulu kitapçığı kıymetli misafirlerimize hediye etmek üzere hazırlamış bulunuyoruz. Bu yıl kitapçığımızın içeriğini Hz. Fatıma hakkında buyrulmuş hadis-i şeriflerden oluşturmayı uygun bulduk. Hz. Fatıma'yı hadislerin dilinden öğrenelim ve tanıyalım istedik. Hz. Rasulullah'ın (s.a.v) "Âlemlerin kadınlarının efendisi" olarak nitelediği "Fatıma"nın hayatı bizim için örnek teşkil ediyor. Hz. Fatıma tek bir bakış açısıyla değerlendirip anlatılabilecek bir şahsiyet değildir. Bizler de her kitapçıkta, "Fatıma"yı anlama ve tanıma yönünde farklı pencerelerden farklı bakış açılarını sunma gayreti içerisindeyiz. Amacımız Hz. Fatıma'nın hayatını, tınısı kulaklarda kalan, yüreğimize işlemeyen, nesilden nesile aktarılan bir kıssa olmaktan çıkarıp; hayatımıza ve davranışlarımıza yön veren, çağımıza güncellenmiş bir kılavuza dönüştürmektir. Tüm çağlarda kadınların yükselişi "Fatıma"nın gölgesinde, izinde olmakla ve onu aşkla sevmekle mümkündür. Gayret bizden başarı Allah'tan… Kasım 2007 69 Hz. Fatıma, İnsan Türünden Bir Huri 1- Suyutî, "Kulunu Mescid-i Haram'dan çevresini mübarek kıldığımız Mescid-i Aksâ'ya götüren Allah noksan sıfatlardan münezzehtir." ayetinin tefsirinde şöyle nak-lediyor: Hz. Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: Miraca götürüldüğümde beni cennete dahil ettiler ve ben cennet ağaçlarından bir ağacın yanında durdum; öyle bir ağaçtı ki o, cennette onun gibi güzel, yaprakları beyaz ve meyvesi hoş olan bir ağaç görmemiştim; onun meyvesinden alıp yedim; bu benim sulbümde nütfeye dönüştü; yeryüzüne döndüğümde Hatice'yle bir araya geldim ve o, Fatıma'ya hamile kaldı. O zamandan beri ne zaman cennet kokusunu arzulasam Fatıma'yı kokluyorum.1 2- Hakim, Sa'd İbn Malik'ten Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu rivayet ediyor: Miraca götürüldüğüm gece, Cebrail (a.s) bir cennet ayvasını bana getirdi; ben onu yedim ve Hatice, Fatıma'ya hamile oldu. Bu yüzden ben cennet kokusuna iştiyak duyduğumda Fatıma'nın boynunu koklardım.2 3- Taberî, İbn Abbas'tan şöyle naklediyor: Resulullah (s.a.v) Fatıma'yı çok öperdi. [Müminlerin Annesi] Aişe, Peygamber'e "(Neden) Sen Fatıma'yı çok öpüyorsun?" dedi. Resulullah (cevabında) şöyle buyurdu: "Miraca götürüldüğüm gece, Cebrail beni 70 cennete götürdü ve bütün meyvelerinden bana ikram etti. Bu meyveler benim sulbümde nutfeye dönüştü ve Hatice, Fatıma'ya hamile oldu. Ben o meyveleri arzu ettiğimde Fatıma'yı öpüyorum, onun kokusu bana cennette yediğim meyveleri hatırlatıyor.3 4- Taberî, Peygamber'den (s.a.v) şöyle naklediyor: Cebrail cennetten bir elma getirdi, ben onu yedim ve Hatice ile bir araya geldim. O, Fatıma'ya hamile oldu. Bir müddet sonra Hatice, "Benim hamlim çok hafiftir ve sen yanımdan ayrıldığında, karnımdaki bebek benimle konuşuyor…" dedi.4 5- Hatib-i Bağdadî şöyle naklediyor: Ben, Resulullah'a (s.a.v): "Neden Fatıma geldiğinde onu öpüyorsun…?" dedim. Resulullah: "Ey Aişe, ben miraca götürüldüğüm gece, Cebrâil beni cennete götürdü ve orada bana bir elma verdi; ben onu yedim; o, benim sulbümde nutfeye dönüştü. Yeryüzüne indiğimde Hatice'yle bir araya geldim. İşte Fatıma o nutfeden dünyaya geldi. O, insan şeklinde olan bir hurî (cennet hanımı)dir. Cenneti arzu ettiğim vakit, onu öpüyorum."5 6- Yine Hatib-i Bağdadî kendi senediyle İbn Abbas'-tan Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu naklediyor: Kızım Fatıma, Hz. Adem soyundan bir hurîdir; ne hayız olur ve ne de nifas. Onun, Fatıma (kesilmiş, ayrılmış) diye adlandırılması, Allah'ın onu ve dostlarını ateşten (cehennemden) kestiği, ayırdığı içindir.6 7- Taberî, İmam Hasan'ın (r.a) doğumu hususunda, Hz. Fatıma'ya hizmet eden Esma'dan şöyle naklediyor: Ben Resulullah'a (s.a.v): (Bu doğumda) Fatıma'dan nifas ve hayız kanı geldiğini görmedim, dedim. Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: "Sen bilmi-yor musun, benim kızım (Fatıma) tertemizdir. O (asla) hayız ve doğum kanı görmez."7 71 Hz. Fatıma'nın Doğumu 8- Muhibbuddin Taberî, Hz. Resulullah'tan (s.a.v) şöy-le naklediyor: Cebrail, bana cennetten bir elma getirdi; ben onu yedim ve Hatice'yle bir araya geldim. O, Fatı-ma'ya hamile kaldı. Hatice: "Benim kolay bir hamlim var. Sen benim yanımdan ayrıldığında (ve ben yalnız kaldığımda) karnımdaki çocuk benimle konuşuyor." diyordu. Hatice, doğum vakti geldiğinde Kureyş hanımlarına haber gönderdi. Ama onlar kabul etmeyip: "Muhammed'in hanımı olduğun için senin yanına gelmeyiz." dediler. Bu esnada aniden, güzellik ve nurları vasfedilemeyecek derecede olan dört hanım Hatice'nin huzuruna geldi; onlardan biri: "Ben senin annen Havva'yım.", diğeri "Ben Mezahim kızı Asiye'yim.", öbürü ise "Ben Musa'nın bacısı Gülsüm'üm." dördüncüsü de: "Ben İmran'ın kızı ve İsa'nın annesi Meryem'im." dedi ve sözlerine şunu eklediler: "Kadınların yapması gereken işi üstlenmek ve sana yardım etmek için geldik." Hatice diyor ki: "Böylece Fatıma dünyaya geldi ve secde hâlinde yere düştü; ama parmağını göğe doğru kaldırmıştı."8 Ona Fatıma ve Betûl İsimlerinin Verilmesi 9- Taberî, Hz. Ali'den (r.a) şöyle naklediyor: Resulullah (s.a.v) Fatıma'ya şöyle buyurdu: "Ey Fatıma, neden Fatıma (kesilmiş, ayrılmış) di-ye isimlendirildiğini biliyor musun?" Ben, (Ali): "Neden Fatıma diye isimlendirilmiş ya Resulal-lah?" diye sordum. Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: "Çünkü Allah (azze ve celle) kıyamette onu ve onun soyundan gelenleri cehennem ateşinden kes-miş, ayırmıştır. Muhibbuddin Taberî, İmam Ali Rıza'nın (r.a) kendi Müsned'inde bu hadisi şu ibareyle naklettiğini yazıyor: 72 Hakikaten Allah (azze ve celle) kızım Fatıma'yı ve onun evlatlarını ve onları sevenleri ateşten kesmiş, ayırmıştır. Bunun için; "Fatıma" (kesilmiş, ayrılmış) diye isimlendirilmiştir.9 10- İbn Esir, en-Nihaye adlı kitabında şöyle yazıyor: Fatıma, "Betûl" (ayrılan, kesilen) diye adlandırılmıştır. Çünkü o, kendi zamanının kadınlarından fazilet, din ve soyluluk bakımından ayrılmış (ve seçkinlik kazanmış)tır. Bazıları da dünyadan kopup Allah'a yöneldiği için bu adı aldığını söylemişlerdir. Ubeydetü'l-Harevî de Garibeyn adlı kitabında şöyle yazıyor: Fatıma'nın "Betûl" diye isimlendirilmesi, onun eşsiz olduğu içindir.10 11- İbn Abdülbirr, Cafer Sadık'tan şöyle naklediyor: Resulullah'ın (s.a.v) kızı Fatıma'nın künyesi, "Ümmü Ebiha" idi.11 Hz. Fatıma'nın Hz. Resulullah'a (s.a.v) Benzerliği ve Hz. Peygamber'in Onu Öpmesi 12- Tirmizî, kendi senediyle Resulullah'ın zevcesi Aişe'den şöyle nakletmiştir: Ben, Resulullah'ın (s.a.v) kızı Fatıma kadar; oturup kalkmasında, davranış, tutum ve vakarında Resulullah'a (s.a.v) benzeyen birisini görmedim. Ve yine şöyle demiştir: Fatıma, Peygamber'in (s.a.v) yanına geldiğinde, Peygamber yerinden kalkıp ona doğru gider ve onu öpüp kendi yerinde oturturdu. Peygamber (s.a.v) de onun yanına geldiğinde, Fatıma yerinden kalkar, onu öper ve oturduğu yere oturturdu.12 73 13- Hakim şöyle naklediyor: Ben, Fatıma kadar konuşması Resulullah'a (s.a.v) benzeyen birisini görmedim. Fatıma, Resulullah'ın bulunduğu yere geldiğinde, Peygamber ona hoş geldin der, (sonra) yerinden kalkıp Fatıma'ya doğru gider; elinden tutup öper ve kendi yerinde oturturdu.13 Hakim ayrıca sözlerine şunu da eklemiştir "Bu hadis, Buharî ve Müslim'in, sahih hadis için zikrettikleri şartları taşımaktadır." Bu hadisi, Buhârî14 ve Ebu Amr15 da rivayet etmiştir. 14- Ahmed İbn Hanbel, Enes İbn Malik'in şöyle dediğini nakletmiş: Hiç kimse Hasan İbn Ali ve Fatıma kadar, Resulullah'a (s.a.v) benzemiyordu.16 15- Muttakî şöyle nakleder: Hz. Peygamber (s.a.v) Fatıma'nın saçından çok öperdi. 17 16- İbn Esir, İbn Abbas'tan şöyle nakleder: Hz. Peygamber (s.a.v) seferden döndüğünde, Fa tıma'yı (ona selâm olsun) öperdi.18 17- Muhibbuddin Taberî şöyle naklediyor: Hz. Resulullah (s.a.v), bir gün Fatıma'nın boğazının altındaki çukurdan öptü. Muhibbuddin Taberî, bu hadisi Harbî'nin de naklettiğini ve Molla'nın da kendi Sire'sinde tahriç ettiğini kaydetmiştir. Sonuncu nakilde şu ek de yer almıştır: Ben Resulullah'a (s.a.v); "Şimdiye kadar yapmadığın bir işi yaptın." dedim. O şöyle buyurdu: "Ey Aişe, ben cenneti arzu ettiğimde Fatıma'nın bo-ğazının altındaki çukurdan öperim."19 74 Hz. Fatıma İle Babasının Arasında Olan Sevgi ve Muhabbet 18- Müslim, İbn Mes'ud'dan şöyle naklediyor: Resulullah (s.a.v) Kâbe'nin yanında namaz kılıyordu, Ebu Cehil ve dostları da bir kenarda oturmuşlardı. Bir gün önce de orada dişi bir deve kesilmişti. Ebu Cehil, "Sizlerden hanginiz kalkıp bu devenin işkembesini alıp Muhammed'in (s.a.v) üzerine atabilir?" dedi. Onların içerisinden en şaki (kötü) olan kalkıp onu aldı ve secdeye gittiğinde Resulullah'ın (s.a.v) üzerine attı. Onlar, birbirlerine bakıp gülüşmeye başladılar. Ben de durup bakıyor-dum. Eğer gücüm olsaydı, onu Resulullah'ın (s.a.v) üzerinden alırdım. Peygamber (s.a.v) öylece secde hâlinde durmuş, başını kaldırmıyordu. Bir kişi gidip Fatıma'ya haber verdi. O, küçücük bir kız idi. Hz. Fatıma gelip onu bir kenara attı ve sonra adamlara yönelerek onları ayıplamaya ve kınamaya başladı. Peygamber (s.a.v) namazını bitirince, sesini yükselterek onlara bedduâ etmeye başladı. Peygamber dua ettiğinde veya Allah'tan bir şey istediğinde dua ve hacetini üç defa tekrarlardı. Şöyle beddua etti: "Allah'ım! Sen Kureyş'i cezalandır!" Bu sözü üç defa tekrarladı. Onlar, Peygamber'in sesini işitince gülmeleri kesildi ve kalplerine korku düştü. Sonra Peygamber (s.a.v) şöyle buyurdu: "Allah'ım, Hişam oğlu Ebu Cehil'i, Rabia oğlu Utbe'yi, Rabia oğlu Şeybe'yi ve Utbe oğlu Velid'i, Halef oğlu Ümeyye'yi ve Ebu Muayt oğlu Ukbe'yi sen cezalandır!" Başka bir isim de söyledi, ama ben unutmuşum.20 İbn Mes'ud diyor ki: Andolsun Muhammed'i (s.a.v) hak peygamber olarak gönderene ki, Bedir Savaşı'nda, ismi söylenen75 lerin hepsinin öldürülüp cenazelerinin kuyuya atıldığına şahit oldum. Bu hadisi, Buhârî de kendi Sahih'inde21 nakletmiştir. 19- Sahih-i Müslim'de, Ebu Hâzım'ın şöyle dediği nakledilmiştir: Sehl İbn Sa'd, Resulullah'ın (s.a.v) Uhud Savaşı'nda aldığı yara hakkında sorulan bir soruya şöyle cevap verdi: Resulullah'ın (s.a.v) yüzü yaralanmış, azı dişi kırılmış ve başındaki miğferi ezilmişti. Resululla-h'ın kızı Fatıma onun yüzündeki kanı yıkıyor ve Ali İbn Ebu Talib de kalkanıyla su döküyordu. Fatıma, suyun kanı daha da artırdığını görünce bir hasır parçasını yaktı ve külünü alıp yaranın üzerine sürdü, böylece kan kesildi.22 Buharî de bu hadisi Sahih'inde nakletmiştir.23 20- Ebu Nuaym şöyle rivayet etmiştir: Resulullah (s.a.v) sürekli yolculuktan döndüğünde mescitte iki rekât namaz kılmayı severdi. Mes-citten çıktıktan sonra, hanımlarının yanına gitmeden önce mutlaka Hz. Fatıma'yı görmeye giderdi. Hz. Resulullah, (s.a.v) yine savaşlardan birinden dönmüştü, mescide gidip iki rekât namaz kıldı; sonra da Hz. Fatıma'yı görmeye gitti. Fatıma, Resu-lullah'ı (s.a.v) karşılayarak yüzünü ve gözlerini öpmeye ve ağlamaya başladı. Resulullah (s.a.v) "Seni ağlatan nedir?" diye sordu. Fatıma, "Senin renginin sarardığını görüyorum (bu yüzden ağlıyorum)." dedi. Peygamber (s.a.v) şöyle buyurdu: "Ey Fatıma, Allah (azze ve celle) babanı öyle (önemli) bir iş için göndermiştir ki; Allah, o iş sebebiyle yeryüzünde kurulu her bir çadıra ve kulübeye izzet veya zillet sokar. Bu işin kapsayışı gecenin her tarafı kapsaması gibidir."24 21- Muhibbuddin Taberî, Hz. Ali'den şöyle naklediyor: 76 Biz Resulullah (s.a.v) ile Hendek çukurlarındaydık ki, Fatıma, Resulullah'a bir parça ekmek getirdi ve ekmeği ona uzattı. Resulullah (s.a.v) "Nedir bu?" diye sorduğunda Fatıma: "Çocuklarım için pişirdiğim ekmeğin bir parçasını sana getirdim." dedi. Resulullah (s.a.v) (onu yiyerek) şöyle buyurdu: "Kızım, bu ekmek üç günden sonra babanın yediği ilk yiyecektir."25 22- İbn Sa'd, İbn Abbas'tan şöyle naklediyor: Hz. Peygamber'in (s.a.v) kızı Rükayye öldüğünde Resulullah şöyle buyurdu: "Osman b. Maz'un'a katıl." Bunun üzerine kadınlar Rukayye'ye ağladılar… İbn Abbas daha sonra şöyle diyor: Fatıma mezarın yanı başında Hz. Peygamber'in kenarında oturmuş ağlıyordu. Resulullah, elbisesiyle onun göz yaşlarını siliyordu.26 Hz. Resulullah'ın Yolculuğa Çıktığında En Son Vedalaştığı ve Yolculuktan Döndüğünde, İlk Görüştüğü Kimse 23- Ebu Davud, kendi Sünen'inde, Resulullah'ın (s.a.v) hizmetkârı Sevban'dan, şöyle naklediyor: Resulullah (s.a.v) yolculuğa çıktığında, ailesinden en son görüştüğü kimse Fatıma idi ve yolculuktan döndüğünde ilk uğradığı kimse Fatıma idi…27 Bu hadisi Ahmed İbn Hanbel28 ve Beyhakî de29 nakletmiştir. Ayrıca Hakim de farklı senetle nakletmiş, ancak hadisin sonunda şu cümlelere yer vermiştir: Resulullah (s.a.v) ona: "Babam ve annem sana feda olsun!" derdi. 30 24- Hakim, Ebu Sa'lebe'den neklediyor ki: Hz. Resulullah (s.a.v) savaştan veya yolculuktan 77 döndüğünde, mescide gider ve orada iki rekât namaz kılardı; sonra Fatıma'yı görmeye gider ve daha sonra hanımlarının yanına gelirdi. 31 78 Hz. Fatıma'nın Ev İşlerini Görmesi ve Resulullah'ın (s.a.v) Ona Tesbihi Öğretmesi 25- Buhârî, Hz. Ali'den (r.a) naklediyor ki: Fatıma el değirmenini çevirmekten dolayı rahatsız olmuştu. (O sıralarda) Resulullah'ın (s.a.v) yanı-na bir cariye getirmişlerdi. Hz. Fatıma, Resulullah'ı görmek için evinden çıktı, ama onu bulamadı. [Müminlerin Annesi] Aişe'yi görünce durumu ona anlattı. Resulullah (s.a.v) geldiğinde Aişe, Fatıma'nın geldiğini ona haber verdi. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v) bizim yanımıza geldi… ve şöyle buyurdu: "İstediğinizden daha hayırlı olan bir şeyi size öğretmemi istemez misiniz? Yatarken 34 defa tekbir getirin (Allahu Ekber deyin), 33 defa Subhanellah ve 33 defa da Elhamdulillah söyleyin! Bu sizler için cariyeden daha iyidir."32 Buhârî, bu hadisi Sahih'inin diğer bir babında da nakletmiştir.33 Yine bu hadisi, Müslim ve Ebu Davud da kendi Sahih'lerinde nakletmişlerdir.34 26- Ebu Davud, Ebu'l-Verd İbn Semame'den nakletmiştir ki, Hz. Ali İbn A'bed'e şöyle buyurdu: Acaba kendim ve Resulullah'ın kızı Fatıma ile ilgili sana bir şey anlatayım mı?" Sonra şöyle buyurdu: "Resulullah'ın (s.a.v) en çok sevdiği şahıs Fatıma idi. O benim evimde iken el değirmenini çevirmekten elleri na79 sır bağlamıştı. Tulum ile su taşımaktan boynunda iz kalmıştı. Evi sürekli süpürdüğünden elbiseleri tozlanıyor ve ocağın ateşini yakmaktan elbisesi siyahlaşıyordu. O bu işler neticesinde rahatsız olmuştu. (Bu sıralarda) Resulullah'ın (s.a.v) yanına bir köle getirdiklerini duyduk. Fatıma'ya: "Babanın yanına gidip sana bir hizmetçi vermesini istemez misin?" (Fatıma bu iş için Peygamber'in bulunduğu yere) gitti, ama Resulullah (s.a.v) konuşuyordu; utanıp (sözünü söylemeden) geri döndü. Ertesi gün biz yatakta iken Resulullah (s.a.v), yanımıza geldi ve Fatıma'nın başı ucunda oturdu. Fatıma babasından utanarak başını yorganın altına soktu. Sonra Peygamber (s.a.v) buyurdu ki: "Âl-i Muhammed'in, dünkü isteği ne idi?" Fatıma susup bir şey söylemedi. Ben dedim ki: "Andolsun Allah'a ben sana söyleyeceğim, ey Allah'ın Resulü! Bu (kızınız), benim evimde el değirmeni çevirmekten eli nasır bağlamıştır; tulum ile su taşımaktan boynunda iz kalmıştır; evi süpürmesi elbiselerini tozlandırmıştır; ocak yakması yüzünden elbiseleri siyah olmuştur; biz senin yanına bir köle veya hizmetçi getirdiklerini öğrendik (bu yüzden) ben ona: "Babandan sana bir hizmetçi vermesini iste." dedim." Sonra Ebu Davud Hz. Resulullah'ın (s.a.v), Hakem'in hadisinde yer aldığı şekilde ona cevap verdiğini söylemiştir.35 27- Ahmed İbn Hanbel, Enes İbn Malik'ten şöyle rivayet etmiştir: Bilal, bir gün sabah namazına geç geldi. Resulullah (s.a.v) ona: "Neden geç kaldın?" diye sordu. O şöyle dedi: Fatıma'nın yanından geçiyordum, onun (el değirmeni ile) buğday öğütmekle meşgul olduğunu ve çocuğunun ağladığını gördüm; ona dedim ki: "Eğer istersen ben el değirmenini çevireyim, sen çocuğu susturmaya bak; veya istersen, ben çocuğu susturayım, sen değirmeni çevir." 80 Hz. Fatıma: "Ben çocuğuma senden daha şefkatliyim…" dedi. Bu yüzden, geç kaldım." Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: "Sen ona merhamet etmişsin, Allah da sana merhamet etsin".36 28- Muttaki, Cabir'den şöyle rivayet etmiştir:37 Resulullah (s.a.v) Fatıma'nın deve tüyünden bir abâya bürünüp buğday öğüttüğünü gördü. Resulullah (s.a.v) bu durumu görünce ağlamaya başladı ve şöyle buyurdu: "Ey Fatıma, dünyanın acılarına sabret ki, yarın ahiretin bol nimetlerine kavuşasın." (Bunun üzerine) şu ayet nazil oldu: Ve elbette yakında Rabbin, öyle şeyler verecek ki sana, sonunda râzı olacaksın.38 81 Hz. Fatıma, Kadınların En Üstünü 29- Buharî şöyle rivayet etmiştir: Fatıma, Peygamber'in (s.a.v) yürüyüşüne benzer yürüyüşüyle geldi; Peygamber (s.a.v) (onu görünce) dedi ki: "Hoş geldin, kızım Fatıma." Sonra Fa-tıma'yı kendi sağ veya sol yanında oturttu ve ona bir şey fısıldadı. Fatıma ağlamaya başladı. Ben: "Ne-den ağlıyorsun?" diye sordum. Sonra (Resulullah yine) ona bir şey fısıldadı. (Bu defa) Fatıma güldü. Ben: "Bu güne kadar böylesine üzüntüyle iç içe olan bir sevinç görmemiştim!" dedim ve Resululla-h'ın ne söylediğini sordum. Fatıma: "Ben Resulullah'ın (s.a.v) sırrını açıklayacak değilim." diye cevap verdi. Resulullah (s.a.v) vefat ettikten sonra (tekrar ay-nı soruyu) sordum. O şöyle cevap verdi: Resulullah gizlice bana buyurdu ki: "Cebrâil yılda sadece bir defa Kur'ân'ı bana sunuyordu. Ama bu yıl iki defa sundu. Ben bu olay için ecelimin yetiştiğinden başka bir sebep görmü-yorum. Ve sen Ehlibeyt'in arasında bana kavuşacak ilk şahıssın." (Bunları duyunca ağladım.) Sonra buyurdu ki: "Acaba cennet hanımlarının seyyidesi (en üstünü) veya müminlerin hanımlarının seyyidesi olmak seni hoşnut etmez mi?" Bunu duyunca da güldüm.39 Ahmed İbn Hanbel kendi Müsned'inde bu hadisi zikretmiştir.40 Ancak "cennet hanımlarının seyyidesi (en üs82 tünü)" yerine "bu ümmetin hanımlarının veya müminlerin hanımlarının seyyidesi" tabirini rivayet etmiştir. İbn Sa'd da bu hadisi Tabakat adlı eserinde zikretmiş ve yukarıdaki tabiri "bu ümmetin hanımlarının veya her iki âlemin (dünya ve ahiretin) hanımlarının seyyidesi (en üstünü)" olarak rivayet etmiştir.41 30- Buharî nakletmiştir ki: Biz Peygamber'in (s.a.v) hanımları, topluca Peygamber'in (s.a.v) yanında bulunuyorduk. Fatıma tıpkı Resulullah (s.a.v) gibi yürüyerek geldi. (Resu-lullah) onu görünce "Hoş geldin kızım." dedi; sonra onu sağ veya sol yanına oturttu ve ona bir şey fısıldadı; Fatıma şiddetle ağlamaya başladı. Resulul-lah, Fatıma'nın üzüntüsünü görünce ona tekrar gizlice bir şey söyledi. Bu defa Fatıma güldü. Ben Fatıma'ya dedim ki: "Ben Peygamber'in hanımlarındanım. Resulullah (s.a.v) hiçbirimize söylemediği sırrını sana açtı; sen ise (sevineceğine) ağladın." Resulullah (s.a.v) oradan kalkıp gidince ben, Peygamber'in onun kulağına ne söylediğini sordum. Fatıma: "Ben Resulullah'ın sırrını açıklayacak değilim." dedi. Resulullah vefat ettikten sonra Fa-tıma'dan Allah aşkına o sözü bana söylemesini rica ettim. Fatıma: "Şimdi söylerim." dedi ve şöyle devam etti: "Birinci defa kulağıma, Cebrail'in her yıl bir defa ama bu yıl iki defa Kur'ân'ı kendisine sunduğunu ve bunun da ancak ecelinin yakınlaştığı için olacağına inandığını söyledi ve dedi ki: "Allah'tan kork ve sabırlı ol, ben senin için iyi bir selefim." Bunun üzerine gördüğün gibi ağladım. Üzüntümü görünce ikinci defa kulağıma şu cümleyi söyledi: "Ey Fatıma, acaba müminlerin hanımlarının veya bu ümmetin hanımlarının seyyidesi (en üstünü) olmaktan dolayı sevinmez misin?"42 83 Bu hadisi Müslim, Sahih'inde, Fatıma'nın faziletleri babında rivayet etmiştir. Müslim'in rivayetinin sonunda "Ailemin içerisinde bana en çabuk kavuşacak olan sensin." cümlesi de bulunmaktadır.43 31- Tirmizî, Huzeyfe'den şöyle rivayet etmiştir: Annem, benden: "Son görüşmen ne zaman oldu?" diye sordu. Ben: "Falanca günden şimdiye ka-dar (kendisini ziyaret etmemişim)." dedim. Maksadı Peygamber (s.a.v) ile görüşmemdi. Bu yüzden bana kızdı. Bunun üzerine ben: "Ben akşam Resulullah'ın (s.a.v) yanına gidip akşam namazını onunla kılayım ve ondan bizim için mağfiret dilemesini isteyeyim." dedim. Gidip akşam namazını Peygamber (s.a.v) ile kıldım; Resulullah yatsı namazına dek namazla meşgul oldu. Yatsıdan sonra da yine nafile namazı kıldı. Ben de Peygamber'e (s.a.v) bakarak namazla meşgul oldum. O benim sesimi duyunca: "Kimsin, Huzeyfe misin?" dedi. "Evet" dedim. Buyurdu ki: "İsteğin nedir? Allah seni ve anneni bağışlasın." Sonra sözlerine şöyle devam etti: "Bu (gördüğüm) melek, bu geceden önce yeryüzüne asla inmemiş olan bir melektir. O, Rabbinin selâmını bana ulaştırmak ve Fatıma'nın cennet hanımlarının en üstünü, Hasan ve Hüseyn'in cennet gençlerinin efendileri olduğunu müjdelemek için gelmiştir."44 32- Hakim şöyle naklediyor: Resulullah, (s.a.v) vefatıyla sonuçlanan hastalığında buyurdu ki: Ey Fatıma! Acaba âlemlerin kadınlarının en üstünü, bu ümmetin hanımlarının büyüğü ve müminlerin hanımlarının büyüğü olman seni hoşnut etmez mi?45 33- Nesaî, Ebu Hüreyre'den şöyle nakletmiştir: (Yazın) uzun günlerinden birinde Resulullah (s.a.v) bizim yanımıza geç geldi. Akşam bizlerden biri: "Ya Resulullah, bu gün seni görmeyişimiz bize ağır geldi." dedi. Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: 84 "Şimdiye kadar beni ziyaret etmemiş olan bir melek Allah'tan izin alıp (bugün) benim yanıma geldi. O bana kızım Fatıma'nın ümmetimin kadınlarının en üstünü ve Hasan ile Hüseyn'in cennet gençlerinin efendileri olduklarını müjdeledi."46 34- Muttaki şöyle rivayet etmiştir: Resulullah (s.a.v) vefatıyla sonuçlanan hastalığı (ölüm hastalığı) sırasında: "Kızım Fatıma, yanıma gel." diye buyurdu... Resulullah bir süre onunla gizlice konuştu. Fatıma ondan ayrıldığında ağlı-yordu; ben de orada idim. Sonra tekrar Resulullah (s.a.v) Fatıma'ya: "Yanıma gel." dedi. Fatıma da onun yanına yaklaştı ve Resulullah tekrar ona gizlice bir şey söyledi. Bu defa Fatıma ayrıldığında gülüyordu. (Müminlerin Annesi Aişe diyor ki:) Ben ona "Ey Allah'ın Resulü'nün kızı, baban sana gizli ne söyledi?" diye sordum. Fatıma: "Resulullah'ın bana gizlice söylediği sırrını o hayatta iken sana açacağımı mı zannettin!" dedi. Bu durum, yani Resulullah'ın sırrını [Müminlerin Annesi] Aişe'den gizlemesi ona çok ağır geldi. Resulullah (s.a.v) vefat ettiğinde [Müminlerin Annesi] Aişe: "Muvzuyu bana bildirir misin?" diyerek Fatıma'dan Resulullah'ın ona gizlice buyurduğu sözü sordu. Fatıma: "Şimdi olur." diyerek şöyle devam etti: Peygamber ilk önce buyurdu ki: "Cebrail her yıl Kur'ân'ı bana bir defa sunuyordu. Ama bu yıl iki defa sundu ve bana bildirdi ki her peygamber ancak bir önceki peygamberin ömrünün yarısı kadar yaşar. Hz. İsa (a.s) yüz yirmi yıl yaşamıştır ve ben altmış yaşımı geçtiğimi biliyorum." Resulullah bunları söyleyince ben ağladım. Yine buyurdu ki: "Kızım, müminlerin kadınlarından hiçbirinin musibeti seninki gibi büyük olmayacaktır; bu yüzden senin sabrın hiçbir kimseden az olmamalıdır." 85 İkinci defa ise bana gizlice Ehlibeyt'ten ona kavuşacak ilk şahsın ben olduğumu bildirdi ve buyurdu ki: "Sen cennet hanımlarının en üstünüsün."47 35- Hakim, [Müminlerin Annesi] Aişe'den, Resulul-lah'ın (s.a.v), kızı Fatıma'ya şöyle dediğini nakletmiştir: Sana müjde veriyorum ki ben, Resulullah'tan (s.a.v) şöyle duydum: "Cennet hanımlarının üstünleri şu dört hanımdır: İmran kızı Meryem, Resu-lullah'ın (s.a.v) kızı Fatıma, Huveylid kızı Hatice ve Asiye."48 36- Muhibbuddin Taberî, İbn Abbas'tan Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: Dört kadın kendi dönemlerinin hanımlarının en üstünleridir. İmran kızı Meryem, Mezahim kızı Asiye, Huveylid kızı Hatice ve Muhammed (s.a.v) kızı Fatıma. Ve onların en bilgilisi Fatıma'dır.49 37- Hakim, İbn Abbas'tan naklediyor ki: Resulullah (s.a.v) bir defasında dört çizgi çizerek (ashabından): "Bunların ne olduğunu biliyor musunuz?" diye sordu. Ashab: "Allah ve Resulü daha iyi bilir." diye cevap verdiler. Hz. Peygamber (s.a.v) buyurdu ki: "Cennet kadınlarının en faziletleri olan Huvey-lid kızı Hatice, Muhammed (s.a.v) kızı Fatıma, İm-rân kızı Meryem ve Mezahim kızı Asiye'dirler..."50 38- Tirmizî, Enes kanalıyla Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: Bütün insanlar içerisinde fazilet hususunda şu dört kadını bilmen yeter: İmran kızı Meryem, Huveylid kızı Hatice, Muhammed (s.a.v) kızı Fatıma ve Firavun'un hanımı Asiye.51 Bu hadisi Hakim iki senetle rivayet etmiştir ve ikinci senetten sonra "Bu hadis Şeyheyn'in (Buhârî ve Müslim'in) şartına göre sahihtir." demiştir.52 86 39- İbn Cerir Taberî, Katade'den naklediyor ki: Allah'ın Peygamberi'nin şöyle söylediği bize rivayet edilmiştir: Âlemlerin kadınları arasında örnek olarak: İm-rân kızı Meryem, Firavun'un hanımı Asiye, Huvey-lid kızı Hatice ve Muhammed (s.a.v) kızı Fatıma'yı sayman yeter.53 40- Yine Taberî Ebu Musa Eş'arî'den nakletmiştir ki, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: Erkeklerden birçokları kâmil oldular. (İnsanlı-ğın en yüksek mertebesine ulaştılar) Ama kadınlar-dan Meryem, Firavun'un hanımı Asiye, Huveylid kızı Hatice ve Muhammed (s.a.v) kızı Fatıma'dan başkası kâmil olmamıştır.54 Hz. Fatıma'nın Kerametlerinden 41- Salebî, Kasasu'l-Enbiyâ'da, Zemahşerî, Keşşaf'da "Zekeriyya, onun yanına, mabede her girişinde orada bir rızk bulur..."55 ayetinin tefsirinde ve Suyutî, ed-Dürrü'l-Men-sûr'da mezkur ayetin tefsirinde Ebu Ye'la vasıtasıyla Ca-bir'den şu rivayeti nakletmişlerdir: (Saleb'inin nakline göre rivayetin metni şöyledir:) Abdullah İbn Hamid, Cabir İbn Abdullah'tan rivayet etmiştir ki: Resulullah (s.a.v) birkaç gün yemek yemeden geçirdi. Bu durumdan meşakkate düşen Resulullah (s.a.v) (bir şey bulmak için) hanımlarının evlerinde yiyecek bir şey aradı, ama bir şey bulamadı. Bunun üzerine Fatıma'nın yanına gelip: "Kızım, yiyecek bir şeyin varsa getir yiyelim; ben açım." dedi. Fa-tıma: "Hayır, Allah'a andolsun (ki bir şey yoktur)..." diye cevap verdi. Hz. Resulullah (s.a.v) oradan ayrıldığında, Hz. Fatıma'nın komşusu iki tane ekmek ve biraz da et Hz. 87 Fatıma'ya gönderdi. O da onları alıp bir kabın içerisine bırakıp üzerini örttü. Kendisi ve çocukları bir vâde yemeğe muhtaç olmasına rağmen: "Resulullah'ı (s.a.v) kendim ve yanımdakilere tercih edeceğim." dedi. Sonra, Hasan ve Hüseyin'i dedeleri Resululla-h'ın (s.a.v) peşi sıra gönderdi ve Resulullah geri döndü. Fatıma: "Çocuklarım sana feda olsun, Allah bize bir şey verdi ve ben onu senin için ayırdım." dedi. Peygamber de (s.a.v): "Getir." diye buyurdu. Onu getirip üzerini açtığında kabın (ekmek ve et ile) dolu olduğunu gördü. Gördüğüne şaşırdı ve bunun Allah'ın bereketi olduğunu anladı. Bunun için Allah'a hamdedip Peygamber'e salat getirdi. Peygamber (s.a.v) "Bunu nereden elde ettin?" diye sorunca Fatıma: "Bu, Allah'ın indinden (gelen) bir nimettir, Allah dilediğine hesapsız rızk verir." dedi. Resulullah da (s.a.v) Allah'a hamdederek şöyle buyurdu: "Hamdolsun Allah'a ki, seni, Benî İsrail'in kadınlarının en üstününe benzetmiştir. Ona da Allah güzel bir rızk verince eğer o rızktan sorulsaydı; Bu, Allah'ın indindendir; gerçekten Allah dilediğine hesapsız rızk verir, derdi. Sonra Resulullah (s.a.v), Ali'yi çağırdı. O da geldi. Resulullah (s.a.v), Ali, Fatıma, Hasan ve Hüseyin ve Peygamber'in bütün hanımları o yemekten doyuncaya kadar yediler. Ama kap yine olduğu gibi dolu kalmıştı. Fatıma demiştir ki: "Ben o yemekten bütün komşularıma da verdim. Allah ona bereket ve kalıcı bir hayır vermişti. Kaptaki yemeğin aslı, iki tane ekmek ve bir parça etten ibaretti, geri kalanı ise Allah'ın verdiği bereket idi."56 88 Hz. Fatıma İnsanların En Doğru Sözlüsü 42- Hakim, Müstedrekü's-Sahihayn'de şöyle nakletmiştir: Resulullah'ın kızı Fatıma'dan ne zaman söz açılsaydı [Müminlerin Annesi] Aişe: "Ben babası hariç, onun gibi doğru ve sarih konuşan birisini görmedim." derdi.57 Hakim, bu hadisi Müslim'in sahih bildiğini kaydediyor. Yine bu hadisi İbn Abdülbirr, el-İstiâb kitabında zikretmiştir.58 43- Ebu Nuaym, [Müminlerin Annesi] Aişe'den şöyle nakletmiştir: Babası (Hz. Muhammed) hariç, Fatıma gibi doğru konuşan birisini görmedim…59 Hz. Peygamber (s.a.v), "Fatıma'nın Çocuklarının Babası Benim…" Diye Buyururdu 44- Hakim, Cabir kanalıyla Resulullah'tan (s.a.v) şöyle naklediyor: Her annenin çocukları, çocukların babasına nispet edilir; ancak Fatıma'nın iki oğlu (Hasan ve Hüseyin) hariç. Çünkü ben onların velisi ve nispet edilmeleri gereken babasıyım.60 45- Muttakî, konuyla ilgili aynı içerikte üç hadis zikretmiştir. Ömer kanalıyla nakledilen son hadis şöyledir: 89 Her kadının çocuklarının nispet edildiği yakınları, baba tarafıdır; sadece Fatıma'nın çocukları hariç. Çünkü onların nispet edilmeleri gereken yakınları ve onların babaları benim.61 46- Yine Muttaki, Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğu nakletmiştir: Her babanın evlatları, baba tarafına intisap eder; Fatımanın çocukları hariç. Çünkü onların velisi ve babası benim; onlar benim toprağım ile yoğrulmuşlardır. Vay olsun, onların faziletlerini inkâr edenlere. Kim onları severse, Allah onu sever ve kim onlara buğzederse (onlara düşman olursa) Allah da ona buğzeder.62 Hz. Mehdi Hz. Fatıma'nın Soyundandır 47- Buhârî, Tarih-i Kebir'de kendi senediyle Hz. Peygamber'in (s.a.v) zevcesi Ümmü Seleme vasıtasıyla, Peygamber'den (s.a.v) şöyle rivayet etmiştir: Mehdi haktır ve Fatıma'nın evlatlarındandır [onun evlatlarının soyundandır].63 48- Ebu Davud, Ümmü Seleme'den şöyle rivayet etmiştir: Ben Resulullah'tan (s.a.v) şöyle duydum: Mehdi, Fatıma'nın evlatlarından olan benim itretimdendir [soyumdandır].64 49- Hafız Ebu Nuaym, kendi senediyle Ali İbn Hüseyin'den, o da babasından şöyle rivayet etmiştir: Hz. Resulullah (s.a.v) Fatıma'ya şöyle buyurdu: Mehdi senin evlatlarındandır.65 50- Muttaki, Hz. Hüseyin kanalıyla Resulullah'tan (s.a.v) şöyle rivayet etmiştir: Müjdeler olsun sana ey Fatıma, çünkü Mehdi sendendir [senin soyundandır].66 90 Hz. Fatıma Âl-i Aba'dandır 51- Hâkim, Abdullah İbn Cafer İbn Ebi Talib'den rivayet etmiştir ki: Resulullah (s.a.v), rahmetin indiğini gördüğünde iki defa: "Çağırın gelsinler yanıma." diye buyur-du. Safiye: "Kimi ya Resulallah?" diye sordu. Peygamber (s.a.v): "Ehlibeyt'imi; Ali'yi, Fatıma'yı, Hasan'ı ve Hüseyn'i" diye buyurdu. Bunlar geldiğinde Peygamber (s.a.v) abâsını onların üzerine attı; sonra ellerini yukarıya kaldırıp şöyle dua etti: "Ey Allah'ım, bunlar benim Ehlibeyt'imdir. Sen Muhammed ve Âl-i Muhammed'e salat gönder." Allah (azze ve celle) de şu ayeti indirdi: "Gerçekten Allah siz Ehlibeyt'ten her türlü kötülüğü uzak tutmayı ve sizi tertemiz kılmayı istiyor."67 52- Tirmizî, Ömer b. Ebi Seleme'den şöyle rivayet eder: "Gerçekten Allah siz Ehlibeyt'ten her türlü kötülüğü uzak tutmayı ve sizi tertemiz kılmayı istiyor." ayeti, Ümmü Seleme'nin evinde Resulullah'a (s.a.v) nazil oldu. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v), Hasan, Hüseyin ve Fatıma'yı çağırttı ve onları kendi önünde oturttu ve Ali'yi çağırıp arkasında oturttu; onları ve kendini bir kisâyla örttü ve sonra şöyle buyurdu: "Allah'ım, bunlar benim Ehlibeyt'imdir; bunlardan her türlü kötülüğü uzak tut ve bunları tertemiz kıl."68 İbn Asakir de bu hadisi rivayet etmiştir. İbn Asakir'in nakline göre hadisin sonunda şu ilave de mevcuttur: Ümmü Seleme "Beni de onlarla birlikte karar kıl." dedi. Resulullah: "Sen kendi mevkiinde dur, senin de akıbetin hayırdır." buyurdu. 53- Şeyh Abdullah Bahranî, kendi senediyle sahabenin büyüklerinden olan Cabir İbn Abdullah-i Ensarî'den şöyle rivayet etmiştir: 91 Rahman ve Rahim Allah'ın adıyla. Resulullah'ın (s.a.v) kızı Fatıma'nın şöyle buyurduğunu duydum: Bir gün babam Resulullah (s.a.v) benim evime geldi ve: Selâm olsun sana ey Fatıma." dedi. Ben: "Sana da selâm olsun." dedim. (Babam Resulullah): "Vücudumda bir bitkinlik hissediyorum" dedi. Ben: "Allah seni bitkinliğe karşı korusun." dedim. Sonra: "Kızım, Yemen malı olan abâyı getir ve benim üzerime ört." dedi. Ve ben o abâyı getirip üzerine çektim. Bu sırada yüzünün dolunay gibi parladığını gördüm. Biraz geçmeden oğlum Hasan da geldi ve: "Selâm olsun sana ey anne." dedi ve ben: "Sana da selâm olsun, ey gözümün nuru ve kalbimin meyvesi." dedim. O: "Anne! Ben burada güzel bir koku hissediyorum; bu koku ceddim Resulullah'ın (s.a.v) kokusuna benziyor." dedi. "Evet, ceddin kisânın (abânın) altındadır." dedim. Hasan abâya doğru ilerleyip: " Selâm olsun san ey dedem. Ey Resulul-lah, benim de abânın altına girip senin yanında bulunmama izin verir misin?" dedim. Peygamber (s.a.v): "Sana da selâm olsun, ey benim çocuğum ve havuzumun sahibi, evet izin veriyorum." dedi. Hasan da Peygamber'in (s.a.v) yanına ve abânın altına girdi. Az geçmeden oğlum Hüseyin içeri girdi ve: "Selâm olsun sana ey anne." dedi. Ve ben: " Sana da selâm olsun, ey benim oğlum ve güzümün nuru ve gönlümün meyvesi." dedim. Hüseyin: "Anne, ben burada güzel bir koku hissediyorum; ceddim Resulullah'ın kokusuna benziyor." dedi. "Evet, dedim, ceddin ve kardeşin abânın altında bulunuyorlar." dedim. Hüseyin abâya doğru ilerleyip: "Selâm olsun sana ey büyük babam, sana selâm olsun ey Allah'ın seçkin kıldığı kimse. Benim de sizinle birlikte abânın altında olmama izin verir misiniz?" dedi. Peygamber (s.a.v): "Sana da selâm olsun, ey evladım, ümmetimin şefaatçisi, evet izin verdim." diye karşılık verdi." Hüseyin de kisânın altına girdi. 92 Bu esnada Ebu'l-Hasan Ali İbn Ebi Talib geldi. Ve: "Sana selâm olsun, ey Resulullah'ın kızı." dedi. Ben de: "Sana da selâm olsun, ya Ebe'l-Hasan ve ey Emire'lMüminin" diye cevap verdim. Sonra: "Ben burada güzel bir koku hissediyorum; bu koku amcam oğlu ve kardeşim Resulullah'ın kokusuna benziyor." dedi. "Evet" dedim. "Peygamber, çocuklarınla birlikte kisânın altındadırlar." Ali de abâya doğru ilerleyip: "Selâm olsun sana, ey Resulullah. Benim de sizinle birlikte kisânın altına olmama müsaade eder misiniz?" dedi. Resulullah (s.a.v): "Sana da selâm olsun, ey benim kardeşim ve ey benim vasim ve halifem ve bayraktarım. Sana da izin verdim." şeklinde karşılık verdi. Bunun üzerine Ali de kisânın altına girdi. Sonra ben abâya doğru ilerledim ve: "Selâm sana ey babacığım, ey Allah'ın Resulü, acaba benim de sizinle birlikte abânın altında olmama izin verir misiniz?" dedim. Resulullah (s.a.v): "Sana da selâm olsun, ey kızım ve ey vücudumun parçası, sana da izin verdim." diyerek karşılık verdi. Ben de abânın altına girdim. Hepimiz abânın altına toplandığımızda babam Resulullah (s.a.v) abânın iki yanından tutup sağ eliyle göğe taraf işaret etti ve dedi ki: "Ey Allah'ım, bunlar benim Ehlibeyt'im ve benim özel yakınlarımdır. Bunların eti benim etimdendir ve kanları benim kanımdandır; bunları inciten şey, beni de incitir, bunları üzen şey, beni de üzer. Ben bunlarla savaşanlarla savaşırım ve bunlarla sulh içinde olanlarla sulh içindeyim; bunların düşmanlarına düşmanım ve bunları sevenleri severim; bunlar hakikaten bendendirler ve ben de bunlardanım; Allah'ım, kendi rahmet ve bereketini, ihsan ve bağışını bana ve bunlara indir ve bunlardan her türlü kötülüğü uzak tut ve bunları tertemiz kıl." Allah (azze ve celle) buyurdu ki: "Ey benim meleklerim ve ey göklerde bulunanlar, bina edilmiş gökyü93 zünü ve döşenmiş yeryüzünü ve aydınlatan ay ve ışık saçan güneşi, dönen her feleki (gezegeni), akan denizi ve dolaşan gemiyi, sadece kisânın altında olan bu beş kişinin muhabbeti için yarattım. Cebrail-i Emin: "Ya Rabbî, abânın altında bulunanlar kimlerdir?" diye sordu. Allah (azze ve celle): "Onlar, Peygamber'in Ehlibeyt'i ve risalet madenidirler; onlar, Fatıma, babası, kocası ve çocuklarıdır." buyurdu. Cebrail: "Ya Rab, yere inip onların altıncısı olmama izin verir misin?" dedi. Allah (Teala): "Evet izin verdim." dedi. Bunun üzerine Cebrail-i Emin de yere indi ve: Selâm olsun sana ey Allah'ın Resulü, yüceler yücesi Allah sana selâm gönderiyor, güzel tebrik ve ikramını sana iletiyor ve sana buyuruyor ki: "İzzet ve celalime andolsun, ben bina edilmiş gökyüzünü ve döşenmiş yeryüzünü ve aydınlatan ayı ve ışık saçan güneşi ve dönen her feleki (gezegeni) ve akan her denizi ve dolaşan her gemiyi sadece sizin hatırınız, sizin muhabbetiniz için yarattım." Allah Teala benim de sizinle birlikte olmam için izin verdi. Ya Resulullah, sen de izin veriyor musun?" dedi. Resulullah şöyle buyurdu: "Sana da selâm olsun ey Allah'ın vahyinin emini, evet sana izin verdim." Bunun üzerine Cebrail de bizimle birlikte abânın altına girdi ve babama dedi ki: Allah size şöyle vahyetmiştir: "Gerçekten Allah siz Ehlibeyt'ten her türlü kötülüğü uzak tutmayı ve sizi tertemiz kılmayı istiyor." Bu sırada Ali: "Ya Resulallah, bizim bu abânın altında oturmamızın Allah indindeki fazileti nedir?" diye sordu. Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "Beni hak olarak peygamberlikle gönderen ve insanların kurtarıcısı olarak beni risaleti için seçen Allah'a andolsun ki, bizim 94 bu haberimiz (böylece kisânın altında toplanmamızla ilgili olay), yeryüzünde Şiîlerimizden ve dostlarımızdan bir topluluğun bulunduğu herhangi bir toplantıda söylenecek olursa, onlar dağılıncaya kadar mutlaka onlara rahmet iner ve melekler onların etrafını sarar ve onlara Allah'tan bağış dilerler." Ali: "O halde Allah'a andolsun ki, biz saadete kavuştuk ve Kâ'be'nin Rabbine andolsun ki, bizim Şiilerimiz de mutluluğa kavuştular." Tekrar Hz. Peygamber: "Ey Ali, beni hak üzere peygamber olarak gönderen ve insanların kurtarıcısı olarak risaleti için beni seçen Allah'a andolsun ki, bizim bu haberimiz bizim Şiîlerimizden bir topluluğun bulunduğu herhangi bir mecliste söylenirse ve onların içerisinde müşkülü olan birisi olursa onun müşkülünü Allah mutlaka giderir; onların içerisinde gamlı biri olursa Allah onun gamını bertaraf eder ve onların içerisinde bir ihtiyacı olan olursa Allah onun ihtiyacını giderir." dedi. Bunu duyunca, Ali: "O zaman Allah'a andolsun ki, biz mutluluk ve saadete kavuştuk ve Kâ'be'nin Rabbine andolsun ki bizim Şiîlerimiz de dünya ve ahirette mutluluk ve saadete kavuştular." dedi.69 Kisâ hadis-i şerifi, farklı tabirlerle ve farklı senetlerle rivayet edilmiştir. Bu yüzden bu hadis senet yönünden sahih ve kesindir. 95 Hz. Fatıma ve Mübahele Olayı 54- Müslim, Sa'd İbn Ebi Vakkas'tan şöyle rivayet etmiştir: "...Gelin çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadınlarınızı ve kadınlarımızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım ve sonra bedduâ edip yalvaralım da Allah'ım la'netini yalancıların üzerine okuyalım."70 ayeti nazil olunca, Resulullah (s.a.v) Ali, Fatıma, Hasan ve Hüseyn'i çağırarak şöyle buyurdu: "Ey Allah'ım, bunlar benim ehlimdir (soy ve ailemdir)."71 Aynı hadisi Tirmizî Sünen'inde72 ve Ahmed İbn Hanbel Müsned'inde73 rivayet etmiştir. Ahmed'in naklinde hadisin sonu şöyledir: "Bunlar benim Ehlibeyt'imdir." Keza bu hadisi Hakim, Şeyhayn'in şartına göre sahih olduğunu kaydetmiştir.74 Hakim, Marifetu Ulumi'l-Hadis kitabında da bu hadisin İbn Abbas ve diğerlerinden mütevatir olarak tefsir kitaplarında nakledildiğini kaydetmiştir. 55- Fahr-ı Razi, Tefsir-i Kebir'inde mübahele olayını şöyle yazmıştır: Rivayet olunmuştur ki, Resulullah (a.s) Necran Hıristiyanlarına delillerini açıkladı. Ama onlar ken-di cehaletleri üzerinde ısrar ettiler. Bunun üzerine Resulullah (a.s) şöyle buyurdu: "Gerçekten Allah bana emretmiştir ki sizler hücceti kabul etmediğiniz takdirde sizinle mübahele edeyim." 96 Onlar: "Ey Ebe'l-Kasım, (müsaade ver ki) biz dönüp bu mesele hakkında düşünelim, sonra senin yanına gelelim." Onlar geri döndüklerinde görüş sahibi olarak kabul ettikleri büyüklerine: "Ey Mesih'in kulu, senin görüşün nedir?" diye sordular. O da: "Ey Hıristiyanlar, Muhammed Allah tarafından gönderilen bir peygamberdir. O, Hz. İsa hususundaki doğru olan şeyleri getirmiştir..." dedi. Mübahele günü Resulullah (s.a.v) Hüseyin'i kucağına almış, Hasan'ın elinden tutmuştu ve Fatıma Resulullah'ın arkasından, Ali de Fatıma'nın arkasından hareket ediyorlardı. Resulullah (s.a.v) bunlara: "Ben dua ettiğimde siz "amin" deyin." buyurdu. Bu hâli gören Necran Hıristiyanlarının din adamı: "Ey Hıristiyan topluluğu, ben öyle (nurlu) yüzler görüyorum ki, eğer Allah'tan, dağın yerinden oynamasını isteseler, Allah onların yüzünün suyu hürmetine o dağı yerinden oynatır; (sakın) bunlarla mübahele etmeyin, yoksa helak olursunuz ve kıyamet gününe kadar artık yeryüzünde bir Hıristiyan bile kalmaz..." Sonra Fahr-i Razi; "Tefsir ve hadis âlimleri bu hadisin doğruluğu hususunda ittifak etmişlerdir." diyor.75 56- Sibt İbn Cevzî şöyle rivayet etmiştir: Hz. Ali İbn Ebi Talib'in faziletleriyle ilgili olarak nazil olan ayetlerden biri de, Âl-i İmrân Suresi'ndeki Allah Teala'nın indirdiği şu ayettir: "...Gelin çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadınlarımızı ve kadınlarınızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım..."76 Eski tarihçiler, Cabir İbn Abdullah'ın şöyle dediğini rivayet etmişlerdir: Necran'dan bir grup, elçi olarak Resulullah'ın (s.a.v) huzuruna geldiler. Bunların içerisinde dinî önderleri ve bir grup papaz da bulunuyordu. Onlar: "Musa'nın babası kimdi?" diye sordular. Peygamber (s.a.v): "İmrân." diye cevap verdi. Onlar: "Senin 97 baban kimdir?" dediler. Resulullah (s.a.v): "Babam Abdulmuttalib'in oğlu Abdullah'tır." diye cevap verdi. Onlar: "İsa'nın babası kimdir?" dediler. Hz. Peygamber (s.a.v), susarak vahyin gelmesini bekledi. Bunun üzerine şu ayet nazil oldu: "Gerçekten İsa'nın örneği Allah yanında Adem'in örneği gibidir ki, onu (Adem'i) topraktan yarattı."77 Onlar: "Bunu, bizim peygamberlere nazil olan kitaplarda bulamıyoruz (yani böyle bir şey eski kitaplarda mevcut değildir)." dediler. Resulullah (s.a.v): "Yalan söylediniz." dedi. Bunun üzerine şu ayet nazil oldu: Sana gelen ilimden sonra onun (Hz. İsa) hakkında seninle kim tartışırsa de ki: Gelin çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadınlarımızı ve kadınlarınızı, ken-dimizi ve kendinizi çağıralım..."78 Onlar bu teklifi olumlu karşılayıp "Ne zaman mübahele edelim?" dediler. Peygamber: "İnşaallah yarın." dedi ve onlar Peygamber'in yanından ayrıldılar. Sonra kendi aralarında şöyle bir karar aldılar: "Eğer ashabından bir grupla mübahele için çıkarsa onunla mübahele edin. Çünkü onun peygamber olmadığı belli olur. Ama; kendi Ehlibeyt'iyle müba-hele için çıkarsa, onunla mübahele etmeyin. Çünkü; bu onun sadık bir peygamber olduğunu gösterir. Bu durumda, sizler onunla mübahele edecek olsanız kesinlikle helak olursunuz." Resulullah (s.a.v), Medine halkının hepsini mübaheleye seyirci olmak için çağırdı. (Ertesi gün) Resulullah (s.a.v) Ali önünde, Hasan sağında, Hüseyin solunda ve Fatıma arkasında olduğu hâlde çıktı. Sonra (halka) şöyle buyurdu: "Gelin bakın, bunlar benim çocuklarımdır, bunu söylerken Hasan ve Hüseyin'e işaret etti- bu da bizden 98 olan kadınlar -bunu derken Fatıma'ya işaret etti- ve bu da bizim kendimiziz." Bunu dediğinde ise kendisine ve Ali'ye işaret etti. Onlar (Necran Hıristiyanları) bu durumu görünce korkuya kapıldılar ve Resulullah'ın huzuruna gelerek dediler ki: "Bizimle bu mübaheleyi yap-maktan vazgeç ki, Allah da seni affetsin." Bunun üzerine Peygamber (s.a.v) buyurdu ki: "Andolsun canımı elinde bulunduran Allah'a ki, eğer onlar mübahele etselerdi, Allah vadiyi (müba-hele yapılacak yeri) ateşle dolduracaktı ve ateş onları saracaktı." 57- İbn Kesir şöyle yazıyor: Bir grup elçi Medine'ye geldiler. Medine'ye ulaştıklarında yolculuk elbiselerini çıkarıp güzel elbiseler giydiler. Bu elbiseler Yemen kumaşından yapılmış idi. Ve parmaklarına altın yüzük taktılar. Bu şekilde Resulullah'ın (a.s) yanına geldiler; selâm verdiler; ama Resulullah onların selâmının cevabını vermedi. Gün boyunca Peygamber'le konuşmaya çalıştılar; ama Peygamber o elbiseler ve altın yü-züklerle süslenmiş olan adamlarla konuşmadı. Son-ra onlar önceden tanıdıkları Osman İbn Affan ve Abdurrahman İbn Avf'ı aramaya çıktılar. Bu ikisini muhacirler ve ensardan oluşan bir mecliste buldular. Sonra "Ey Osman ve Abdurrahman, sizin Peygamberiniz bize bir mektup göndermişti; biz de bu mektuptaki çağrıya icabet ederek ona doğru geldik.; ama ona selâm verdik o bizim selâmımıza cevap vermedi ve onunla gün boyunca konuşmaya çalıştık, ama o bizi konuşturmadı; sizin bu husustaki görüşünüz nedir? Acaba geri mi dönelim?" dediler. O ikisi mecliste bulunan Hz. Ali'ye: "Bunların meselesi hakkında görüşün nedir?" diye sordular. Ali, Osman ve Abdurrahman'a: "Bana göre onlar bu güzel elbiselerini ve bu altın yüzükleri çıkarsınlar ve yolculuk elbiseleriyle Resulullah'ın yanına gitsinler." dedi. Onlar denileni yaptılar, Peygamber'in huzu99 runa gelip selâm verdiler. Peygamber, selâmlarını aldı ve "Andolsun beni hak üzere gönderene ki, birinci defa geldiklerinde İblis (Şeytan) onların yanında bulunuyordu." buyurdu. Sonra Peygamber onlardan ve onlar da Peygamber'den bir şeyler sordular ve bir süre karşılıklı soru ve cevap devam etti. Sonra onlar: "İsa hakkında ne diyorsun? Biz Hıristiyanız ve kavmimizin içerisine döndüğümüzde senin bu husustaki sözlerini halka duyurmak isteriz. Peygamberliğin doğru ise, onun hakkındaki sözlerinle hoşnut olalım." dediler. Resulullah (s.a.v): "Hz. İsa ile ilgili olarak bugün diyeceğim bir şey yok. Medine'de ikamet eyleyin ki Allah'ın İsa hakkındaki sözlerini size bildireyim." Ertesi gün Allah (azze ve celle) şu ayeti nazil etti: "Gerçekten Allah yanında İsa'nın örneği Adem'in örneği gibidir. Allah onu (Adem'i) topraktan yarattı sonra ona "ol" dedi ve oldu. Bu Allah tarafından gelen bir haktır; öyleyse şüphe edenlerden olma. Her kim sana gelen ilimden sonra onun (İsa) hakkında seninle tartışırsa de ki: Gelin çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadınlarınızı ve kadınlarımızı, kendimizi ve kendilerinizi çağıralım; sonra bedduâ edip Allah'ın lanetini yalancıların üzerine atalım." Ama onlar bunu ikrar etmediler. Ertesi gün erkenden Resulullah (s.a.v) onlara haber gönderdi ve kendisi Hasan ve Hüseyn'i yanına alarak Fatıma da arkasında yürüdüğü hâlde lânetleşmek için evinden çıktı. Peygamber'in (s.a.v) o sıralarda birkaç hanımı vardı, ama onlardan hiçbirini mübahele için kendisiyle birlikte götürmedi...79 100 Fatıma, Hz. Peygamber'in (s.a.v) Vücudunun Bir Parçası 58- Buhârî, Sahih'inde Misver İbn Mahreme'den naklen yazıyor ki, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: Fatıma benim vücudumun bir parçasıdır; kim onu gazaplandırsa (öfkelendirse), beni gazaplandırmıştır.80 Bu hadisi, birçok muhaddis ve âlim nakletmiştir. Menavî ise Feyzü'l-Kadir'de bu hadisi zikrettikten sonra şöyle kaydediyor: "Süheyli bu hadise dayanarak Hz. Fatıma'ya sebbedenin (sövenin) kâfır olduğunu söylemiştir. Çünkü bu iş Fatıma'yı (s.a) gazaplandırır."81 59- Buharî, Misver İbn Mahreme'den naklen yazıyor ki, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: Fatıma benim vücudumun bir parçasıdır; onu rahatsız eden beni de rahatsız eder; onu inciten şey beni de incitir.82 60- Ebu Nuaym, Enes'den naklediyor ki: Resulullah (s.a.v) "Kadınlar için en hayırlı (en iyi) olan şey nedir?" diye sordu. Bizler, ne söyleyeceğimizi bilemedik. Hz. Ali (yanımızdan ayrılıp) Fatıma'nın yanına gitti ve Resulullah'ın (s.a.v) sorusunu ona söyledi. Fatıma; "Neden kadınlar için en hayırlı olan, onların (yabancı) erkekleri görmemeleri ve yabancı erkeklerin de onları görmemeleridir." diye cevap vermedin" dedi. Ali, dönüp bu cevabı Resulullah'a (s.a.v) söyledi. Pey101 gamber, "Bunu sana kim öğretti?" dedi. Ali, "Fatıma" diye cevap verdi. Resulullah (s.a.v) buyurdu ki: "O, benim vücudumun bir parçasıdır."83 61- Muttaki, Resulullah'tan (s.a.v) şöyle rivayet eder: Fatıma benden ayrılan bir daldır; onu hoşnut eden şey, beni de hoşnut eder; onu rahatsız eden şey, beni de rahatsız eder.84 62- İbn Hacer, es-Savaiku'l-Muhrika'da yazıyor ki: Resulullah'ın (s.a.v) torunu olan Hasan'ın oğlu Hasa-nü'lMüsenna, uzun saçlı ve küçük yaşlarda bir genç iken, Ömer İbn Abdulaziz'in yanına geldi. Ömer İbn Ab-dulaziz, yerinden kalkıp onu karşıladı. Bunun üzerine etrafındakiler Ömer İbn Abdulaziz'i kınadılar. Ama; Ömer İbn Abdulaziz onlara şöyle dedi: Öyle güvenilir bir şahıs bana şu hadisi rivayet etti ki, sanki Resulullah'ın (s.a.v) ağzından duymuş gibiyim (Hadis şöyledir): Fatıma benim vücudumun bir parçasıdır; onu sevindiren beni de sevindirir. Ömer İbn Abdulaziz sonra şöyle devam etti: "Ben biliyorum ki, Fatıma hayatta olsaydı onun torununa gösterdiğim ilgiden sevinirdi."85 102 Hz. Fatıma Peygamber'in (s.a.v) Vefatından Sonra Ehlibeyt'ten Ona Kavuşan İlk Şahıs Daha önce konuyla ilgili olarak naklettiğimiz bazı hadislerde Resulullah'ın (s.a.v), vefatı sırasında Fatıma'ya Ehlibeyt'in içerisinden ona ilk kavuşacak şahsın o olduğunu söylediğini açıkladık. Şimdi, bu konuyla ilgili olarak diğer bazı rivayetlere işaret edelim: 63- Buhârî rivayet etmiştir ki: Peygamber (s.a.v), vefatıyla sonuçlanan hastalığı döneminde Fatıma'yı kendi yanına çağırdı ve ona gizlice bir şey söyledi. [Müminlerin Annesi] Aişe diyor ki: "Ben, ona Peygamber'in ne söylediğini sordum. Fatıma, "Peygamber (s.a.v) (birinci defa) bana gizlice bu hastalığında vefat edeceğini söyledi ve ben ağladım. Sonra da, gizlice bana Ehlibeyt'in arasından ona kavuşacak ilk şahıs olduğumu söyledi ve ben bu defa güldüm." dedi.86 64- Tirmizî, [Müminlerin Annesi] Aişe'den şöyle naklediyor: Ben, Resulullah'ın (s.a.v) kızı Fatıma kadar oturup kalkmasında, davranışında, tutumunda ve vakarında Resulullah'a benzeyen birisini görmedim. Ve demiştir ki: Fatıma, Peygamber'in (s.a.v) yanına geldiğinde, Peygamber, yerinden kalkıp ona doğru gider ve onu 103 öpüp kendi yerinde oturturdu. Peygamber (s.a.v) de onun yanına geldiğinde Fatıma, yerinden kalkar onu öper ve kendi yerinde oturturdu. Peygamber (s.a.v), hastalandığında Fatıma geldi ve kendisini babasının üzerine attı ve onu öptü; sonra başını kaldırıp ağladı; tekrar Peygamber'in üzerine kapandı; bu defa başını kaldırdığında güldü. Kendi kendime dedim ki: "Ben Fatıma'yı kadınların en akıllılarından sanıyordum, oysaki o da diğer kadınlar gibiymiş." Peygamber (s.a.v) vefat ettikten sonra ondan sordum ki: "Neden ilk defa Peygamber'in (s.a.v) üzerine kendini attığında başını kaldırıp ağladın? Ama tekrar kendini onun üzerine kapadığında başını kaldırıp güldün? Bunun sebebi neydi?" Fatıma (s.a) dedi ki: "O, bana ilk defasında bu hastalığı neticesinde vefat edeceğini söyledi ve ben ağladım. Sonra bana ailesi içerisinden kendisine ilk benim kavuşacağımı söyledi ve ben o vakit güldüm."87 104 Babasının Musibetinde, Hz. Fatıma 65- Buhârî, Enes'ten şöyle rivayet etmiştir: Resulullah'ın (s.a.v), hastalığı ağırlaşmış, ağrısı çoğalmıştı. Fatıma, (Peygamber'in bu hâlini görünce): "Eyvahlar olsun bana, babamın ağrı ve meşakkati ne ağırdır!" dedi. Resulullah (s.a.v): "Bu günden sonra babanın meşakkat ve ağrısı olmaz." dedi. Peygamber (s.a.v), vefat ettikten sonra da Hz. Fatıma (s.a) şöyle diyordu: "Eyvah babacığım, Rabbinin davetine icabet eden baba! Eyvah babacığım, yeri Firdevs cennetinde olan baba! Eyvah babacığım, vefat haberini Cebrail'e verdiğimiz baba!" Ve Hz. Resulullah (s.a.v), defnolunduktan sonra şöyle dedi: "Ey Enes, Resulullah'ın (s.a.v) üzerine toprak dökmeye gönlünüz nasıl razı oldu?"88 66- Beyhaki, Enes'ten şöyle rivayet eder: Allah'ın Resulü'nün (s.a.v) ölüm hastalığı sırasında, Hz. Fatıma, onu kendi göğsüne yasladı. Resulullah'ın rahatsızlığı çok şiddetliydi. Fatıma: "Ah, babamın rahatsızlığı ne şiddetlidir!" dedi. Peygamber (s.a.v), "Artık bu günden sonra babanın bir rahatsızlığı kalmayacak." dedi. Hz. Resulullah (s.a.v), defnolduktan sonra da Fatıma, bana hitaben "Ey Enes, nasıl Resulullah'ın üzerine toprak dökmeye gönlünüz razı oldu?" dedi.89 105 67- Ebu Nuaym de, İmam Muhammed Bâkır'dan (r.a) şöyle rivayet etmiştir: Resulullah'ın (s.a.v), vefatından sonra Hz. Fatıma'nın güldüğü görülmedi… Ve yine buyurdu ki: "Hz. Fatıma, Peygamber'den (s.a.v) sonra altı ay yaşamıştır."90 68- Askalanî, Fethu'l-Bâri'de, Taberanî'nin şöyle bir rivayet naklettiğini kaydetmiştir: Resulullah (s.a.v), Fatıma'ya şöyle dedi: "Cebrail, Müslümanların kadınları arasında hiçbirinin senin kadar musibete duçar olmayacağını bana bildirmiştir. Öyleyse senin sabrın, onların hiçbirinden az olmamalıdır."91 Hz. Fatıma'nın Esma Bint-i Ümeys'i Tabut Hazırlamakla Görevlendirmesi 69- Muhibbuddin Taberî İmam Muhammed Bâkır'ın annesinden şöyle rivayet etmiştir: Hz. Fatıma (ona selâm olsun), Umeys kızı Esma'ya: "Ey Esma, ben bir kadın öldüğünde üzerine bir örtü örtülmesinden hoşlanmıyorum." dedi Esma: "Ey Resulullah'ın kızı, müsaade ederseniz Habeş'de gördüğüm bir şeyi size göstereyim." dedi. Sonra birkaç yaş ağaç getirdi ve onları eğdi ve üzerine bir parça attı. Hz. Fatıma, "Bu, ne güzeldir. Böylece kadının ve erkeğin cenazesi birbirinden ayırt edilir. Ben, öldüğümde sen ve Ali, bana gusül verin. Başka hiçbir kimse bulunmasın…"92 Hz. Fatıma'nın Kendi Vefatını Bildirmesi 70- Ahmed İbn Hanbel, Ümmü Selma'dan şöyle rivayet eder: 106 Hz. Fatıma'nın vefatıyla sonuçlanan hastalığı döneminde ben, onun bakımını üstlenmiştim. Bir gün onun durumu diğer günlere nispet iyi idi. Hz. Ali de işlerinden dolayı evden ayrılmıştı. Bana şöyle dedi: "Yıkanmam için su hazırla." Ben su hazırladım ve döktüm; o da güzel bir şekilde kendisini yıkadı. Sonra: "Benim yeni elbiselerimi getir." dedi ve ben getirdim. Sonra: "Benim yatağımı evin ortasına ser." dedi ve ben söylediğini yaptım. Ve o elini yüzünün altına koyup kıbleye yönelerek yatağa uzandı. Sonra da: "Ey cariye, ben şimdi vefat edeceğim; ve ben yıkanmışım (kendimi pâk etmişim); kimse benim üzerimi açmasın." (Bunu söyledikten) Sonra dünyadan göçtü. Sonra Hz. Ali geldi ve ben ona olayı anlattım."93 Hz. Fatıma'nın Kıyamet Günü Haşrolup Sırat'tan Geçmesi 71- Hakim, Ebu Hüreyre'den naklen Hz. Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu nakletmiştir: Kıyamet günü, peygamberler kendi kavimlerinden olan müminlerle mülakat edebilmek için at üzerinde mahşere gelirler. Hz. Salih, kendi devesine binerek mahşere gelir ve ben, Burak'ın üzerinde mahşere gelirim. Burak her bir adımıyla gözün görebildiği en son noktaya kadar yol alır ve Fatıma, benim önümde hareket eder.94 72- Kenzü'l-Ummâl'da nakledilen hadis ise şöyledir: Kıyamet günü, peygamberler at üzerinde mahşere gelirler. Salih Peygamber, kendi ashabından olan müminlerle görüşebilmek için devesi üzerinde mahşere gelir. Fatıma, Hasan ve Hüseyin cennet develerinden iki devenin üzerine binerek mahşere gelirler ve Ali İbn Ebi Talib de benim deveme binerek mahşere gelir. Ben ise, Burak'a binerek mahşere gelirim ve Bilal de kendi devesine binerek mahşere gelir ve ezan okur…95 107 73- Hakim, Hz. Ali'den, Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: Kıyamet günü olduğunda perde arkasından bir münadi: "Ey mahşer halkı, gözlerinizi Muhammed'in (s.a.v) kızı Fatıma mahşerden geçinceye dek kapayın."96 Hakim, bu hadisin Buhârî'nin ve Müslim'in şartına göre sahih olduğunu kaydeder. Bu hadisi, Hakim başka bir senetle de zikreder. İkinci naklin sonunda şu ibare de mevcuttur: Sonra Fatıma üzerindeki iki yeşil parçayla mahşerden geçer.97 74- Bağdadî, iki senetle Hz. Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu rivayet eder: Kıyamet günü olduğunda bir münadi nida eder ki: "Ey halk, başlarınızı eğin ki, Muhammed'in (s.a.v) kızı geçsin."98 75- Muttaki, Peygamber'den (s.a.v) şöyle rivayet eder: Kıyamet günü, bir münadi arştan şöyle nida eder: "Ey mahşer halkı, başlarınızı aşağıya salın (eğin) ve gözlerinizi yumun ki, Muhammed'in (s.a.v) kızı Fatıma, sırattan geçsin." Fatıma, yıldırım gibi hurîlerden oluşan yetmiş bin cariyenin eşliğinde sırattan geçer.99 Hz. Fatıma'nın Soyuna Ateşin Haram Kılınması 76- Hakim, sahih senetle Abdullah İbn Mes'ud'dan rivayet etmiştir ki: Allah'ın Resulü şöyle buyurdu: Fatıma, iffetini kâmil olarak korudu. Bu yüzden Allah onun soyuna ateşi haram kılmıştır.100 77- Muttaki, İbn Abbas'tan rivayet etmiştir ki: Allah'ın Peygamber'i, Fatıma'ya şöyle buyurdu: Allah sana ve evlatlarına azap etmez.101 108 78- Yine Muttaki, İbn Mes'ud'dan rivayet ediyor ki: Gerçekten Fatıma, kâmil olarak iffetini korudu ve bu yüzden Allah onu ve evlatlarını, cennete dahil eder. 102 Hz. Fatıma'nın Cennete Uğurlanışı 79- Muhibbuddin Taberî, Hz. Ali'den (r.a) Hz. Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: Benim kızım Fatıma, kıyamet günü mahşere gelir ve onun üzerinde hayat suyuyla yoğrulmuş bir keramet elbisesi olur; mahlukat ona bakarak şaşkına uğrarlar. Sonra ona cennetin elbiselerinden bir elbise giydirilir ve bu elbisenin üzerine yeşil yazıyla yazılır ki: "Hz. Muhammed'in (s.a.v), kızı Fatıma'yı en güzel surette ve en kâmil heybet ile ve tam bir kerametle ve yeterli pay ile cennete dahil eyleyin." Böylece bir gelin gibi etrafında yetmiş bin cariye ile cennete uğurlanır.103 Cennete Girecek Olan İlk Şahıs 80- Muttaki, Kenzü'l-Ummâl'da rivayet etmiştir ki: Cennete girecek olan ilk şahıs Muhammed'in (s.a.v) kızı Fatıma'dır. Fatıma'nın, bu ümmetteki yeri Benî İsrail'deki Meryem'in yeri gibidir.104 81- Zehebî, Mizanü'l-İ'tidal'de Ebu Hüreyre kanalıyla Resulullah'tan (s.a.v) şöyle naklediyor: Cennete girecek olan ilk şahıs Fatıma'dır. Zehebî, bu hadisi Ebu Salah el-Müezzin'in Menakıb-ı Fatıma'da rivayet ettiğini kaydetmiştir.105 109 Hz. Fatıma'nın Meşhur Hutbesi 82- Hz Fatıma, Resulullah'ın (s.a.v) vefatından sonra iki kez konuşma yapmıştır. Birini kendisini ziyarete gelen kadınlara hitaben; diğerini de muhacir ve ensarın ileri gelenlerinin huzurunda, hiçbir ön hazırlık olmaksızın yapmıştır. Burada ikinci konuşmasının bazı bölümlerini aktarıyoruz:106 Allah'a hamd olsun verdiği nimetleri için ve ona şükürler olsun ilham ettiği hidayetlerden ötürü ve ona senalar olsun, sunmuş olduğu eşsiz ve benzersiz yaygın ihsanları ve verdiği bol ve kâmil bağışla-rı ve lütfettiği tüm nimetleri için. Nimetleri sayıl-maz ve nimetlerinin sürekliliğinin şükrü eda edil-mez ve ebedi oluşları idrak olunabilmelerini im-kânsız kılar. O, nimetlerini daha da artırmak için kullarını şükretmeye çağırmış ve nimetini bollaştırarak da mahlukatından ona hamd etmelerini istemiş ve (kıyamette) benzerlerine davet ederek ihsanını (salih insanlara) iki kat kılmıştır. Şahadet ederim ki, Allah'tan başka bir ilâh yoktur; tektir; ortağı yoktur; o Allah ki, Tevhit kelimesinin tevilini (esas ve özünü) ihlas kılmıştır ve kalplere ona bağlılığı yerleştirmiştir ve aklın kavrayabilmesi için tevhid düşüncesini aşikâr etmiştir. O Allah ki, gözlerin O'nu görmesi ve dillerin O'nun sıfatlarını beyan etmesi ve kavrayışların onun keyfiyetini anlaması imkânsızdır. O Allah ki, önceden olan bir şeye dayanmadan ve bir eş ve benzere öykünmeden, yaratıkları yaratmaya muhtaç değilken ve yaratmada kendine bir yararı yokken, kendi güç ve meşiyetiyle her şeyi var etti. Sadece hikmeti110 nin sağlamlığını bildirmek ve itaati hususunda uyarmak ve kudretini aşikâr etmek ve mahlukatını kulluğa çağırmak ve çağrısını güçlü kılmak için onları vücuda getirdi. Sonra da kullarını kendi gazabından korumak ve onları cennetine sevk etmek için itaati karşısında mükâfatı ve isyanı karşısında da azabı vaat etti. Ve şahadet ederim ki, babam Muhammed, O'nun kulu ve resulüdür. Allah, onu peygamber olarak göndermeden önce beğenmiş ve yaratmadan önce seçmiştir ve meb'us kılmadan önce -hatta mahluklar gayb âleminde korkunç perdeler altında saklıyken ve yokluk sınırının eşiğinde bulunurken- onu Ahmed (yani beğenilmiş) olarak isimlendirmiştir. Çünkü Allah, işlerin nihayetini ve hadiselerin akışını bilir ve takdir ettiği şeylerin yerlerine vakıftır. Allah emrini tamamlamak ve kendi hükmünü geçerli ve kesin kılmak, kesin kıldığı kaderlerini icra etmek için onu peygamber olarak gönderdi. (Resulullah meb'us olduğunda), insanlar çeşitli dinlere bölünmüş, her grup kendi ateşinin çevresinde toplanmış bulunuyorlardı, putlara tapıyor, ama Allah'ı tanımalarına rağmen (bilerekten) onu inkâr ediyorlardı. (Böyle bir dönemde) Allah Teala, Muhammed'in (s.a.v) nuruyla onların, üzerine çökmüş karanlıkları aydınlığa çevirdi. Kalplerdeki (küfrün) düğümlerini çözdü; gözlerden şaşkınlık perdelerini giderdi. Böylece Peygamber (s.a.v), insanlar arasında hidayet işini üstlendi ve sonunda onları sapıklıklardan kurtardı ve kör olan gözleri açtı. Sağlam dine doğru onları hidayet eyledi ve doğru yola onları davet etti… Allah, imanı sizler için şirkten temizlenme vesilesi kıldı. Ve namazı, kibirden uzaklaşmanız ve zekâtı, nefsin yücelmesi ve rızkın çoğalması ve orucu, ihlası sabitleştirmek ve haccı, dinin temellerini sağlamlaştırmak ve adaleti, kalpleri birleştirmek ve bize itaati, dinin düzelmesi ve nizamı için farz kıldı. Ve imameti111 mizi tefrikadan kurtulmak, cihadı İslâm'a izzet kazandırmak, sabrı, mükâfatı hakketmek, emr-i mârufu tüm halkın maslahatını korumak ve vâlideyne (baba ve anneye) iyiliği, Allah'ın gazabından kurtulmak için farz kıldı. Ve sıla-ı rahim yapmayı (akrabalarla iyi ilişkide bulunmayı) sayıların çoğalmasına vesile eyledi. Ve kısası kanların dökülmesini önlemek, nezre (adağa) vefa etmeyi, Allah'ın bağışına ehil olmak ve tartı ve ölçüleri eksiltmeyip hakkınca tutmayı, malların değerinin korunması için farz kıldı. Ve şarap içmeyi, (kullarını) pisliklerden temizlemek için nehyetti ve başkalarına zina nispetini vermekten kaçınmayı, lânetten korunmak ve hırsızlıktan uzak durmayı iffet kazanmak için emretti. Ve şirki, onun rabliğine olan inancın halis olması için haram kıldı. (Ey inananlar,) Allah'tan hakkıyla korkun ve ancak Müslümanlar olarak (Allah'a teslim olduğunuz hâlde) ölün!107 Allah'ın emir ve nehiylerine itaat eyleyin. Gerçekten Allah'tan kulları içinden ancak alimler korkar.108 112 Kaynaklar 1- ed-Dürrü'l-Mensûr, İsrâ Suresi'nin tefsiri, ayet: 1. 2- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahebe kitabı, Menakıbu Fatıma Binti Resulillah bölümü, c.3, s.156. 3- Zehâirü'l-Ukbâ, Muhibbuddin Taberî, el-Kısmu'l-Evvel Fima Cae Fi'l-Karabeti Ala Vechi'l-Umum, Babu Fazaili Fatıma, s.36. 4- Zehâirü'l-Ukbâ, el-Kısmu'l-Evvel Fima Cae Fi'l-Karabeti Ala Vechi'l-Umum, Babu Fazaili Fatıma, s.44. 5- Tarih-i Bağdâd, Elif harfi, Harfu'l-Mim Min Abai'l-Ahme-din, Tercümetu Ahmed b. Ebi'l-Hüseyin el-Fakihi'ş-Şafiî (c.5, s.87). 6- Tarih-i Bağdâd, Ğayn harfi, Tercümetu Ganim b. Humeyd eşŞuayrî (c.12, s.331). 7- Zehâirü'l-Ukbâ, el-Kısmu'l-Evvel Fima Cae Fi'l-Karabeti Ala Vechi'l-Umum, Babu Fazaili Fatıma, s.44. 8- Zehâirü'l-Ukbâ, el-Kısmu'l-Evvel Fima Cae Fi'l-Karabeti Ala Vechi'l-Umum, Babu Fazailu Fatıma, s.44. 9- Zehâirü'l-Ukbâ, el-Kısmu'l-Evvel Fima Cae Fi'l-Karabeti Ala Vechi'l-Umum, Babu Fazaili Fatıma, Zikru Tesmiyetiha Fatıma (s.26). 10- en-Nihâye, "betele" maddesi 11- el-İstiâb (el-İsabe kitabının hamişinde basılı), Kitabu'n-Nisâ, Fa harfi, Fatıma Bintu Resulillah (c.2, s.752). 12- Sahih-i Tirmizî, Kitabu'l-Menakıb, Babu Fazlı Fatıma Binti 113 Muhammed, Hadis: 3872 (c.2, s.319). 13- Müstedrekü's-Sahihayn, Kitabu Marifeti's-Sahabe, Zikru Kanet Fatımata Eşbehu Kelâmen Bi-Resulillah (c.3, s.154 ve 159). 14- Edebu'l-Müfred, s.141. 15- el-İstiâb, Kitabu'n-Nisâ ve Kunahunne, Fa harfi, Fatımatu Bintu Resulillah (c.2, s.51). 16- Müsned-i Ahmed, Müsnedu Enes b. Malik, Hadis: 12263 (c.3, s.146). 17- Kenzü'l-Ummâl, Fazailu Ehlilbeyt ve Men Leysû Bi's-Sahabe, Faslun Fi Fazlihim Mufassalan, Fatımatu, Hadis: 37729 (c.7, s.111) 18- Usdü'l-Gâbe Fi Marifeti's-Sahabe, Kitabu'n-Nisâ, Fa harfi, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah, No: 7175 (c.5, s.512). 19- Zehâirü'l-Ukbâ, Babun Fi Fazlı Ehlilbeyt, Zikru Ma Cae Ennehu (s.a.a) Kane İza Safere Kane Ahire Ahdihi Bi-Fatıma (s.36). 20- Sahih-i Müslim, Cihâd ve Siyer kitabı, Ma Lakiye'n-Nebiy-yu (s.a.v) Min Eze'l-Müşrikin. 21- Sahih-i Buhârî, Bed'u'l-Halk kitabı, Ma Lakiye'n-Nebiyyu ve Ashabuhu Mine'l-Müşrikin. 22- Sahih-i Müslim, Cihâd ve Siyer kitabı, Uhud Gazvesi babı. 23- Sahih-i Buhâri, Bed'u'l-Halk kitabı, Haddesena Kuteybe babı. 24- Hilyetü'l-Evliyâ, Ebu Sa'leb el-Haşenî'nin hâl tercümesi, No: 128 (c.2, s.3). 25- Zehâirü'l-Ukbâ, Babun Fi Fazaili Ehlilbeyt, Zikru Birriha Bi'nNebi (s.47). 26- et-Tabakatu'l-Kübra, Zikru Benati Resulillah, Tercümetu Rukayye (c.8, s.24) 27- Sahih-i Ebi Dâvud, Kitabu't-Tereccul, Ma Cae Fi'l-İntifai Bi'lAc babı (c.26). 114 28- Müsned-i Ahmed, Min Ahadîsi Sevban, Hadis: 21858 (c.5, s.275) 29- es-Sünenü'l-Kübra, Taharet kitabı, el-Men'u Mine'l-İddiha-ni Fi İzâmi'l-File… Hadis: 97 (c.1, s.26). 30- Müstedrekü's-Sahihayn, Kitabu Marifeti's-Sahabe, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah, İza Safere Kane Ahire'n-Nasi Ahden Bi-Fatıma (c.3, s.156). 31- Müstedrekü's-Sahihayn, Kitabu Marifeti's-Sahabe, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah, Kane'n-Nebiyyu İza Recea Mine'sSeferi Bedee Bi'l-Mescidi Summe Ye'ti Fatıma (c.3, s.155). 32- Sahih-i Buhârî, Bed'u'l-Halk, Menakıbı Ali b. Ebi Talib babı. 33- Sahih-i Buhârî, Humus kitabı, ed-Delil Ala Enne'l-Humse LiNevaibi Resulillah (s.a.v) babı. 34- Sahih-i Müslim, ez-Zikru ve'd-Dua kitabı, et-Tesbihu Evvele'n-Nehar ve İnde'n-Nevm babı; Sahih-i Ebi Dâvud, et-Tesbihu İnde'n-Nevm bölümü (c.3). 35- Sünen-i Ebi Davud, c.3, Kitabu'l-Edeb, et-Tesbihu İnde'nNevm babı, Hadis: 5063 (c.33) 36- Müsned-i Ahmed, Müsnedu Enes b. Malik, Hadis: 12115 (c.3, s.150). 37- Kenzü'l-Ummâl, Kitabu'l-Fazail Min Kısmı'l-Ef'al, Fazailu Muteferrika, Hadis: 35475 (c.6, s,296). 38- Duha, 5. 39- Sahih-i Buhâri, Bedü'l-Halk kitabı, Alamatu'n-Nübüvveti Fi'lİslâm babı. 40- Müsned-i Ahmed, Ahadîsu Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), Hadis: 25874 (c.6, s.282). 41- et-Tabakatu'l-Kübra, Zikru Ma Kale Resulullah Li-Fatıma İbnetehu Fi Maraziha (c.2, s.40) 115 42- Sahih-i Buhârî, İstizân kitabı, Men Nâcâ Beyne Yedeyi'nNas babı. 43- Sahih-i Müslim, Fezâilü's-Sahabe kitabı, Fezâilu Fatıma babı. 44- Sünen-i Tirmizî, Kitabu'l-Menakıb, 31. bap, Menakıbu'lHasan ve'l-Hüseyn, Hadis: 3781 (c.2, s.306). 45- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah (s.a.v) İza Safere'n-Nebiyyu Kane Ahire'n-Nasi Ahden Bi-Fatıma (c.3, s.156). 46- el-Hasais, Nesâî, el-Ahbaru'l-Me'sûre Bi-Enne Fatıma Binte Resulillahi (s.a.v) Seyyidetu'n-Nisâi Min Hazihi'l-Ümme (s.34). 47- Kenzü'l-Ümmâl, Fazailu Ehlilbeyt ve Men Leysû Bi's-Sahabe, Faslun Fi Fazlihim Mufassalan, Fatıma, Hadis: 37732 (c.7, s.111). 48- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Tercümetu Hadice Binti Huveylid, Seyyidatu Nisâi Ehli'l-Cenneti Erba-un (c.3, s.185). 49- Zehâirü'l-Ukbâ, Fazlu Ehlilbeyt babı, Zikru Ma Cae Fi Siyadetiha ve Efzaliyyetiha (s.44) 50- Müstedrekü's-Sahihayn, Kitabu't-Tefsir, Tefsiru Sureti'tTahrim (c.2, s.497). 51- Sahih-i Tirmizî, Menakıb kitabı, Bap: 62, Fazlu Hadice (r.a), Hadis: 3878 (c.1, s.31). 52- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetü's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), Duau Def'i'l-Fakr ve Edai'd-Deyn (c.3, s.157). 53- Taberî Tefsiri, Âl-i İmrân Suresi, 42. ayetin tefsiri, H: 7023 (c.3, s.180). 54- Taberî Tefsiri, Âl-i İmrân Suresi, 42. ayetin tefsiri, H: 7023 (c.3, s.180). 116 55- Âl-i İmrân, 37. 56- Kasasu'l-Enbiyâ, Meclisun Fi Kıssatı Zekeriyya ve İbnihi Yahya ve Meryem ve İsa, Babun Fi Zikri Mevlidi Meryem (a.s) ve Haberi Tahririha (s.513). 57- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma (c.3,s.160) 58- el-İstiâb, (el-İsabe kitabının hamişinde basılı), Kitabu'n-Nisâ, Fa harfi, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah (c.2, s.751). 59- Hilyetü'l-Evliyâ, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah, No: 133 (c.2. s.41). 60- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Menakıbu'l-Hasan ve'l-Hüseyn (c.3, s.164). 61- Kenzü'l-Ummâl, 5. bap, Fi Fazaili Ehlilbeyt, 2. fasıl, Fi Fazaili Ehlilbeyt Mufassalen, el-Hasan ve'l-Hüseyn (aleyhime's-se-lâm), Hadis: 34253-34254 ve 34267 (c.6, s.220). 62- Kenzü'l-Ummâl, 5. bap, Fi Fazaili Ehlilbeyt, 1. fasıl, Fi Fazlihim Mücmelen, Hadis: 34168 (c.6, s.216). 63- Tarih-i Kebir, c.2, Birinci bölüm, s.316, Haydarabad baskısı. 64- Sünen-i Ebi Dâvud, c.4, s.151, Daru's-Saade Mısır baskısı. 65- el-Erbeune Hadisen Fi Zikri'l-Mehdi risalesi, 4. hadis. 66- Müntahabu Kenzi'l-Ummâl, c.5, s.96, el-Meymeniye Mısır baskısı. 67- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Ahadi-su Ba'zi Hususiyyati Ehlilbeyt babı (c.3, s.147-148). 68- Sahih-i Tirmizî, Tefsiru'l-Kur'ân kitabı, Bap: 34, Min Sureti'l-Ahzab, Hadis: 3205 (c.12, s.85). 69- Evalimü'l-Ulum, c.11, s.635-642. 70- Âl-i İmrân, 61. 71- Sahih-i Müslim, Fazailu's-Sahabe kitabı, Fazailu Ali b. Ebi 117 Talib babı (c.7, s.120). 72- Sahih-i Tirmizî, Menakıb kitabı, Bap: 21, Hadis: 3714 (c.4, s.293). 73- Müsned-i Ahmed, Müsnedu Sa'd b. Vakkas, Hadis: 1611 (c.1, s.185). 74- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı (c.3, s. 150). 75- Tefsir-i Kebir c.8, s.85. 76- Âl-i İmrân, 61. 77- Âl-i İmrân, 59. 78- Âl-i İmrân, 61. 79- el-Bidaye ve'n-Nihaye, c.5, s.54. 80- Sahih-i Buhâri, Bed'ü'l-Halk kitabı, Menakıbu Karabeti Resulillah ve Menkıbetu Fatıma babı. 81- Feyzü'l-Kadir, Fa harfi, Hadis: 5833 (c.4,s.421). 82- Sahih-i Buhâri, Nikâh kitabı, Zebbu'r-Reculi An İbnetih babı. 83- Hilyetü'l-Evliyâ, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), No: 133 (c.2, s.40). 84- Kenzü'l-Ummâl, 5. bap, Fi Fazli Ehlilbeyt, 2. Fasıl Fi Fazaili Ehlilbeyt Mufassalen, Fatıma, Hadis: 34240 (c.6, s.219). 85- es-Savaiku'l-Muhrikâ, 11. Bab Fi Fazaili Ehlilbeyti'n-Nebevî, el-Maksadu'l-Hamis Mimma Eşaret İleyhi'l-Ayetu Min Tevgi-rihim ve's-Senai Aleyhim (s.107). 86- Sahih-i Buhârî, Bed'u'l-Halk kitabı, Alamatu'n-Nübüvve Fi'l-İslâm babı. 87- Sahih-iTirmizî, Menakıb kitabı, Bap: 61, Fazlu Fatıma Binti Muhammed (s.a.v), Hadis: 3872 (c.2, s.319) 88- Sahih-i Buhârî, Bed'u'l-Halk kitabı, Marazu'n-Nebi (s.a.v) babı. 118 89- es-Sünenü'l-Kübra, Beyhaki, Kitabu'l-Cenaiz, Bap: 63, İhaletu't-Turabi Fi'l-Kabri Bi'l-Mesahi ve Bi'l-Eydi, Hadis: 6728 (c.3, s.409). 90- Hilyetü'l-Evliyâ, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), No: 133 (c.2, s.43). 91- Fethu'l-Bâri, Kitabu'l-Meğazi, Bap:83, Marazu'n-Nebi ve Vefatuh (s.a.v), Hadis: 4434 (c.9, s.201). 92- Zehâirü'l-Ukbâ, Babun Fi Fazli Ehlilbeyt, Zikru Vasiye-tiha İla Esmâ Binti Ümeys Bi-Ma Tesnauhu Ba'de Mevtiha (s.53). 93- Müsned-i Ahmed, Hadisu Ümmi Selma (r.a), Hadis: 27068 (c.6, s.461). 94- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah -s.a.v- (c.3, s.152). 95- Kenzü'l-Ummâl, Kitabu'l-Feraiz Min Kısmı'l-Akval, Fazailu's-Sahabe Muctemiatun Min Selasetin İla Aşretin Fe-Sâiden, Hadis: 33689 (c.6, s.193). 96- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), Nidau Yevmi'l-Mahşer Guzzû Ebsârekum An Fatıma Hatta Temurre (c.3, s.153). 97- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah -s.a.v- (c.3, s.161). 98- Tarihu Bağdâd, Zikru Men İsmuhu'l-Hüseyn, Tercüme-tu'lHüseyn b. Muaz b. Harb, No: 4234 (c.8, s.141). 99- Kenzü'l-Ummâl, Bap: 5, Fi Fazlı Ehlilbeyt, 2. fasıl, Fi Fa-zaili Ehlilbeyt Mufassalan, Fatıma, Hadis: 34209 (c.6, s.218). 100- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, zikru Menakıbı FatımaBinti Resulillah (s.a.v), Fatıma Ahsenet Ferceha Fe-Harremellahu Zürriyyeteha Ale'n-Nar (c.3, s.152). 101- Kenzü'l-Ummâl, Bap: 5, Fi Fazlı Ehlilbeyt, 2. Fasıl, Fi Fazaili Ehlilbeyt Mufassalan, Fatıma, Hadis: 342 (c.6, s.219). 119 102- Kenzü'l-Ummâl, Bap: 5, Fi Fazlı Ehlilbeyt, 2. Fasıl, Fi Fazaili Ehlilbeyt Mufassalan, Fatıma, Hadis: 34239 (c.6, s.219). 103- Zehâirü'l-Ukbâ, Babun Fi Fazli Ehlilbeyt , Zikru Zefafi Fatıma İle'l-Cenneti Ke'l-Arus (s.48). 104- Kenzü'l-Ummâl, Bap: 5, Fi Fazlı Ehlilbeyt, 2. Fasıl, Fi Fazaili Ehlilbeyt Mufassalan, Fatıma, Hadis: 34234 (c.6, s.219). 105- Mizanü'l-İ'tidâl, Harfu'l-Ayn, Tercümetu Abdi's-Selam b. Aclan Kennahu Müslim Ebe'l-Halil, Hadis: 5057 (c.2, s.131). 106- Hz. Fatıma'nın bu meşhur hutbesinin tamamı veya bir bölümü birçok kaynakta nakledilmiştir. Örneğin: Belağâtü'n-Nisâ, s.12; Şerhu Nehci'l-Belâğa, İbn Ebi'l-Hadid, c.16, s.252; Mürucu'z-Zeheb, Mes'ûdi, c.2, s.311; el-İmame ve's-Siyase, İbn Kuteybe, c.2, s.14; Usdü'l-Gâbe, İbn Esir, c.2, s.522; el-İsabe, İbn Hacer, s.61-66; el-İstiâb, Kurtubî, s.377; Tarih-i İbn Kesir, c.12, s.441; Kenzü'l-Ummâl, Muttaki, c.6, s.219; Müstedrekü's-Sahihayn, Hakim, c.3, s.153. 107- Âl-i İmran, 102. 108- Fatır, 28. 120 Vahiy Evinin Kizi Hz. Fatıma Ayetlerde Hz. Fatıma (4) 121 122 SUNUŞ Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla… Allah, biz insanları başıboş bırakmayacak kadar âdil ve merhametlidir. Bu nedenledir ki yeryüzüne eşref-i mahlukât olarak gönderilen, tecelligâh olan insanın model alabileceği, idealin pratiği önderler belirlemiştir. Yalnızca belirlemekle kalmayıp onları çağlar ötesi, güncelliğini hiç kaybetmeyecek bir ko­numda, evrensel niteliklerle donatmıştır. İlâhî buy­ ruklarla ve peygamberlerin sözleriyle, bu önderlere işaret edilmiş ve bir model olarak insanlığın hizme­tine sunulmuştur. Bu modellerden biridir Hz. Fâtı­ma… Elinizdeki kitapçık, Hz. Fâtıma’yı özelde kadın­lara, genel olarak da tüm insanlığa bir model olarak sunan ve ona işaret eden Kur’ân ayetlerinden ve Hz. Peygamber’in (s.a.v) hadislerinden oluşmakta­dır. Neden Hz. Fatıma Günümüz modern dünyasında model arayışı içinde olan kadının tam da ihtiyacı olan bir model­dir o. Tüm insanlık gibi kadın da günümüz modern dünyasında şaşkın vaziyettedir. Beşerî düşünce ve yaşam sistemleri -deneme yanılma yoluyla- çağlar boyu hayata geçirilmiştir. Ancak görülmüştür ki in­ san fıtratını/neye ihtiyacı olduğunu en iyi bilen be­şerin kendisi değil, onun yaratıcısıdır. Bu nedenle­dir ki gerçek huzur ve saadet için gerekli olan dü­zenlemeler vahyî bilgiyle insanlığa 123 iletilmiştir. Ne var ki Kur’ân’da belirtildiği gibi, insan azgın ve nankör­dür. Bu nedenle sınırlı algı, düşünce ve duyuşla, kap­ samı dar sistemler oluşturmuştur. Ancak bu sistem­ler birey ve toplumlar için yalnızca kaos getirmişler­dir. Modern çağda insan tatminsiz ve huzursuzdur. Artık ne yapacağını bilemez duruma gelmiştir. İşte bu noktada model insanların tekrar gündeme taşın­ması, ertelenemez ve vazgeçilemez bir zorunluluk olarak ortaya çıkmıştır. Bu noktadan hareketle, gü­nümüz modern kadınının çıkış yollarından en önemlisi; toplum ve aile hayatında kul, birey, anne, eş, evlat, dost, arkadaş rolleriyle bir modeli tanıma­sıydı. Biz de bir önder ve model şahsiyet olarak Hz. Fâtıma’yı tekrar tekrar hatırlatmak, tanıtmak, tanış­tırmak ve gündeme taşımak istedik. Bunun için özellikle kadın katılımcıların çokça yer aldığı, Hz. Fâtıma’yı tanıtan programlar düzenledik ve O’nun şahsında, idealin pratiği olan hayatını anlattık ka­dınlarımıza. Aradığımız model bu dedik. Maddeye, güce, hayata, ölüme O’nun gözüyle bakıp; O’nun gibi evlat, O’nun gibi eş, O’nun gibi anne, O’nun gibi dost ve O’nun gibi kul olursak, bu imtihan dünyasını gönül huzuruyla yaşayabileceği­miz bilincini kazandırmak istedik. Bu programlarla size tanıtmaya çalıştığımız Hz. Fâtıma’yı, -söz uçar yazı kalır düsturundan hareket­le- her zaman elinizin altında bulundurabileceğiniz bu küçük kitapçıkla size sürekli hatırlatmak istedik. Selâmetle… 124 Kur’ân Âyetlerinde Fâtıma (a.s) Kur’ân-ı Kerim, bazı insanları övmüş, ko­numlarına ve hak uğruna yaptıkları fedakârlığa yönelik bir onurlandırma olarak gece gündüz okunan âyetlerinde onlardan söz ederek hatı­ralarını ölümsüzleştirmiştir. Yüce Allah’ın, ulu kitabında özel olarak andığı, üstün konumlarına ve faziletlerine de­ğindiği kimseler arasında, Hz. Peygamber’in (s.a.v) kızı Hz. Fâtıma da vardır. Tarihçiler ve tefsir bilginleri, birçok âyetin onu övmek üzere indiğini söylemişlerdir. Ayrıca birçok sûrede, hayat çizgilerinin doğruluğunun, karakterleri­nin güzelliğinin bir göstergesi olarak onlardan övgüyle söz edilmiş ve insanlara, onları örnek almalarına ilişkin bir çağrı yöneltilmiştir. 1- Kevser Suresi Rahmân ve Rahîm Allah’ın Adıyla 1. Şüphesiz biz sana Kevser’i (bol hayrı) verdik. 2. Öyleyse sen Rabbine ibadet et ve (Allah yo­ lunda) kurban kes. 3. Şüphesiz asıl sonu kesik olan, sana kin bes­ leyendir. Kevser; bol hayır demektir. Dolayısıyla bu kav­ram, yüce Allah’ın peygamberi Hz. Muhammed’e (s.a.v) bahşettiği bü125 tün nimetleri kapsamaktadır. Fakat Kevser Sûresi’nin son âyetiyle birlikte sûrenin iniş sebebine ilişkin açıklamalar içeren rivayetleri ele aldığımız zaman, bu bol hayrın, neslin çokluğu ve devamıyla ilgili olduğunu açık bir şekilde görürüz. Bütün dünya, Hz. Peygamber’in (s.a.v) nesli­nin, kızı Fâtımatü’z-Zehrâ aracılığıyla devam ettiğini biliyor. Hz. Rasûlullah’ın (s.a.v) birçok hadisinde de buna açıkça işaret edilmiştir. Müfessirler bu bağlamda şöyle bir olayı rivayet ederler: “As b. Vail, Kureyş kabilesinin ileri gelenlerine şunları söylüyordu: Muhammed’in soyu kesiktir; kendisinden sonra yerine geçecek oğlu yoktur; o öl­ düğü zaman kimse ondan söz etmeyecek ve siz de ondan kurtulmuş olacaksınız.”(1) İbn Abbâs’ın ve müfessirlerin genelinin görü­şü budur.(2) Fahreddin er-Râzî, müfessirlerin, “Kev­ser” kelimesinin anlamı hakkında ihtilâf ettiklerini söylemesine rağmen, şunu da ifade etmektedir: “Üçüncü görüş: Kevser; evlâtların çok olması demektir... Çünkü bu sûre, Peygamberimizin (s.a.v) erkek çocuklarının olmamasını bir kusur olarak görenlere cevap mahiyetinde nâzil olmuş­tur. Dolayısıyla kastedilen anlam şudur: Allah ona bir nesil verecek ve bu nesil zaman durdukça de­vam edecektir.” Sonra şunları söyler: “Şöyle bir bakın! Ehl-i Beyt’ten nicesi öldürül­ dü?! Bununla beraber dünya Hz. Rasû-l’ün (s.a.v) 1- Bu olay, Peygamberimizin (s.a.v), Hatice’den olma oğlu Abdullah öldükten sonra gerçekleşmişti. Abdullah’tan sonra Peygam­berimizin (s.a.v.) erkek çocuğu kalmamıştı. 2- et-Tefsîru’l-Kebîr, 32/132 126 soyuyla doludur. Peki Ümeyye oğulları’ndan geriye fark edilen kimse kaldı mı?! Bakın bakalım! Oysa Ehl-i Beyt arasında Bâkır, Sâdık, Kâzım, Rızâ ve Nefs-i Zekiyye gibi nice büyük âlimler var!(1) Ayrıca Peygamberimizden (s.a.v) aktarılan çok sayıdaki rivayette, yüce Allah’ın bütün peygam­berlerin zürriyetlerini, onların kendi sulbünden var ettiği, son Peygamber’in (s.a.v) zürriyetini ise, Ali b. Ebû Tâlib’in (a.s) sulbünden var ettiği vurgulan­maktadır.(2) 2- Tathir Ayeti “Allah, yalnızca siz Ehl-i Beyt’ten her çeşit pis­lik ve kötülüğü uzaklaştırmak ve sizi tertemiz kılmak ister.” (Ahzâb Sûresi: 33) Birçok tefsir ve hadis kitaplarında, bu âyet-i ke­rimedeki “Ehl-i Beyt”ten maksadın, Hz. Peygamber’in Ehl-i Beyti ve onların da, “Hz. Ali, Hz. Fâtıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin (a.s)” olduğu açıklanmıştır.(3) Hz. Peygamber’in (s.a.v) zevcesi Ümmü Sele­me’den nakledilen hadiste de şöyle geçer: “Pey­gamber (s.a.v) Ümmü Seleme’nin evinde bir yatak­ta yatmıştı ve üzerine de bir Hayber abası örtmüştü. O sırada Fâtıma (a.s.) biraz yemek getirdi. Peygam­ber (s.a.v) buyurdu: “(Ey Fâtıma!) Kocanı ve çocuk­ların Ha1- et-Tefsîru’l-Kebîr, 32/124 2- Târihu Bağdâd, 1/316; er-Riyâdu’n-Nâdire, 2/168; Kenzü’l-Um­ mâl, c. 11, hadis no: 32892. 3- bk. Sahîh-i Müslim, Kitâbu Fedâili’s-Sahâbe; Müs-tedrekü’sSahîhayn, 3/147; ed-Dürrü’l-Mensûr, Tefsîru Âyeti’t-Tathîr; Tefsîru’tTaberî, 22/5; Sahîh-i Tirmizî, c. 5, hadis no: 3787; Müsned-i Ahmed, 6/292, 304; Üsdü’l-Gâ-be, 4/29; Tehzîbu’t-Tehzîb, 2/258. 127 san ve Hüseyin’i benim yanıma çağır.” O da onları çağırdı. Yemeği yedikleri sırada Hz. Peygamber’e (s.a.v) şu âyet nâzil oldu: “Allah, yalnızca siz Ehl-i Beyt’ten her çeşit pis­lik ve kötülüğü uzaklaştırmak ve sizi tertemiz kılmak ister.” Peygamber (s.a.v) üzerindeki abanın fazlasını, onların (Ali, Fâtıma, Hasan ve Hüseyin’in) üzerine örttü; daha sonra elini abadan çıkarıp göğe kaldıra­rak şöyle dua etti: “Allah’ım! Bunlar benim Ehl-i Beytim ve bana ait olan kimselerdir; öyleyse her türlü pisliği ve kö­ tülüğü onlardan uzaklaştır ve onları tertemiz kıl.” Hz. Peygamber (s.a.v), bu sözü üç defa tekrar­ladı. Ümmü Seleme devamla diyor ki: “Ben de başımı o örtünün altına soktum ve şöyle dedim: “Ya Rasûlal­lah! Ben de sizinle miyim?” Peygamber (s.a.v) iki defa buyurdu: “Sen hayır ve saâdet üzeresin.” Bu hadis, Gayetü’l-Merâm’da Abdullah b. Ahmed b. Hanbel’den üç sened ile Ümmü Seleme’den nakle­dilmiştir. Başka bir rivayette şöyle nakledilmiştir: “Hz. Pey­gamber (s.a.v), sabah namazına giderken Fâtı­ma’nın evinin önünden geçer ve şöyle buyururdu: “Namaz vaktidir, ey Ehl-i Beyt! Namaz vakti­dir… Allah, yalnızca siz Ehl-i Beyt’ten her çeşit pis­lik ve kötülüğü uzaklaştırmak ve sizi tertemiz kılmak ister.” Bu hadisi İbn Murdeveyh, İbn Ebî Şeybe’den, Ah­med b. Hanbel’den ve Tirmizî’den nakletmiş ve ha­sen olduğunu söylemiştir. 3- Meveddet Ayeti “(Ey Peygamber! Müslümanlara) de ki: Sizden tebliğime karşılık bir ücret istemiyorum; istediğim, ancak yakınlarıma (Ehl-i Beyt’ime) sevgidir.” (Şûrâ Sûresi: 23) 128 Hz. Peygamber (s.a.v), bu âyetten kimlerin kastedildiğini ve sevgileri ve itaatleri farz olanların kimler olduğunu Müslümanlara beyan etmiştir. Tefsir, hadis ve tarih yazarları bu ayetteki “kur­bâ” (Peygamber’in yakınları) kelimesinden maksa­dın, “Ali, Fâtıma, Hasan ve Hüseyin (a.s)” olduğu­nu nakletmişlerdir.(1) Ahmed b. Hanbel de, Müsned’inde kendi senedi ile Said b. Cubeyr’den, o da İbn Abbâs’tan (r.a.) şöyle naklediyor: “Meveddet âyeti nazil olduğunda Peygamber’e: ‘Ya Rasûlallah! Sevgi ve muhabbetleri bize farz olan yakınların kimlerdir?’ diye sordular. Rasûlullah: ‘Onlar Ali, Fâtıma ve onların iki evlâdıdır.’ diye bu­yurdu.”(2) Aynı içerikte nakletmiştir.(3) bir rivayeti Taberî, İbn Abbâs’tan Şunu da eklemek gerekir ki, Hz. Peygamber (s.a.v) Fâtıma’yı (a.s.) çok seviyor ve şöyle buyuru­yordu: “Fâtıma benim vücudumun bir parçasıdır; onu inciten, rahatsız eden, beni incitip rahatsız et­miştir.” Bütün bunlardan şu neticeyi elde ediyoruz: Kur’ân’ın bu âyeti, bizim Ehl-i Beyt’in yolunda gidip her şeyde onlara uymamızın gerekli olduğunu bildir­mektedir. Zira o yüce insanların pâk, tertemiz ve her yönden doğru bir şahsiyete sahip oldukları her­kesçe bilinmektedir. Kur’ân-ı Kerîm, bu ve bunun gibi âyetlerle, Ehl-i Beyt’in yolunu tutmak ve İslâm’ı onlardan öğrenmek için ümmete güvence vermek­tedir. 1- bk. Zemahşerî, el-Keşşâf; et-Tefsîru’l-Kebîr, Fah-reddîn er-Razî; Zehâiru’l-Ukbâ, s. 35. Hilyetu’l-Evliyâ, 3/201; Tefsîru’t-Taberî, 25/16 ve 17; ed-Dürrü’l-Mensûr, Suyûtî; Şûrâ Suresi, 3. ayetin tefsiri; es-Savâiku’lMuhrika, s. 261; Üsdü’l-Gâbe, 5/367. 2- Gâyetü’l-Merâm, Şûrâ Sûresi, 23. âyetin tefsi­ri. 3- Muhibbuddin Taberî, Zehâiru’l-Ukbâ fî Menâ­kıb-ı Zevi’l-Kurbâ, s. 25. 129 4- Mübahele Âyeti “(Ey Peygamber!) Sana gelen bilgiden sonra, kim seninle bu hususta tartışacak olursa, de ki: Ge­lin, çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadınlarımızı ve kadınlarınızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım; son­ra Allah’ın lanetini yalancıların üzerine kılalım.” (Âl-­i İmrân Sûresi: 61) Tarihçiler ve müfessirler, İslâm tarihinde mey­dana gelen çok önemli bir olayı nakletmişlerdir ki, bu olay, Hz. Peygamber’in (s.a.v) Ehl-i Beyt’inin (Ali, Fâtıma, Hasan ve Hüseyin) Allah (c.c) katında olan değerlerini ve Müslümanların arasında olan makamlarını açıkça ortaya koymuştur.(1) “Mübâhele” olarak anılan bu olayı tarihçiler, müfessirler ve râvîler şöyle nakletmişlerdir: “Hıristiyan olan Necrân kabilesinden bir heyet, Hz. Muhammed’in (s.a.v) yanına gelip, O’nun pey­ gamberliği hakkında bahsedip delil isteyince, Allâh­u Teâlâ bu âyet-i kerimeyi nâzil ederek Hz. Pey­gamber’e; Ali, Fâtıma, Hasan ve Hüseyin’i (Al­lah’ın selâmı onların üzerine olsun) yanına alıp çöle çıkmasını; Hıristiyanlara da, kendi hanım ve çocuk­larıyla birlikte çöle çıkmalarını; sonra da Allah’tan yalancıların üzerine lanet ve cezasını indirmesi için dua etmelerini emretti.” Zemahşerî, Keşşâf adlı tefsirinde şöyle yazıyor: “Hz. Peygamber (s.a.v), Necran Hıristiyanları­nı mübâhale etmeye çağırdığı zaman dediler ki: ‘Müsaade edin, dönüp bu konuda biraz düşünelim.’ Kendi aralarında toplanıp konuştukları zaman, fikir sahipleri olan Akıb’e dönerek ‘Ey Mesih’in kulu! Se­nin görüşün nedir?’ diye sordular. O da şöyle dedi: Ey 1- bk. Sahîh-i Müslim, Kitâb-u Fedâili’s-Sahâbe; et-Tefsîru’l-Kebîr, ilgili ayetin tefsiri. es-Savâiku’l-Muhrika, s. 238; Esbâbu’n-Nüzul, Vahidî, s. 75. 130 Hıristiyan cemâati! Andolsun Allah’a ki, siz Mu­hammed’in Allah tarafından gönderilen bir pey­gamber olduğunu ve O’ndan hak bir kitap getirmiş olduğunu biliyorsunuz. Allah’a andolsun ki, pey­gamberi ile mübâhale eden hiçbir ümmetin büyük­leri diri kalmamış ve küçükleri de büyümemiştir. Eğer onunla mübâhale ederseniz, gerçekten hepi­miz helâk oluruz. Bununla beraber yine de kendi di­ninizin üzerinde kalmak isterseniz, bu şahısla (Mu­hammed’le) vedalaşın ve kendi diyarınıza dönün.” Bu arada Hz. Peygamber (s.a.v), Hz. Hüseyin’i ku­cağına almış, Hz. Hasan’ın elinden tutmuş, peşi sı­ra Hz. Fâtıma ve onun peşi sıra da Hz. Ali olduğu halde geldi ve “Ben dua ettiğim zaman siz de amin deyin.” diye buyurdular. Necran papazı bu manzarayı görünce, Hıristi­yanlara dönüp şöyle dedi: “Ey Hıristiyan topluluğu! Ben öyle simalar görü­yorum ki, Allah bir dağı onların hürmetine yerinden koparmak istese, koparır. Onlarla mübâhale etme­yin. Eğer mübâhale ederseniz, helâk olursunuz ve kıyamet gününe kadar yeryüzünde bir Hıristiyan kalmaz.” Bunun üzerine Hıristiyanlar, Hz. Peygam­ber’e (s.a.v) dediler ki: “Ey Ebe’l-Kasım! Biz seninle mübâhele etmemeye karar verdik; sen kendi dinin­de kal, biz de kendi dinimizde.” Hz. Peygamber (s.a.v) de şöyle buyurdu: “Eğer mübâhale etmiyor­sanız, öyleyse İslâm dinini kabul edin ve Müslüman olun ki, Müslümanların menfâat ve zararlarına ortak olasınız.” Hıristiyanlar bunu kabul etmeyince, Peygamber (s.a.v) şöyle buyurdu: “Öyleyse sizinle savaşacağım.” Onlar şöyle dediler: “Bizim Arap mil­leti ile savaşmaya gücümüz yoktur. Fakat seninle bir anlaşma yapmaya hazırız. Eğer bizimle savaşmaz, bizi korkutmaz ve bizi kendi dinimizden döndürmez­seniz, her yıl size iki bin tane elbise veririz. Bunların yarısını safer 131 ayında ve yarısını da receb ayında ve­ririz. Bundan başka, bir de demirden örülen otuz adet zırh veririz.” Peygamber (s.a.v) de buna razı ol­du. 5- İnsan (Dehr) Suresi “Şüphesiz ki iyiler, karışımı kâfur olan bir ka­ dehten içerler. Bir kaynak ki, Allah’ın kulları ondan içerler ve onu fışkırtarak akıtırlar. Onlar, adaklarını yerine getirirler ve şerri (kötülüğü) yaygın olan bir günden korkarlar. Kendi canları çektiği halde, yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler. ‘Biz size, ancak Allah rızası için yediriyoruz; sizden ne bir kar­şılık istiyoruz, ne de bir teşekkür. Biz, asık suratlı, sert bir günden dolayı Rabbimizden korkuyoruz.’ Böylece Allah, onları o günün şerrinden korumuş ve onları bir parlaklığa ve bir sevince kavuşturmuş­tur. Sabretmelerine karşılık da, onları cennetle ve ipekle ödüllendirmiştir. Orada tahtlar üzerine yas­lanmış olarak bulunurlar. Ne yakıcı bir sıcak görür­ler orada, ne de dondurucu bir soğuk. (Cennet ağaçlarının gölgeleri üzerlerine sarkmış ve (meyve­lerinin) devşirilmesi kolaylaştırıldıkça kolaylaştırıl­mış. Çevrelerinde gümüşten kaplar ve billûr kupalar dolaştırılır. Gümüşten billûrlar ki, belli bir ölçüde be­lirlemişlerdir onları. Orada onlara bir kadeh içirilir ki, karışımı zencefildir. Oradaki bir pınardan ki, ‘Selsebil’ olarak adlandırılır. Çevrelerinde ölümsüz gençler dolaşır durur. Onları gördüğünde, saçılmış inciler sanırsın. Nereye baksan, bir nimet ve büyük bir mülk görürsün. Üzerlerinde ipekten ince ve ka­lın yeşil elbiseler vardır; gümüşten bileziklerle de be­zenmişlerdir. Rableri onlara tertemiz bir içki içirmiş­tir. Bu, sizin için bir mükâfattır ve gayretiniz karşılı­ğını bulmuştur.” (İnsan Sûresi: 5-22) 132 Hiç kuşkusuz, bu âyetlerde cennet ile müjdele­nen Ehl-i Beyt’tir. Onlara uyan ve onların yolunda hareket eden kimseler de onlarla birlikte haşredi­lir.(1) Zemahşerî, bu âyetlerin tefsirinde şöyle diyor: “İbn Abbâs (r.a) nakletmiştir: ‘Bir gün Hasan ve Hüseyin hasta olmuşlardı. Hz. Peygamber (s.a.v) ashaptan bir grup ile birlikte onları görmeye gittiler. Bu ziyaret esnasında, ‘Ey Ebe’lHasan, çocuklarının şifası için bir adak ada.’ buyurdular. Ali (a.s), Fâtıma (a.s.) ve hizmetçileri Fizze, her üçü, ‘Hasan ve Hü­seyin (a.s.) şifa bulurlarsa, üç gün oruç tutacağız.’ diye nezrettiler. Hasan ve Hüseyin (a.s.) şifâ buldular. Fakat o günlerde evlerinde yiyecek herhangi bir şey yoktu. Ali (a.s.), Şem’un isimli bir Yahudi’den üç sa’ miktarında arpa borç aldı. Hz. Fâtıma (a.s.), onun bir sa’ını öğütüp kendi sayılarınca beş adet ekmek pişirdi. Onları iftar vakti yemek için önlerine koy­dukları sırada, bir dilenci kapının önünde durup şöy­le seslendi: ‘Selam olsun size ey Muhammed’in Ehl­i Beyti! Ben bir fakirim, bana yiyecek verin; Allah size cennet sofralarından yedirsin.’ Bunun üzerine, hepsi fedakârlık edip ekmeklerini dilenciye verdiler ve kendileri suyla iftar edip o gece öylece sabahla­dılar. Ertesi gün yine oruç tuttular. Akşam vakti sof­ra başına oturup iftar edecekleri sırada, bu sefer bir yetim kapıya gelip yiyecek istedi. Onlar da ekmek­lerini ona verdiler ve o gün de aç kaldılar. Üçüncü gün iftar vakti bir esir gelip yiyecek istedi. Onlar da iftarlıklarını ona verdiler. Ertesi gün Hz. Ali (a.s.), Hasan (a.s.), Hüseyin’in (a.s.) ellerinden tutup Hz. Peygamber’in (s.a.v) huzuruna geldiler. Hz. Pey­gamber (s.a.v), onları açlıktan titrer halde görünce şöyle buyurdu: ‘Sizi bu halde görmek bana çok ağır geliyor.’ Daha sonra onlarla beraber Hz. Fâtıma’nın (a.s.) evine 1- Sa‘lebî’nin tefsiri; Üsdü’l-⁄âbe, 5/ 530; et-Tefsîru’l-Kebîr, Fah­reddîn er-Razî. 133 geldiler. Hz. Peygamber, kızı Fâtıma’yı (a.s.) mihrâbında açlıktan karnı vücuduna yapışmış ve gözleri çukurlaşmış bir hâlde gördü. Bu manza­ra, Peygamber’i (s.a.v) çok üzdü. Bu sırada Cebrâ­il (a.s.) nâzil oldu ve ‘Ey Muhammed! Allah böyle Ehl-i Beyt’ten dolayı seni müjdeliyor’ dedi ve İnsan Sûresi’ni Peygamber’e (s.a.v) okudu.” 134 Hz. Fâtıma’nın (a.s.) Duâlarından Örnekler Gece bastırıp karanlık iyice çökünce mihrabın­da ayağa kalkar, ayaklarını birleştirir ve her şeyden alakasını keserek Rabbine yönelirdi. O’na yakarır, münacat ve ibadet eder, namaz kılardı. Fâtıma du­asında şöyle derdi: ● “Allah’ım! Sana ibadet edecek güç, senin ki­tabını anlayacak basiret, hüküm ve hikmetini kavra­yacak anlayış istiyorum. Bizim için Kur’ân’ı az bulu­nur (uzak) kılma, (doğru) yolu bize kaybettirme ve Muhammed’in bize sırt dönmemesini sağla.” ● “Allah’ım! Şu günümün başını felâh, ortasını iyilik ve sonunu kurtuluş yap. Bizi, sana dönüp piş­man olan ve (tövbesi) senin tarafından kabul edilen, sana tevekkül edip, senin kâfi geldiğin, sana yaka­rıp senin merhamet ettiğin kimselerden kıl.” ● “Allah’ım! Senden hidâyet, takvâ, iffet, müs­tağnîlik, sevdiğin ve razı olduğun şeyleri yapma isti­yorum. Allah’ım! Zayıflığımız için gücünden, fakirli­ğimiz ve yoksunluğumuz için zenginliğinden, câhilli­ğimiz için hilminden ve ilminden istiyorum. Sana şükretmemiz, seni zikretmemiz, sana itâat etmemiz ve sana kulluk sunmamız için bize yardım et. Ey merhametlilerin en merhametlisi!” 135 136 Vahiy Evinin Kızı Hz. Fatıma Erkek Yazarların Kaleminden Hz. Fatıma (5) 137 138 Önsöz Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla... İnsanlık, tarihi boyunca nice değerli şahsiyetlere tanıklık etmiştir. Bu şahsiyetler düşünceleriyle, inançlarıyla ve davranışlarıyla örneklik teşkil etmişler ve güncelliklerini kaybetmemişlerdir. Tarih öncü kadınlara da tanıklık etmiştir. Asiye, şefkati ve cesaretiyle, Meryem iffeti ve ihlasıyla, Hatice sevgisi ve teslimiyetiyle hatırlanır. Gözler bu müstesna kadınlara çevrildiğinde her birini özel kılan hasletleri görür. Fatıma'ya gelince ; O "tam" olanın kızıdır. O'na bakan gözlerin ve ona yönelen gönüllerin her biri şahsında yaşanılan çağın ihtiyaç duyulan özelliklerini görür. Yön arayan insan O'na baktığında yönünü bulur. Manevi açlık çeken gönül O'na baktığında, O'nun manevi sırlarını görür. İlim ve hikmet arayan akıl O'nda ilim ve hikmeti bulur. Hak ve adaleti arayanlar, O'nun adresinde adaleti bulur. Dünya hayatının getirdiği sorunlara çare arayanlar, çözümü O'nun rol ve davranışlarındaki örneklerde bulur. Çünkü Fatıma "tam"dır. O'nu tanımlamak için "Fatıma Fatıma'dır" demek yeterlidir. Bu kitapta, çok değerli yazarlarımız kendi gözlerinden Fatıma'yı yazdılar. "O'nun sırrı, şefkat ve merhametinin sonsuzluğunda mahviyyeti bulan gönüllerde bir hayat iksiri gibi akıp durmakta ve Efendimizin izini aramaktadır" diyen Haluk Nur 139 Baki Fatıma Sırrı'nın perdelerini aralıyor. Salih Suruç; Fatıma özelinde ümmeti dalalete düşmekten koruyacak Ehlibeyt'e dikkat çekiyor.... Atasoy Müftüoğlu; modern zamanların bunalımını yaşayan insana çözümün adresi olarak Hz. Fatıma'yı adres olarak gösteriyor. Mücahit Gültekin; eğitimci ve anne modeli olarak Fatıma'yı yazarak günümüzün eğitimcilerine ve annelerine farklı bir pencere açıyor. Fatıma Fatıma'dır diyen Hüseyin Hatemi; "Fatıma'yı tanımayan babasını da tanımıyor, babasını tanımayan Fatıma'yı da tanımıyor demektir." vurgusunu yapıyor. Mehmet Hayri Kırbaşoğlu; Fâtıma'nın bizler için anlamı ve değeri konusunda görüş ve düşüncelerini paylaşıyor. 6 yıl önce oluşturulan Hz. Fatıma Platformu; aynı zamanda hemcinsleri de olan ideal model Fatıma'yı günümüz dünyasının getirdiği sorunların kısır döngüsünde bocalayan kadın-erkek, genç-yaşlı herkesin gündemine taşımak üzere kuruldu. Bu çerçevede, kurulduğundan bu yana Platform, her yıl Hz. Fatıma'yı anma programı düzenledi. Bu programlarda salih bir kul, hayırlı bir evlat, iyi bir eş ve anne modeli olarak O'nun şahsında kâmil insanın özellikleri yansıtılmaya çalışıldı. Her yıl olduğu gibi bu yıl da Platform üyeleri programa katılan tüm konuklara Vahiy Evinin Kızı Hz. Fatıma 6 kitapçığını hazırladı. Elinizdeki kitap Fatıma okyanusundan damlalar içeriyor. Kabımızı doldurabilmek ümidiyle... 140 İstemez ihsânına Allah Azîmü'ş-Şân ecr İstiyor ancak muhabbet Ehl-i Beyt'e, Kibriyâ Allah'ın emriyle farzdır, hubb-i Ehl-i Beyt hemân Ehl-i Beyt'imde dedi Allah Resûl-i müctebâ İrsine girmektir ancak bil muhabbet onlara Huccet ister buna kâl ile olmaz iddia Can nedir ki eyleyeyim dâim fedâ-yı Ehl-i Beyt Etmesin aşk u edebden Ken'an'ı Allah cüdâ. (Kenan er-Rıfaî) 141 Hz. Fâtıma Sırrı Onk. Dr. Haluk NURBAKİ Mânâ ilimlerinde olsun, gönüllerde semâ sırrında olsun, anlaşılması en güç sır Fâtıma Sırrı'dır. Kâinâtın İncisi Efendimiz'in sırrının evrene yansıdığı nokta, Fâtıma Annemizin gönlüdür. Bu hikmet Elest'te de böyle başlamış; Efendimiz "Belî (Evet)" niyazını yaptığı an doğan Nûr-u Muhammedî, tüm varlıklara Efendimizin en yakınında olan bir noktadan, Fâtıma Annemizden yansımıştır. Bu gerçeği ifade için Fâtıma Annemiz, yeryüzüne Efendimizin göz bebeği yavrusu olarak ışınlanmış; bu dünyadan ayrılırken de, O'nun makamının kapısındaki mevkii alarak bu mesajı vermiştir. Hz. Fâtıma Annemizin bilinmezlik sırrı, işte bu özelliğinde gizlidir. Efendimizin bu konudaki mesajı ise, bu hikmetleri büsbütün derine çeker: "Allah kendisini bende, ben de kendimi Fâtıma'da seyrettim." Hz. Fâtıma Annemiz, sırrını çevresine yansıtarak bölüm bölüm açmıştır. Hz. Ali ve yavruları (Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Hz. Muhsin ve Hz. Zeynep), kâinâtın sonsuz boyutlarına yansıyan sırlarını Hz. Fâtıma Annemizin gönlünden alır. Mânâ ilimlerinde Fâtıma Annemizin sırrı; varlıkların âhenk ve ilgilerindeki sevgi cereyanı olarak bilinir. Bir gö142 nül, Hz. Fâtıma sırrına ne kadar yakın olursa, o kadar hayat bulmuş demektir. Onun tasarruf hikmeti, gönüllerin âşık ve ma'şûk makamlarında raksına fırsat verir. Hz. Fâtıma sırrı olmayan gönül, kesinlikle ölüdür. Çünkü Sırr-ı Muhammedî ile cereyanı kesiktir. Fâtıma Annemiz, Hatîce Annemizden aldığı şefkat ve merhamet dolu gönülle, Âmine Annemizden mânen tevârüs ettiği şairliği ve nâzenîn hassasiyeti ile zaten gönül pencerelerini perde perde açıyor ve âdeta sonsuzlukta Efendimizin en gözdeki ufuk noktada kendini seyretmesini bekliyordu. Güzeller güzeli, Rabbimizin en nazlısı ve en sevdiklerinden biri olduğu hâlde, daima Rabbine şöyle yalvarırdı: "Ya Rabbi! Beni bana, göz kırpması kadar dahi, bir an için bırakma..." Bu duânın sırrını, Annemizin penceresinden seyretmeliyiz. O, Allah'sız geçen bir ânı, ibâdet ve sevgide eksiklik duyma korkusundan değil; O'nun sevdasındaki hazdan bir ânı kaybetmekten korktuğu için istiyordu. Mânâ ilimleri açısından bu duânın sırrı, Annemizin mahviyyeti tarifi olarak tanınır. Fâtıma Annemiz, Cenâb-ı Hakk'ı akıl almaz bir iman ve ihlâs sırrı içinde öylesine anlamıştı ki O'nsuz bir an düşünemiyor; kendisiyle kaldığı bir ânı, gönle has mahviyyet açısından dev bir yanlış sayıyordu. Benlikten kurtulup Allah'ta yok olma sanatı demek olan mahviyyeti, böylesine net bir şekilde tanımlamak, ancak Fâtıma Annemize has bir hünerdir. Allah'a inanmak, O'na ibâdet etmek, hatta O'nu sevmek başkadır; Allah'ı gönlünün mâverasında hissedip O'ndan gayri her şeyin bir hiç olduğunu bulmak başkadır. İkinci tecelli Allah'ı anlamak, bulmak demektir. İşte Fâtıma Annemizin duâsının sırrı budur. 143 Ve de Efendimizin, "Fâtıma'nın gönlünde seyrettiği Mu hammedî sır"da budur. Çünkü Efendimiz, ta ezelde yokluğu, mahviyyetin ufkunu bularak tüm âlemleri yok olmaktan kurtarmış; Elest bilmecesini böyle çözmüştü. Bir kul ibâdetin zirvesine varsa, hatta Allah'ı deli gibi sevse, bu mahviyyeti bulmadıkça Allah'ı anlayamaz. İmanın sanatlaşan sırrındaki hikmet; işte Fâtıma Annemizin yakaladığı bu mahviyyeti bulmaktır. Allah, Annemizin bu duasını kesin olarak kabul ettiğini bildirmek için, onu normal kadın eylemlerinin dışında bir hikmetle süsledi. Namazı hiç eksiksizdi. Mânâ bilimlerinde kavranması en zor hikmet, Fâtıma Annemizde ilâhî sevdanın iç içe raksıdır. Hem ilâhî tecellî, hem de Muhammedî tecellî, Fâtıma Annemizin gönlünde iç içe semâ etmiş, akıl almaz rakslar doğurmuştur. Veysel Karânî Hazretleri geldiği zaman, Fâtıma Annemizin gönlünde Sırr-ı Muhammedî'yi seyretti. Fahr-i Kâinât Efendimiz, o gönülde, çoğu kez kendi sırrını, bazen de Cemâl-i İlâhî'yi seyrederdi. Aslında Efendimizin akıl almaz nûru, bu çift fazl-ı ilâhî sevda raksından âlemlere intikal etmiştir. Tüm varlıkların âhengindeki kimya, bu sırrın ta kendisidir. Çünkü böylesine coşkulu bir sevdanın semâ sahnesi olan Fâtıma Annemizin madde çatısı altında kulluğunu sürdürmesi, hayat ekranında kalabilmesi de bir ilâhî mucizedir. Böyle bir sevdanın zerresine uğrasa, galaksiler bile dağılırdı. Onu hayat ekranında tutan en büyük güç, şüphesiz Efendimizin hayat veren nazarlarıydı. Nitekim Efendimiz sonsuz boyutlara yansıyınca, tahammülü tükeniverdi. Bizzat kendisi bunu ifade için: "Onun cemâle intikaliyle üzerime öyle bir ıstırap çöktü ki; karanlığın üstüne çökse, onun rengi değişirdi." mısralarını söyleyiverdi. 144 Buradaki inceliğe dikkat etmek lâzım; çünkü Fâtıma Annemiz, mânâdaki emsalsiz mevkii ile her an Efendimizi hissedebilir, bulabilirdi. Fakat gönlündeki iç içe raks eden ilâhî ve Muhammedî tecellîlere, O'nun nazarları ve sıcak nefesi olmadan dayanamazdı. "Karanlığın rengi değişirdi." tanımı, yalnız, şiirin mâverasında, ufkunda en güzel söz olmaktan ötede bir mânâ tanımıdır. Gönül raksındaki sevdanın ne denli bir ateş fırtınası olduğunu ifade etmektedir. Ve sonra evrenin bu en korkunç firkatinden, Fâtıma Annemiz tüm evrenin bitmez boyutlarına yansıdı. Efendimizi hissettiği her noktada sema ederek sonsuzluğu mekân tuttu. Âşıkların gönlüne bir seher rüzgârı gibi esti de, mecalsizlere güç verdi; şekilleri âhenkleştirdi. Fâtıma Annemiz, gönül semâsının müthiş ateşinde böylece en büyük aşk şehidi sırrına erdi. Tüm şehidlerin mânâ âleminde lideri Fâtıma Annemiz oldu. Çünkü Efendimizin hasret ateşinde yanıp boyut değiştirdi. Dünyadaki hikâyesi, altın bir halka gibi mahviyyetinin sonsuzluğunda, Efendimizin ayak ucunda noktalandı (Mescid-i Nebevî'deki makamı). Sanki Evrenlerin İncisi'ne altın bir halka niyazı oluverdi. Şimdi artık onun sırrı, şefkat ve merhametinin sonsuzluğunda mahviyyeti bulan gönüllerde bir hayat iksiri gibi akıp durmakta ve Efendimizin izini aramaktadır. Allah yüce kitabında, tüm bu gerçekleri net bir şekilde açıklamıştır. Efendimize: "Sana Kevser'i verdik" âyeti, doğrudan doğruya Fâtıma Annemizin tanımıdır. Şimdi Sûre-i Kevser sırrı içinde, Fâtıma Annemizi görmeye çalışalım: Kevser, çokluk âlemine yansıyan güzellikler demektir. Evrenlerin İncisi Efendimizin, Allah'a sevgili olması, 145 O'nun Vahdet'teki çok özel bir hikmetidir. Onun sonsuz boyutlara yansıyan Nûr-u Muhammedî yansıması ise, Kevser sırrıdır. Allah, seyrine tahammül edilmeyen Nûr-u Muhammedî'yi yaratmış; onu evrenin sonsuz boyutlarına yansıtmıştır. Bu yansıma, dünya hayatında Hz. Fâtıma Annemizin gönlünden tüm kalplere aksettiği gibi, mânâda da tüm boyutlara ışık ışık nur saçmıştır. Kevser'in tanımı budur. Allah, önce Efendimizi yaratmış, sonra da O'nun tahammülsüz güzelliğini Nûr-u Muhammedî ışığıyla evrenlere saçmıştır. İşte, bu intikal, dünya hayatında sembolize edildiği gibi, Hz. Fâtıma gönlünden yansıtılmıştır. Bu yüzden Allah, Hz. Fâtıma Annemize hilkat katında verdiği "Kevser" ismini âyetleştirmiştir. Hilkatin ilâhî güzelliği yansıtan sırrında mahviyyet temeldir. Bir varlık kendini ne kadar benlikten arıtırsa, o kadar güzelleşir. Bunu, madde dünyasında bile hissederiz. Bir güzel, tevazu eşiğine bastı mı, bambaşka bir güzel olur. Mânâ güzelliği de böyledir; varlık evhâmından kurtulan her nefs, Allah'ı hissetmeye başlar. Varlık evhâmı ise, var olan şeyin etrafındaki bir sis perdesi gibidir. Güzelliği ve gerçeği gizler. İşte Hz. Fâtıma Annemizden yansıyan Nûr-u Muhammedî, taşıdığı mahviyyet iksirini yansıtarak bu sis perdesini siler. Evrendeki her güzellik, melekler dâhil, güzellik sırrını Nûr-u Muahmmedî'den alır. Bu yüzden Fâtıma sırrı, bir Kevser'dir. Hz. Fâtıma sırrı, çokluklara güzellik veren, onları varlık evhâmından kurtaran nurdur. Kevser Sûresi, kurban ve namaz emirleri ile sürmektedir. Hz. Fâtıma Annemiz nefsini kurban etmiş ve namazda eksiksiz bir vecd âleminin sembolü olmuştur. Fâtıma sırrının yansımasından Cenâb-ı Hak, nefsin kurban edilmesini ve namazı şart koşmaktadır. Eğer gönlünüzde semâ sevdasına 146 talipseniz; bu semâ Kevser'de (Hz. Fâtıma sırrında) gizlidir. Kevser Sûresi'nin gönüllere verdiği talimât: Nefsinizi kurban edin, mahviyyet içinde namaz kılın, gönlünüzde raks başlasın talimâtıdır. Efendimizi incitenler ise, Ebter'dir; madde ve mânâsı yokluğa mahkûmdur. Efendimizi incitme eylemi, benliğin çirkin suratıdır. Mânâ ilimlerinde eğitimin temeli, Kevser Sûresi'dir. Aslında İslâm dünyasının içine düştüğü, özellikle son dört asırdır geçirdiği bunalım, mânâya karşı düştüğü yanılgıdır. Ne yazık ki birçokları mânâ sırrını hep yanlış senaryolarda oynamaya kalkmış, bu yüzden Efendimiz'le arasındaki cereyan kesilmiştir. Öyle olunca da ne mânâ, ne maddede motoru çalıştırabilmiş, teklemiş durmuştur. Şimdi Kevser Sûresi'nin ışığı altında, Hz. Fâtıma Annemizin nûruna nasıl yaklaşabileceğimizi özetlemek istiyorum: Elbette ilk şart, nûr'a muhtaç olduğunu fark edip talep niyaz etmektir. İkinci şartı ise, Kevser Sûresi'nin son âyeti koymuştur: Fahr-i Kâinat Efendimizi incitecek davranışlardan şiddetle kaçınmak. Hz. Fâtıma Annemize yaklaşım için yıllarca emek çekseniz, bir an Efendimizi incitseniz, tüm teller bir anda yeniden onarılmamak üzere yanar. Efendimizi incitme gafleti, her zaman zâhirden kaba hatlarıyla zuhûr etmez. O'nun davasına soğuk bakmak, O'nun gönlünde yer tutan nazlılara karşı ufacık bir hürmetsizlik, Efendimizi incitir. Bu yüce sırra yakîn olup, O'nun şefkatine ve himayesine girmenin üçüncü şartı; ruhundaki yaraları Hz. Hasan hikmetiyle, nefsindeki fırtınaları Hz. Muhsin sırrı ile tedavi etmek, sonra da, gönlünü özellikle Hz. Hüseyin Efendimize dökeceğimiz gözyaşları ile yıkamaktır. Bu amaçla yola çıktığımızda, zor gibi görünen yolun o yücelerce kolaylaştırılacağını hiç hatırdan çıkarmadan gü147 venle sebat etmeliyiz. Sonra nefsimizi, Hz. Fâtıma Annemizin mahviyyet kimyasında erite erite, benlik putunu yıkıp kurban etmeliyiz. Savaşın en zoru olan bu noktada, ihlâs dolu gayretimiz yine o yücelerce tespit edilir. Ve kurban vekâletimizi Hz. Fâtıma annemiz hallederler. Kevser Sûresi'nde verilen en kesin reçetenin namaz olduğunu, hiçbir bahane ile bu konuda nefse taviz vermemek gerektiğini unutmayınız. Namazda ihlâs sırrı, Hz. Ali Efendimizin himmetiyle bizi arıtıp gerçek ve yakîn namaza ulaştıracak ve gönlümüzde sevda ışığı yanmaya başlayacaktır. Ve gönüllerde semaın mânâ ilminde motifi budur. O sema noktasına varamazsak bile, ömrümüz bu yolda gayret içinde iken hayat sona erse, ne gam!.. (Gönüllerde Sema, İstanbul, 2006.) 148 Âl-i Beyt Salih SURUÇ "Ehl-i Beyt." Ya da; "Âl-i Beyt." Daha anlamlı bir ifadeyle; "Âl-i Beyt-i Mustafa (s.a.v.)." Sözcük anlamıyla Efendimizin aziz ve mübârek ev halkı demek. Tıpkı "Âl-i İbrahim" gibi. Bir farkla. "Âl-i İbrahim"den maksat, genelde Hazreti İbrahim'in neslinden gelen peygamberlerdir. Efendimizin "Âl-i Beyt"i ise; Kendileri, sevgili hanımları, Hazreti Ali, Hazreti Fâtıma, Hazreti Hasan, Hazreti Hüseyin ve diğer çocuklarıdır. Ama bir gün, farklı bir şey yaptı Efendimiz (s.a.v.). Ümmü Seleme'nin evindeydi. Sabahın erken saatleri. Mübarek sırtında, siyah kıldan dokunmuş bir cübbe vardı. Sırasıyla Hazreti Hasan, Hazreti Hüseyin, Hazreti Fâtıma ve Hazreti Ali huzuruna geldi. Dördünü de cübbesinin altına aldı ve; 149 "Ey Peygamber'in şerefli ev halkı, ey Ehl-i Beyt! Allah, sizden her türlü kiri giderip sizi tertemiz yapmak ister."(1) Ayetini okudu. Ardından da dua etti. "Allah'ım! Bunlar, benim Ehl-i Beyt'imdir. Bunlardan günah kirini gider ve onları tertemiz yap!" Bu olayla Efendimiz, onların, ailesi içinde özel bir konumda olduğunu gösterdi. Yine bir gün, huzuruna Necran Hıristiyanlarından bir heyet geldi. Hazreti İsâ'nın tanrı oluşunda diretiyorlardı. Efendimizin peygamberliğini kabule yanaşmıyorlardı. Tartışma birkaç gün sürdü. Efendimizin tüm açıklamalarına rağmen, inatlarından vazgeçmediler. Bunun üzerine Efendimiz (s.a.v.), Allah'ın bildirmesiyle heyete şu teklifte bulundu: "Haydi gelin! Oğullarımızı ve oğullarınızı, hanımlarımızı ve hanımlarınızı ve bizzat kendimizi ve kendinizi çağıralım. Sonra da gönülden Allah'a yalvaralım da bu konuda kim yalancı ise, Allah'ın lanetinin onların üzerine inmesini dileyelim."(2) Sonra Ehl-i Beyt'inden dördünü yanına çağırdı. Hazreti Hüseyin'i kucağına aldı, Hazreti Hasan'ın elinden tuttu, Hazreti Ali ile sevgili kızını da arkasında durdurdu ve; "Allah'ım! Benim Ehl-i Beyt'im bunlardır." dedi. Ardından da onlara; "Ben dua edince, siz de 'amin' dersiniz" buyurdu. İş ciddiydi. 1- Ahzâb, 33/33 2- Âl-i İmrân, 3/61 150 Hıristiyan heyeti, kendilerini ve insanları safsata ve yaygaralarıyla aldatabilirlerdi. Ancak, Allah ve Resûlü'nü (hâşâ) aldatamazlardı. İşin bu denli ciddiye bindiğini anlayan heyet, "Hangi taraf yalancı ise ona Allah lanet etsin" teklifini kabul etmedi ve cizye vererek İslâm'ın hâkimiyeti altında yaşamaya razı oldular. Bu olayla da Efendimiz, Hazreti Ali, Hazreti Fâtıma ve iki torununa özel bir önem verdiğini ve onları Ehl-i Beyt'in merkezine oturttuğunu bir kez daha göstermiş oldu. "Gelin, çocuklarımızı ve çocuklarınızı..." teklifinde bulunduktan sonra, kızı Hazreti Fâtıma dışında Hazreti Ali ve torunlarını yanına çağırması ve duasına "amin" demelerini istemesi ise, olayın bir başka boyutu idi. Demek ki Efendimiz, Hazreti Ali ve iki torununu kendi çocukları yerinde kabul ediyordu. Peygamberliğinin hükmü, nuru, manevî şahsiyeti ve hakikati kıyamete kadar devam edecekti. Allah'ın izniyle; Mübârek neslinin bu aileden devam edeceğini, Onların, kıyamete kadar peygamberlikten maksat olan vazifeyi sürdürecek nurlu halkanın başı olduğunu ve, Manevî şahsiyeti ile hakikatinin mümessili olacaklarını görmüştü. Onlara olan olağanüstü ilgisi, sevgisi ve şefkati bundandı. Bunu açık açık da söylüyordu. Amcası Hazreti Abbâs ve oğlu Abdullah'la bir gün otururlarken, Hazreti Ali çıkageldi. Efendimiz (s.a.v.) ayağa kalktı ve kucaklayıp iki gözünün arasından öptü. Sonra da sağ yanına oturttu. Manzaraya imrenerek ve hayretle bakmışlardı. Hazreti Abbâs merak etti. 151 "Ey Allah'ın Resûlü! Ali'yi çok mu seviyorsun?" "Ey amca!" dedi; "Allah, her peygamberin zürriyetini o peygamberin soyundan devam ettirmiştir. Benim neslimi de bunun soyundan sürdürecektir. Onu, çok sevmemin nedeni budur!" Bu nedenle de, Allah'ın emriyle bizden onlara sevgi ve saygı göstermemizi istedi: "Ey Resûlüm! De ki: Ben bu peygamberlik ve irşâd hizmetine karşılık sizden akrabalık sevgisinden başka beklediğim hiçbir ücret yoktur."(1) "Akrabalık sevgisi." Farklı yorumlar var. Kureyş'e bakan yönüyle; "Akrabanız olmam nedeniyle, akrabalık hakkını gözeterek bana sevgi göstermenizi istiyorum" demek. Genelde; "Allah'a güzel davranışlarla yaklaşmayı ciddi olarak arzu etmenizi istiyorum." anlamında. Özel anlamda ise; "Sizden, sadece benim en yakın akrabalarıma, Ehl-i Beyt'ime sevgi beslemenizi istiyorum" demek. Bu sevgiyi Efendimiz, sadece kızı ya da oğlu, torunu olmaktan kaynaklanan salt bir akrabalık duygusundan dolayı değil; onların yüklenecekleri ve yürütecekleri büyük İslâmî hizmetin öneminden dolayı istiyordu. Hazreti İbrahim'in neslinde insanlığın manevî dünyasına mürşidlik ve rehberlik edenler, genellikle soyundan gelen peygamberlerdi. 1- Şûrâ, 42/23 152 Peygamber Efendimizin ümmetinde, İslâm'a ve Kur'ân'a önemli hizmetler görecekler ile insanların mânâ dünyasını zenginleştirecek hakikat, tarikat ve mesleklerin başında bulunacaklar ise, Ehl-i Beyt'ten büyük zâtlar olacaktı. Efendimiz, Cenâb-ı Hakk'ın bildirmesiyle bunu görmüştü. Birine sevgi beslemek, ona yaşayışında, hâl ve tavırlarında benzemeye çalışmakla olur. Öyleyse bu son yorum, aslında diğer mânâları da içinde barındırmakta. Çünkü Ehl-i Beyt, Peygamber Efendimizin sünnet-i seniyyelerinin kaynağı ve en kâmil anlamda uygulayanıdır. Onları sevmek, Peygamber Efendimizi sevmek demektir. "Nimetleriyle sizleri beslediği için Allah'ı sevin. Beni de Allah sevgisi için sevin. Ehl-i Beyt'imi de benim sevgim için sevin." buyurmasıyla bunu anlatır. Efendimizi sevmek ise, Allah'ı sevmektir; Allah tarafından sevilmektir. "Ey Resûlüm! De ki: Ey insanlar! Eğer Allah'ı seviyorsanız Bana uyun ki Allah da sizi sevsin."(1) Allah'a muhabbet, Efendimizin sünnetine uymayı gerektirir. O'nsuz "Muhabbetullah" olamaz. Sünnete uymak ise, Ehl-i Beyt'i sevmemizi gerekli kılar. Olayın bir başka önemli yönü daha var. O da şudur: Zamanla İslâm'ın zaafa düşeceği, Müslümanların dünyaya dalıp dinlerini unutacakları, Yüce Rabbi tarafından Efendimize haber verilmişti. 1- Âl-i İmrân, 3/31 153 Bu durumda İslâm'ın yeniden güçlenmesi ve Müslümanların yeniden kendilerine gelmesini sağlamak amacıyla rehberlik yapacak kuvvetli ve kutsî bir topluluğa ihtiyaç vardı. İşte bu kuvvetli topluluk, Ehl-i Beyt'ine mensub neslinden gelecek evliyâ, asfiyâ ve kahramanlar olacaklardı. Bizleri onları sevmeye, saymaya ve onların etrafında toplanmaya davet edişi de bundandı. "Ben size tutunup sıkı sıkıya sarıldığınız takdirde dalâlete düşmekten korunacağınız iki şeyi bırakıyorum: Kitâbullah! Bu, semadan yeryüzüne uzanan Allah'ın ipidir. Diğeri Ehl-i Beyt'im olan yakınlarımdır. Bu iki şey, Kevser havuzunun başında buluşuncaya kadar birbirlerinden ayrılmayacaklardır. Bu iki şey hakkında Benden sonra nasıl davranacağınıza dikkat edin!" Bedîüzzaman Hazretlerinin aşağıdaki değerlendirmesi, bu bakımdan oldukça önemli ve yerinde bir değerlendirmedir: "Dünyada mütesânid (dayanışma içinde olan) hiçbir hânedân (nesil/soy) ve mütevâfık (birbirleriyle anlaşan) hiçbir kabile ve münevver hiçbir cemiyet ve cemâat yoktur ki, Âl-i Beyt'in hânedânına ve kabilesine ve cemiyetine ve cemâatine yetişebilsin. Evet, yüzer kudsî kahramanları yetiştiren ve binler mânevî kumandanları ümmetin başına geçiren ve hakikat-i Kur'âniyenin mayasıyla ve imanın nuruyla ve İslâmiyet'in şerefiyle beslenen, tekemmül eden Âl-i Beyt, elbette âhir zamanda, şeriât-ı Muhammediye'yi ve hakikat-ı Furkaniye'yi ve sünnet-i Ahmediye'yi (a.s.m) ihyâ ile (canlandırmak ve yaşamakla), ilân ile, icra ile, başkumandanları olan Büyük Mehdî'nin kemâl-i adâletini ve hakkaniyetini dünyaya göstermeleri gayet 154 ma'kul (münâsib/akla uygun) olmakla beraber, gayet lâzım ve zarurî ve hayat-ı içtimâiye-i insaniyedeki düsturların muktezâsıdır (gereğidir)."(1) 1- Şuâlar, 5. Şuâ 155 Onurlu ve Muttakî Bir Varoluş Atasoy MÜFTÜOĞLU Modern zamanlar boyunca, modernitenin yoğun tehdit ve saldırılarına maruz kalan İslâm toplumları, bu tehdit ve saldırılara İslâmî cevaplar veremedikleri için, bugün büyük belirsizlikler yaşıyor. Modern zamanlarda, bilginin sekülerleşmesiyle birlikte, İslâm toplumları epistemolojik bir bunalım içerisine girdiler; bu bunalım hâlen aşılabilmiş değildir. Bu dönem içerisinde Batı dışında kalan dünya, Batı'nın nesnesi hâline getirildi. Batı dışında kalan dünya, insanı/hayatı/toplumu/tarihi/dünyayı/olayları/İslâm'ı, İslâm'ın kadına bakışını; seküler bilginin, yaklaşımın sınırları ve mantığıyla algılamak ve yorumlamak konusunda baskılandılar. İslâm dünyası toplumları, kolonyal taklitçilik süreçlerinden özgürleşmeyi/bağımsızlaşmayı başaramadı. Egemen ırk ve kültürü taklit eden bağımlı ırklar ve kültürler, bağımsız düşünsel/entelektüel çerçeveler üretemediler. Günümüzde Avrupalı olmayan kültürlerin kendi gerçeklikleri, kendi meşrûiyet kaynakları, kendi anlam ve değer sistemleri, kendi ahlâk ve erdem ölçütleri olduğunu kabul etmeyen ideolojik ve ırkçı bir modernliğin meydan okumalarıyla karşı karşıya bulunuyoruz. Bu meydan okumalar, yoğun bir biçimde İslâm ve kadın ilişkileri bağlamında hâlen sürdürülüyor. Oryantalist dil/söylem Batı'ya ait her şeyi yüceltirken, İslâm dünyasına ait her şeyi olumsuz olarak kategorize ediyor. Batı dışı 156 dünyanın nesneleştirilmesi demek, Batı dışı dünyanın sömürgeleştirilebilir, tahakküm edilebilir, aşağılanabilir dünyalar olduğunu iddia etmek anlamına geliyor. İslâm toplumları; patriyarkal geleneklerin, erkek merkezli teâmüllerin kadın konusundaki katı/baskıcı tutumu sebebiyle, sürekli olarak sorgulanıyor, yargılanıyor, terörize ediliyor. Öncelikle, kadın'ı baskılayan, ikincil konuma mahkûm eden, dışlayan, köleleştiren, eşya hâline getiren anlayışın hiçbir biçimde İslâm ile ilişkisi bulunmadığını bilmek, anlamak ve anlatmak gerekiyor. Bu konuda, Hz. Fâtıma vâlidemizin hayatı ve mücâdelesi, bütün dönemlere, bütün kuşaklara ışık tutuyor. Hz. Fâtıma'nın cennet kadınlarının seyyidesi olarak anıldığını biliyoruz. Peygamberimiz Efendimizin (s.a.v.) neslinin Hz. Fâtıma evlâdı vâsıtasıyla devam ettiğini kaydetmek gerekiyor. Hz. Fâtıma, Ehl-i Beyt içerisinde, Peygamberimizin daha çok muhabbetine mazhar olmuşlardır. Hz. Fâtıma, Peygamberimiz Efendimizin müşriklerle olan mücâdelelerinde, müşriklerden gördükleri her türlü saldırı, taciz, tehdit olayları sırasında bütün bu olaylara bizzat tanıklık etmiş; bütün bu olayları Peygamberimiz Efendimizle birlikte yaşamış ve paylaşmışlardır. Hz. Fâtıma, vâlidelerinin vefatlarından sonra kendisini bütün varlığıyla Peygamberimiz Efendimizin hizmetlerine adamışlardır. Hz. Fâtıma; ferâgat, sadelik, tevâzu ve nezâfetle bütünleşmiş mübarek ve muazzez bir kadındı. Mutlu bir evliliği olan Hz. Fâtıma'ya, eşi Hz. Ali (kerremellâhü vecheh) de derin bir saygıyla bağlı bulunuyorlardı. Peygamberimiz Efendimiz (s.a.v.), mübarek kızları Hz. Fâtıma, mübarek torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ve Hz. Ali ile birlikte bulunmanın engin saâdetini yaşamışlardır. Hz. Fâtıma'nın Uhud Savaşı'na bizzat katıldığını; yaralılarla ilgilendiğini; onların tedavilerinden sorumlu bulunduğunu; Peygamberimiz yaralandıklarında yanında bulunduklarını ve kendilerine yardım ettik157 lerini; Mekke'nin fethine iştirâk ettiklerini ve sorumluluk aldıklarını, şiirle ilgilendiklerini kaydetmeliyiz. Hz. Fâtıma örneğinden yola çıkarak, günümüzde Müslüman kadınların hayatın her alanında düşünsel/kültürel/ sosyal/toplumsal, siyâsal işlevler/sorumluluklar üstlenmeleri gerekiyor. Bu konuda Müslüman kadınlar, erkek merkezli gelenekleri/statükoları eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutarak aşmalı; Hz. Fâtıma örneğinde olduğu gibi, hayatın/tarihin içerisinde kuşatıcı bir kavrayış, kuşatıcı bir düşünce faaliyeti içerisinde, bilinçli, bilgili, sorumlu ve muttakî özneler olarak onurlu bir varoluş sergilemelidirler. Müslüman kadınlar ve erkekler olarak hep birlikte; bilincimizin ve kalbimizin hassasiyetlerini/ufkunu birleştirmeli; modern zamanlar boyunca maruz bırakıldığımız her tür tahakküm, her tür saldırı, her tür kötülük ve her tür ötekileştirmeyi sorgulayabilecek; bunlarla hesaplaşabilecek yeni bir dil, yeni bir söylem, yeni bir düşünce iklimi oluşturabilmeliyiz. 158 Fâtıma Fâtıma'dır Hüseyin HATEMİ Merhum Ali Şeriatî'nin bu yargısı; Fâtıma'yı tanıyanlar için bir anlam taşır. Hiç tanımayanlar veya yanlış tanıyanlar için bir şey ifade etmez. Fâtıma'yı tanıyalım; ondan sonra başkalarına "Fâtıma Fâtıma'dır; senin zihnindeki Fâtıma değil, gerçek Fâtıma'dır. Ali de, Resûl-i Ekrem (s.a.) de, Huseyn de, On Dört Masum'un hepsi de böyledirler; onları kendin tanımaya çalış!" diyebiliriz. Fâtıma, bâtıl kitapların kahkaha aynalarından yansıtılan içler acısı tasvir ve tasavvurlarla tanınamaz. "Fatma Ablamız" gibi –neûzübillâh- yine içler acısı tasvirlerle tanınamaz. Fâtıma'nın annesinin de tanınmadığı gibi! Bugün Türkiye'de acı bir gerçeğin teşhisini önce doğru koyalım: Alevî ve Sünnîler, Ehl-i Beyt gerçeğinden dört nala uzaklaşma konusunda bir "açılım" yaparlarsa, açılmadan önce el sıkışmaları onları boğulmaktan kurtarmaz. Dost acı söyler! Ehl-i Beyt, kurtuluş gemisidir (Sefînetü'n-necât). Nûh'un oğlu da olsa bu gemiye dâhil olmaktan kaçınan helâk olur. Açılma boğulursun/Kapıdan koğulursun/Ehl-i Beytsiz felâh yok!/Gel artık, ne olursun! Fâtıma'nın annesini tanıyor muyuz? O, kırk yaşında iki kocadan dul kalmış iken, zenginliği dolayısıyla Resûl-i Ekrem'le (s.a.) evlenmiş bir "iş kadını" değildir. Her ne kadar 159 bu vasıflarda da hiçbir kötülük yok ise de, yine de Resûl-i Ekrem'in (s.a.) ve Ehl-i Beyt'inin yüce makamını gölgelemek için uydurulmuşlardır. Fâtıma'nın annesi, Meryem'in annesinden -hâşâ- aşağı bir konumda değildir. Hadîce adı; "erken doğan veya düşürülmüş olan kız" anlamında değil, Fâtıma'dan önce doğup onun doğumunu hazırlayan "Mehd-i ulyâ" anlamındadır. Hadîce'nin başka bir evliği ve Fâtıma'dan başka kızı da yoktur. Resûl-i Ekrem'den (s.a.) yaşça büyük değil, küçüktür. Evlendiği sırada da dul değil, yetimdir. Resûl-i Ekrem'le (s.a.), Hadîce'nin kız kardeşi Hâle'nin üç kızını "kızları" gibi büyüttüğü için, sonradan bazı tarihî sebeplerle ve bazı kimselere "ulviyet" vermek için bunlar, Resûl-i Ekrem'in (s.a.) kızları gibi tanıtılmıştır. Fâtıma; "Kevser"dir. Resûl-i Ekrem'in (s.a.) mübarek soyu; kendisine verilen bu Kevser'den devam etmiştir. Bunu reddeden "Ebter"dir. Kur'ân-ı Kerim'deki "ve'nhar"da, "zibh-i azîm"de, "Nefs-i Mutmainne"de ve "mev'ûde"de, Fâtıma'nın Huseyn'ine işaret vardır. "Kur'ân-ı Kerim'in neresinde Huseyn'e işaret var ki?" diye inkârcılık etmek edeb dışıdır. Bî edeb mahrûm geşt ez lûtf-i Rabb!(Edebsiz, Rabb'in lûtfundan yoksun kalmıştır –Mevlânâ). On Dört Ma'sum-i Pâk'in hangisi Kur'ân-ı Nâtık değildir ki? Urvetü'l-vuska, Ehl-i Beyt değil midir? Fâtıma, "sütten kesilmiş kız" demek değil, her türlü kötülük ve pislikten kesin olarak arıtılmış ve yalıtılmış" "Seyyidetü Nisâi'l-Âlemîn" (En yüce kadın, kadınların ulusu)dir. O yalnızca kadınların efendisi değildir; Resûl-i Ekrem (s.a.) ve Emîru'l-Mü'minîn Ali dışındaki erkeklerden de üstün mertebededir; Meryem-i Kübrâ'dır; Betûl ve Azrâ'dır; Sıddîka, Tâhire, Râziyye, Merziyye'dir. O'nun Fâtıma ismi, Yüce İnsanlık Şehidi'nin annesi olarak, doğumundan önce de biliniyordu. Bu sebeple, "Zibh-i Azîm" olarak Hazret-i Mesih kabul 160 edilince, Meryem'e de "Fâtıma" adı izâfe edilmiştir. Fâtıma, "Ümmü Ebîha", "babasının annesi"dir. Resûl-i Ekrem'in (s.a.) O'na verdiği bu sıfat, Meryem, İsâ'ya ne mertebede ise, kızı Fâtıma'nın da kendisine nisbetle aynı konumda olduğunu gösterir. Bu hadîsi "Fâtıma benim parçamdır." hadîsi tamamlar. Ayrıca, Fâtıma'nın da Meryem gibi peygamber değil, "muhaddese" olduğunu gösterir. Fâtıma; "bi'set"ten 5 yıl sonra, 614 yılında değil, "bi'set"ten 5 yıl önce, 609-5=604 yılında doğmuştur. Hadîce de bu sırada 32 yaşlarında idi. Emîru'l-Mü'minîn ile nikâhı sırasında da (624); 10 yaşında değil, 20 yaşında idi. İrtihali sırasında da (632); 28 yaşını henüz tamamlamış idi. Fâtıma, 28 yıllık ömründe, "inci parlaklığında yıldız" gibi, Ehl-i Beyt ve insanlık için "Nûr" olmuş, "Nûru'n alâ Nûr" vesîlesi olmuştur. Bütün hayatı, yalnızca kadınlara değil, erkeklere de örnek bir hayattır. Resûl-i Ekrem'in (s.a.), Emîru'lMü'minîn'in (a.s.) ve Fâtıma'dan gelen Ma'sûm İmamların ahlâkı ne ise, Fâtıma'nın ahlâkı da odur. Fâtıma, Ehl-i Beyt İmamları'ndan on birinin annesi olduğu gibi; Kerbelâ'nın dişi arslanı Zeyneb'in de annesidir. Fâtıma, yalnızca kadınlar için değil, erkekler için de Allah'ın ni'metlendirdiği (en'amte aleyhim) insanlardandır (Fâtiha Sûresi). Kadrini bilip bilmemizden sorumlu olduğumuz ve Dîn Günü'nde sorumlu olacağımız, Allah'ın en büyük ni'metlerindendir (ve le-tüs'elünne yevmeizin ani'n-na'îm). Fâtıma; babasından sonra, insanların bilinçsizliğine ve nankörlüğüne ağlamıştır, Fedek hurmalığına değil! Emîru'lMü'minîn'e ağlamıştır, Kerbelâ'ya ağlamıştır; İmam Hasen-i Muctebâ'ya, diğer Ehl-i Beyt İmamları'na ağlamıştır. Emîru'l-Mü'minîn, Resûl-i Ekrem'in (s.a.) emaneti olan Fâtıma'yı babasının nûruna gece karanlığında teslim ettikten 161 sonra da Fâtıma'nın ümmete ni'met oluşu devam etmektedir. Meryem'le işbirliği devam etmektedir. Veliyyü'l-Asr'ın doğumu hatırlanmalıdır. İşte bu Fâtıma; Fâtıma'dır. Yoksa O'nun hakkında bilinçsizce ipe-sapa gelmez şeyler söyleyecek isek, susalım daha iyi! (Hayır söylemeyecek isen, bârî sus!) Fâtıma "babasının parçası" olduğuna göre, Fâtıma'yı tanımayan babasını da tanımıyor, babasını tanımayan Fâtıma'yı da tanımıyor demektir. Hâmüş! Eğer evde biri varsa, bu kadarı yetişir. 162 Hz. Fâtıma ve Çocuk Eğitiminde Mücadele Dinamiği Mücahit GÜLTEKİN "Çocuklarımızı nasıl eğitmeliyiz?" sorusuna eğer hakkaniyetli bir cevap bulmak istiyorsak bütün dikkatimizi Hz. Fâtıma'nın hayatına çevirmeli, onun hayatına konsantre olmalıyız. Çünkü Hz. Fâtıma, hem âlemlerin efendisi tarafından eğitilmiş bir çocuk, hem de cennet gençlerini yetiştiren bir anne olarak karşımızda durmaktadır. Bu sebeple Hz. Fâtıma'nın hayatından çocuk eğitiminin dinamiklerine ilişkin çok önemli ipuçları bulmak mümkündür. Hatta denilebilir ki, Hz. Fâtıma'nın hayatı baştan sona "Eğitim nedir, nasıl olmalıdır?" sorusuna verilmiş ilâhî bir cevaptır. Bu noktada Hz Fâtıma'nın hayatında, günümüzdeki Müslüman ailelerin çocuk eğitim anlayışına derinden etki edebilecek çok önemli bir kavrama rastlıyoruz: Mücâdele ya da cihâd. Bugün aileler çocuklarına çok iyi imkânlar sunarak, onları mümkün olduğunca zorluk ve sıkıntılardan uzak tutarak yetiştirmeye çalışıyorlar. Hâlbuki Hz. Fâtıma, mücâdelenin içinde doğmuş bir çocuk olarak hayatı müşriklerin alaycı baskılarına, küçümseyici horlamalarına, şiddetli taarruzlarına şahit olarak geçmişti. Sadece bu zulümlere şâhit olmamış, aynı zamanda bu zulümleri yaşamış ve zalimlerin karşısında durmuştu. Fikrimce, mücâdeleyle/mücâhedeyle dolu bu süreç Hz. Fâtıma'yı kadınların efendisi kılacak sırrı da içinde barındırıyordu. 163 Her şeyden önce, bir tarafta babası gibi hakkı temsil eden mükemmel bir modele sahipti; diğer tarafta ise, bâtılın bütün görünümlerini üzerinde taşıyan müşrikler ve münâfıklar gürûhunun ifsâd, zulüm ve ikiyüzlülüklerini gözlemliyordu. Eşzamanlı olarak yaşadığı bu paralel süreç Hz. Fâtıma'nın ince bir hakkaniyet duygusuna, derin ve irfânî bir iç dünyaya sahip olmasına hizmet ediyordu. Hem zulüm sahiplerinin psikolojik ve zihinsel dünyalarını çok yakından tanıyor, hem de hakkın nasıl en güzel bir biçimde savunulacağını kâinâtın efendisinden öğreniyordu. Hz. Fâtıma, zulmün en koyu olduğu bir zamanda dünyaya gelmişti. O yalnızlık, çaresizlik, dert ve hüzünle yüklü bir ortamda yetişiyordu. O, babasının ve arkadaşlarının haksızlıklara, ihanetlere, ambargolara, işkencelere, sürgünlere maruz kaldığını görüyordu. Hakkı savunuyor olmanın bedelinin ne denli ağır olduğuna şâhit oluyordu. Ama bu bedel ne kadar ağır olursa olsun, hakkın onurunun her şeyden daha âlî olduğunu babasından öğreniyordu. Babası müşriklerin yakıcı zulüm ve entrikaları ile karşılaştığında, "Bir elime güneşi, diğer elime de ayı verseniz, yine de davamdan dönmem" demişti. Şirkle mücâdele, Hz. Fâtıma'nın çocukluk yaşamına damga vuran, onun çocukluğunda en belirleyici olan kavramdır. Dolayısıyla Hz. Fâtıma'nın çocukluğunu ve kişiliğini 13 yıllık Mekke'deki mücâdele dönemi şekillendirmiştir. Hz. Fâtıma'yı böylesine benzersiz kılan en önemli etmenlerden birisi, sözünü ettiğimiz bu mücâdele ortamında yetişiyor olmasıydı. Hz. Fâtıma, bütün öğüt ve nasihatlerini fiilî ortamda alıyor, bütün erdem ve faziletleri uygulamalı olarak, yaşayarak öğreniyordu; yardımlaşmayı, paylaşmayı, sabrı, merhameti, direnmeyi, kötülüğe iyilikle karşılık vermeyi… İşkence, zulüm ve baskılara şâhit olduğu gibi, bütün bu er164 demlerin müşahhas örneklerine de şâhit oluyordu. Hakikatin nurânî yüzüne bakarken, aynı zamanda ifsâdın karanlık, kirli ve sinsi yüzünü de gözlemliyordu. Bu ancak fiilî bir mücâdele ortamında mümkün olabilirdi. * * * Çocuklarımızı mücâdele ortamından uzak tutarak rızâyı İlâhî doğrultusunda yetiştirmemiz mümkün olabilir mi? Çocuklarımız; haksızlık karşısında susmayan, kimin hatırı kırılırsa kırılsın hakkın hatırını hep başının üstünde tutan örnekleri en yakınında görmeden bir hakkaniyet duygusuna sahip olabilirler mi? Hakkın hatırı için en sevdiği şeylerden bile geçmekte tereddüt etmeyen babalardan, annelerden, kardeşlerden, dayı ve teyzelerden yoksun olarak büyüyen bir çocuk, gücün yanıltıcı şaşaası ile hakikatin ebedî kalıcılığı arasındaki farkı hakkıyla anlayabilir mi? Şeytânî sistemlerin öne sürdüğü argümanlara uyum telaşıyla yaşayanların evlerinden Hz. Fâtı-ma'ların çıkması elbette ki zor olacaktır. Şeytânî sistemlerle hesaplaşmanın derdiyle yanmayan evlerde yetişen çocukların, ifsâd odaklarının kirli yüzlerini görmeleri zorlaşacaktır. Rehâvet ortamında yetişen çocuklar, müfsidlerin kirli oyunlarına çabuk kanacaklar, onların mübtezel emellerinin nesnesi olmaktan kurtulamayacaklardır. Mücâdelenin ateşiyle iç dünyaları pişmemiş çocuklar, yaşamın anlamını sorgulayan depresif kişilikler olarak anlamsızlık boşluğunda üşüyerek donacaklardır. Nebevî risâlet evinde tutuşturulmuş ve oradan da bütün dünyaya yayılmış mücâdele/mücâhede ruhu olmaksızın onurlu, izzetli, ahlâklı, ferâset ve basiret sahibi evlatlar yetiştirmemiz mümkün görünmüyor. Kısacası; ahlâklı, akıllı, sabırlı ve dirâyetli çocuklar ancak gücünü ve meşrûiyetini Allah'tan alan bir mücâdele içinde yoğrularak yetişebilir ve böyle yetişen çocukların evlerinden Hasan, Hüseyin ve Zeyneb'ler çıkabilir. 165 Hz. Fâtıma'ya (r.a) Sadece Sevgi Değil, Biraz Da "Saygı"! Mehmet Hayri KIRBAŞOĞLU Allah Rasûlü'nün İslâm'ı hayata ve tarihe tutturmak için giriştiği mücâdele ve bu uğurda yol arkadaşlarıyla sergilediği çabalar, İslâm'ın ilk ve kurucu tecrübesi olarak Müslümanlar nezdinde daima fevkalâde önemi haiz olagelmiştir. Bu itibarla, her Müslüman gibi benim için de Hz. Peygamber ve dönemi son derece değerli, önemli, ilginç ve ilhâm verici olma özelliğini sürekli muhâfaza etmiştir. Asr-ı Saâdet adı da verilen bu dönemin Müslümanlar nezdindeki bu fevkalâde önemi, bu döneme dair bize intikal eden –başta Kur'ân-ı Kerim olmak üzere– devasa malûmâttan da kolayca anlaşılmaktadır. Ancak bu muazzam kültür mirasına rağmen, sözünü ettiğimiz bu malûmâta nasıl yaklaşılacağı; ondan nasıl yararlanılacağı konusundaki farklı bakış açılarından dolayı, bu döneme ait pek çok olay ve Hz. Peygamber dâhil pek çok şahsiyet hakkındaki değerlendirmeler ve yaklaşımlar konusunda da farklılaşmalar ortaya çıkmıştır. İşte bu dönemin önde gelen şahsiyetlerinden birisi olarak Hz. Peygamber'in kızı Fâtıma da, bu süreçteki gelişmelerden nasibini almış bulunmaktadır. Burada bunlara kısaca işaret ettikten sonra, Hz. Fâtıma'nın günümüzde bizler için anlamı ve değeri konusunda görüş ve düşüncelerimizi sizlerle paylaşmak istiyoruz. 166 Öncelikle işaret edilmesi gerekir ki, biz Müslümanların Hz. Fâtıma hakkındaki bakış açılarını belirleyen sadece sözünü ettiğimiz bu malûmât manzumesi değildir. Büyük ölçüde yazılı malzeme şeklinde bizlere intikal etmiş olan bu malûmât yanında, genel halk kitleleri için belki de asıl belirleyici olan "halk muhayyilesi"nin de önemli bir rolü olduğunu göz ardı etmemek gerekir. O kadar ki, Hz. Fâtıma konusundaki bu yaratıcı halk muhayyilesinin hâlâ aktif olduğunu gösteren örneklere günümüzde bile rastlamak mümkündür. Rastgele bir örnek olarak, Bolu ve Manisa çevrelerinde bazı sofu hanımların "böğürtlen" yememelerinin sebebine dair şu söylentiyi gösterebiliriz: Söylentiye göre, bir gün Hz. Fâtıma yolda yürürken, böğürtlen çalılarının dikenleri onun ayaklarını kanatmış, daha sonra kızının halini gören Hz. Peygamber böğürtlene hitâben, "Seni yiyen benim şefâatime nâil olmasın." demiş. Mekke-Medîne bölgesinde böğürtlenin yetişip yetişmediği meselesi bir yana, böyle bir söylentiye, uydurma hadislere dair Sünnî eserlerde bile rastlamamız mümkün olmamıştır. Muhtemelen Şîa kaynaklarında da durum farklı olmasa gerektir. Dolayısıyla halk inançlarının da konusu olarak Hz. Fâtıma tasavvurunun halk muhayyilesi tarafından da şekillendirildiği âşikârdır. Hatta Alevîlerde, Nevruz gününün aynı zamanda Hz. Ali'nin doğum ve Hz. Fâtıma ile evlilik günü olduğu; bu kutlamalarda üç adet böğürtlen dalının kullanıldığı göz önüne alınarak, yine bu halk muhayyilesinin Hz. Fâtıma ile böğürtlen arasında dolaylı bir ilgi kurmaktan geri kalmadığı da ifade edilebilir. Keza halkımız arasında pek meşhur olan "Bal tefsiri" adlı asılsız ve uydurma metinden tutun da, "(Ey Muhammed!) Sen olmasan âlemleri yaratmazdım; Ali olmasa seni yaratmazdım; Fâtıma olmasaydı, her ikinizi de yaratmazdım" şeklindeki asılsız ve uydurma sözler ilk anda akla gelen bazı örnekler arasında zikredilebilir. 167 Kuşkusuz toplumsal muhayyilenin bu faaliyeti sadece Hz. Fâtıma ile sınırlı değildir; bilakis bizzat Hz. Fâtıma'nın babası Hz. Peygamber'in kendisi de bu faaliyete konu olagelmiştir. Bunun en tipik örneğini ise, aynı zamanda edebî bir ürün olan, Süleyman Çelebi'nin, halk arasında "mevlîd" olarak bilinen Vesîletü'n-Necât adlı manzum eseri oluşturmaktadır. Zira bu eserde Hz. Peygamber hakkında anlatılanların pek çoğu, en çürük yazılı kaynaklarda bile rastlanması mümkün olmayan detaylardan ibarettir. Aslında bunları bilimsel bilgiye dayanmayan, sadece şairin yaratıcı muhayyilesinin ürünü olan süslemeler olarak görmek daha isabetli olsa gerektir. Müslümanlar nezdindeki Hz. Fâtıma tasavvurunu belirleyen bu "halk muhayyilesi veya toplumsal muhayyile", bir anlamda Hz. Fâtıma'ya yönelik duygusal yaklaşımın bir ürünüdür. Ancak bu duygusallık, sadece bu tür halk inançları veya söylentilerle sınırlı değildir. Bilakis bu duygusallığın izlerini, yazılı literatürdeki "mevzû (uydurma)" rivayet malzemesinde de görmek mümkündür. Bütün bunların, Hz. Fâtıma'ya olan sevgimizin yanlış bir biçimde ifadesi olarak değerlendirilmesi elbette yanlış olmayacaktır. Elbette Hz. Fâtıma'yı sevmek güzel, hem de çok güzel bir şey! Ama ona olan sevgimizi göstermemizin yolu, sadece söylentilerin ürünü ve toplumsal muhayyilenin yarattığı bir Hz. Fâtıma peşinde delicesine koşmaktan ibaret değildir. Ona karşı sevgimizin de göstergesi olarak kabul edilebilecek olan bir yol daha vardır: Saygı! Peki Hz. Fâtıma'ya saygımızı göstermek için neler yapabiliriz? Her şeyden önce, gerçek Fâtıma ile muhayyilelerimizde yarattığımız Fâtımalar arasında bir ayrım yapmak gerektiğinin farkına varmakla işe başlayabiliriz. 168 Ardından gerçek Fâtıma'yı gölgeleyen, gizleyen ve saklayan diğer muhayyel Fâtımalara dair bilgi kirliliğine son vermek için kolları sıvamaya girişebiliriz. Bu amaçla atılması gereken adımların başında ise kuşkusuz, ilmî kriterler karşısında ayakta kalması mümkün olmayan uydurma (mevzû) ve çürük rivayet malzemesini, asılsız söylentileri tespit edip ayıklamak gelmelidir. Burada şu hususu hemen belirtelim ki, bu gibi bilgi kirlenmesinden nasibini almamış hemen hiçbir mezhep, ekol, akım, cemâat veya tarîkat olmadığı gibi, bu gibi çevrelerce tarih boyunca oluşturulmuş olan literatür de bu kirliliğin sayısız örnekleriyle gözlerimizin önünde durmaktadır. Bu konudaki uydurma rivayetlere dair yukarıda işaret edilenlere ilâve olarak, mesela Sünnî geleneğe ait bir eser olan İbn 'Arrâk'ın Tenzîhu'ş-Şerîati'l-Merfû'a 'ani'l-Ahbâri'ş-Şenîati'l-Mevdû'a (Beyrut, 1981) adlı kitabına (I. 407, v.d.) bakmak bile yeterli bir fikir verebilir. Bilhassa Şîî ve Sünnî geleneğe ait İslâmî eserlerde, bu gibi bilgi kirliliği örneklerine verilebilecek örnekler sayılamayacak kadar çoktur. Bu sebeple bütün İslâmî mezhep, ekol, akım, cemâat ve tarîkatler, gerek yazılı gerek sözlü geleneklerinde mevcut Hz. Fâtıma tasavvurlarını acilen gözden geçirip, bilimsel kriterlere uygun sağlam ve güvenilir bilgilere dayalı bir hâle getirmedikçe, ona karşı saygı ve sevgi besledikleri iddiaları havada kalacaktır. Tabiatıyla bu konuda asıl mes'uliyetin, İslâm ilim ve fikir erbâbına düştüğünü izah etmeye bile gerek yoktur. Tabiatıyla bu konuda esas alınması gereken ilmî kriterlerin neler olduğu veya olması gerektiği konusunda asırlar boyunca hadis, siyer, şemâil, meğâzi ve tarih alanındaki rivayet malzemesinin sağlamını çürüğünden ayırmak için geliştirilmiş olan kriterler ve teknikler de yeniden gözden geçirilmeli; gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra, hangi mezhep veya ekole, cemâat veya tarîkata ait olursa olsun, bütün rivayet malzemesine müştereken uygulanabilecek objektif bir metodoloji geliştirilmesi hedef edinilmelidir. 169 Zira rivayet malzemesine mezhepçi bakış açısıyla yaklaşılmasının, ne gibi istenmeyen olumsuz sonuçlara yol açtığını görüp de tarihten ders almazsak, istenen sonuçlara ulaşılması fevkalâde zor, belki de imkânsız olacaktır. Meselenin ilmî yönü bir yana, böylesi bütün mezhep, ekol ve akımları kuşatan, hepsinin müştereken benimseyebileceği objektif bir yöntem belirlenmesi ve Hz. Fâtıma ile ilgili rivayet malzemesinin bu yöntem dâhilinde olabildiğince objektif, tarafsız, mezhep taassubundan uzak bir biçimde ele alınması, İslâm Ümmetinin her zamankinden daha çok muhtaç olduğu birlik idealine de fevkalâde önemli katkılar sağlayabilir ve bütün Müslümanların ortaklaşa benimseyebilecekleri gerçek(çi) bir Hz. Fâtıma tasavvuru bu süreçte önemli bir rol de oynayabilir. Bilebildiğim kadarıyla henüz böylesi bir bilimsel çalışma İslâm dünyasında gerçekleştirilmiş değildir; bu da ilim ve fikir erbâbının bu meseleye acilen el atması gerektiğini açıkça gözler önüne sermektedir. Gerçek Hz. Fâtıma'yı bütün saflığı ve pâklığıyla ortaya çıkarmak amacıyla bir yandan bu rivayet malzemesinin yol açtığı bilgi kirliliğinin ortadan kaldırılması için çalışmalar yapılırken; öte yandan ilim ve fikir erbâbının girişmesi gereken bir başka entelektüel çaba daha vardır ki, bu da kısaca "yorum" ile ilgilidir. Zira gerçek Hz. Fâtıma'nın üstünü örten tarihî tortular sadece uydurma, asılsız ve çürük rivayetlerden değil; en az onlar kadar, yapılan yanlış, kasıtlı ve mezhep taassubuna dayanan yorumların yol açtığı bilgi kirliliğinden de kaynaklanmıştır. Hatta bu konudaki bilgi kirliliğinin yol açtığı problemler ve olumsuzluklar, en az rivayetlerin yol açtığı kirliliğin olumsuzlukları kadar önemlidir. Bilhassa birtakım muhâfaza âyetlerinin objektif, nesnel ve ikna edici olmayan gerekçelerle, çoğunlukla bağlamı göz ardı edilerek, yine çoğunlukla baştan beri sözünü ettiğimiz uydurma, asılsız ve çürük rivayet 170 malzemesine dayanılarak, genellikle de herkesin kendi mezhebi ve meşrebi doğrultusunda yorumlanması, daha doğrusu muhâfaza'a göre kurgulanan mezhep görüşünden ziyade, mezhebe göre kurgulanan muhâfaza anlayışının tercih edilmesi, beraberinde inanılmaz bir bilgi kirliliğini de getirmiştir. O kadar ki, ister Sünnî, ister Şîî, ister diğer mezhep, ekol ve akımlar söz konusu olsun; bu yorum kirliliğinden uzak kalabilmiş bir tefsir, ya da başka bir eser bulmak neredeyse imkânsız bir hâle gelmiştir. Tabiatıyla bu kirliliği temizlemek zannedildiği kadar kolay bir iş değildir. Zira öncelikle –hangi mezhep veya meşrepten olursak olalım-, asırlardan beri tevârüs ettiğimiz ve tartışılmaz addettiğimiz doğrularımızı, yine her mezhep ve meşrepten ilim ve fikir erbâbının müşterek çabasıyla ve katkısıyla ortaya konması beklenen, taassuptan ve önyargılardan uzak, olabildiğince objektif bir "yorum yöntemi" üzerinde çalışmak gerekir. Çünkü rivayet malzemesinin nasıl değerlendirilmesi gerektiği konusundaki farklı metodolojik yaklaşımlar sonuçta nasıl farklı tasavvurlara yol açmışsa, yorum konusundaki yöntem farklılıklarının da farklı tasavvurlara yol açması kaçınılmazdır. Bu noktada, yine Şîî, Sünnî, Zeydî, İbâdî, Mu'tezilî, Selefî, Sûfî ayrımı yapmaksızın bütün mezhep ve meşreplerin geleneksel yaklaşımlarını gözden geçirmeyi göze alma cesaret ve olgunluğunu göstermesi ve ortak bir yorum yöntemi geliştirme konusunda işbirliğine hazır olmaları da son derece önem arz eden bir husustur. Aslında Hz. Fâtıma özelinde yaptığımız bu değerlendirmeler, İslâm Ümmeti içerisindeki farklılıkların asgarî düzeye indirilmesi ve Ümmetin birliğini zedeleyici olmaktan çıkarılması açısından da fevkalâde önemli sonuçlara da yol açabilecektir. Zira gerçek Hz. Fâtıma portresi üzerinde asırlardır birikmiş olan tarihin tortularının temizlenmesi amacıyla girişilecek ortak çabalar, başka konularda da benzer işbirliği imkânlarını gündeme getirecek; bu sûretle Hz. Fâtıma'nın, 171 aradan geçen on dört asra rağmen, Müslümanlar arasında birleştirici bir rol oynaması da söz konusu olabilecektir. Böylesi ortak bir çaba, aynı zamanda Hz. Fâtıma'nın eski-yeni bütün mezhep, meşrep, akım, cemâat ve tarîkat çevrelerinin gözde şahsiyetlerinden biri hâline getirecektir. Hatta onun hayat hikâyesi ve sergilediği örnek davranış modelleri sadece İslâm dünyası için değil, bütün insanlık için de bir ilhâm kaynağı olabilecektir. Kuşkusuz Hz. Fâtıma'nın böylesi evrensel bir rol oynayabilmesi; ancak ve ancak yukarıda izaha çalıştığımız bilimsel çalışmaların gecikmeksizin başlatılması ve hızlandırılması ile mümkündür. Yoksa İslâm kültür mirasımızdaki şekliyle, hiçbir sorgulamaya tabi tutulmaksızın, tarihin tortularının yol açtığı bilgi kirliliğini temizlemeksizin doğruyanlış, sağlam-çürük, Hz. Fâtıma hakkında ne varsa olduğu gibi sürdürülecek olursa; bu ona saygı ve sevgi göstermek değil, tam tersine ona saygıda kusur etmek demektir. Zira sıradan herhangi bir insanı bile olduğundan farklı bir biçimde tasvir ve takdim etmek ne kadar büyük bir haksızlık, ne kadar nezaketsiz bir davranış ise; aynı şeyi Hz. Fâtıma'ya reva görmek çok daha büyük bir haksızlık ve daha büyük bir nezaketsizlik olacaktır. Bu konuda sorumsuz davranıp, onu bilimsel bilginin ışığında değil de, tarihin tortularının karanlığında tanı(t)maya çalışmak, ona yönelik sevgi ve saygı iddiasıyla asla bağdaşması mümkün olmayan yaman bir çelişkidir. İslâm Ümmeti, şu anda bu yaman çelişkiyi yaşamaya devam etmektedir. Bu çelişkiden kurtulup kurtulmamak bize bağlıdır. Ya Hz. Fâtıma'ya olan sevgi ve saygımızın olmazsa olmaz bir gereği olarak yukarıda arz etmeye çalıştığımız şekilde hummalı bir ilmî ve fikrî çaba sergilemeyi göze alırız; ya da ona dair bilgi kirliliğini umursamaz, ilmî zihniyeti bir tarafa bırakır ve tarihin yığdığı tortulara yenilerini ekleriz. Yapılması gerekenin birinci şık olduğunda elbette kuşku yoktur. Zaten bizim amacımız da böyle bir entelektüel çabayı 172 göze alabilecek, Hz. Fâtıma'ya olan saygı ve sevgimizin bizlere yüklediği sorumluluğu sırtlanabilecek, müstakbel ilim ve fikir erbâbına yol gösterebilme şerefine nâil olabilmektir. Bu görevin yerine getirilmesinde öncü rolü ise, elbette çağdaş Fâtıma'lar oynayacaktır, oynamalıdır. Şunu da unutmayalım ki, ancak bu çağdaş Fâtıma'lar nesli yetiştiği takdirde, rûz-ı mahşerde Hz. Fâtıma'nın ve babasının yüzüne bakmaya hakkımız olacaktır. Selâm Hz. Fâtıma'yı gerçek vechesiyle tanı(t)ma uğrunda bitmek tükenmek bilmeyen bir entelektüel çabayı göze alıp yola çıkanlara!!! 173 174 Vahiy Evinin Kızı Hz. Fatıma Kadın Yazarların Kaleminden Hz. Fatıma (6) 175 176 ÖNSÖZ Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla… Selam olsun Muhammed Mustafa’ya (s.a.v) ve onun pak Ehl-i Beyti’ne… İslam’ın kadına yönelik tutum ve anlayışı; Hz. Fatıma’nın şahsında hayat bulan Hz. Peygamber'in uygulamalarında somutlaşmıştır. Kendi döneminde; sosyal, siyasal ve özel hayatında, aktif, özgür ve sorumluluklarını yerine getiren kadın modelini kendinden sonra tüm çağlardaki kadınlara örnek olarak sunmuştur. Günümüzün gelişmiş(!) modern dünyasında -bu çağın cahiliyesinde- kadın uçlara savrulmuş, arızalı bir özgürlük anlayışı içerisinde hem kendi nefislerinin hem de başka nefislerin tatmin aracı olarak ve ne yazık ki ya bir tüketim süjesine ya da arzu nesnesine dönüşmüştür. Kadın kimliğinin iffetli, erdemli, hayata değer katan yönü görmezden gelinmiştir. Bu çağın Müslüman kadınları olarak bizler yaradılışımızda var olan cinsiyetimize özel donanımlarla ve insan olmanın şerefi ile çağın kadınlarının bu savrulmalarına karşılık nerede duracağımızı, hareket alanımızı, sorumluluklarımızı işaret eden pusulamızı Hz. Fatıma’nın hayatında buluyoruz. Bu nedenle siz okuyucularımıza; Hz. Fatıma Platformu olarak her yıl Hz. Fatıma’yı gündeme getirme amaçlı anma programının yanı sıra O’nun çeşitli yönleriyle ele alındığı kitapları hazırlıyoruz. 177 Elinizdeki bu kitapta kadın yazarların bakış açılarıyla Hz. Fatıma’nın hayatından kesitler ve O’nun şahsına ilişkin analizler kaleme alındı. Yazarlar kadınca bakışla, ihtiyacımız olan noktaların, Hz. Fatıma örnekliğinde altını çizdiler. Kitapta yer alan yazarlardan: Hz. Fatıma Platformun’dan Yasemin Çoban; “Bugün Müslüman erkekler kadınlara Peygamber ve Ali gibi davranmadıkça ya da davranışlarını onlar gibi değiştirmedikçe, Müslümanların pratikte kadın konusunda bir model sunması çok zordur” diyerek Müslüman erkeklerin rolüne dikkat çekiyor. Sibel Eraslan: “Kral kızı değildir o… Kâinatın Efendisi’nin kızıdır. Çoğu günlerini aç geçiren, zaman zaman üzerine giyecek giysi konusunda dahi sıkıntı çeken, ama tüm zorluk ve yoksunluklara karşı rızayla göğüs geren bir İslam kadını… Örtüsü ve giysisi, Allah rızası olan bir Fatıma’dan söz ediyoruz…” Fatıma kimdir sorusunun cevabını veriyor. Demet Tezcan; “Hz. Fatıma’yı salt olduğu gibi anlatmak, bulunduğu ortamın şartlarında izini sürmek bile erişilmez bir kadın modeli çıkaracaktır karşımıza. “O şu dönemde şöyle bir hayat yaşamıştı. Şu şu sıkıntılara sabırla göğüs germişti” diye başlayıp bir solukta bitirebiliriz belki ve en süslü sözlerle tasvir edebiliriz kutlu nebinin kevserini. Ne ki, onu överken bile kendi nefislerimize çıkış yolları arıyor, mazeretler üretiyoruz aslında.” Hz. Fatıma’yı yalnızca okumanın değil aynı zamanda O’nu yaşamak gerekliliğinin altını çiziyor. Cihan Aktaş: “Sanki her seferinde “Müslüman kadın kim- liği” konu olduğunda söze Fatıma ile başlıyor, bir zaman dolaştıktan sonra yine ona dönüyoruz. Her seferinde döndüğümüz kişinin aynı kişi olup olmaması da bize bağlı. Arketiplerin önemi, biz onu kavradığımız ölçüde açığa çıkmaktadır. Fatıma’ya ilişkin kavrayışlar da bu nedenle bazen birbirinden 178 çok farklı olabilir. Kiminin itaatkâr kadın örneği olarak gördüğü Fatıma, kimine göre uzlaşması kolay olmayan bir kişiliğe sahiptir." Fatıma algılarımızdaki farklılığa dikkat çekiyor. Sabiha Ünlü: “Hz. Fatıma’yı Anarken” başlığıyla yazdığı yazısını… Yıldızların Ölümü…Yol görsen kılavuzların ölümü… Yol gösteren pusulaların ölümü… Sadece kayıp gitmişlerdir, gözümüzün önünden… Işıklarını olduğu gibi bırakıp hasislik etmeden... Gönül aynanızı yönlendirdiğinizde, yeteneğiniz nispetinde, aydınlığını görürsünüz önünüzün… Hatta gün geçtikçe bereketlendiğini görürsünüz ışığın… diye sürdürmüş. Daha sonra içimizdeki Fatıma’ya seslenerek, hepsi hepsi Fatıma dedi, içimizdeki tüm sesler… Tüm güzellikler O’nu çağrıştırıyor… Tüm hayırlar O’nu hatırlatıyor… Hz. Fatıma hayatı; tertemiz, taptaze tanımlıyor, dipdiri yaşatıyor… Bildiğim bilmediğim tüm güzellikleri bir araya topluyorum Rabbime sığınarak, ”İşte bu! Hz.Fatıma diyorum… Yazar aslında Fatıma ne kadar da yakın ne kadar da içimizde diyerek bir nebze de olsa Fatıma’yı hissetmemizi sağlıyor. Selma Karışman: “Tıpkı Hz. Peygamberi olduğu gibi, “dünya kadınlarının en hayırlıları” olan Meryem binti İmran’ı, Asiye binti Müzahim’i, Hatice binti Hüveylid’i ve Fatıma binti Muhammed’i akleden kalple sevmenin yolu onları tanımaktan geçer. İçlerinden Hz. Fatıma’yı tanımaya giden yolun Hz. Peygamber'in yolundan geçmesi, akleden kalp sahiplerini bu kutlu tefekkürlerinde bir kat daha kazançlı kılar. Böyle bir örtüşme, Kur’an'da, Allah ile elçisi arasındaki sevginin özdeşleştirildiği ve Allah’a itaatin Rasulüne itaatle kayıtlandığı duruma benzer. Fatıma’nın sevinci, babasının sevinci; onun öfkesi babasının öfkesidir…” Rasulullah ve kızı Hz. Fatıma’nın hayatlarına akleden kalplere duygusal bir yolculuk yapıyor. Çağımız Fatımalarının çoğalması duasıyla… 179 MODEL OLARAK HZ. FATIMA VE GÜNÜMÜZ KADINININ YALNIZ MÜCADELESİ Hz. Fatıma Platformu adına; Yasemin Çoban “Asr-ı Saadette Kadının Sosyal Konumu” konusu üst başlığında, “Model olarak Hz. Fatıma ve günümüz kadınının yalnız mücadelesi” tebliğimi sunacağım. Asr-ı saadet, kadın erkek inanan herkes için gerçekten övünülecek, dersler alınacak, özellikle biz kadınlar için büyük hakların verildiği bir saadet dönemi… Asr-ı saadeti bu denli değerli kılan, yapılan uygulamalardı diyebiliriz. Hiçkimseye haksızlık yapılmaması, hakların herkese hakkınca ama sorumlulukları unutulmadan verilmesi. İslam’ın ideal pratiği olan o dönemde yanlış tutum ve davranışlar ya Peygamberimiz (s.a.a) tarafından bizzat düzeltilir ya da ayet-i kerime inerdi. Hayatın her alanına hâkim olan adalet, hiçbir boşluk bırakmadan uygulanabildiği için olsa gerek, 1400 yüzyıl geçmesine rağmen her Müslüman için o asırda olduğu gibi yaşamak büyük bir özlemdir ve bu çağın ihtiyacı olan düşünce ve yaşam biçimidir. Ben bu programa Hz. Fatıma Platformu adına katılıyorum. Biz Hz. Fatıma Platformu olarak o kutlu asırdan günümüze Hz. Fatıma’nın mesajını taşımak isteyen, organizasyonunu 180 tamamen kadınların yaptığı bir platformuz. Platformumuzun üyeleri arasında hayli fazla erkek üye de bulunmaktadır. Programlarımız da ise kadın erkek hep beraber Hz. Fatıma’yı özelde günümüz kadınına ama genelde tüm insanlığa model olarak tanıtabilmek ve bugüne taşıyabilmek için çalışıyoruz. Omuzlarımıza nasıl bir yük aldığımızın farkındayız. O’nun her anıyla örnek olan yaşamını bu çağın kadınına ulaştırırken, içerdiği mesajların uygulanabilirliği konusunda o kadar güvenli ve inançlıyız ki, söylediğimiz her kelimenin arkasında duracak ve ispatlayacak gücü bu inancımızdan alıyoruz. Cahiliye denilen karanlık çağın arkasından gelen, kadın erkek demeden hakların ve sorumlulukların sadece tanımlarıyla kalmayıp, çok net pratize edilmesiyle tüm çağların sorunlarına da çözüm olan bu aydınlık döneme Asr-ı Saadet demek o kadar da şaşılacak şey değil aslında. Zulmün yerini adalete bıraktığı yerde saadetten söz edilebilir çünkü. Bugün dünyada insanlar hakları yüksek sesle konuşuyorlarsa bu hak ihlallerinin olduğunun göstergesidir. Ve bugün en çok da kadın haklarından söz edilmekteyse bunun nedeni mazlumiyetinin erkeğe göre fazla oluşundandır. Bugün insanlığın içinde bulunduğu durum, asr-ı saadet öncesi cahiliyenin farklı bir versiyonudur. Peki, o çağın karanlık döneminde neler olmuştu? Ben, birçok hakların ihlal edildiği, her türlü mazlumiyetin normalleştiği -dolayısıyla mazlumun çoğunluk olduğu bu dönemde- bugünkü konumuz gereği kadınlar cephesindeki duruma kısaca değineceğim ve Hz. Fatıma’nın asr-ı saadetteki konumundan bahsedeceğim. Öncelikle -Kur’an-ı Kerim’de de belirtildiği gibi- karanlık çağın kız çocuklarına reva gördüğü muamele; kız çocukları diri diri gömülmekteydi... İlk kız evladı dışındaki kız çocuklarının, babası tarafından “dayına götürüyorum” veya “oyun 181 oymamaya gidiyoruz” diye kandırılarak, daha önce kazılıp hazırlanmış bir çukura diri diri, ağlaya ağlaya gömülmesi bu çağın karanlığının bir yüzüydü. İkincisi kadınların bir mal gibi değerlendirilmesi, hatta borca karşılık alınıp satılabilmesiydi... Yine o dönemin başka bir uygulaması; bir kadının bir kaç kocasının olması, dolayısıyla neslin karışık ve güvenilir olmamasıydı. Bu kocalardan biri kadını alıkoyarsa, kadının hakkını savunacak ya da hakkını arayacak bir merci yoktu. Kadın bedenine bir meta gibi bakılıyor ve ondan faydalanılıyordu. Kadın cinsel bir obje olarak algılanıyor ve kadınlar da kendilerini böyle ifade ediyorlardı. Kısaca bu karanlık çağın kadınlar açısından en belirgin özelliği, kadının insan yerine koyulmamasıydı. Bir erkeğin mülkleri arasında sıralamada hayvandan bile daha aşağıda değerlendiriliyordu. Böyle bir yapılanmada elbette ki kadına hiçbir zaman bir fikir sorulmaz, istişare edilmezdi. Kadın fikir üretemez, görüş açıklayamazdı. Erkeğin gölgesinde, onun izin verdiği kadar sosyal hayatın içinde bulunabilirdi. Sosyal hayat ile ilgili talepleri olsa dahi ciddiye alınmazdı. Aslında bu karanlık çağın sadece kadınlara değil, toplumun her kesimine haksızlık yaptığı ortadaydı... Kadınlara, çocuklara, kölelere, hatta fakir ve güçsüz erkeklere, arkasında kabile desteği (ekonomik, sosyal ve siyasi destek) olmayan herkes istismara açıktı. Tabi bu güçsüzler arasında en fazla kadın hakları ihlal ediliyordu. Çünkü onların ne maddi gücü, ne de kuvvetli bileği vardı. Bir kaç istisna hariç... ekonomik hayatın içinde olmak onlar için bir hayaldi. Bahsettiğimiz istisnalardan biri Hatice annemizdi. Sosyal hayatın içinde konumlanmanın fizikî ve maddî güç üzerinden şekillendiği bir toplumda elbette ki her iki unsurdan yoksun olan kadın, daha fazla mağdur olmuştur. 182 İşte bu karanlık çağın ardından, Hz. Muhammed’in (s.a.a) gelişiyle tüm istismara açık olan kesimler yavaş yavaş haklarını almaya ve kullanmaya başladılar. Tabii ki kadınlar daha önceleri hakları ihlal edilmiş ve haklarına yeni yeni kavuşanlar içinde çoğunluğu teşkil ediyordu. Kadınlar haklarını kullanmaya başladığında bir iki cılız sesten başka tepki gelmemişti. Bunun en önemli sebebi Rahmet Peygamberi olan Hz. Muhammed (s.a.a) bu hakların uygulanışını bizzat kendi evinden, eşlerinden ve biricik kızı Hz. Fatıma’dan başlatmasıydı. Hz. Fatıma ve babasının ilişkisine geçmeden önce cahiliye dönemi kadının konumunu bu kadar detaylı açıklamamın nedeni, günümüz dünyasının kadınların içinde bulunduğu koşullarla benzerlikleri göstermek içindir. İlk bakışta bugün modern dünyanın kadın algısıyla çok da benzerlik yokmuş gibi görünse de, pratikte kadının aynı mağduriyetleri yaşadığını müşahede ediyoruz. Evet, günümüzde görünürde köle, cariye gibi tanımlamalar yoktur, kadınların eşitliğinden söz edilmekte, onların ekonomik bağımsızlığına vurgular yapılmaktadır. Bu yaldızlı sunum ne yazık ki İslam ülkelerinde de kadınlarımızın gözlerini kamaştırıp, gerçekleri görmelerini engellemektedir. Bugün kadın cariye değildir, ama dünyada 30 milyon kadın cinsel köle olarak devletlerin meşru mekânlarında çalışmaya zorlanmaktadır. Dünyada her yıl 500 bin kadın ve çocuk bu kölelik için kaçırılmaktadır. Evet, bugün kız çocukları diri diri toprağa gömülmüyor, ancak 30 milyon cinsel kölenin yarısı 18 yaşından küçüktür, yani çocuktur. Evet, bugün kız çocukları diri diri toprağa gömülmüyor, ama yeryüzünde her gün binlerce çocuk ya açlıktan ya da silahlarla öldürülüyor. Binlercesi de istismar ediliyor. Birkaç istatistikî rakam bile kadının bugün maruz kaldığı istismarı, sömürüyü, zulmü göstermeye yetiyor. 183 Bizler kendimizi Müslüman olarak tanımlıyoruz. Ve gururla Peygamber'in ümmetinden olduğumuzu vurguluyoruz. Ancak Peygamber'in ümmetinden fertler olarak insanlığa taşıyacağımız mesaj konusunda nasıl bir sorumluluk yüklendiğimiz hususunda pek düşünmüyoruz. Düşünmüyoruz diyorum, çünkü şayet bu sorumluluğumuzu düşünseydik, çağın karanlığını aydınlatacak asr-ı saadet modelini insanlığa sunabilirdik. Ne yazık ki yalnızca modern dünyadaki kadın hareketlerine baktığımızda bile İslam toplumunda kadının ideal yerinin modelliğini sunamadığımızı görürüz. Çünkü bu kadın hareketlerinde alternatif olarak İslam’ın kadına verdiği haklardan söz edilmez. Aksine maalesef geleneğin katı şablonlarına hapsedilmiş bir din algısının yansımaları ile karşılaşılır. Peygamber'in Hz. Hatice ve Hz. Fatıma ile ilişkisinde ortaya çıkan “değerli” ve en önemlisi “insan” olan “kadın” görmezden gelinerek neredeyse tamamen zıt bir tablo çizilir ve bu sebeple sürekli saldırgan bir tutumla eleştiriler yapılır. Bugün Müslüman erkekler kadınlara Peygamber ve Ali gibi davranmadıkça ya da davranışlarını onlar gibi değiştirmedikçe, Müslümanların pratikte kadın konusunda bir model sunması çok zordur. Kadın ve erkek birlikte hareket etmezse, bu konuda Müslüman kadınların yapabileceği ya da başarabileceği çok şey olduğunu da düşünmüyorum. Görüldüğü üzere geçmişte ve günümüzde kadınla ilgili en temel sorun, kadın ve erkek arasındaki hiyerarşik konumlandırmadır. Bu bakış acısıyla yola çıkıldığında, kadınlar ya tepkisel bir yaklaşımla “erkeklerle her konuda eşitiz” diyerek kendi cinsiyet farklılıklarını reddeder hale geliyorlar yahut da yeteneklerini ve becerilerini abartıp bu defa da erkeği bir alt konuma indirgemeye çalışıyorlar. Bu hiyerarşik biçimlendirmenin bir başka türü de Müslüman toplumlarda görülüyor. Kadını gelenek, örf ve âdet çerçe184 vesinde sübjektif yorumlarla ortaya çıkan dinî referansları kullanarak, din adına en doğal haklarından mahrum ediyorlar. Oysa İslam kadın ve erkeği her ikisinin fıtratına göre konumlandırmıştır. Ayet-i kerimede buyurulduğu gibi kadın ve erkek birbirlerinin velileridir. Yani yardımcısıdır, yani destekçisidir, yani hayatı birlikte omuzlayan, Allah’ın emanetini birlikte koruyan, ast-üst ilişkisinin olmadığı, farklı iki cinsin birbirini tamamladığı bir ilişki tarzı içinde konumlandırmıştır. Bize göre “kadın-erkek ilişkisinde en sağlıklı konumlandırma budur” diyebiliriz. Bu bakış açısının pratiğini Hz. Peygamber, Hz. Fatıma ve Hz. Ali üçlüsünde görüyoruz. Birçok toplumun gelenek ve göreneklerinde, kız evlatlarının babasıyla ilişkisi/iletişimi çok sınırlıdır. Kız evladı isteklerini, arzularını, sıkıntılarını genellikle annesiyle ya da en yakın arkadaşıyla paylaşır. Oysa Hz. Fatıma için durum tam tersiydi. Tüm duygularını paylaştığı arkadaşı, dostu, sırdaşı olan kişi, babası Hz. Muhammed (s.a.a) idi. Aslında kadınların haklarının ya da sosyal hayatta başarısının arkasında mutlaka bir destek olmalıdır. Ben bu desteğe AİLE diyorum. Fatıma’nın sosyal hayattaki haklarını kullanmada arkasında bekârken babası, evliyken de eşi bulunuyordu. Hz. Fatıma’nın Baba’sıyla (s.a.a) ilişkisi saatlerce anlatılacak ve birçok örnekler çıkarılacak niteliktedir. Bir baba kızını ancak bu kadar sevebilir ve saygı duyabilir. Bunun dinî yönünden çok, insanî ve yaşanabilir boyutuna kısaca bakmak istiyorum. Ben bilerek baba-kız ilişkisini seçtim. Çünkü kız çocuğu ilk defa erkeği babasının şahsında tanıyor. Seviyor ya da sevmiyor. Biliyorsunuz kız evlatlarının babaya doğal bir düşkünlükleri ve sevgileri olduğu söylenir. Bu sevgiyi hem Fatıma’da hem de Peygamberimiz’de (s.a.a) bariz olarak görüyoruz. Fatıma’nın arkasında baba sevgisi ve desteğini hissetmesi, O’nun sosyal ve kişisel hayatta özgüvenli ve başarılı olmasının temel sebebi olmuştur. 185 Hz. Fatıma evlenene kadar -hicret olayı dışında- Peygamberimiz (s.a.a) O’nu bir an olsun yanından ayırmamıştır. Evlendikten sonra da evini kendi evinin bitişiğine taşımış ve O’nunla sürekli birlikte olmuşlardır. Aslında Fatıma evlenirken Peygamberimizden bir kaç sokak uzakta ev tutulmuş, orada yaşamaya başlamıştı. Peygamberimizin (s.a.a) her gün Fatıma’nın evine gidip O’nu ziyaret etmesi ve yorulmasına, sahabelerden bazıları “Ya Rasulallah Fatıma’nın evini evinin yanına taşıyalım”; bir sahabe de “ben arsamı Fatıma’nın evi için veriyorum” deyince Fatıma’nın evi Peygamber’imizin (s.a.a) evinin bitişiğine taşınmıştı. Ev yapıldıktan sonra da Peygamberimiz (s.a.a), kendi odasından Fatıma’nın odasına bir pencere açtırmıştı. Sevginin ne kadar fazla olduğunun farkında mısınız ya da farkında mıyız... Peygamberimiz (s.a.a) her gün kızının evine uğruyor, O’nu görmeden edemiyordu. Peygamberimizin (s.a.a) bu tavırları diğer Müslüman kadınlara baba-kız ilişkisinin nasıl olması yönünde harika örneklerdir. Evliliğine gelince; Hz. Fatıma’nın evliliğindeki mutluluğun temel sebeplerinden en önemlisi, “babasıyla yaşadığı sevgi ve saygı ilişkisidir” diyebiliriz. Hz. Fatıma Babasıyla (s.a.a) yaşadığı bu ilişki biçimini direkt olarak eşine, çocuklarına ve topluma yansıtmıştır. Aslında her baba kızının eşinin, çocuklarının ve toplumun nezdinde saygısının olmasından büyük bir mutluluk ve onur duyar. Ama bunun için kendisinin çok büyük bir etkisinin olduğunu ya bilmez, bilse de uygulaması zor gelir. Çünkü kız evladı “ELİNDİR” görüşü geleneksel toplumlarda çok baskındır. Kız evladı evlendikten sonra baba evinin bir evladı olmaktan çıkmış, sadece haftada ya da ayda bir sadece misafir olarak gelen biri şeklinde algılanır olmuş. Bu geleneğin dışına çıkan baba sayısının artmasını diliyorum. Müslümanların hayatlarında Usvetu'l-Hasene örneği olan Hz. Muhammed (s.a.a) baba rolüyle de dikkatle incelenmelidir. 186 Biraz daha bakalım, baba olarak Hz. Muhammed (s.a.a) nasıl davranıyordu kızına... Şunu belirtmeliyim ki, Hz. Fatıma ile babasının arasındaki sevginin tezahürü çok etkileyici ve muhteşemdir. Tüm kız çocuklarının, babalarının kendilerine böyle davranmalarını isteyeceğinden eminim. Peygamberimiz (s.a.a), kızı gelince ayağa kalkar, O’nu anlından bazen de ellerinden öper yerine oturturdu. O dönemde yaşam şartları gereği insanlar yerde ya da minderde otururlardı. Siz de takdir edersiniz ki yerde otururken kalkma refleksi göstermek koltukta otururken kalkmağa oranla daha zordur. İşte Peygamberimiz yerden ayağa kalkar ve yerine kızını oturturdu. Medine’den ayrılacağı zaman en son O’nun evine uğrar, Medine’ye gelişinde de ilk kızının evine gelirdi. Fatıma’sını öper, koklar, sonra da diğer işlerini takip ederdi. Bu tarifi zor bir mutluluk. Bu ilişkinin bitişinin acısını Hz.Fatıma Peygamberimizin (s.a.a) vefatından sonra “Bu musibet kimin başına gelseydi gündüzleri gece olurdu.” sözleriyle, yüreği yanarak açıklamıştır. Peygamberimiz (s.a.a), O’nun için sadece bir baba değildi. Anne, arkadaş, sırdaş, dost, öğretmen, başını dizine koyup sevgisini hissettiği bir sevgi meşalesi... Peygamberimiz bu sevgisinin karşılığını Fatıma daha çocukken ona Ümmü Ebiha sıfatını vererek annelik gibi yüce bir sıfatla ödüllendirmiştir… Çünkü Fatıma, Peygamberimizi tıpkı bir anne gibi koruyup gözetmeye çalışmıştır. Peygamberimiz (s.a.a), sevgili kızını aslında bu sevgi, saygı ve eğitim desteğiyle toplumdaki rollerine de hazırlamış oluyordu. Hz. Fatıma annesi Hatice annemizin vefatından sonra, Peygamberimiz (s.a.a) Fatıma’ya daha bir yakından ilgilenmiş, âdeta gözleriyle konuşur olmuşlardı. Fatıma’nın da bu sevgiyi kat kat geri verdiğini, O’nu (s.a.a) her yerde her zaman en güzel şekilde temsil ettiğini, tüm kaynaklarda gö187 rebiliriz. Bu desteğin sonucunda Peygamberimiz Fatıma için “O benden bir parçadır.” sözünü söylemiştir. Fatıma’nın çocuklarının Peygamberimizin (s.a.a) künyesiyle anılması örnekliği bile, kızına verdiği değeri, O’nun Allah nezdinde ne kadar değerli bir kadın ve aile olduğunu gösterir. Buna bağlı olarak Peygamberimizin (s.a.a) soyunun Fatıma’dan devam etmesi de bu sevginin ve saygının ayrı bir göstergesi. Kevser Suresi de bu açıdan ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gereken bir suredir. 21. y.y’ın en büyük sorunlarından birisi de, kadınlarımızın annelik rollerini benimsemede sıkıntı yaşamaları. Oysa annelik her kadının eninde sonunda tatmak istediği en yüce duygulardan biridir. Hz. Fatıma’nın babası tarafından daha çocukken verilen Ümmü Ebiha sıfatı, yani O’nun gelecekteki annelik rolünün öne çıkarılması boşuna değildir. Günümüzde annelik kavramının örselenişi ve ötelenmesi, kadınların annelik gibi özenilecek bir sıfatı kendilerine yük ve sosyal hayattaki başarılarının önünde bir engel görmeleri ve Fatıma’nın “babasının annesi” sıfatıyla ön plana çıkarılması konusu üzerinde iyi düşünülmelidir. Peygamberimizin (s.a.a) kızına gösterdiği bu ihtimam ümmete bir mesajdır. Bu mesajı algılamayanlar ya da yanlış yorumlayanlar yüzünden biz bugün bu savunmaları ve delilleri sunmak zorunda kalıyoruz. Peygamberimizin kızıyla yaşadığı bu iletişimi hiç bir tarihçi inkâr edemediğine göre bu örneklemenin özellikle İslam ülkelerinde yaygınlaştırılması ve bizzat görülmesi gerekir. Fatıma’yla babasının ilişkilerinden bu kadar bahsetmemin sebebi kız evladı olarak hakların kullanımını ilk önce babaların kısıtlaması veya engel olmalarıdır. Ama Hz. Muhammed’in (s.a.a) kızıyla yaşadığı bu davranış biçimleri Müslüman bir babaya ciddi bir uyarıdır. Ve bir babanın örnek alması gereken davranış biçimidir. 188 Biraz da Fatıma-Ali evliliğine ve Fatıma’nın evlendikten sonraki haklarını kullanmasına bakalım. Hz. Fatıma’nın Hz. Ali ile evliliği ve karı-koca ilişkisi, maalesef yanlı aktarım sebebiyle bugünün dindar kızları için her zaman bir tehdit unsuru olagelmiştir. Fatıma’nın kayıtsız şartsız Ali’ye itaati sürekli ön planda vurgulanmış, Fatıma’nın Ali’ye sevgi ve saygıdan değil de sırf erkek olması dolayısıyla itaat ediyor olduğu gibi bir yanılsamaya sebep olunmuştur. Oysa bu Ehlibeyt ailesinin evindeki sevgi, saygı, hoşgörü, yardımlaşma, tevazu, utanma, edep, sosyal hayata katkıda bulunmak için birbirini destekleme, birbirlerinin hem dünyevi hem uhrevi başarıları için motive etme gibi daha sayamayacağımız birçok davranışı, bunlar dolayısıyla mutluluğun her an yaşandığı bir aileyi, “kocasına sormadan adımını dışarı atmazdı” cümlesine indirgiyoruz. Oysa Fatıma’nın sosyal hayattaki başarılarından birkaç tanesine bile bakmamız, bu konudaki özgürlüğünün ne olduğunu gösterir. Mesela Fatıma savaşlarda yaralıları tedavi eden, kadınların idaresinden sorumlu âdeta klinik şefi gibiydi. Acaba sosyal hayata çıkamayan biri bu organizeyi-idareyi nasıl yapabilir. Uhud Savaşı’nda mübarek babasının yanağındaki yarayı Ali, Ebuzer, Selman, Miktad ve birkaç sahabe Peygamberimizin (s.a.a) başında bulunmasına rağmen, Fatıma, akan kanı durdurmak suretiyle tedavi etmiştir. Şimdi bazı kardeşlerimiz bu tip örneklerin Fatıma’ya ilahi bir yetenek olarak verildiğini söyleyebilirler, ben de buna inanırım. Ama sıradan bir kadın da bu yetenekleri Fatıma’dan örnekleyerek geliştirebilir. Yani bir eğitim sürecinin olması gerekir. Her kadın böyle bir ilahi yardıma mazhar olmayabilir. Hz. Fatıma, hemen hemen tüm savaşlarda bu görevi sürdürmüştür. Mekke’nin fethinde babasının yanında İslam ordusuyla Mekke’ye ilk girenlerin arasında da Fatıma vardı. 189 O sırada evli bir kadındı. Hz. Fatıma hicretin 2. yılında evlenmiştir. Dolayısıyla Peygamberimizin (s.a.a) vefatına kadar olan son 8 yıl boyunca evli bir kadın olarak tüm savaşlarda görev almıştır. Medine’ye Peygamberimizle görüşmeye gelen yabancı devlet başkanlarının eşlerini karşılayan ve onları ağırlayan da Hz. Fatıma idi. Adeta Uluslararası diplomat gibi çalışan bir kadındı. Medineli kadınların eğitiminden sorumlu ve onların sorularını soracağı öğretmen kadın da Fatıma idi. Tabi bu görevleri yaparken hem babasından (s.a.a) evli bir kadın olarak da eşinden aldığı desteği kimse göz ardı edemez. Fatıma’nın kullandığı hakları ne babası ne de eşi yasaklamıştır. Bilakis destek olmuşlardır. Peygamberimizin (s.a.a) vefatından sonra Fedek arazisi yüzünden Hz. Ebubekir ile mücadelesinde, Hz. Ali kendisine asla müdahale etmemiştir. Hz. Fatıma İslam ülkesinin yöneticisi ile “Babamdan kalan mirasıma el koyamazsınız” diye sonuna kadar mücadele etmiş Fedek arazisi kendisine verilmeyince de ciddi bir muhalefet başlatmıştır. Buradan şunu da çıkarabiliriz. Bir kız evladı babasının kendisine verdiği miras gibi algılanan hakkı için mücadele ediyor. Bu ülkemizin birçok yerinde görülen kız evlada miras verilmez düşüncesinin Fatıma ile pratikten örneklemeyle aslında yok oluyor. Yine Peygamberimizin (s.a.a) vefatından sonra yaşanan bazı üzücü olaylar ve farklı birçok konu hakkında Mescid-i Nebevî’de erkek ve kadın sahabelerin tümünün katıldığı mecliste muhteşem denecek seviyede iki önemli hutbe-konuşma yapmıştır. Hz. Fatıma’nın haklarını kullanmasında Hz. Ali karşı çıkmadığı veya engellemediği gibi, Fatıma’ya sonuna kadar destek olmuştur. Bugün birçok dindar eş hanımlarının haklarını dinî delil göstererek kullanmasına müsaade etmiyor. 190 Hz. Ali’nin Hz. Fatıma’ya bu kadar destek olması sanki günümüzde yaşanacak bu davranış biçimlerinin ne kadar yanlış olduğunu gösteriyor adeta. Bu yaşananların en önemli sebeplerinden biri de Peygamberimiz (s.a.a) kızı vasıtasıyla Müslüman kadın modelini topluma gösteriyordu. Yukarıda saydığımız örnekler Hz. Fatıma’nın hayatından sadece bir kaç örnektir. Bu örnekler bile kadının sosyal hayattaki haklarını kullanmasında ne kadar ileri seviyede olduğunun da göstergesidir. Müslüman kadınlar için Hz. Fatıma’nın hayatı sosyal hayattaki hakların kullanımı için büyük bir delilidir. Hz. Fatıma Platformu'nun en büyük amaçlarından biri Fatıma’nın hayatının her yönünün incelenmesi ve günümüze pratize edilmesi için bu örneklerin gün yüzüne çıkarılmasıdır. Dünyadaki tüm haksızlığa uğrayan kesimlerde olduğu gibi, kadınlar da haklarını almak için dünya kurulalı beri mücadele etmişlerdir. Bu mücadeleye bir örnek, 19.y.y’ın başında tüm dünyada fazlasıyla karşılık bulmuş âdeta kadınlar için bir kurtuluş gemisi gibi düşünülen Feminist akımdır. 21.y.y’a geldiğimizde, kadınlara çok şey vaat ettiği halde bu vaatleri gerçekleşmemiştir. Ama halen popülaritesi sürmektedir. Yine de maalesef bugün dünyada kadınların en çok rağbet ettiği akım olmaya devam ediyor. Bunun en büyük sebebi, dünya çapında çok iyi örgütlenmeleri ve kadınların önemli yaralarına parmak basmalarıdır diyebiliriz. Bir tek örnek vereceğim. “Kadına şiddete hayır.” sloganı her kesimden karşılık bulan bir slogandır. Ve bu slogan onlar tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. Bu ve benzeri kadın hareketinin dünya üzerinde yayılabilmelerine rağmen son tahlilde başarılı olamamasının asıl sebebi, bence kadının hak mücadelesinde tek başına olmasıdır. Biz Müslümanlar kadın hakkından ne zaman hangi konuda bahsetsek, muhakkak ya o haklar bize yaratıcı tarafından verilmiş yada Peygamberimiz (s.a.a) o konuyu açıklığa kavuştur191 muştur. Bizler bu hakları kullanmada aslında çok daha başarılı olabiliriz. Nasıl mı? Birincisi biraz önce söylediğim gibi haklarımız bize yaratıcı tarafından verilmiş. Zaten olmayan hakları talep etmiyoruz. İkincisi arkamızda bizi destekleyen babamız yani Fatıma’yı her an destekleyen Hz. Muhammed (s.a.a) gibi ve eşimiz Fatıma’nın her an arkasından duran Hz. Ali gibi yardımcılarımız olursa, bu konu Müslümanlar için büyük ölçüde bir handikap olmaktan çıkar diye düşünüyorum. Aslında yüzyılımızda şu nokta çok daha açık ve net görülmektedir. Bugün Feminist ve eşitlikçi akımın çok yaygın ve baskın olduğu Batı dünyası mutsuz kadınlarla doludur. (“İslam dünyasında kadınlar çok mutludur.” manasına gelmemeli bu söz.) Batı’da bugün aile müessesesi bitmiş olduğundan, aileyi kurtarmak ve yeniden eski konumuna getirmek için Batı dünyasındaki herkes bu konuda çok yoğun çalışma yapmaktadır, diyebiliriz. Henüz İslam âleminde aile müessesesi en azından Batı’daki kadar yıpranmamıştır. Bu aile kurumundan bir şekilde faydalanmamız ve ailenin önemini ön plan çıkarmamız gerekiyor. Kadınların kendilerine Yaratıcı tarafından verilen hakları kullanmaları için arkalarında onları destekleyen güçlü bir ailenin olması, bu hakların hayata yansıyabilmesi için mutlaka gerekir diye düşünüyorum. Bizler İslam dünyasındaki haklarını sosyal hayatta kullanan ve başarılı olan kadınlarımıza baktığımızda bile bunu bariz olarak görürüz. Bu kadınların arkalarında aileleri vardır. Sonuç olarak pratikte bu kadar açık ve net örnekliği bulunan kadın konusu neden İslam dünyasının yumuşak karnı olarak algılanıyor? İslam’ın kadına bunca hak verdiğini söylüyoruz ve bunu onlarca madde ile de ifade ediyoruz. Ama nedense günümüz dünyasında kadın hakları mücadelesinde İslam dünyası bunu pratikte göstermeyip, kendini ifade etmekte yetersiz kalıyor. Dünya kadınlarına çözüm sunmaktan öte sürekli savunmada kalıyoruz. 192 İslam’ın evrensel din olduğuna inanan bizler, 21.y.y. kadınlarının sorunlarına da geçmişte uygulanan pratik örneklerden yola çıkarak çözüm üretileceğini düşünüyorum. Bunun için en iyi örneğin Hz. Fatıma olduğuna inanıyorum. Bu çözüme katkıda bulunacak ve önderlik edecek olanlar âlimler ve aydınlar olmalıdır. Bu hakların kullanılmasında da İslam ülkelerinin idarecilerine büyük sorumluluk düşmektedir. Kadınların bu hakları, kişisel ve sosyal hayatta kullanmaları kanunlarla koruma altına alınmalıdır. Kadınların annelik rolü unutulmamalı, çalışma hayatı ona göre düzenlenmelidir. Kadının anne olarak çocuğu ile daha fazla beraber olması bir hak olarak kabul edilmeli ve bu yönde çalışma hayatı düzenlenmelidir. Sorunun çözülmesi için, kadına hak olarak verilen bazı hükümlerin, çağımız koşullarına uygun yorumlanıp, pratiğe aktarılması gerekmektedir. Çünkü İslam dünyasında sosyal hayatın kurallarını içtihat yoluyla düzenleyen genellikle erkeklerdir. Kadınlar bu düzenlemede tek başlarına mücadele edemezler. Zaten bunu da pratikte görüyoruz. İnsanlar yüzyıllardır “insan hakları” için mücadele etmişlerdir ve görünen o ki mücadeleye de devam edeceklerdir. Bu mücadelenin içinde en fazla kadınların olduğu bir gerçek. Kadınıyla erkeğiyle herkes sorumluluklarını yerine getirirse, hak arayışlarına da gerek kalmaz diye düşünüyorum. Haklar için mücadele verildiği kadar, sorumluluklar için de mücadele verilmesinin, İslam toplumlarını daha iyi seviyeye çıkaracağına inanıyorum. (Bu Tebliğ, 2010 Uluslararası “Kadın Hakları, Sorunları Ve Sorumlulukları Sempozyumu"nda sunulmuştur.) 193 Fatıma’nın Örtüleri Sibel Eraslan Birinci Örtü: Rıza Örtüsü: "Ve sizi sarsmasın diye, arza yerinden oynatılmaz dağlar ve yolunuzu bulasınız diye nehirler yerleştirdi, ve daha nice işaretler, sözgelimi yıldızlar ki onlarla da insanlar yollarını bulmakta." (Nahl:15) Dağlar, nehirler ve yıldızlar… İnsanlara yollarını buldurtan işaretler… Nehirler nereye akar hiç düşündünüz mü? Nehirler, özledikleri yere akarlar derim, ben olsam… Burada sözünü ettiğimiz Fatıma, doğduğu günden beri bizzat içinde yaşadığı mücadelelerle dolu bir Resul hayatının en yakın tanığıdır, önce bunun altını çizelim: En yakın tanık… Küçük yaşta annesizliği öğrenen, gayretli bir evlat olarak Fatıma, kendisi gibi bir yetim olan babasına, hayatının her safhasında destek olmuş bir kız çocuğudur. Risaletin en yakın tanığı olarak Fatıma, babasının tabi tutulduğu her türlü tecrit, boykot ve toplumsal dışlamanın yanı sıra, hayati tehlike altında sürdürdüğü kısa ömründe, babasıyla aynı imtihana kayıtlı, değişmez bir talebesidir İslam’ın… 194 Onlar, hep aynı takımdaydı ve hiç yorulmadılar… Hiç usanmadılar, hiç bıkmadılar ve birer nehir gibi aşk tempoları hiç eksilmeden aktılar, aktılar… Her kadının hayatından, dönem dönem değişik örtüler, değişik örtünme deneyimleri geçer… Fatıma’nın hayatındaki ilk örtülerden birisi, öyle zannediyorum ki rıza örtüsüdür. O, gözünü açtığı günden beri, tüm derdi insanlara Hakkı tebliğ etmek olan bir babayı, rikkatle takip ederek, destek olarak ve yaşadığı tüm yoksunluk ve güçlüklere mertçe göğüs gererek geçirdi ömrünü. Bir perde gibi çekti kendini, babasının etrafına… Kol oldu… Kanat oldu… Kana basılı tütün gibi, ser verdi sırrını vermedi… Fatıma, hep razı oldu… Boykotu, işkenceleri, hakareti, yoksulluğu, açlığı, dışlanmayı, sürgünü, mülteciliği, savaşı, ölümleri ve ayrılıkları bizzat yaşayarak geçmiş hayatında, bizler onu ne kadarıyla tanıyabiliyoruz? Bazen böyle olur işte: O kadar aşikârca var olan şey, her nasılsa bütün debdebesiyle gizlenir… Teneffüs ettiğimiz hava gibi… Bizi sarar sarmalar, her yanımızı doldurur da, gören olmamıştır henüz onun yüzünü… Havadan sudan işte deriz… Hâlbuki değil bir saniye, bir an bile olmasaydı hava ve su… Hangimiz devam edebilirdik hayatımıza… Havada sudan deriz… Geçeriz de aslında geçemeyiz… Fatıma; hava… Fatıma; su… Fatıma; hayat verdiği halde, öne çıkmayan, öne çıkmamaya razı olmuş; sessizliğin sesi Fatıma… Nerede o? Bilen, tanıyan var mı hakkınca? Hatalarımız, tembelliklerimiz, alışkanlıklarımız ve hiç uy195 kudan kaldırmadığımız hayatımızda, dinimiz için ömürlerini adamış bu insanların ne kadar yeri var? Siyasetlerin ve siyaset adına dil yutmaların hâkim olduğu, gemisini kurtaran herkesin kendisini kaptan ilân ettiği, sahte kahramanların dünyasındayız… İslam dini için; gariplerle geldi ve gariplerle gidecek şeklindeki yaygın öngörüyü doğrulamakla geçiyor neredeyse her günümüz… Din; sanki yaşayan ve diri bir şey değil de bazı kıymetli gecelerde avuçlarımıza dökülen gülsuyu kadar ilginç ya da yıllar önce kaybettiğimiz uzak akrabalara ait eski fotoğraflar kadar solgun veya kabir ziyaretleri gibi serin ve kederli… Ama ne olursa olsun, nabzı durmaya yakın bir yerlerde, ağır ağır seğiren ve ölümden başka hiçbir şeye itibar etmeyen, ihtiyar bir duvar saati gibi, bizim nezdimizde din… Biz onu; iğne oyası kundaklar içinde sarıp sarmalayarak çıkarttığımız raflardan ve güzel kokmasını ümit ettiğimiz o naftalin torbacıklarının arasından, odaya ve hayata indirmek zorundayız. Onu; kutsal olduğu için çıkardığımız kütüphanelerin o en yüksek ve erişilmez gözlerinde, daha ne kadar erteleyeceğiz? Kutsamanın ıskalamaya dönüştüğü bu evrede, dini çağımıza tekrardan çağırmayı nasıl başaracağız? Ölümden ölüme hatırlanan bir din, ancak mezarlıklarda okunan bir kitap ve hayatın peyderpey dışına itilmiş bir ahiret bilgisi ile Fatıma’yı bulmak, onu aramak ve onu özlemek ne kadar da zor… Peygamberler, dinin hayatla olan bağını kurabilmek için elçilik yaptılar oysa... Bizler, son peygamberin tamamladığı bir dinin; "Allah katında İslam"’ olan ilahi öğretinin mensupları olarak biliyoruz ki; Hz. Muhammed’den (s.a.v) sonra bir elçi daha gelmeyecek… Bu bağlamda Elçi’nin (s.a.v) hayatı, din-insan (Allahkul) ilişkisini anlama konusunda, elimizdeki en hayati 196 imkânlardan birisidir. Elçi'nin (s.a.v) şahitlerini önemsememiz de bu yüzden, onlara beslediğimiz muhabbet ve hürmet de bundan… Fatıma Zehra dediğimiz kişi; Resul’ün (s.a.v) hayatının en yakın şahitlerindendir… Eşi Hz. Ali ve evlatları ile en zorlu imtihanlara gönül vermiş insanlardır onlar… Onlar, insanlar arasında en yoğun imtihanlarla sınandığı bizzat Allah tarafından beyan edilen Resul’ün (s.a.v) yanında, onunla aynı imtihanlara ve zorlu şartlara tabi olarak yaşamayı başaran, sade ama gayretli insanlardı. Onları, tüm bu sadelikleri içinden kahramanlar olarak çıkaran şeyse; şüphesiz ki Allah’a ve Peygamber'ine olan sadakatleri, sabır ve tahammülleriydi… Eğer cidden sevip, gönülden rızayla ve aşkla bağlanmış olmasalardı, davalarında sadık kalamazlardı. Allah onlardan razı olsun… Biz burada; üstün merhameti ile aziz babasına analık ettiği söylenen bir kız evlattan, "babasının anası": Fatıma Zehra’dan bahsediyoruz… O, ahir zamanın tüm zifiri karanlıkları arasında parlayarak bize yol gösteren bir yıldıza benziyor… Efendimiz (s.a.v), bir gün sahabelerden birine "Fatıma hasta, benimle birlikte onu ziyarete gelir misin?" diye sorar. Sahabe memnuniyetle kabul eder, beraberce yürürler. Peygamber (s.a.v), kapının önünde selam verir kızına ve "yanımdakiyle beraber, içeri girebilir miyiz?" der. Fatıma, babasına yanındakinin kim olduğunu sorar, zira üzerinde kendisini tam anlamıyla setredecek bir örtüsü yoktur. Efendimiz (s.a.v), kapının önünden kızına nasıl örtünmesi gerektiğini anlatır; "onu şöyle şöyle yap" diyerek tarif eder. Giysisini bu şekilde düzenleyen Fatıma’nın bu sefer de başı açık kalmıştır. "Başımı örtecek bir şey yok!" der Fatıma. Resulullah (s.a.v), üzerindeki aşınmış ve solgun bir örtüyü, kapı aralığından içeri doğru uzatır. Örtünen Fatıma, misafirleri içeri alır. "Kendini nasıl hissediyorsun evladım?" diye sorar ciğer paresine babası (s.a.v)… Fatıma, birkaç gündür ağzına ekmek dahi koymamıştır. "Ağrım var ey 197 babam, devamlı olarak da artıyor." diye cevap verir. Bunun üzerine Resulullah (s.a.v); "dünya ve ahirette kadınların hanımefendisi olmaya razı değil misin (evladım)?" diye sorar… (Ebu Nuaym, Hilye, c:2, s:42) Kral kızı değildir o… Kâinatın Efendisi’nin kızıdır. Çoğu günlerini aç geçiren, zaman zaman üzerine giyecek giysi konusunda dahi sıkıntı çeken, ama tüm zorluk ve yoksunluklara karşı rızayla göğüs geren bir İslam kadını… Örtüsü ve giysisi, Allah rızası olan bir Fatıma’dan söz ediyoruz… İkinci Örtü: Ebrar Örtüsü: "Sevdiklerinizden harcamadıkça, Birr’e ( yüksek iyilik ve erdem mertebesi) ulaşamazsınız. Ve Allah, her ne harcarsanız haberdardır." ( Al-i İmrân: 92) Hz. Peygamber (s.a.v) ve ailesi, kızı ve Ehli Beyt’i… Onlar; fazlaca sahip olduklarından, artırıp biriktirdiklerinden değil, yaşamaları için zaruri olandan feragat ettiler… Fazlalıklarından ve yüklerinden değil, canlarından çıkarıp verdiler… Fatıma’nın yukarıda bahsettiğimiz, kendisine yetmeyen solgun örtüsü ile ilgili benzer bir anlatım da Kütüb-i Sitte’de, Sohbet Bölümü’nde, 3437 No ile kayıtlı Enes rivayetiyle verilir: "Resulullah (av) Fatıma’ya bir köle getirdi. Bunu, ona hibe etmişti. Hz. Fatıma’nın üzerinde, çok da uzun olmayan bir elbise vardı, elbiseyi başına çekecek olsa, ucu ayaklarına ulaşmıyordu. Elbisesiyle ayaklarını örtecek olsa, üst ucu başına yetişmiyordu. Resulullah (s.a.v), kızının örtünme konusunda maruz kaldığı sıkıntıyı görünce: "Ey kızım, bu kıyafette olmanın sana bir mahzuru yok. Zira karşındakiler baban ve kölendir." diyerek onu, müşkülattan kurtarmıştır… 198 Fatıma, bir hükümdar kızı ya da prens eşi değildir. Fatıma, İslam toplumu Önderi’nin kızıdır. Ki o Önder (s.a.v), toplumun yaşamakta olduğu hiçbir sıkıntıdan azade değildir, hatta cemiyetin çektiği sıkıntıların en şiddetlisine göğüs germektedir Peygamber (s.a.v) ve ailesi… Onlar, rıza ve cesaretle karşıladılar tüm fakru zaruretleri… Kızına değen her zorluk sonrasında sorardı Efendimiz (s.a.v); "Fatıma, kızım, cennetin hanımefendisi olmaya razı değil mizin?" Fatıma; çok sevilendi… Fatıma, haddizatında; verilendi… "Sevdiklerinizden vermedikçe, infak etmedikçe…" diyordu ya Rabbimiz… Fatıma; infak edilendi… "Gerçek erdem sahibi onlardır ki; sözlerini yerine getirirler. Ve şiddeti yayılıp genişleyen bir Gün’ün korkusunu duyarlar. Onlar, içleri çektiği halde yemeklerini, yoksullara, yetimlere ve tutsaklara verirler. Ve kendi kendilerine konuşurlar: Biz sizi sadece Allah rızası için doyuruyoruz. Sizden ne bir karşılık ne de teşekkür bekliyoruz." (İnsan: 7-10) Yüzleri solgun düşenlerdendi onlar… Onlar açlığın soldurduğu benizlerini; infak, sadaka ve dayanışmayla aydınlatan, ince kalpli kimselerdi. Allah rızası ve Allah için merhamet, onların kalbini şeffaf bir tül kadar inceltmişti. Yukarıdaki ayetler, bizlere erdemli olmaya dair hakikatin, infak ve paylaşımdan geçtiğini anlatıyor. el-Vahidi’nin "Tefsirü’l-Basit" adlı eserinde, bu ayetlerle ilintili olarak, bir kıssadan bahsedilir… Hz. Ali, evlatları Hasan ve Hüseyin hastalandığında, bazı sahabelerin tavsiyesiyle Allah’a bir adakta bulunur. Sonrasında, üç gün oruç tutmaya niyetlenirler tüm aile… Oysa evde yiyecek hiçbir şey yoktur. 199 Hz. Ali, bir rivayete göre borç alarak, diğer bir anlatıma göre ise çalışıp kazanarak, üç sa’ arpa bulur getirir evine… Bundan ekmek yaparlar. Tam iftar vakti oruç açacakken, bir fakir gelir, kapılarını çalar ve onlara "açım" der… Onlar da yemeklerini ona verip, kendileri sadece su içerek yatarlar. İkinci akşam olup, tam iftar açacaklarken, bu sefer de kapıyı bir yetim çalar, onun da karnı açtır, yemeği bu sefer de ona verirler. Üçüncü akşam vakti ise bir tutsak çıkagelir, bu sefer de o açtır ve o yemek ister. Gene aç kalmışlardır. Ertesi sabah, Hz. Ali, Hasan ve Hüseyin’in ellerinden tutarak Allah Resulü'ne (s.a.v) giderler. Üçünün de hali perişandır. Durumu Resul’e (s.a.v) anlatırlar. Beraberce Fatıma’nın yanına vardıklarında, onu açlıktan odanın bir köşesine kıvrılmış yatıyor bulurlar. Bu hali görünce Efendimiz (s.a.v), çok müteessir olmuştur. Akabinde Cebrail gelerek ona; "Allah, sizi Ehl-i Beyt’inizden dolayı tebrik ediyor." diyerek ona İnsan Suresi’nin yukarıdaki ayetlerini okumuş… Zemahşeri, Razi ve Nişaburi de bu kıssayı, bu şekilde aktarıyorlar. Üstad Mevdudi’nin, bu anlatılara yönelik bazı eleştirileri olmakla birlikte, kıssayı, her ne kadar senet açısından zayıf bulsa da, ayeti anlama bakımından değerli bulur ve zikreder. Mevdudi; bu tip kıssa anlatıları konusunda çok hassas davranmış bir âlimdir. Kıssaların, ayetlerin yerine ikame edilmesini elbette hiç kimse vicdanlarına sığdıramaz. Bununla birlikte, söz gelimi İbn Teymiyye’ye göre bu tip anlatımlar, salt ayetlerin nüzul sebebini anlamamıza yönelik olmayıp, sahabe tarafından ayete uygun davranışlara örnek olarak da anlatılmış olabilirler ve bu açıdan kıymet taşırlar… Her halükârda, Ehlibeyt’in infak konusundaki bu faziletli davranış örneği, tüm gelecek zamanlara, emsal teşkil eder. Bu ayet ve onun açılımı bağlamında aktarılan tarihî olaylar, hepimizi "erdemli davranmaya" çağırıyor… 200 Hz. Fatıma, işte böylesi yüksek bir "İnfak Dersi" talebesiydi. O, örtüsü ebrar (gerçek ve üstüne iyilikler mertebesi) olan soylu ve hamiyetperver bir kadındı… Allah onlardan razı olsun… Üçüncü Örtü: Cihad Örtüsü: "Mü’min erkeklerle mü’min kadınlar, birbirlerinin velisidir (koruyucusudur). İyi ve doğru olanın yapılmasını emreder, kötü ve zararlı olanın yapılmasından sakındırırlar, namazları dosdoğru kılar, zekâtı verirler, Allah ve resulüne itaat ederler. İşte Allah, onları rahmetiyle kuşatacaktır, Allah Aziz ve Hakim’dir…" (Tevbe: 71) Bir yürek devrimiydi, İslam davetiyle başlayan… İslamiyete girişle, düne kadar üzerinde hiç düşünmedikleri, ayrıntıları fark eder olmuştu insanlar… Bir kaptan bir kaba akıtılmışlardı sanki… Kalplerine basılı ağır taşlar kalkınca, hafifleyivermişlerdi… Üzerlerinden yük kalkmış gibi hafif… Tüy gibi hafif… Işık yanmış, her yan aydınlanmıştı… Mekkeliler, Kur’an aydınlığında yaşadıkları zihinsel dönüşümle bambaşka insanlar haline geliyorlardı… O döneme kadar, insandan sayılmayan kadınlar ve güçsüzler, dinin apaçık ve sorumluluk sahibi muhatabıydı artık… Yukarıda bahsettiğimiz ayet de bu gerçeği vurguluyor ve sözünü tüm zamanlara söyleyen evrensel bir hakikatin altını çiziyor: "Mü’min erkekler ve mü’min kadınlar, birbirlerinin velisi"; dostu, taraftarı, arkadaşı, koruyucusu, destekleyicisidirler… Savaşta ve hazarda, zenginlikte ve yoksullukta, itibarda ve zayıflıkta, birbirlerinden haberdar ve sahiplenici olmakla mükelleftir kadınlarla erkekler… 201 Mü’minler, birbirlerine sırtlarını dönme lüksü olmayan bir topluluktur. Aksi takdirde, birbirlerinden kopup, ümmet şuuru içinde dayanışmazlarsa sonuç tam bir felaket olacaktır. "Kafirler, birbirleriyle müttefiktir. Siz de birbirinizle öyle ittifak içinde olmadıkça, yeryüzünde fitne ve büyük bir karışıklık baş gösterecektir." (Enfal: 73) Asrımızın birbirinden kopmuş ve birbirinin dertlerinden çözülmüş İslam toplumları, büyük sömürü ve katliamlar karşısında, sistemli bir şekilde yok edilmekteler… Halbuki İslam toplumlarının, kederde ve sevinçte, birbirinden haberdar olup, birbiriyle müttefik olmaları gerektiği, Kur’anda apaçık zikrediliyor. Allah Teala; Enfal 73’te İslam toplumlarına genel olarak verdiği dayanışma ödevini, Tevbe 21’de, kişisel bazda mü’min erkeklerle mü’min kadınlara yüklemektedir… Allah karşısındaki konumunu "iman eden kul" olarak belirleyen kadın-erkek, tüm mü’minler, İslam ümmetini teşkil ederler. Dolayısıyla; Allah ve kul kavramlarından sonra, İslam Dini’nin en önemli tanımlarından üçüncüsü çıkar karşımıza: Ümmet… Hz. Peygamber’in (s.a.v) daveti, birinci aşamada insanları bir ve tek olan "Allah"a çağırıyor. İkinci olarak; Allah’ın nazarında her birimizin kimliğini, "kul" olarak tarif ediyor. Davetin üçüncü anlam aşamasında; "kulluk bilinci" gereği bir toplumsallaşmadan söz edilerek, "ümmet" şuuruna ulaşılıyor... Müslümanın kendi kalbi ve zihninden başlayarak tüm çevresel ilişkilerine verdiği anlam, Allah ile fert, Allah ile toplum ilişkisini manalandırmasına sebep olur. Bahsettiğimiz bu olgu; Müslümanın hayat görüşüdür… Bu; kadın erkek, her birimizin yükümlülüğü ve imkânıdır… Günümüzde seküler ve rasyonalist bakış açısının, İslam dini üzerinden ürettiği fobi, İslam Dini’nin sahip olduğu bu 202 hayata bakış açısından, hayatın bizatihi içinde oluşundan kaynaklanmaktadır. Hiç kimsenin atıl ve fazlalık olarak telakki edilmediği, kadın erkek, zengin fakir, güçlü zayıf, ihtiyar hatta çocukların dahi dışlanmadığı, tam tersine aktif fertler olarak katılıma davet edildiği, yaşayan bir dindir İslam… Biz burada Hz. Fatıma üzerinden; İslam kadınlarının, sadece barış ve refah günlerinin değil, zorluk, mücadele ve savaş günlerinin de göğüsleyicisi olduklarını vurgulamak isteriz… Bu cümleyle geleneksel kadın ve anne kimliğinden duyduğumuz bir eksikliği dile getirmiyoruz… Tam tersine, onlar, sadece kendi çocuklarının değil, toplumun anneleri olmuştur… Savaşta ve barışta, iyi günde zor günde, evin direğidir Fatıma… Evin direği olan, aslında evin bizatihi kendisi de değil midir? Hz. Fatıma ile ilgili olarak yaptığımız okumalarda, ne yazık ki Peygamber kızı Fatıma ile ilgili bilgilerin kısıtlı olduğunu gördük... Gerçi elimizdeki mevcut bilgilerin azlığı, onun hayatının kısa sürmüş olmasıyla da ilgilidir. Fatıma Zehra; yaklaşık yirmi sekiz yıllık bir hayat yaşamıştır, ama bu yirmi sekiz yılın, yirmi sekiz yılı da Resulullah’ın (s.a.v) bizzat yanında geçmiş bir hayat olarak elbette çok değerlidir. Bu arada, çağımız araştırmacılarının önündeki bir diğer engel de, politikalar ile ilgilidir. Fatıma konusunda, siyasi bir takım engeller ve maalesef mezhep çatışmalarının sebep olduğu karartmalar da söz konusudur. Bu bağlamda ya derin bir sessizlik ve sükût ya da derin bir ağıtlar ve masallar dehlizi ile çevrili olmak, Fatıma araştırmacılarına her zaman zorluklar çıkaracaktır. Söz gelimi; Sünnî kaynaklarda pek çok kez anlatılan meşhur "değirmen" hadisesi ve buna mukabil Caferî literatürde sayfalarca devam eden "Fedek" bahsinde olduğu gibi… Sanki Hz. Fatıma; hayatı değirmen döndürmekten ibaret, sık sık ellerinin nasır tutmasından yakınan, yor203 gun ve usanmış bir kadındır… Veya uzun miras hadisesi ve tartışmaları içinde, Fedek arazisinin peşinde, hayata küsmüş bir kadındır… Âlimler ve araştırmacılar darılmasınlar, ama asrımızın gençliği ve İslam kadınları olarak, İslam annelerini ve bu örnek kadınları, tanımak ve öğrenmek istiyoruz. Allah aşkına Âlemlere Rahmet bir Peygamber’in anlattığı Son Dinin en yakın tanığı ve mücahidesi olan bu yüksek kadın hakkında, Hz. Fatıma Zehra hakkında, bu daraltmalardan ne zaman kurtulacağız? Evet; değirmen döndürüp un öğütmekten yorgun düştü ve yine evet; babasından kendisine intikal eden Fedek bahçesinin kendisine ve çocuklarına verilmeyişine de üzüldü… Bunların hepsine evet! Ama Fatıma; değirmen ve mirastan ibaret değil elbette… O, herkes reddedip dışlarken, herkes alay edip rencide ederken, herkes eziyetler verip işkence ederken, Babasının (s.a.v) sırtını temizleyen, onu tozun toprağın içinde çıkartıp elinden tutandı. O, göğsünü babasına ve babasının aziz davasına siper etmiş bir yiğitti… Mücahiddi, cesurdu, tebliğciydi, öğretmendi, bir mü’min olarak kadın erkek tüm mü’minlerin velisi, koruyucusu, destekleyicisiydi. Babasıyla (s.a.v) birlikte, her türlü zorluğa; ambargolara, suikastlara, hicrete, açlığa, fakirliğe ve azılı savaşlara azimle katılan, yaşantısının her anında İslam’ın kulluk bilincini ve ümmet şuurunu öğrenebileceğimiz aziz bir İslam kadınıydı… İşte Uhud Harbi… Hz. Hamza gibi en gözü pek savaşçıların dahi şehit düştüğü o zorlu Uhud günlerinde… Efendimizin (s.a.v) ölüm tehlikesiyle burun buruna geldiği, yaralandığı, Müslümanların önce tarumar olup, sonrasında birleşerek batıla karşı geldiği o çetin savaşta, savaşın tam ortasındaydı Fatıma… Kadınların yaralılara bakıp, askerlere su taşıdığı geri hizmet sahasından fırlayarak, savaşın tam ortasındaki karargâha giden, babasının yüzündeki yaradan akan ve bir 204 türlü durdurulamayan kanı, önce yıkayan… Ardından da yerdeki hasır bir örtüden koparttığı parçaları tütsüleyerek yaraya basan, babasına şifa veren Fatıma… Savaşın içindeyken bile, babası ölümcül bir tehlikeyle yüz yüzeyken dahi, metanetini yitirmeyen bir kadın… Tuttuğu hasır örtüyle, savaşın mihenk noktasını iyileştiren, ona şifa veren Fatıma. Allah ondan ve onun gibilerden razı olsun… (Kütüb-i Sitte; Tıp Bölümü. 4008 no’lu hadis. Hamidullah, Heykel, Asım Köksal, C. Vatandaş siyerler) "Cihad ve Örtü" faslından Fatıma hakkında vereceğimiz bir diğer haber de, Fatıma’nın Mekke’nin fethi sırasında babasıyla birlikte Fetih ordusunda, şehre girdiği ile ilgili… Müslim ve Kettani'nin de bahsettiği bu olay, Kütüb-i Sitte’de Taharet bölümünde, 3765 no’lu Ümmü Hani Bintu Ebi Talip rivayetiyle verilir. Hz. Ali ile kız kardeşi Ümmü Hani, genç Hübeyre’nin firar edişi ile ilgili olarak tartışmaktadırlar. Hz. Ali onun cezalandırılması gerektiğini düşünmektedir. Ümmü Hani ise, kocasının önceki evliliğinden olan bu çocuğun, iyi ahlak sahibi ve İslam'a yatkın bir kişiliği olduğunda ısrarlıdır. Bu düşüncelerle Ümmü Hani, durumu anlatmak için, Resul’ün (s.a.v) huzuruna vardı. İçeri girdiğinde, Fatıma’yı, babasına (s.a.v) bir örtü ve havlu tutarken gördüğünü anlatıyor… Resul (s.a.v) Ümmü Hani’ye "Senin itimad ettiğine biz de itimad ederiz" diyerek eman verdiriyor, çocuğu himayeye alıyor Biz, direkt Fatıma ile ilgili olmayan bu tanıklıktan neyi anlıyoruz? Fatıma, cihad ordusuyla birlikte hareket eden bir kadınmış, bunu öğreniyoruz… Savaş meydanı… Fetih gerçekleşmiş… Müslümanlar, dışlanarak çıkartıldıkları şehirlerine, fatihler olarak geri dönmüşler… Dünya toplumları, nefeslerini 205 tutarak bu dönüm noktasını seyrediyorlar. İslam kumandanı (s.a.v), ordusunun başında Mekke’de, abdest almış, namaza duracak, muhterem kızı hemen yanı başında… Elinde yine bir örtü, babasının edep ve temizlik örtüsü… Cihad ve örtü… Tarihler, Fatıma’nın Mekke’de, orduyla birlikte 15 gün kadar kaldığını yazıyor… * * * Mü’min erkeklerle mü’min kadınlar, eğer dayanışma içinde birbirlerini sevip kollamasalardı, birbirlerine kol kanat açıp, tevhid bilinci içinde durmasalardı, bu din nasıl bugünlere gelebilirdi? Ve dinin erdem ve sevgiye dayalı adalet öğretisini, yarınlara taşımaya niyet eden biz genç nesil… Kadın erkek her bir ferdimizle, Fatıma’lar ve Ali’ler gibi birbirimizin velisi, koruyucusu, destekleyicisi miyiz acaba? Dikkat: toplum olarak yarınlarda var olabilmemizin sırrı, bu ayetlerde yazılı… Fatıma: Yarınlar… Fatıma: Yarınların örtüsü, yarınların sırrı… Dördüncü Örtü: Yemin Örtüsü: "Bu Rabbinden gelen bir hakikattir, öyleyse şüphecilerden olma! Sana gelen asıl bilgiden sonra, kim seninle bu hakikat hakkında tartışırsa, de ki: "Gelin! Oğullarımızı ve oğullarınızı, kadınlarımızı ve kadınlarınızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım. Sonra da tevazu içinde ve gönülden yalvaralım ve Allah’ın lanetinin aramızdan yalan söyleyenlerin üzerine olmasını dileyelim!"(1) 1- (Al-i İmrân: 60-61) 206 Sevgili Efendimiz (s.a.v), Hicri 9. yılda, Necran’dan gelen kalabalık bir Hıristiyan topluluğuyla münazaralar yapmış ve onlara Kur’an'ı ve hakikati tebliğ etmiştir. Necran; Hicaz ile Yemen arasında yer alan, dönemin en belli başlı merkezlerindendi. Kendisine bağlı yetmiş üç kasabası ve yüz yirmi bin kişilik ordusuyla, dönemin süper güçlerinden olan Necran, Medine’deki İslam Devletine, hemen Mekke’nin fethinden sonra, yetmiş kişilik bir temsilciler heyeti yolluyordu… Heyetin başında, "Seyyid" denilen toplum sözcüsü, "Akıb" denilen siyasi lider ve "Piskopos" adı verilen bir dinî lider vardı. Mekke’nin Fethi’nden sonra, çevredeki tüm liderler, Arabistan’ın geleceğini, artık Hz. Muhammed’in (s.a.v) elinde görüyorlardı. Bu bağlamda pek çok siyasi veya dinî heyet, Medine’ye gelerek, anlaşmalar yapıyor veya dine intisab ediyorlardı… Necran’lılar da, hem dinî hem siyasi sebeplerle buradaydılar… Allah Teala, onlara tebliğ edilmesi için Al-i İmrân Suresi'nden bir takım ayetler inzal etti ki bunların pek çoğu, Hıristiyanlıkla ilgiliydi. Fakat tartışma çözümlenemiyor, heyet getirilen delillerden anlamıyordu, netice alınamıyordu.(1) Al-i İmrân 51’de olduğu gibi; "Allah benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. O'na kulluk edin, doğru yol budur!" diyordu Resulullah (s.a.v). Halbuki, Necran Hıristiyanları, İsa Peygamber için haşa "Allah’ın Oğlu" diyorlardı. Gerçi Tanrı’ya inanmaktaydılar, Hz. İsa’yı peygamber olarak tanımaktaydılar. Ama kendi peygamberlerini, Rabbe ortak koşmak suretiyle, Tevhid inancının dışına çıkıyorlardı. Hâlbuki bizzat bir peygamber olarak Hz. Muhammed’in (s.a.v) kendini tanımlarken kullandığı tabir; "Allahın kulu ve elçisi" idi. İsa Peygamber’e Allah’ın oğlu inancıyla bakmak ise, Tevhid inancına ait Allahkul ilişkisini tamamen reddeden, imanî sabiteleri imha eden bir bakış açısıydı… 1- Mevdudi, Tefhimu'l-Kur’an, c:1, s:220 207 Peygamberimiz (s.a.v), bu topluluk karşısında, tebliğe dair nasıl bir vazifesi varsa, hepsini yerine getirdi. Fakat Necranlıları, dinî sabiteleri konusunda hala kendisiyle çekişir halde buldu. Bu tartışma onu hüzünlendirmişti. Hemen Al-i İmrân 60. ayet inzal oldu; "Bu Rabbin’den bir Hak’tır (gerçektir hakikattir). Öyleyse şüphecilerden olma!" şeklindeki bu ayet, İslam’a karşı günümüzde yürütülen topyekun ve global baskı sisteminin karşısında, bizim de sık sık okumamız ve kafa yormamız gereken önemli bir ayettir. Allah’tan gelen Hak Bilgisi konusunda asla hüzne, umutsuzluğa ve şüpheye kapılmadan, Hak’kın yanında ve tebliğcisi olmaya devam etmeliyiz! Ve hemen ardından Al-i İmrân, 61. ayet gelir. Bu ayetle, o zamanların adetleri içinde çok önemli bir yeri olan "mübahale"ye gidilir. Mübahale bir tür yeminleşmedir ki bugün de bazı medenî hukuk davalarında eldeki tüm delillerin ibrazından sonra, hakikat hala ortaya çıkmamış ise, yemin teklifinde bulunulur… Bu aşamada Resulullah (s.a.v), kadınları kadınlarla, çocukları çocuklarla ve nefsleri nefslerle karşılıklı yeminleşmeye davet eder. Bu davetinde o kadar ciddidir ve o kadar inançla konuşmaktadır ki, Necran rahipleri geri adım atarlar… Korkarlar, imtina ederler ve aman dileyerek, cizye ve barış anlaşması imzalamaya razı olurlar. Vergi ödeyerek ama barış içinde İslam toplumunu riayet edeceklerini ifade eden bir andlaşma… Bu arada, Sa’d bin Ebi Vakkas, yemin günü Resulullah’ın kapısında şöyle bir manzarayla karşılaşır ki; Resul (s.a.v), yemin heyetini beklerken, Hz. Hüseyin’i kucağına almış, Hz. Hasan’ın ise elinden tutmuş olarak ve Hz. Fatıma ile Hz. Ali de arkasında olmak üzere, Rahiplerin temsilcisini beklemektedir… Efendimiz (s.a.v) ehline, "Ben dua edince, siz de Amin! deyiniz" diye tekrarlamaktadır. "Allah'ım, bunlar da benim 208 ehlim" demektedir.(1) Ama Necran sözcüleri gelerek, onun bu kararlığından dolayı yeminden vazgeçtiklerini beyan ederler… Cizye vermek karşılığı ile İslam hâkimiyetini kabul etmişlerdir… Burada, toplumsal kimlik beyanının içinde kadınların ve çocukların da sayılması çok enteresandır. Furkan zamanlarında, farklılığın vuku bulduğu ve kimliklerin ayrıştığı günlerde, İslam kadınları diğer toplum kadınlarının, İslam çocukları diğer toplum çocuklarının, İslam erkekleri de diğer toplum erkeklerinin nazarında, temsilciler şeklinde konumlanırlar. "İslam toplumu" tarifinde, kimse fazlalık veya ikincillik konumunda değildir, bilakis her İslam ferdi, temsil kabiliyetini haizdir. Mübahale gününü görkemli kılan şey; burada orduların karşı karşıya gelmesi değildir. Tam tersine, Efendimizin (s.a.v) tebliğ emeği vererek içine girdiği tartışmanın, arzu ettiği gibi neticelenmemesi ve onun da bu yüzden duyduğu sıkıntı ve tasadır söz konusu olan… O, artık son konuşma olarak, öne çıkartabileceği son şeyi sunmaktadır hayata… Kendini, kızını, damadını ve evladım dediği torunlarını… Koskoca Necran hükümdarlığına, bizzat canını, canından can olan insanlarını çıkartmaktadır. Resululah (s.a.v) hak-batıl karşılaşmasında oldukça idealist davranmış, bu Furkan gününde, kadınlarını onların kadınlarına, çocuklarını onların çocuklarına, nefsini onların nefsine karşı bizzat sunmuştur… Mübahale Günü: Kısas Günü: Göze göz… Söze söz… 1- Kütüb-i Sitte: Fezail Bölümü 4493 no’lu Sa’d bin Ebi Vakkas hadisi 209 Sözler geldi, cana dayandı… Önünüze yüreğimizi çıkarıp koyuyoruz; hani yürekleriniz, canlarız nerede? Siz de onu koyunuz! Allah hatırı için ortaya çıkarılma, öne sürülme vakti: Buyurun; O’nun hatırına, önünüze koyabileceğim şey: Kendi canım! Başka? Canımın canları; evlatlarım! Kimler? Fatıma’m, Ali’m ve Reyhanlar’ım… … Bahiste; Fatıma, İslam kadınlarının, Hasan ve Hüseyin, İslam çocuklarının, Hz. Peygamber (s.a.v) ve Hz. Ali ise İslam erkeklerinin temsilcisi olarak aktarılmıştır. Furkan; bir tür toplumsal kimlik anlayışıdır. Sadece erkekler ve savaşçılar değildir toplumları temsil edenler. Her bir İslam kadını, bu manada dinin temsilcisi mahiyetindedir. Temsilci olmak, aslında ağır bedeller gerektiren bir konudur. Günümüzde Müslümanların toplumsal onurunu kırmayı hedefleyen güçler, temsilci mahiyetindeki İslam kadınları üzerinden dehşetengiz saldırılar düzenlemekteler… Asrımızda, İslam kadını kimliği çerçevesinde çok ciddi darbeler yaşamaktayız. Bosna Savaşlarında, Afganistan işgallerinde ve son Irak katliamlarında, yöre kadınlarının, tüm İslam kadınlarının şeref ve onuru hedeflenerek nasıl acımasızca cezalandırıldığına hep birlikte şahit olduk… Bosna’da Müslüman kadınlara yönelik tecavüz suçu, öyle sistemli bir şekilde tertip edildi ki; Dünya Savaş Suçluları Mahkemesi, bu savaş210 tan sonra, kadınlara tecavüzü, bir savaş suçu olarak kabul etmek zorunda kaldı. İslam kadınına tecavüz, kalplerini zulme şartlandırmışların sistemi haline geldi… Bosna’da tecavüze uğrayan, Afganistan’da iffeti çiğnenen, Irak’ta hicab’ı yırtılan kadınlar, toplumlar arası seçilmiş temsilî kurbanlardır. Bu kadınların imha edilen onuruyla, tüm İslam kadınlığının onuru hedeflenmektedir. İslam; zalimlerden olmayı yasaklayan bir din olarak, hem insanlığı hem Müslümanları, ister savaş ister barış şartlarında olsun, bu tür onur kırıcı hareketlerden uzak durmaya çağıran, güzel ahlâkı esas alan bir dindir! Hz. Fatıma; iffet sahibi bir temsilcidir! Onun izinden yürüyen, dinin günümüz temsilcilerinden İslam kadınları olarak, iffetimiz, en az hürriyetimiz kadar önem verdiğimiz kutsal değerlerimizdendir… Beşinci Örtü: Temizlik Örtüsü: "Ey Peygamber'in hanımları! Eğer Allah’tan sakınıyorsanız, sizler herhangi bir kadın gibi değilsiniz. Sözü tatlı ve yumuşak bir edayla söylemeyiniz ki; kalbinde hastalık bulunan kimse, kötü şeyler ümit etmesin! Daima ciddi ve ağırbaşlı söz söyleyin!"(1) "Evlerinizde vakarla oturun, eski cahiliye günlerindeki gibi cazibelerinizi sergilemeyin. Namazlarınızı dosdoğru kılın, zekatı verin, Allah’a ve Elçi’sine itaat edin. Ey Ehli Beyt; Allah sizden kiri, gühahı giderip, sizi tertemiz yapmak istiyor!"(2) 1- Ahzab: 32 2- Ahzab: 33 211 Yukarıdaki ayetlerde; "Sizler herhangi bir kadın değilsiniz" cümlesinin sorumluluk yükü ve ağırlığı ortadadır. Gerçekten de Peygamber eşlerine; "Mü’minlerin Annesi" denir ve onlar Resul (s.a.v) Efendimiz’in "temiz eşleri"dir… Ardı ardına gelen bu iki ayet, Resulullah’ın (s.a.v) eşlerine ve Ehli Beyt’e hem sorumluluk hem de diğer mü’minlere emsal teşkil etme noktasında ayrıcalıklar verir… Resulullah’ın (s.a.v) eşleri ve ehli nezdinde, tüm mü’min kadınlara, ağır başlılık ve ciddiyet tavsiye edilir… Günümüzde ağır başlı ve ciddi olmak, bazı anlam kayıplarına uğramış, can sıkıcı ve despotik insanlar için kullanılır hale gelmiştir ne yazık ki... Oysa burada, bambaşka bir dönüşümdür sözü edilen… Cahiliye dönemlerinde adeta bir zevk objesi olarak, sadece seks imkânı bağlamında geçerliliği olan kadın, İslam tebliği ile, insanî hasletleri olan, ruhî derinliği ve aklî kabiliyetleri ile değer bulan bir anlam kazanmıştır. Kadın, erkeklerin eğlence malzemesi, ticaret metaı olmamalıdır. O; içi kan ağlarken bile gülüp, kırıtıp, eğlendirmekle görevli bir soytarı da değildir… Ruhsal ve zihinsel güzellikleri hep göz ardı edilmiş kadınlar, sadece arkaik dönemlerde değil, günümüzün tüm yozlaşmış sistemlerinde de ruh ve akıl güçlerinden soyutlanarak, sadece bedenlerinin dar alanlarına hapsedildiler maalesef… Kadının, kendisi ve genel olarak hayat hakkında fikir sahibi olmasını engelleyen politikalar, onu ya zevk nesnesi ya da adeta bir kuluçka makinesi şeklinde telakki ederler… Oysa İslam’ın kadına bakışı, her şeyden evvel, onun akıl sahibi bir kul olduğuyla ilgilidir, iyiyi kötüden ayırt edecek, temyiz gücüne sahip, saygıya değer bir emanetler yüklenicisidir o… Peygamberimizin (s.a.v) tebliğ ettiği ilahi öğretinin ilk tatbikatı, şüphesiz ki Ev’inde gerçekleştirilendir. O, Ev’inden başlayıp, halkalar halinde, yakınlarından uzaktakilere doğru ilerleyen bir seyirle, dalga dalga yayılan bir eğitimdi. Dolayı212 sıyla, bu rabbanî eğitimin ilk tatbikatı, diğer insanlar ve diğer zamanlar için, elbette çok önemlidir. İlk uygulama, sıhhatli ve dosdoğru olmalıdır ki; onlardan diğerlerine ve diğerlerinden de zamanımıza kadar hiçbir kesintiye uğramadan devam edebilsin… Eğer, dinin ilk uygulayıcıları sebatla, titizlikle ve aşkla uymasalardı bu emirlere… din, ünsiyet kazanamazdı. Peygamberlerin, insanlar arasından seçilmesindeki hikmet de budur… Mesela cahiliye insanları en çok bunun üzerinde durmuşlardır. Onlar, Peygamber’in kendileri gibi olmasını, söz gelimi niçin bir melek olmadığını büyük sorun yapmışlardı. Hâlbuki Peygamber’in (s.a.v), insanlar arasından seçilmiş olması, dinin insanlar arasında yaşanabileceğine yönelik en önemli deneyimdir. Dinin yaşanabilirlik deneyimi; işte buradan: Peygamber’in (s.a.v) Ev’inden tecrübe ediliyordu. Mekke döneminde Hz. Hatice ve evlatları ile tüten ocak, Hatice Validemizin vefatı üzerine kızları Fatıma ve Ümmü Gülsüm üzerinden devam ettirilmiştir. Diğer kızlar Zeynep ve Rukiye evli oldukları için, Fatıma ve Ümmü Gülsüm evdeki kardeşler olarak, babalarını yalnız bırakmamış, çok önemli risalet şahitleridir… Medine hicretinden sonra da kızlar, babalarına eşlik etmeye devam etmişler… Hz. Fatıma evlendiğinde, Resulullah (s.a.v) Hz. Aişe ile henüz dört aylık evliydi… Hz. Hatice zamanında tek eşliliğini sürdüren Efendimiz (s.a.v), onun vefatından sonra da uzun zaman evlenmemiştir. Bu mahzun dönemlerinde Hz. Fatıma, ona o kadar ihtimam göstermiştir ki; insanları kendisine; "Babasının Annesi" (Ümmü Ebiha) şeklinde seslendirecek kadar… Hz. Fatıma evlendikten sonra da, babası onun uzakta olmasına asla razı olmamış, hemen bitişiğindeki bir eve nakletmiş, bununla da iktifa etmeyerek kızının evine bakan tarafa bir pencere açtırmıştır… Babasına hep çok yakından şahitlik etmiş bir evlad… 213 Resulullah efendimizin (s.a.v) gerek eşleri, gerekse kızı ve torunları, onun dinini ilk anlattığı ve uygulamaları ilk tatbik ettirdiği kişilerdi. Hz. Ali ise, bakımı ve terbiyesi küçük yaşlardan beri Efendimiz (s.a.v) tarafından gerçekleştirilmiş, evliliğinden önce de zaten ev halkından olan bir kişiydi. Bu ayet; özde Peygamber eşlerine yöneliktir. Ama genel anlamıyla Müslüman kadınların, yozlaşmış toplum örneklerinde olduğu gibi, eğlencelik meta konumundan sıyrılıp, ağırbaşlı olmalarına yönelik bir direktiftir… 33. ayetteki "Ehli Beyt" vurgusu da öz anlamıyla Hz. Fatıma, Hz. Ali ve evlatlarından oluşan aileye yönelik olsa da, genel olarak tüm Müslümanlar için arınma ve temizlenmeye dair bir umudu ifade eder. Namazı dosdoğru kılmak, zekâtı vermek ve Allah ile Resulü'ne itaat; temizlenmenin ve arınmanın yolu olarak gösterilir... "Ehli Beyt " kavramı ile ilgili tartışmalar, ayetteki Ehli Beyt’ten kasdın ne olduğu ve Peygamber eşlerinin de Ehli Beyt halkından sayılıp sayılmayacağı yönünde uzun yıllardır devam ediyor… Pek çok Sünnî alim, zevcat-ı tahiratı da Ehl-i Beyt’ten zikrederken, Şiî âlimler, Ehl-i Beyt’ten muradın; Hz. Fatıma, Hz. Ali ve evlatları olduğunu zikrederler, hatta onlara göre On İki İmam da Ehli Beyt’in içindendir… Bizim yaşadığımız toplumda "Ehli Beyt", özel olarak çok sevilen ve muteber tutulan bir kavramdır… Hz. Fatıma ve Hz. Ali ile evlatları; Hasan, Hüseyin, Muhsin, Zeynep ve Rukiye için tahsis edilmiş özel bir terkiptir Ehli Beyt... Ayetleri arka arkaya okuyarak sağlanacak anlam beraberliğinde düşünülecek olursa, hem zevcat-ı tahirata, hem Ehl-i Beyt’e yöneltilmiş nasihatler ve onlara uyulduğu nispette, övgüler vardır. Tabii Resul’ün (s.a.v) yakını olmak, elbette yüksek bir nimet olmakla birlikte, diğer insanlara göre daha yüksek bir 214 sorumluluğu üstlenmek de demektir. Efendimiz (s.a.v) bu bağlamda; "Ey Muhammed kızı Fatıma! Ey Abdulmuttalib’in kızı Safiye! Ey Abdulmuttalipoğulları! Allah’a karşı size hiçbir yardımım dokunamaz! Ama malımdan dilediğinizi isteyebilirsiniz!" demiştir.(1) Keza Peygamber eşlerine, oldukça sıkı ve bağlayıcı uyarıları yapan da bizzat Rabbimizdir. Yukarıdaki ayetlerde "evlerinizde vakarla oturun" şeklindeki ibare de çok anlamlı. Hele ki asrımızda gelişen "ev"i yok etmeye dair kurulmuş, mahremiyeti bitiren süreçte… İçinde yaşadığımız çağ, bir haber alma ve eğitim imkânı olarak bilginin çok hızlı koştuğu, ama buna mukabil, tersinden bir imkânsızlık alanı olarak da, insanların adeta bilgilenme bombardımanına tabi tutulduğu bir asırdır… Bilgilendirme artık politik bir propaganda aracına dönüşmüştür. Zihinler, küresel olarak pompalanan sanal bilgilendirmelerle bir çeşit sürüklenme ağı içindedir. Zihin sürüklenmelerini kurgulayanlar, dünyayı adeta kutupsuz ve farklılıkların olmadığı, modüler bir tekrarlar dünyasına dönüştürmektedir. Bilgi ötesi çağında, bilginin sanal olarak üretildiği zamanlardayız. Küresel ve tekelci bir körleşme getiriyor bu süreç… İnternet ve görsel medya gibi imkânlarla kurulan haberleşme ağı, insanları o küçük dünyalarında, evlerinin içinde dahi avlayabilmekte artık. Eskiden, ev’lerimiz vardı bizim… Mahremiyetimizin kalesi gibi, içinde sakınmak istediklerimizden sakındığımız evler… Eskiden, evlerimizin kapıları vardı… Kapardık fenalıkların ve karanlıkların üzerine kapılarımızı… Kötü, kirli ve vahşi olan dışarıda kalırdı. Evlerimiz, rekabet ve savaşımlar üzerine kurulmuş kamusal alanın el atamayacağı, kendimizi dıştan gelebilecek her türlü el atmaya karşı koruyabileceğimiz ocaklardı… Evleri1- Müslim ve Tirmizi 215 mizde doğar, orada büyür, orada kendimiz olurduk… İç dünyamızı ördüğümüz, samimiyetle kendimiz kalabileceğimiz, içinde hiçbir yaralayıcı yarışmanın da olmadığı yuvalardı, evler… Kişinin topluma karşı sığınağı olan evlerin duvarları, bir bir yıkılıyor artık… Ve tüm bu gürültülü, küresel yıkımın karşısında, ev kavramı toptan ortadan silinirken, bizler hala, evdekilerin kimler olduğu üzerinden kısır bir tartışmaya devam ediyoruz. Bu satırlar yazılırken dünya üzerinde halen devam etmekte olan altmış üç savaş var ve bu devam eden savaşların kırk dördünde, İslam evleri yıkılıyor, imha ediliyor. Evlerin içine el atan zalimler, İslam kadınları ve çocuklarını köle pazarlarında satışa çıkarıyor. Kayıp kadınlarımız ve kayıp çocuklarımızın sayısını dahi tam olarak bilemediğimiz bu yıkımlar çağında, başta Filistin, Irak, Afganistan ve Çeçenistan’da, evlerimiz tank paletleri altında tarumar ediliyorlar… Biz hala Ehl-i Beyt’in kim olduğunu, ölümcül inatlaşmalarla tartışıp dururken, devam ediyor bütün bu katliamlar… Halen dünyada on üç milyon mülteci, yani evinden atılmış, evinden çıkarılmış insan var ve bunun da on milyon kadarını İslam vatansızları, evsizleri oluşturuyor… Nerede beyt? Nerede evlerimiz? Ve nerde ehiller? Nerede evlerin kimseleri? Evler yıkılmış, sahipleri dağıtılmış… Evsiz ve kimsesiz kalmışız… Fatıma; evi inşa edendi oysa… Fatıma bilinci; evlerimizi yeniden ve sevginin sebatıyla kurmamızı söylüyor… … "Vakarna" diyor ayet. Ağırlaşmak, oturmak anlamında bir "evlerinizde oturun" talimatı… Kadının hayatın coşkuyla akan ve akarken de önüne gelen her şeyi alıp götüren bir sel gibi o güçlü akışı karşısında, ağırlaşarak oturuşmasının ve kültürün mekânı olarak ev! Sığınmanın, rahmetin, sevgi ve umudun yeşerdiği yuva anlamında ev… 216 Heyhat! Modern hayat, evsizdir. Kendini evsizlik ve ev karşıtlığı üzerinden tanımlarken, insanoğlunun elindeki son sığınağı da zapteden modern hayat… O modern yaşantının iki temel özelliği: Hız ve haz… Daha hızlı ve daha çok… Ve tatminsizlik… Zira hızın da hazzın da sonu yok… Bu bağlamda evlerimiz, dört duvar anlamıyla kadınların içeri hapsedildiği bir kısıtlamayı örgütlemez. Tam tersine; kıyasıya ve kuralsız rekabetin tükettiği bizlerin, savaşın ve pervasız zorbalığın kanattığı insanlığın, kendini yeniden keşfedip kurabilme şansı olarak ev… Kadınların, yaradılışsal merhamet eğilimleri düşünüldüğünde, selden kopup ağırlaşarak, dinginleşerek, evi yeniden kurmaları, evi yeniden çatmaları, çekip çevirmeleri ve ocağı yeniden tüttürmeleri niçin umut olmasın? İşte ben bu ayeti ve kadınların öncülüğünde gerçekleşecek "oturma" teklifini, modernizmin dayattığı tüm o evsizlik, atomizasyon ve kopukluk travmalarına karşı çok öz ve içten bir teklif olarak okuyorum… Hz. Fatıma’daki "ev kuruculuk" ve "devam ettiricilik" vasfı ve başarısı da bu kitabın konusudur. Zira Ehli Beyt’e "ev halkı" denmesinde bile ehemmiyet sezmemek elde değil. Bizzat Allah Resul’ü (s.a.v) tarafından kurulan bu ev; bir tür laboratuar mahiyetinde… Kütüb-i Sitte’de Faziletler Bölümü, 4494 no’lu Ümmü Seleme rivayetinde şöyle bir anekdotu var annemizin: "Ben, Resulullah (s.a.v)’ın kapısında iken şu ayet nazil oldu: "…Ey Ehl-i Beyt, Allah günahlarınızı giderip sizi tertemiz yapmak istiyor…" (Ahzab: 33) Evde Resulullah (s.a.v), Ali, Fatıma, Hasan ve Hüseyin vardı. Onların üzerine siyah bir örtü (aba) bürüdü ve "Allah'ım işte bunlar benim ehli beytimdir, bunlardan günahı gider ve bunları kirlerden tertemiz kıl!" buyurdu. Ben atılıp; "Ey Allah’ın Resul’ü! 217 Ben Ehli Beyt’ten değil miyim?" dedim. Bana: "Sen (yerinde dur, sen zaten), hayırdasın, sen Resulullah’ın zevcesisin." diye cevap verdi." Fatıma; örtünün altında sevilerek bağıra basılandı… Fatıma, babasından kalan bu sevgi örtüsünü, tüm mü’minlerin üzerine yayıyor! Sevilmeye, ücretsiz ve karşılıksız sevilmeye ve bir merhamet örtüsü altında, bağra basılmaya ne kadar muhtacız… Biz evsizleri ve örtüsüzleri hüsran çağının… Fatıma, sevgi örtüsünü, insanlığın üzerine serme bilincidir! Bu ne güzel bir örtü! Ne güzel bir sığınak! Evsizlik, örtüsüzlük ne kötü, ne kadar soğuk, ne kadar üşütücü… Asrın insanları olarak, hüsran içindeyiz… Çağ, hüsran çağı… Yalnızlıklar ve vefasızlıklar çağı… Fatıma, evin kızı, örtünün altına alınan kız… Bazen o kadar üşüyorum ki; ne olur diyorum bazı geceler ne olur, Fatıma’ya… Abanın altına bizi de al, çok yorulduk, çok gezindik sokaklarda, itildik kakıldık, çok azarlandık, evsizlik ne zor şeymiş, ne olur bizi de al abanın altına… Yetimiz, garip kaldık, bizi de al ne olur… 218 Fatıma’ya Dokunabilmek Demet Tezcan Allah Resulü'nün ailesi ve Hz. Fatıma’ya dair asırlardır anlatıla gelen ortaya koydukları hayat modelinde anlatıcıya göre değişen bir iki ufak ayrıntı hariç tüm kaynaklardan muhteşem bir hayat tasavvurunun hikâyesini dinliyoruz. Bu kutlu insanların hayat örgülerinin çetin imtihanlarla geçtiğini ve buna karşın Hz. Fatıma gibi model şahsiyetlerin tüm insanlığa mücadele, sabır, tevekkül ve teslimiyet, fedakarlık numuneleri ile direnişi ifade eder bir hayat sunduğunu görüyoruz. Ne acıdır ki, asırlardan günümüze gıpta ile hayranlık ile ve ille de övgü ile anlatılan Ehl-i Beyt'in hayatının günümüzde karşılığını bir türlü bulamadığını da görüyoruz. Madem bu kadar mükemmel bir hayattır anlattığımızokuduğumuz o halde neden bu hayatı yaşamaya talipler değil de sadece anlatıcılarız sorusuyla başlamak istiyorum. Kutsallık atfeden anlatımların kat kat perdesi ardında soyutlaştırılmış Fatıma’yı değil ete kemiğe bürünmüş Fatıma’nın hayat şartlarını günümüzden örneklerle anlatabilmeyi bu şekilde ona ulaşabilmeyi denemek istiyorum. Günümüz dünyasında çağdaşları olduğumuz ve fakat refah seviyesi söz konusu olduğunda aramızda ciddi anlamda mesafeler oluşturduğumuz “kardeşimiz” bellediğimiz kadınlardan bahsetmek istiyorum. Size vereceğim çok bildik örnek219 lerle aramızda asırlarca en az Fatıma kadar mesafe bulunan kadınlardan örneklerle bizlerin hayattan beklentisi ve hayat tasavvuru ile Fatıma’nın hayat tasavvuru arasındaki uçuruma dikkat çekmek istiyorum. Yoksulluğun kronikleştiği bölgenin kadınlarına, savaşın, ambargonun, boykotun kadınlarına ve onların hayatlarına bir pencere açmaya çalışarak onların şahsında, onların bedenlerinde Fatıma’nın hayatının izini sürmeyi denemek istiyorum. Her türlü varlığın ve imkânın içindeki bizler mi Hz. Fatıma’ya daha yakınız yoksa okyanus ötesi ve çöllerde kaybolmuş kayıp olarak bize uzak mesafelerde gördüğümüz kadınlar mı Fatıma’ya yakındır. Bu soruya birlikte cevap aramak istiyorum. Tecrübe, yaş, beklenti noktasında ne kadar ona yakınız, ne yaparsak Peygamber kızı modeline ulaşmış oluruz ve ne yapmaya devam edersek bir o kadar vahiy evinin kızından vahyin kadın tasavvurundan uzaklaşırız, onu sorgulamak istiyorum. * * * Hz. Fatıma’yı salt olduğu gibi anlatmak, bulunduğu ortamın şartlarında izini sürmek bile erişilmez bir kadın modeli çıkaracaktır karşımıza. “O şu dönemde şöyle bir hayat yaşamıştı. Şu şu sıkıntılara sabırla göğüs germişti” diye başlayıp bir solukta bitirebiliriz belki ve en süslü sözlerle tasvir edebiliriz kutlu nebinin kevserini. Ne ki, onu överken bile kendi nefislerimize çıkış yolları arıyor, mazeretler üretiyoruz aslında. Kutsiyet üstüne kutsiyet atfederek insan Fatıma’da görmek istemediğimiz kendi gerçekliğimiz, kendi yüzleşmemiz. O da insandı ben de insanım, o da kadındı ben de kadınım,o da gençti ben de gencim diyerek kıyasladığımızda ne kadar o olabiliyor, ondan olabiliyoruz buna bakmak lazım. Örnekler çoğalttıkça çoğaltılabilir. “Onun da nefsî hevesleri, arzu ve istekleri vardı diyerek baktığımızda aslında ne kadar da yakın olduğumuzu görebilir kalbimizin ritimlerinde kalbinin ritmi220 ni, darlık anımızda yürek daralmalarını hissedebiliriz ama buna talip olmuyoruz. Ancak beşer yanımızla yüzleşmeye talip olabildiğimiz bir zamanda Fatıma aynasında kendimizi görmeye, suretimizle yüzleşmeye hazır olacağız demektir. Hz. Fatıma ve diğer örnekler ideal kabul edilmekle birlikte bugünkü sosyal gerçeklik temeline dayandırılarak örneklik alınmasının neredeyse “olanaksız” olduğu gibi bir yargıya gidilmesini çok üzücü buluyorum. Kapitalist felsefelerin zihin işgali altında nefsaniyetle hareket ediyoruz. Hâlbuki Hz. Fatıma’nın dinî ve ahlâkî yaşam pratiği içerisinde bizlere anlatmak istediği şey dinin özüdür. Din hayattan kopuk olarak yaşanmaz. Din bir bütündür. Ve yaşanmak için vardır. Hz. Fatıma aracılığıyla dinden bağımsız olmayan ilkeleri, aynı ruh ve yaklaşımla bizlerin de hayata geçirdiği an bizlerin yaşamı da Hz. Fatıma’nın yaşamına karşılık gelecektir. “Fatıma benden bir parçadır” buyuran kutlu nebinin bizler de bir parçası olmak istersek o parça ile aynileşmemiz, ondan olmamız gerekir. “Fatıma bendendir onu seven beni sever” buyuruyorsa Peygamber'in sevdiğinde bütünleşmek, hiç olmazsa taklit etmek, onun gibi olmaya çalışmak gerekmez mi? Bizim ısrarla göz ardı ettiğimiz husus; gerek Hz. Fatıma, gerekse çağa iz bırakmış kadınlar söz konusu olduğunda onlara farklı roller biçerek kendimizi alabildiğine soyutlamamız ve bütünleşmek yerine neredeyse özenle ayrışmamız. “Ama”lı “fakat”lı mazeret cümlelerinden aramıza duvarlar örmemiz. Nefisleri olan, hataları olan, gençlikleri olan, yaratılış ve cinsiyetlerine göre arzuları olan, nihayetinde melek olmayan nefis taşıyan hemcinslerimiz. Çağlarına göre lüksleri, gerekçeleri, gelenekleri, mazeretleri, olmazsa olmaz detay unsurları sosyal çevrenin baskılarına, dış etkenlerine rağmen Allah’ı razı edecek bir hayat ölçüsü kuran hemcinslerimiz. 221 Hayatlarında seçtikleri bir yol vardı ve bu yolun bedeli her ne ise onu ödüyorlardı. Katlanıyor, gayret ediyor, örneklik ortaya koyuyorlardı. Onca zenginliğine rağmen varını yoğunu davası uğruna harcadığı için ömrünün son günlerinde en yoksul insanlarla aynı sıkıntıları yaşamış bir annenin kızıydı Fatıma. İnanç ve ilkesel ahlak boyutuyla model olarak güncele taşınmayan, bir yaşam biçimi, bir duruş olarak aramızda yaşadığı hissedilmeyen bir Fatıma için, her ne kadar ismi ile çocuklarımızı isimlendirdiğimiz Ehl-i Beyt'i ve özelde Fatıma’yı kutlu nebinin evinin çiçeği kabul etsek de Fatıma’yı yeterince ve gereğince sevdiğimizi söyleyemeyeceğiz. Gerek Hz. Fatıma, gerek Peygamber efendimizin eşleri, gerekse diğer sahabe hanımlar günümüze ulaşan anlatımlardan tanıyabildiğimiz-tanımlayabildiğimiz kadarıyla yaşam tarzları, duruşları, ilişkileri, amelleri ile hayranlık oluşturup övgülere mazhar olurken bir türlü ete kemiğe bürünüp örnek alınabilir gerçek karakterler olamamışlardır. Her birinin meziyeti övgülerle anlatılıp nesilden nesile yaldızlı ambalajlarla aktarılırken maalesef o kadar çok kudsiyet atfedilmiştir ki bir türlü taklit edilebilir, örnek alınabilir kişiler olamamış hep dokunulmaz kutsal varlıklar olarak gıpta ile baktığımız kutsal ve fakat “hayal” kişiler olarak kalmışlardır. Hz. Fatıma da bu bakış açısından nasibini alanların başında gelmektedir. Gerek evlat Fatıma, gerek genç kız Fatıma, eş Fatıma ve gerekse anne Fatıma bir türlü model alınamamış güncele taşınamamıştır. Peygamber efendimizin kızı ile olan baba-kız ilişkisine methü senalar dizilirken öte yandan Peygamberimizin kızına göstermiş olduğu ilgi, davranış biçimi bir sünnet olarak yemeğe tuzla başlamak kadar olsun hayatımızda yer alamamış hayata geçirilebilir tatbik edilir, taklit edilir bir eyleme dönüştürülememiştir. Örneğin hep aktarıla gelen davranışlarından biri olan Peygamber efendimizin Hz. Fatıma’yı ayakta 222 karşılayıp onu ya yanına oturtması yahut yerini vermesi tüm siyer kitaplarında anlatılmasına rağmen günümüz babaları tarafından bir sünnet bir nebevi gelenek olarak güncelleştirilip uygulamaya koyulmamıştır. Peygamber'in aile ilişkisinde uygulanabilir metotlarından bir metot, bir baba modeli olarak bakılamamıştır. Bu gün kaç baba kızı kapıdan girdiğinde muhabbetle karşılayıp yanı başına veya yerine oturtmaktadır? Aynı davranış biçimi evlat içinde geçerli; çünkü Allah Rasulü ve kızı her biri kendi hanesinde aynı davranış biçimi ile birbirlerine mukabelede bulunuyordu. Ve yine bu gün hangi evlat “babasının annesi” dedirtecek muhabbet ve kuşatıcı bir sevgi ve ilgi ile babasına ya da annesine yaklaşabilmektedir? Ana-babaya iyi davranış Allah’a şirk koşmama emri ile “sakın öf bile deme” diyerek birlikte anılırken evlatlar tarafından anne-baba cinayetlerinin acımazsızca işlendiği çağımız bu baba kız ilişkisi örnekliğine kız çocuklarının diri diri gömüldüğü zaman dilimi kadar muhtaç görünüyor. Kutsama, bir yandan hayranlık duygusu taşırken öte yandan uzak duruşu, mesafeleri koyma gibi bir tehlikeyi de beraberinde getiriyor ve bizler bugün bunu yaşıyoruz. Hz. Fatıma’nın yaşantısı söz konusu olduğunda da günümüz kadın modeliyle Fatıma’nın Müslüman kadın modeli arasınaaramıza asırlarla ifade edilebilecek bir mesafe giriyor. Buna sebep kapitalist felsefenin nefsimizle ittifakıdır. Nefsimiz kapitalist ahlakın olmazsa olmazlarını, vazgeçilmez ihtiyaçlar olarak bize dikte etmektedir. Bu sebepledir ki; her geçen gün israf selinde boğulan Müslüman, Hz. Fatıma’nın mütevazı aile hayatından hızla uzaklaşmıştır. Eskiden düğün sohbetlerinin vazgeçilmez konusu olan “Fatıma’nın mütevazı çeyizi” artık haklı olarak sohbet konusu bile olamamaktadır. Hâlbuki günümüz yaşam standartlarına göre fantastik kalan bu hayat tarzı-çeyiz örnekliği- birebir tatbik 223 edilebilir olamazsa da ortaya koyduğu örnekliği, verdiği mesaj apaçık ortadadır: İsraftan uzak bir ev düzeni ve evliliği kolaylaştırıcı bir yöntem, ihtiyaçtan fazlasına meyletmemek, evliliğin maddi külfetini asgariye indirmek konusunda örnekliktir. Mevki makam söz konusu olduğunda imtiyaz olmadığı, varlık söz konusu olduğunda israftan kaçınıldığı göz önene alınmalıdır. İmkân, insaf, infak, merhamet, paylaşım, bütün bu değerler bir peygamber ve onun kızının hayatında karşılık bulan kavramlardır. Nasıl tatbik edilip örnek alınabilir, nasıl daha güncel model olarak yaşanılası kılınır, bunların yeniden konuşulması gerekiyor. Dünyevileşmiş Nefislerimizde Fatıma’yı Anlamamız Mümkün mü? Haz ve tüketim kültürünün adeta köleleri olarak Fatıma’nın benliğinde hürleşebilmemiz mümkün mü? Yirmi sekiz yıllık kısacık bir ömre sığdırılmış örnekliğin, istikamet üzere olan bir hayat çizgisinin caddelerinde dolaşmamıza rağmen, aynı noktada buluşamamış, yolumuzun kesişememiş olması çok acı. İslam’ın evrensel ilke ve ahlakından ve örnek kadın profilinden her geçen gün daha da uzaklaşıyoruz. Her geçen gün biraz daha dünyevileşiyor eş-evlat-anne ve kadın modeli olarak modern hayat tarzının tüketim kültürünün din gibi dayatıldığı olmazsa olmazları arasında yok oluyoruz. Her geçen gün benliğimize biraz daha yabancılaşmayı yaşıyor, iç çelişkilerimizin akıntısında kayboluyoruz. Diğerkamlığı, hemhal olmayı, empatiyi yani kendimizi başkalarının yerine koymayı güncel örneklikler de bile beceremezken kendimizden başkasını düşünemez kendi “en”lerimize, “olmazsa olmaz”larımıza yetişemezken nefsi arzularımızın, dünyevi telaşlarımızın içinde yanı başımızdaki aynı çağı paylaştığımız dindaşlarımız, çağdaşlarımız olan kadınların hayatıyla aramı224 za aşılmaz mesafeler koyarken aynı zamanda Hz. Fatıma’nın hayat örnekliğinden kendimize pay çıkarma konusundaki başarısızlığımızı, sınıfta kalmışlığımızı da görüyorum. Ayrıca bu sorunu sadece kadına teşmil etmiyor erkeklerin de sorunu olarak görüyorum. İslam kadınının örnekliğinin söz konusu olduğunda da; pek çok alanda savaşta, sosyal ve kültürel hayatta Hz. Fatıma örnekliğini erkeklerin genelde dikkate almadıklarını ve geleneksel yargılarının daha ön planda olduğunu fark ediyorum. Günümüz kadını ile erkeği ile nerede ise elbirliği içinde hayatımızdan uzak tuttuğumuz Hz. Fatıma’nın rol modelliği aynı zamanda kadını İslam’ın kadınına biçtiği rolden, modellik ve örneklikten de uzaklaşmak anlamına gelmektedir. Bu demektir ki; her geçen gün biraz daha seküler dünyanın çarkları arasında kaybolmaktayız. Fatıma’nın ve çağının bugünün Müslüman kadınlarınca bir hayat tasavvuru ve mücadelesi olarak bugüne taşınmadığı sürece ne kadar anlatılırsa anlatılsın aile ve toplumsal hayatımızdaki dejenerasyon sürecektir. Fatıma ise erişilmez örneklik olmaya devam edecektir. O’nu belli günleri vesile kılarak anlatmaya çalışmak, kitaplar yazmak, konferanslar düzenlemek çaresiz çırpınışlar olarak kalacaktır. Yılda on dört milyar ekmeğin üretildiği ve her gün 12 milyon ekmeğin hepimizin katkılarıyla çöpe gittiği aynı zamanda çocuklarının çöpten beslendiği ve fuhşun giderek arttığı bu ülkede bir kısım insanların israf seli ve konfor içinde yaşarken; elindeki tek yiyeceği olan ekmeğini oruçlu olduğu birinci gün bir yoksula, ikinci gün bir yetime, üçüncü gün bir esire veren ve üç gün ailece ağzına lokma koyamadan oruç tutan -anne, eş- Fatıma’nın hayatını anlamamız, empati yapabilmemiz mümkün mü? 225 Veya neden bu kadar uzak bir hayat, bunun tek suçu anlatıcılar mı? “Anlatıya yön veren söz değil kulaktır” der yazar İtalio Calvino. Anlatıla gelen bu hayat hikâyesi örgüsünden örnek almaya çalışmayan kulak ardı eden bizler de hiç suç yok mu dersiniz? Günümüzden bir örnekle Hz. Fatıma’ya nasıl dokunabiliriz ona bakalım. Etiyopya (Habeşistan)‘da yaşayan Gendo halen Fatıma gibi iki taşın arasına avuçla koyduğu tahılı ezerek günlük ununu yapmaya, her gün Afrika’nın kızgın çölünde 16 kilometre yürüyerek beş yetimine su taşımaya çalışıyor. Ve bu kadınların pek çoğu bizlerin bu gün kanserojen diyerek hayatımızdan çıkarmaya çalıştığımız plastik su kaplarından bile mahrum siyer kitaplarından kırba olarak tanıdığımız hayvanın derisinden yapılma su tulumlarında su taşıyor. Bütün evi bir göz sazdan çalı çırpıdan ibaret tamda Hz. Fatıma’nın anlatılan çeyizi gibi bir minder, bir yastık, bir tencereden oluşan ev eşyası ile bu gün bu çağda hayat mücadelesi veriyorlar. Müminler kardeştir sorumluluğu içinde bu gün Gendo’nun ve onun kaderini yaşayan milyonlarca kadının hayatındaki yoksulluğun, açlığın, eğitimsizlik ve sağlığını kaybetmek gibi sayısız mahrumiyetin etkilerini ne kadar bilebiliyoruz? Öğrenmek ve Fatıma olabilmek için ne kadar gayret sarfediyoruz? Şu gerçek bilinmelidir ki, Gendo’ya ve Gendo gibi kadınlara ne kadar yakınsak Fatıma’ya da o kadar yakınlaşabiliriz. Bu gün Gendo’nun ve onun kaderini yaşayan yoksulluğun kadınlarının hayatını ne kadar bilebiliyor, bilmek için gayret gösteriyoruz? Göz ardı etmemiz sorumluluklarımızdan kurtarıyor mu bizi? Filistin’de tabi tutulduğu boykot duvarı içinde açlığa, ilaçsızlığa, taşı taş üstüne koyacak inşaat malzemesinden yoksun bırakılan kadına, çeyizliği olmayan genç kızlara yakınlaştığımız ölçüde Fatıma’nın hayatına da bir nebze olsun yakınlaşabiliriz. Bu kadınların 226 hepsi de içinde bulundukları çetin hayat şartlarına rağmen çocuklarını İslam terbiyesi üzerine yetiştirmeye, inançlarını yaşamaya ve yaşatmaya çalışıyorlar. Gıda yardımı karşılığında dinlerini-namuslarını satın almaya çalışan sömürgeciemperyalist güçlere karşı açlıktan ölümü tercih ediyorlar. Sömürgecilerce Habeşistan’dan bölünmüş ülkelerden birinde kadın içinde bulunduğu tarife sığmaz yoksulluğuna rağmen kendilerine yardıma gelen insanları görür görmez ısrarla istediği şey çocuklarına yiyecek değil bir cami olmuştur. Kadın kumların çevresinin küçük küçük taşlarla çevrilerek evcilik oyunu oynamak için yapılmış hissi uyandıran bir alanı göstererek: “Burası bizim camimiz burada bayram namazı kıldık biz Müslüman bir milletiz, bize cami yaptırın.” isteğinde bulunuyor. Habeşistan İslam’ın tarihî süreci içinde ilk hicretin gerçekleştiği ülke. Fatıma’nın da kız kardeşinin içinde bulunduğu hicret kafilesinin ulaştığı ve İslam'ı ulaştırdığı topraklar. O günden bu güne değişen çok şey yok aslında. Halen hak ile batıl mücadelesinin batıl güçler karşısında sürdürüldüğü topraklar ve bu topraklarda varlık mücadelesi veren ,inancını-imanını korumaya çalışan insanların beldesi. 28 yıllık ömrü olan Fatıma’yı yaşı kadar yaşarken ve onun yaşını-ömrünü geride bırakan yaşlara sahipken hayatımızın bir cüzinde Fatımalaşamamak elbette çok acı. Bu gün Fatıma’nın yaşında olup bekâr olan kızlarımız ve evli kadınlarımız ve onun yaşından büyük yaşlarımızla bizler yaşıtlar ve onun yaşını yaşamışlar olarak ne kadar aynı dinin hassasiyet ve olgunluğuna sahibiz? O’nun yaşam inancı ve mücadelesinin yüceliği ile bizim yaşam felsefemiz ve pratiğimiz arasındaki çelişkili durumu Kur’an'dan çıkarımla durumu -tespit için- karşılaştırmak gerekir. Onun hayattan beklentisi ve bizlerin beklentisinin arasında uçurumlar var. Onda haramdan korunmayı görüyoruz. 227 Dilin, elin, gözün tüm azaların korunmasını ve bu korunağın kalbe nüfuzunu, temiz ve pak kalabilmeyi, bu temiz ve pak kalp ile Allah’a ulaşma gayretini. Eş olarak, anne olarak, evlat olarak temiz kalabilmenin örtülerine bürünen ve bu manevi örtülerle kendisi olabilen Fatıma’yı görüyoruz. Evet o bir Peygamber kızıydı, Peygamber'in dizi dibinde vahyin birinci ağzından muhatabı, talebesiydi; ancak Peygamber kızı olmasının kendisine dünya ve ahirette imtiyaz kazandırmayacağını yine Peygamber babanın ağzından bizzat işitiyordu. Modern çağın her türlü imtiyaz ve imkânlarından maksimum derecede yararlanma yarışındaki bizler için Fatıma’nın aile yaşantısı gerçekçi bir örneklik teşkil eder mi acaba? Tüm derdi hanımının çocuklarının beklentisini karşılayabilmek ve “en” hayatı onların ayaklarına serebilmek için gece gündüz çalışan baba ile Hz. Ali arasında bir bağ kurabilir miyiz mesela? Her şeyde bireyci anlayışımızı öne sürerek, “çekmek zorunda değilim” diyen bizler, Fatıma’nın çilerlerle, acılarla olgunlaşarak zenginlik ve asalet kattığı aile hayatına benzer bir aile hayatını oluşturabilir miyiz acaba? Allah Resulü’nün aile hayatına, Fatıma’nın aile hayatına bir nebze olsun yaklaşabilir miyiz? Fatıma aynasında suretimize bakmayı, hayatından hayatımıza köprü kurmayı denemeyi öneriyorum. Sırat köprüsünün -kıldan ince kılıçtan keskin- tasvirinde Fatıma’ya gidecek yolu, köprüden geçecek eylemi, hayat tarzını, istikameti, cesareti maalesef amel sayfamda bulamıyorum. Verilebilecek pek çok örnekten ve verilmiş bu örneklerden hareketle yaşayamadığımız, ulaşmadığımız, uzlaşmadığımız bir hayat tarzına yeni övgüler dizmek ve araya biraz daha mesafe katmak yerine Hz. Fatıma’nın şahsında kendimize özeleştiri yapmayı sorgulamayı yeğliyorum ben. 228 BİR KADIN MODELİ OLARAK HAZRETİ FATIMA Cihan Aktaş -İran ÖrneğiI- Gökteki yıldızlar kadar uzak, yine de yakın... Kimliğimizi oluşturan sayısız etken var. Bugüne duyduğumuz güvensizlik oranında geçmişe daha sık başvurma ihtiyacı duyuyoruz. Zamanın yıprattığı ya da tanımayı zorlaştırdığı olguları ve kavramları yenilemek, yeniden tanımak için, bunların kaynağına dönmeye çalışıyoruz. Modernizm karşısında duyduğumuz özgüvensizlik oranında da bir Müslüman kadın modelini izleme endişesi taşıyoruz. “Müslüman kadın” günümüzde pek az olgu ya da temsilin olabileceği kadar, İslam’la ilgili tartışmaların odağında yer alıyor. İslamiyet’in kadın konusunda gerçekleştirdiği devrimleri öğrenmenin en uygun yollarından birisi, Peygamberimize yakın olan kadınların hayatını tanımak. Hz. Hatice, Hazreti Fatıma, Hz. Ayşe ve Hazreti Muhammed’e yakın olan öteki kadınlar nasıl bir hayat sürdürdüler... Onları kutsal bir hale içinde tutan perdelerin arkasında yaşadıkları hayatı daha iyi tanımak, tarihi olabildiğince doğru okumayı gerektiriyor. 229 Bu seçkin kadınların hayatlarının ibretli levhaları, tarih boyunca, ağırlıklı kültürel eğilimlerin taleplerine göre okunmuş, yorumlanmışlardır. İçinde yaşadığımız dönemde, kaynaklara başvurduğumuzda, onları günümüzün taleplerine göre tanıyacak bir kavrayışa sahip olmamızın önemi açık. Bu tanıma isteği nedeniyle 80’li yılların başlarında Hazreti Fatıma ve Hz. Zeynep’le ilgili iki biyografi çalışması yapmıştım. O yıllarda Ali Şeriati’nin "Fatıma Fatıma"dır isimli kitabından yapılmış kısa tercümeler kanalıyla karşıma çıkan Fatıma tasvirleri, bana dönemin kadın meseleleri tartışmaları açısından da çok çarpıcı görünmüştü. Şeriati’nin Kevser Suresi ile Ehli Beyt arasında kurduğu bağlantı, bu surenin kız çocuğu sahibi olduğu için Peygamberimizi ebter yani soyu kesik olarak adlandıran cahiliye toplumu seçkinlerinin soy sopla ilgili kaygılarını cahiliye kültürüne bağlayan yorumları, Fatıma’yı daha yakından tanımak için yeni okumalara yönlendirmişti beni. Dini ve devrimci söylemlerin Hazreti Fatıma’dan ilham almak suretiyle ideal Müslüman kadına dair kurduğu söylemlerde, bu değerli kadını gözlerimizin önünde canlandırmayı zorlaştıran bir kusursuzluk boyutu vardır. Fatıma’nın kişiliğinin diğer kadınların asla ulaşamayacağı ruhani, kusursuz, meleksi bir varlık olarak tasviri, sıradan kadınların onu yakın bir model saymasına bir engeldir. Rivayetlerin tanıttığı Hazreti Fatıma o kadar kusursuzdur ki, neredeyse göksel bir varlıktır. Kusurlar ve beşerî zaaflarla dolu bir hayat sürdürmekte olan çağımızın Müslüman kadını bu durumda bazen, hiçbir zaman ulaşamayacağı bir yerde gördüğü ideal kadının bir tarafta beklemesini tercih etmektedir. Fatıma yine hayatında bir yer tutmaktadır tutmasına, fakat artık bu yer gündelik hayatın yol açtığı zaafların ve kaprislerin dokunamadığı muhafazalı bir alan olmalıdır. 230 Sanki her seferinde “Müslüman kadın kimliği” konu olduğunda söze Fatıma ile başlıyor, bir zaman dolaştıktan sonra yine ona dönüyoruz. Her seferinde döndüğümüz kişinin aynı kişi olup olmaması da bize bağlı. Arketiplerin önemi, biz onu kavradığımız ölçüde açığa çıkmaktadır. Fatıma’ya ilişkin kavrayışlar da bu nedenle bazen birbirinden çok farklı olabilir. Kiminin itaatkâr kadın örneği olarak gördüğü Fatıma, kimine göre uzlaşması kolay olmayan bir kişiliğe sahiptir. Bu bağlamda Ayetullah Humeyni’nin şu sözleri dikkate değerdir: “Fatıma (r.a.) öyle bir kadındır ki düşüncesi ne olursa olsun herkesin onun hakkında söyleyebileceği bir şey vardır, ama yine de bu söylenenler onu takdir etmeye yetmemiştir. Vahiy ailesinden gelen hadisler ise yalnızca okuyanların düşünce seviyesine göre anlaşılabilmiştir. Çünkü denizi küpe doldurmak mümkün değildir. Herkes ne söylemişse kendi seviyesine göre söylemiştir, o şahsiyetin seviyesine göre değil.”(1) Ayetullah Humeyni’nin Fatıma üzerine bu sözleri şu açıdan da önemli: İran Devrimi’nin ardından birkaç yıl geçtikten sonra Humeyni, bütün dünyada 8 Mart’ta giderek daha yaygın olarak kutlanmaya başlanan Kadınlar Günü’nün yerine Müslüman kadınlar için, Hazreti Fatıma’nın Doğum Gününün bir kutlama günü olarak kabul edilmesini önermişti. Bu öneri kuşkusuz Fatıma’nın Şia kültürü içinde tuttuğu yerle yakından ilgilidir. Fatıma, Şia mezhebinin masum kabul ettiği 14 şahsiyet içinde bulunan tek kadındır. İran Devrimi’nden önce de Fatıma toplum içinde kuşkusuz büyük bir saygıya sahip bir kadındı ve kadın meselelerinin ele alınışında toplumu derinden etkilemekte olan en önemli kutsal figürlerden biriydi. İran Devrimi sırasında olsun, devrimi izleyen yıllarda 1- Humeyni, 1990; sf. 209 231 olsun, bu figür, kızı Zeynep ile birlikte kadınları Devrim’in gerçekleştirmek istediği amaçlar için mücadeleye çağırmada etkili modeller olarak gündemde kaldılar. Devrim’in başlarında doğan çocukların adları ya Fatıma ve Zehra olurdu, ya da Zeynep. Fatıma üzerine sayısız kitap yazıldı, Fatıma’yı örnek almak üzere sayısız kadın derrneği kuruldu. Ülkenin tek kadın üniversitesinin adı ise “ez-Zehra Üniversitesi"dir. Bu ilgi yoğunlaşmasına karşılık kuşkusuz Fatıma konusunda modernist yazar ve ulema ile geleneksel yazar ve ulema arasında görüş farklılıkları eksik olmamıştır. Ali Şeriati’nin -kısmen Massignon’dan etkilendiği söylenebilecek- Fatıma yorumları, Müslüman kadını toplumsal bir birey olarak tanımlarken, Ayetullah Cevadî Amulî gibi geleneksel ulemanın Fatıma’dan kaynağını alan yorumları, kadını "anne" ve "eş" konumlarıyla aile hayatı içinde tanımlama eğilimini sürdürdü. Fatıma’nın çağdaş İran kadını için en doğru model olarak gösterilmesi nedeniyle, onunla ilgili olarak oluşturulan tasvirlerde zaman içinde bir çeşitlenme meydana geldiği söylenilebilir. Prof. Münire Gürci, Hazreti Fatıma’nın güncel bir model olabilmesinin, “Eğer şimdi hayatta olsaydı, nasıl yaşardı, ne yapardı?” gibi sorulara verilecek cevaplara bağlı olduğunu düşünmektedir: “Çünkü, bütün zamanlarda sabit olan bazı ilkeler ve usuller vardır; teknikler ve araçlar değişse bile bu ilkelerin ve usullerin varlığının korunması, muhtevada sabit kalınmasını sağlar. Fatıma tefekkür ehliydi ve zamanın yönetiminin meşruiyetini sorgulamıştı. Fedek dolayısıyla yaptığı itiraz bir simgeydi. Ayrıca tek başına Hazreti Fatıma’nın model olması hiçbir zaman yeterli olmaz; Hazreti Fatıma, Hazreti Ali olmadan iyi değerlendirilemeyeceği gibi, tek boyutlu olarak yorumlandığında da yeterince anlaşılmaz.”(1) 1- Gürci, 1999 232 II- Fatıma’yı model alıp, Oşın’ı izlemek... Günümüz dünyasında model sunumunun en etkili yolu, kitle iletişim araçlarıdır. İran devriminden sonra topluma Hz. Fatıma’nın şahsında billurlaşan ideal kadın modelinin sunumu yönündeki kaygı, radyo, televizyon ve ayrıca sinema gibi halkı doğrudan etkileyen kanallarda daha farklı profilleri olan ve dinî idealler bakımından kusurlu kadın tiplerinin son derece sınırlı olarak gösterilmesi gibi bir sonuç ortaya koymuştur. İran’da devrimden sonra sinemaya verilen önem dikkate alındığında, örnek kadın modelinin bu kanalla sunulmasına özel bir dikkat gösterileceği tahmin edilebilir. Sinemanın ilk dönemlerinde erkek şahsiyetler hatalı ve kusurlu olarak gösterilirken, kadın tiplerinin olumsuz özellikler taşımaması yönünde belirgin bir dikkatten söz edilebilir. Ya da kadınların tasvirinde daha az hata riski barındıracağı düşünüldüğü için olsa gerek, kadının mazbut bir anne ve ev kadını olarak sunumu tercih edilmiştir. Bu sınırlı alanda bile kadın kişiliğin kusurları nedeniyle topluma yanlış mesaj sunulacağı endişesi, kadın kahramanların çok benzer, durgun, tepkisiz ya da benzer tepkiler veren tipler olması gibi bir sonuç ortaya koymuştur. Bu sonuç eleştirmen Şehla Lahici’ye göre devrim öncesi sinemasının “takvasız bebeği”nin, devrim sonrası sinemasının ilk dönemine "takvalı bebek" olarak intikal etmiş olması demekti.(1) Sinemada kadının tasviriyle ilgili kurallar ve konu alınan kadın tipleri, topluma sunulmak istenen kadın modelinden bağımsız düşünülemezdi. İdeal kadın modeli elbette, herkesten önce Hazreti Fa tıma‘dır. Devrime bağlı ve dindar kadınlar, hayatlarının her 1- Lahici, 1997, s.170. 233 alanında Hazreti Fatıma’yı örnek aldıklarını söylerler. Ancak Hazreti Fatıma’ya her kadının kendi bulunduğu noktadan baktığı da bir vakıadır. Bu bağlamda 1988’de Hazreti Fatıma’nın doğum günü tarihinde kutlanan Kadınlar Günü’nde geçen bir hadise dikkat çekicidir. Bu kutlama günü dolayısıyla radyo spikeri Tahran sokaklarında rastladığı kadınlara ideal edindikleri, benzemeye çalıştıkları kadınların kimler olduğunu sormuş ve soru sorulan kadınlardan biri televizyonda o sıralarda yayınlanmakta olan Japon dizisinin kahramanı Oşın gibi olmak istediğini söylemişti. “Evden Uzak Yıllar” adını taşıyan; yoksul, yalnız ve masum bir kız olan Japon sinderallası Oşın’ın hayat mücadelesini anlatan dizi, televizyonda gösterildiği süre boyunca İran’da büyük ilgili görmüştü.(1) Spiker Oşın’a benzemek istediğini söyleyen hanıma, “Neden Hazreti Fatıma’ya değil de Oşın’a benzemek istediğini” sorunca, Hazreti Fatıma’nın “ayrı bir zamanın ve dünyanın insanı olduğu” gibi bir cevap almıştı. O sırada radyo dinlemekte olan Ayetullah Humeyni, Hazreti Fatıma’nın ve diğer büyük Müslüman şahsiyetlerin dolayısıyla da İslam’ın değerlerinin zaman üstülüğüne kayıtsız görünen bu cevaptan rahatsız olarak, söz konusu programın sorumlusunun cezalandırılmasını istemişti. Bunun üzerine programdan sorumlu müdür, müdürlük görevinden uzaklaştırılmıştı. Bu hadiseye değinen Marılyn French’e göre ise, “öfkelenen Humeyni program sorumlularının tutuklanarak idam edilmelerini” emretmiştir.(2) Hakikatte "Oşın" hadisesi İran’da devrimcilerin izledikleri kültürel politikaların etkilerini sorgulamaları için uyarıcı bir mesaj olarak okunabilirdi ki bu bir ölçüde gerçekleşmiştir 1- Rıza Sadr, 1988 2- French, 1993; sf. 86 234 de. Savaşın bitmesinin ve Ayetullah Humeyni’nin vefatının ardından gelen birkaç yılda, kültürel şablonların muhtevasına ilişkin tartışmalarda olsun, bu şablonların halk tarafından karşılanma biçimine yönelik değerlendirmelerde olsun, devrimciler arasındaki görüş farklılıkların ciddi içerikler kazanarak tartışılması sürmektedir.(1) İranlı herhangi bir ev kadını için Japon dizisinin modern bir hüviyet taşıyan kahramanı Oşın, yıllarca her türlü kanalla ideal Müslüman kadın olarak Hazreti Fatıma’yı ileri süren bir devrimin onuncu yılına girdiği bir dönemde, neden sokaktaki “sıradan” kadına ideal olarak görünüyordu?.. Belki de bu sorunun cevabını Hazreti Fatıma’nın Şia geleneğindeki başat ve karizmatik konumuna devrim sürecinde ilave edilen söylemlerde aramak gerekir. Fatıma vaazlarda ideal kadın kişiliğinin temsili açısından yüceliği vurgulandığı oranda model olarak silikleşmektedir. Bir taraftan gündelik hayatın en ince ayrıntılarına kadar sokulmak istense de taşıdığı kutsallık nedeniyle, bu ince ayrıntılara sadece genel bir ifadeyle yaklaştırılmış olmaktadır. Oşın ise gündelik hayatının meseleleri ve açmazları bakımından daha kolay, mesuliyetsiz ve risksiz bir özdeşleşme sağlamaktadır. Oşın’ın kayınvalidesiyle ilişkilerindeki meseleler, ekonomik bağımsızlığına kavuşmak için verdiği zorlu mücadele sonunda başarılı bir iş kadını olması, kayınvalidelerinden yakınan, ekonomik yetersizlikten ve gelecek güvencesinden mahrum olduğunu hisseden kadınlar için cazip bir özdeşleşme planı sunmaktadır. Hazreti Fatıma nasıl görülmektedir öyleyse? Kişiliğinin diğer kadınların asla ulaşamayacağı ruhani, kusursuz bir varlık olarak tasviri, sıradan kadınların onu yakın bir model saymasına bir engeldir. Fatıma, günümüze ulaşan rivayetlerin de gösterdiği kadar mükemmel bir ka- 1- Aktaş, c., 2000 235 dın sayılmaktadır kuşkusuz, ama ilahi nitelikleri dolayısıyla da ulaşılmaz bulunmaktadır. Bir modelin istendiği oranda hayata katılamaması, tarihî kişiliklerin tıpkı tarihî olaylarda olduğu gibi tek taraflı yorumlanmasına da bağlanabilir. Vasat popüler film ve dizi seyircisi açısından, Hazreti Fatıma’ya dair tek bir okuma biçimi üzerine kurulan bir modelin, bu okuma biçiminin ya da üslubunun siyasal ve sosyal plandaki yorumlarından duyulan memnuniyetsizlik nedeniyle de inandırıcı bulunmaması hatta bu inandırıcılık yönünde hiç kafa yorulmaması mümkündür. Bu, Oşın hayranı seyircinin Fatıma’ya saygı duymadığını göstermez; seyirci Fatıma’yı hayatının başka alanlarında büyük bir saygıyla hatta sevgiyle muhafaza etmektedir. Mesela, dinî konularla çok ilgili olmayan pek çok kadın, Hazreti Fatıma’nın doğum gününü Kadınlar Günü olarak kutlamayı benimsemiştir. Laik görüşlere yakın pek çok kadın, Fatıma’nın ölüm yıl dönümünde matemi ifade eden ritüelleri sahiplenebilir. Sinema ve televizyon starları ekranlardan gelip geçerler, fakat Fatıma sabit bir yıldızdır. Hayatî değeri olan pek çok sembol ve anlamın hızla değiştiği bir çağda güven uyandıran bir yanı olan bu değişmezliğin ifadesini yansıtma konusunda sinemaya bir dereceye kadar güvenilebilir. Fatıma televizyon dizilerinde inandırıcı bir şekilde canlandırılabilse bile, her bakımdan niceliğine çok kolay karar verilemeyecek bu temsilin, Oşın’la karşılaştırılamayacak bir kutsallıkla birlikte gerçekleşmesine özen gösterilmelidir. Tam da bu kutsal hava nedeniyle, tıpkı Mukaddes Meryem filminde Hazreti Meryem’in temsilinde olduğu gibi kutsal kadını canlandıran kahraman, sıra dışı, koruma altında ve etrafı haleli bir kişilik olarak gösterilecektir. Oşın ise özdeşleşme imkânı sunan sıradan bir ölümlüdür; sempatik ama kusurludur, güçlü olmakla birlikte yine de zaaflarla malul olması nedeniyle inandırıcıdır. 236 Sözgelimi, Kevser Sineması Şenlikleri gibi Hazreti Fatı­ ma’nın doğum günü münasebetiyle düzenlenen etkinlikler, kadınların sinemada İslamî kültüre uygun bir şekilde yer almaları ve kadın sinemasının Hazreti Fatıma’dan ilhamla yüksek derecelere ulaşması gibi temennilerle sürmektedir. Ne var ki yukarıda işaret ettiğimiz nedenlerle, televizyon ve sinema kanalıyla Fatıma’nın bir model olarak ortaya konulması yönünde başarı gösterildiği de söylenemez. Kutsallık atfedilen kişilerle ilgili çekilen filmler, bu şahsiyetlerin kutsallığının perdede ve ekranda korunması kaygısıyla özelleşerek, Oşınlı dizi ve filmlerden farklı bir alan oluştururlar. Zaman içinde görülecektir ki model konusunda asıl problemli olan, Fatıma ile Oşın’ın mukayese edilmesine kapı açan indirgemeci, popülist yaklaşımlar olmuştur. Televizyon filmlerinde ve dizilerinde ağırlık kazanan, genellikle ev işleriyle meşgul, kendini ikinci cins olarak kabul ettiğini davranışlarıyla ortaya koyan karakterlerle topluma kadın ve aile konularında yanlış mesajlar gönderilmesi, gerek kadın dergilerinde gerekse kültürel ve sanatsal etkinliklerde her zaman eleştiri konusudur. Bu film ve dizilerde kadın tiplerinin aciz, cahil, zayıf kişilikli, erkeğinin gölgesinde, sadece ev hayatı içinde bir karakter olarak tasviri, Zen-i Ruz (Günün Kadını) dergisinde şöyle eleştirilmekteydi: “Bu filmler kasete alınıp da yabancı ülkelere gönderilseydi, düşmanlarımız İranlı kadına ve aileye karşı propaganda yapmak için bunlardan daha iyi bir kaynak bulamazlardı.”(1) Televizyon yönetmeni Sonya Poryamin’e göre, ‘80’li yıllar boyunca sinemada iki tip kadın konu edilmiştir; biri, erkeğinin emrinde bir zavallı olarak gösterilen kırsal kesim kadını, diğeri ise entellektüel sinemacıların öne sürdüğü feminist 1- Zen-i Ruz, 1990 237 kadın. Bu yıllarda sinemada şühedanın anneleri, bacıları ve eşleri konu alınmıyordu. Filmlerde mekân olarak kullanılan ortamlarda Batı tarzı teşrife gidiliyor ve ilişki biçimleri de Batı tarzı ilişkileri andırıyordu. Ülkedeki bütün evlerin Avrupalıların ve Amerikalıların evleri gibi döşendiği farz ediliyordu. Bu arada kadına başörtüsü takılınca dinî manada bütün mesele halledilmiş sayılıyordu. Model oluşturma amacı taşıyan sinemacılar bile başörtüsünü korumakla birlikte kadını bu alanda en aşağı seviyede ve en ters cihetleriyle Müslüman kadınlara örnek olarak sunuyorlardı. Birkaç kadın ve erkek oyuncuyu kamera karşısına geçmekten alıkoymanın dışında, devrimin değerlerinin sinema ve televizyon gibi son derece tesirli toplu iletişim araçlarına tatbik edilebilmesi yönünde bir başarı sağlanamamıştı.(1) Şair ve yazar Zehra Rahneverd, sinemada eksik olanın tarihî simalar değil, devrimden sonra şahsiyetlerinde ve konumlarında önemli değişiklikler meydana gelen İranlı kadınlar olduğunu ileri sürüyor ve soruyordu: “Neden önümüzde somut örnekler varken, tarihe bakışı yeğliyoruz? Daha ziyade soyut çalışıyoruz, somutla ilgilenmiyoruz. Bu tarihe bakış açısıyla kadını karar verebilen bir kişilik gibi değil de bir tepki unsuru gibi algılıyoruz. Her zaman televizyonda erkeği kitap okur vaziyette, kadını yemek pişirirken veya sebze ayıklarken görüyoruz. Niye kadını ille de aşçı ya da duygusal ve kargaşa çıkartmaya meyyal bir unsun olarak göstermekte ısrar ediyoruz ki?...”(2) Popüler kültürün aktörleri starlaşırken, kendine mahsus şartları ve atmosferi de oluşturuyorlar. Sinema starları bazen toplumsal modaların öncülüğünü yaparken, bazen de toplumdaki dalgalanmaları ve yeni eğilimleri yansıtmakla kalıyorlar. 1- Poryamen, 1994 2- Rahneverd, 1996; s. 46 238 İran’da bir sinema starının topluma model olarak sunulmasını mümkün kılacak bir medyanın varlığından söz edilemez. Sinema starları olarak bilinen Hediye Tehrani ve Niki Kerimi gibi oyuncularla ilgili magazin haberleri, fısıltı gazeteleri dolayımıyla konuşulur. Esasında İran sineması en başından, starları yönetmenler olarak tasarlanmış, o şekilde gelişmiş bir sinemadır. Filmleri gişe rekorları kıran kadın oyuncuların modelliği, geçici esintiler gibi algılanır. Model, her zaman öncelikle Hazret-i Fatıma’dır, Ehli Beyt’in öteki kadınlarıdır. Şu var ki Hazret-i Fatıma’nın modelliğini öne sürenler, kültür ve kimlik kurma politikalarının sonuçlarından memnun olmadıklarını sıklıkla dile getirirler. Bu konuda da başlıca hata sanki sinema ve televizyonun kullanımındaki zaaflarda aranmalıdır. Hazret-i Fatıma’nın sinema ve televizyonda yeteri ve gerektiği kadar işlenememesi, onun genç nesiller tarafından umulduğu ölçüde bir model olarak alınmamasının bir sebebi sayılır. Bunların yanında Fatıma’nın kültür ve kimlik kurma politikaları bağlamındaki sunumunu problemli bulanlar da vardır. Onlara göre yanlışlık, bu yüce şahsiyetin popüler kültürün sunduğu modellerle yarıştırılmasıdır. Yüzyıllardan bu yana sabit bir yıldız olarak müminleri aydınlatan Fatıma’nın model olarak sinema oyuncuları ile mukayese edilmesinde bir yanlışlık vardır.(1) Popüler kültürde hızla sürüme sokulan ve tezlikle tüketilen, çok da üzerinde düşünülmemiş yaygın klişelerdir. Kutsal, ideal model gösterilemediği için oluşan bir boşluk vardır ve bu boşluğu doldurma çabaları da yetersiz ve tereddütlüdür. İdeal olan, model olarak alınan bir filmde herhangi bir insan gibi canlandırılamıyorken, yerine ikame eden de inandırıcılıktan yoksun bulunmaktadır. 1- Aktaş, C., 2006 239 III- Fatıma’nın Ayırıcı Özellikleri Bir açıdan bakıldığında vahyin ışığında yetişmiş bütün Müslüman kadınlar tek kişi gibi görünüyorlar. Daha yakın bir incelemede her birinin yetişme şartlarından, mizaçlarından kaynaklanan kişilik özelliklerini ayırt edebiliyoruz. Hz. Hatice’yi, kendinden on beş yaş küçük bir erkeğe evlenme teklifi edebilecek kadar kendine güvenen, dulluk kimliğinin bir leke gibi yüzünde okunmasına izin vermeyen onurlu bir iş kadını olarak seçiyor, Hz. Aişe’yi İfk vakasında, yalnız bırakıldığı halde Allah’a duyduğu güvenle direncini koruyan bir genç kadın olarak tanıyoruz. Fitne-fesat söylemleriyle lekelenme korkusu yaşayan her kadın, Aişe’nin İfk vakası sırasındaki metanetinden bir şeyler öğrenebilir. Fatıma’nın kültürümüzde mevcut profili ise iffetli, melankolik, sabırlı, çilekeş, kanaatkâr, dirençli, akıllı bir kadın ve sadık bir evlat ve eş portresi sunuyor bize. Neşeli olmasını beklemiyoruz. O çok daha küçük yaşta, “Babasının annesiydi”. Bu yüzden de belki hayatı çok yoğun yaşadı ve erkenden yaşlandı. Otuz yaşını bulmadan bu dünyaya veda etti. Fatıma, sürdürdüğü hayat tarzı açısından şifahi kültürümüzün sürekli hatırlattığı erdemli anamızdır. Yazılı ya da şifahi kültürün anlattığı Fatıma’nın günümüz kadınları için örneklik teşkil edecek özellikleri hangileridir? Fatıma, Son Peygamber’in kızıdır her şeyden önce ve kahraman, yiğit, bilge Ali’nin de eşidir. Ali Şeriati Fatıma’yı bir evlat, bir eş, bir anne olarak incelemiş ve onun değerinin bütün bu niteliklerinin ötesinde, Fatıma olarak kişiliğinde aranması gerektiğini söylemiştir. Kuşkusuz bu retoriksel bir açıklama çabası. Kimliğimiz gibi kişiliğimiz de sayısız öğeden oluşuyor. Kendimizi tanımak istediğimizde tarihin, toplumun ve coğrafyanın verile240 rine başvuruyoruz. Bugün bize yetmez olduğunda geçmişe uzanıyor ve tarihin loş koridorlarında bize ışık tutacak aydınlık simalar arıyoruz. 80’li yılların ortalarında Pangaltı’da Mor Çatı’da, Şirin Tekeli’nin de bulunduğu bir ortamda, Müslüman kadınlar olarak Fatıma ve Zeynep gibi kadınları farklı açılardan tanımamızın öneminden söz ettiğimi hatırlıyorum. Çünkü Flora Tristan ve Mary Wollstonecraft gibi feminist öncü kadınları akıl, emek, üretim ve iffet gibi konulardaki kimi eleştirileri ve önerileri nedeniyle ne kadar takdir etsem de, Müslüman bir kadın olarak ayırıcı nitelikleri olan başka bir hayatın, farklı bir kadın kişiliğinin izini sürmem gerektiği inancını taşıyordum. Ayrıca ülkemizde veya kültürümüzdeki kadın meselelerini bütünüyle Batılı kaynaklardan yararlanarak tartıştıklarını gördüğüm feminist kadınlara, bu aşina Müslüman kadınların kişiliklerinin bana çok çarpıcı gelen özelliklerini anlatmam gerektiğini düşünüyordum. Sözgelimi Zeynep’in hayatının Sofokles’in Antigone’sinden geri kalan bir yanı yoktu. Fakat ülkemizin entellektüelleri bu Müslüman kadının hayatını tanımayı o kadar da önemli bulmuyorlardı. Cezayirli yazar Asiya Cabbar Fatıma’yı “Medine’ye hayır diyen kadın” olarak anlatmaktadır. Babası da Mekke’de "hayır!" diyen ilk kişi olmuştu. Hazreti Muhammed (Sav.) “Hayır!”ıyla cahilî bir toplumu değiştirerek, büyük, evrensel bir açılımı olan bir medeniyetin kurucu kadrosuna dönüştüren kişidir.(1) Tarihin yol verdiği sahnelerde gördüğümüz kızı Fatıma ise, daha çok hüzünlü, küskün, melankolik biri olarak gözlerimizin önünde canlanıyor. Ali sanki Fatıma’ya göre daha esnek ve ılımlı bir mizaca sahipti, öyle görünüyor bana. Onlar melek değildi, bazen tar1- Djebar, 1992; sf. 62-81. 241 tışıyorlardı, küskünlüklere yol açan anlaşmazlıkları oluyordu Peygamberimiz bir gün Hazreti Ali’yi evden uzakta, bir toz çukurunda bulur ve ona “tozdan adam” diye takılır ya... Bazen de Fatıma babasına yaşadığı hayatın güçlüklerinden söz eder. Ali ile aralarında bir aşk, bir ufuk birliği vardır. Yine de kimi kaynaklara göre Hazreti Ali hicretin 8. ve 10. yılları arasında bir eşe daha sahip olmak istemiştir. Hatta, Ebu Cehil’in yenilerde Müslüman olmuş kızı Cuveyriye’yi seçtiği söyleniyor. Cuveyriye’nin akrabaları Hazreti Muhammed’e durumu açıklamışlarsa da, Fatıma gelip babasına bu konuda şikâyet edinceye kadar Peygamberimiz sessiz kalmıştır bu konuda. Fatıma’nın gelişinden sonra ise, ertesi gün mescidde böyle bir evliliğe izin vermeyeceğini belirtmiştir. ”Fatıma benim bir parçamdır, onu inciten beni de incitir, onu üzen beni de üzer!” (Gerçi erkek nüfusun savaşlarda büyük bir kayba uğraması nedeniyle de çok kadınla evliliğin yaygınlık kazandığı bir dönemdi o dönem ve bir rivayete göre, Fatıma ortada kalmış bu dul kadınlardan birisiyle evlenmesi için eşine ısrar etmiş, fakat babasının buna izin vermemesi üzerine ısrarından vazgeçmişti.) Peygamberin kızı olma ayrıcalığına bağlayabilir miyiz Fatıma’nın bu tepkisini... Fatıma özel bir kadındı, babası da onun özel bir kadın olduğunu düşünüyordu. Ali, başka bir kadınla evlendiği takdirde Fatıma’yı kaybedeceğini ve Peygamberimizi de fazlasıyla üzeceğini kavramıştı. Fatıma ikinci “hayır”ını, babasının vefatından sonra, Hazreti Ebubekir’in hilafeti sırasındaki bir uygulamasına karşı dillendirmişti. Ebu Bekir’in anlayışla karşıladığı bir muhalefetti bu. Her iki taraf da tezlerini Kur’an ve hadise dayandırıyorlardı. Şia’ya göre Fatıma, babasının kendisine bağışladığı “Fedek Bağları”nın, peygamberlerin miras bırakmayacağı gerekçesiyle kendisinden alınmasını kabullenememiştir. 242 Şiî kaynakların Hz. Ali’nin ikinci evlilik girişimini görmezden gelmesine benzer bir şekilde, Sünnî kaynaklarda da Fedek Bağları konusunda bir geçiştirme eğilimi çıkıyor karşımıza. Aslında her iki hadise de Müslüman toplumun Asr-ı Saadet dönemindeki biçimlenişinde, Fatıma’nın şahsında Müslüman bir kadın kişiliğini tanıma konusunda bize çarpıcı ayrıntılar sunmaktadır. Elimize ulaşan rivayetleri dikkatle incelediğimizde, tarihin süzmeleri ya da eklemelerini de hesaba katarak, Fatıma’yı daha yakından tanımayı sağlayacak şu özellikleri ayırt ediyoruz: – Özgüven ya da karakter sağlamlığı – Sadakat – Hakikat arayışı – Sadelik ve tevazu – Kendine özgü bir dile sahip olmak – Cömertlik – İçsel iffet, takva örtüsü Özgüven ve Karakter Sağlamlığı Fatıma, özgüvene sahip, eşine ya da babasına yaslanarak hayatını sürdürdüğü izlenimini uyandırmayan bir kadın olarak görünmektedir. Bunun nedeni vahiy evinde yetişmişliği olabilir mi? Bir açıdan evet. Fakat peygamberlerin hayat hikâyeleri, vahiy evinde yetişmiş peygamber evlatlarının her zaman karakter sahibi, güçlü kişilikler olmayabileceğini de bize anlatıyor. Fatıma’nın güçlü karakterinde annesi Hatice’nin güçlü kişiliğinin etkileri elbette var. Daha önemlisi ise babası ile ilişkileri. Hazreti Muhammed’in Fatıma ile ilişkileri, kızının özgüven duymasını sağlayacak bir sağlamlıkta görünüyor. Kızı243 nı dinlemeyi önemseyen, o odaya girdiğinde ayağa kalkarak karşılayan, nerede olursa olsun onun seçimine ve kararına önem verdiğini belli eden, ona söz hakkı tanıyan bir babadır söz konusu olan. Dil ve kültürde, hatta toplumda erkek egemen karakterin baskın olduğu bir dönemden söz ediyoruz. Babasının, kızına gösterdiği saygı ve önemle onu, erkeklere ait sayılan alanlarda sesini duyurma konusunda yüreklendirdiği söylenebilir. Sadakat Bir olaya sadık olmak demek, bu olayın eklendiği durum içinde, durumu olaya göre düşünerek hareket etmek demektir. Bu da tabii özneyi yeni bir var olma ve durum içinde davranma tarzı icat etmeye zorlar.(1) Fatıma, babasının sağlığı boyunca, Tevhid dininin bulunduğu toplumda yayılması konusunda aktif bir rol oynamıştır. Fakat babasının vefatından sonra ortaya çıkan yeni siyasal yapılanmaya kendine göre gerekçeler ileri sürerek muhalefet etmiştir. Durumu, başlangıçtaki ilkeler (olaylar) açısından anlamaya çalıştığı söylenebilir. Eşi Ali siyasetin iktidar ilişkilerinde kazandığı içerikleri iyi bildiği için, Fatıma’ya göre daha dikkatlidir attığı adımlar, sarfedeceği kelimeler konusunda. Fatıma ise içinden nasıl geliyorsa, öyle konuşmuş ve davranmıştır. Eşi de ona, “Sus da evinde otur”, dememiştir. Hakikat Arayışı Bir olaya sadık kalmanın gerçek sürecine, bu sadakatin durum içinde ürettiği şeye “hakikat” diyebiliriz.(2) 1- Badiou, 2004; sf. 51 2- Badiou, 2004; sf. 52-53 244 Fatıma, hakikati hatırında tutma, değişen koşullar altında hakikatin yeni görünüşünü keşfetme çabasından hiç vazgeçmemiştir. Babasıyla ve eşiyle ilişkilerini günümüze taşıyan rivayetlerin ve yaptığı konuşmaların içeriği, onun sorgulayıcı ve eleştirel bir zihin yapısına sahip olduğunu göstermektedir. Sadelik ve Tevazu Sadelik ve tevazu Fatıma’nın, yüzyılımıza kadar İslam ümmeti arasında en yaygın olarak bilinen ve anılan özellikleridir. Hz. Aişe, Fatıma’nın Peygamberimizin en çok sevdiği insan, Ali’nin ise en çok sevdiği erkek olduğunu bildiriyor. Yukarıda da ifade ettiğim gibi, Hazreti Peygamber kızı Fatıma bulunduğu mekâna geldiğinde ayağa kalkarak onu karşılar, ellerinden öpermiş. Bu sevgi ve özen, Peygamber’in kızı Fatıma ve damadı Ali’nin çevrelerindeki insanlara, mesela Suffe’de barınan ve eğitim gören yoksul müminlere göre daha fazla imkânları bulunan bir hayata sahip olmalarının bir gerekçesine dönüşmemiştir hiç. “En son isteyecek kişiler”, Ehli Beyt mensupları olmalıydı. ‘80’li yılların başlarında, Fatıma’nın zühdünü ve takvasını anlatan hadisleri hayranlık ve ibretle okurduk. Çeyizler Fatıma’nın çeyiziyle, iradeler Fatıma’nın iradesiyle kıyaslanırdı. Fatıma sıradan bir kadın gibi mücevher takmamalı, Suffe’deki Müslümanlar açlıktan iki büklüm durumdayken, babasından kendisine bir yardımcı tahsis etmesini talep etmemeliydi. Kendisini zayıf hisseden Fatıma, babasının evindeki ocakta da üç gün süresinde ateş yanmadığını hatırlamalı ve bünyesini duayla güçlendirmeliydi. “Sevdiklerinizden infak edin” şeklindeki Rahmani talimat gereği, Peygamberimizin Fatıma’yı adeta bütün müminlere infak ettiğini yazıyor Sibel Eraslan: “Fatıma: Tüm zamanlara infak edilen, hibe edilen, hediye edilen, Peygamber’in (sav) 245 canından bir parça...”(1) Bu nedenle de resimli perdeler, pek de kıymetli olmayan kolyeler bile Fatıma için taşıması ağır gelecek yüklerdi. Dindar camianın tüketime dayalı hayat tarzlarını keşfettikleri, tüketim ideolojisinin baskısını duydukları içinde bulunduğumuz dönemde, Fatıma’nın zühd ve takvasını hatırlamanın ayrı bir değeri olduğu açık. Kendine Özgü Bir Dile Sahip Olmak Hâkim dili alıp kabul etmiş olarak görünse de kendine ait, benliğinin süzgecinden geçirilmiş bir dilin peşine düşen kişi, kendi kendini ağulamayı da göze almıştır. Riyakârlığını, kalleşliğini, tuzaklarla dolu oluşunu hiç unutturmayan bir dünyada iyiliği ve yiğitliği öğrenmiş ya da bunların değerini bilen kişilerin hayata dayanabilmek için hayatı dönüştürmekten başka bir yolu kalmış mıdır? Fatıma için olduğu gibi eşi Ali için de hayatı dönüştürmenin başlıca aracı kelimelerdir. “Dünya ve ahiret için yararlı beş kelime” başlığı altında Hayatü’s-Sahabe’de yer alan bir rivayete değinmek istiyorum. Peygamberimiz Hazreti Ali’ye "Ya Ali, sana beş bin tane koyun mu vereyim, yoksa hem dünyan hem ahiretin için yararlı olan beş kelimeyi mi öğreteyim?” diye sorduğunda Ali, kendisine sunulan iki seçenek arasından “beş kelime”yi seçmiştir. Bunun üzerine Peygamberimiz, “Allah’ım günahlarımı bağışla. Bana geniş bir ahlâk ve helâl bir kazanç nasip eyle. Beni, bana verdiğin rızka kanaatkâr kıl ve kalbimi bana yasak ettiğin şeylere meylettirme, de”, diye buyuruyor. Kendisine sunulan seçenekler arasında “kelimeler”i seçmesi, Hazreti Ali’nin siyaset alanındaki naifliğinin bir açıklaması sayılabilir. Kelimeleri ve kavramları ciddiye 1- Eraslan, 2006; sf. 235) 246 alan, kelimeleri sloganlaştırmaktan hoşlanmayan siyasetçiler genellikle halk tarafından sevilmekle birlikte, iktidara sıkı sıkı tutunmayı istemiyor, “her şeye rağmen iktidar” demiyorlar. Hz. Aişe, Fatıma’nın konuşma tarzıyla Peygamberimize en çok benzeyen evladı olduğunu belirtmiştir. Yavaş yavaş yükselen bir coşkuyla, sözünü sakınmadan, açık yüreklilikle ve şiir okur gibi konuşurmuş Fatıma. Bu özellik ailenin sonraki kuşak şaire kadınlarına, Zeynep’e ve Sekine’ye de aktarılmıştır. Fatıma miras hakkının iptali konusunda konuşmak üzere Hz. Ebu Bekir’e geldiğinde, Peygamberimizi hatırlatan konuşması nedeniyle orada bulunan sahabelerin gözyaşlarını tutamadıkları kaydediliyor. Fatıma bu toplulukta, karşı karşıya bulunduğu miras yasağının kendisine uygulanmak istenen bir cahiliye kanunu olduğunu öne sürmüştür. Yumuşak yürekli Hz. Ebubekir’in bu konuda Fatıma’ya özensiz davrandığını sanmıyorum. Sonuçta o da Peygamberimizin ifadelerine dayanarak bu konuda bir çıkarımda bulunmuştu. Bu bağlamdaki anlaşmazlıklar, toprak ya da mülkiyet konularında bir geçiş dönemine özgü sıkıntıları da yansıtmaktadır. Ümit Aktaş’ın deyişiyle: “İslam esasında sosyolojik olarak Mekkeli mazlumların Kureyş aristokrasisine ve eşrafına karşı bir isyanı olarak da nitelendirilebilir. Peygamberimizin vefatından sonraki yıllarda Hz. Ömer, toprakta kalıcı mülkiyet hakları yerine, kullanım hakkını öngörmüş, toprağın mülkiyetini temelde ümmete ait sayarak, toprak üzerindeki mülkiyet haklarını oldukça daraltmıştı. Hz. Ebubekir'in beytülmal’in dağılımında liyakati esas alan eşitsiz ve hiyerarşik dağıtımına karşı eşitlikçi bir bölüşüm sistemi getirmişti. Hz. Osman’ın yeniden Ebubekir’in anlayışına dönmesine karşılık Hazreti Ali, Ömer’in sistemini, eşitlikçi bir ahlâk ve toplumsal bölüşüm sistemini uygulamaya çalışmıştır.”(1) 1- Aktaş, Ü, 2007 247 Fatıma’nın ise, babasının vefatının ardından bir zamanlar kendisine verilmiş bu arazinin elinden alınması karşısında gururunun incindiği söylenebilir. (Fedek daha sonraları Hz. Ömer tarafından Hazreti Ali’ye verilmişse de bu arazi ileriki yıllarda sürekli el değiştirmiştir.) Halifenin ve sahabelerin huzurunda yaptığı konuşmanın ardından Fatıma’nın Nebevi Camii'ne giderek orada namazlarını yeni bitirmiş müminlere hitap ettiği kaydediliyor. Orada da içine düştüğü haksızlık konusunda nasıl yalnız bırakıldığını anlatırken, ilkeler söz konusu olduğunda müminlerin değişen şartlara göre fikir ve tavır değiştirmemesi gerektiği şeklindeki kanaatinin altını çizmiştir. Fatıma’nın İranlı şair Hafız’ın ifadesiyle “yanan yüreğinden ve ilim sahibi benliğinden yükselen bir “Ah”ın ifadesi olan” son konuşmaları, onun Müslüman toplumun siyaset, kadın hakları ve başka konularda cahiliye dönemini alışkanlık ve kabullerine geri döneceğine dair bir kaygı içinde olduğunu ifade etmektedir. İçsel İffet Fatıma’nın adlarından ikisi Tahire ve Betül’dür. Betül, “Eşi bulunmayan” anlamına da geliyor. Tesettür sadece örtünmek demek değildir. Nitekim Kur’an’da işaret edilen “takva örtüsü”, bu olgunun önce yüreklerde gerçekleşmesi gerektiğini gösterir. Fatıma’nın başka lakapları da vardır. Raziye itaatli ve alçakgönüllü kişiliğini, Merziye ise insan ilişkilerindeki dikkati nedeniyle sevilen bir kişi olduğunu anlatmaktadır. İslamcılar geçen kırk yıl içinde Fatıma’nın takva ve iffetine en önemli kadın değerleri olarak atıfta bulundular. Fatıma’ya benzemek, konformist bir hayatı reddetmek anlamına geliyordu. Tayyip Erdoğan yıllar önce, “Bizim kadınlarımız otel kadınları olmayacak” demişti. Bu, AKP’li kadın248 ların sağcı siyasetçi eşleri gibi beş yıldızlı oteller çevresinde akıp giden bir faaliyetler ağına katılmayacaklarını anlatan bir açıklamaydı. Bununla birlikte AKP iktidarı döneminde, tantanalı, ipek giysi ve mücevherlerle ışıldayan düğünlerden ve yalılarda yapılan defileli davetlerden hoşlandıkları anlaşılan AKP’li siyasetçi eşleri ve kadınlarının etkinliklerinin sembolik faaliyetlerin ötesine geçtiğini söylemek zor. Başörtüsünün bu siyasetçi eşlerinin etkinlik alanları açısından bir engel oluşturduğunu söylemek olası. Ancak siyasetçi eşlerinin takdire şayan alçakgönüllü ve yararlı çabaları muhtemelen, başörtülülere yönelik olumsuz yargıları değiştiren bir etkiye sahip olabilirdi. IV- İranlı Kadınlarda Fatıma’nın Simasını Farketmek.... Sonuçta Kur’an, Kevser Suresi ile erkek egemen geleneklerin kadın cinsiyle ilgili yargılarını, soyun sopun devamı gibi cahiliye toplumunun hayli hassas olduğu bir konu üzerinden sorgulamaya açıyor. Yine de Kevser Suresi salt Peygamberimizin soyunun Fatıma ile devam edeceğini anlatan bir sure olarak anlaşılmamalıdır. Bu sure aynı zamanda hikmetten, güzelliğin muhtevasından, yaratıcılıktan, ebedi hayattan ve geleceğe kalmaktan, insan olarak saygın ve değerli sayılmaktan ne anlamak gerektiğini de gösteriyor. Fatıma Kevser Suresi ile verasetin erkek üzerinden sürdürülmesi konusundaki alışılmış kabulleri sorgulamanın öznesi olmuştur. Böyle köklü bir değişime ve yeniden yapılanmaya imkân veren İslamî kültür ise en az beş yüz yıl Müslüman toplumlar kadar komşularının kültürel biçimlenmesine katkıda bulunmuştur. Andree Michel, İtalya’da, feminist bir geleneğin kültürel planda yaşayabilmesini, VIII. yüzyıldan 249 beri kadınlara kendilerini kanıtlama olanağı tanıyan parlak bir Müslüman kültürün etkisine bağlamaktadır.(1) Burada, İran’ın eski cumhurbaşkanı Seyyid Muhammed Hatemi’nin, Hazreti Fatıma’nın vefatı dolayısıyla Haziran 2007’de Kur’an-ı Kerim Milli Müzesi’nde Fatıma’yı anmak üzere yapılan törendeki konuşmasının teması yaptığı bir konuşmada işaret ettiği üzere, “Allah Fatıma’nın öfkesiyle öfkelenir, sevinciyle ise sevinir” mealindeki hadis-i şerife rağmen İslam dünyasında kadın cinsinin nasıl olup da yüzyıllar boyunca ikinci ve eksik cins olarak görülebildiği şeklindeki soru karşımıza çıkıyor. Bu soru Müslüman toplumlarda kadınlar konusunda çözüm bekleyen sayısız probleme işaret ediyor. Bununla birlikte, Fatıma ve öteki saygın Müslüman kadınlarla ilgili yerleşik kabullerin, İslam dünyasının kadınlarının dünyanın geri kalan kısmındaki hemcinsleri kadar aşağılanmamış ve ezilmemiş olmasının önemli nedenleri olabildiğini görmemiz gerekiyor. Roger Garaudy en az üç bin yıldır kadın cinsinin insanlık tarihinde kayıp olduğunu söylüyordu. İslam devriminin ardından İran’da kurulan yeni düzenin özellikle hukuk alanında en fazla etkilediği kesim kadınlar olmuştur. Bunun nedeni ise öncelikle hukuk alanında yaşanan bir karmaşadır. Bir taraftan eski medenî hukuk, diğer taraftan yüzyıllarca iktidarların baskılarına rağmen sürdürülen fıkhî geleneğin iktidarlaşma sürecinde karşı karşıya geldiği yeni sorular vardır. Bir devrimin başlangıç yıllarına özgü karar ve duyarlılığı sabitleyen söylemlerin etkilerini yansıtan politikalar, kadınları bir yandan toplum içinde aktif ve etkin, katılımcı kişiler olarak tanımlarken, diğer taraftan medenî hukuk alanındaki yetersizlikler ve geleneksel fıkıh tanımlarının sunduğu yargılar, kadınların önünü kesmektedir. Tesettür mecburiyeti, 1- Michel, 1984; sf. 64 250 devrimin ardından özellikle kırsal kesim kadınlarının hayatlarında meydana gelen olumlu değişiklikleri, bu kadınların iş ve tahsil alanındaki gelişmeyi görmeyi engelleyen psikolojik bir bariyer gibidir. Bütün bununla birlikte, İran’da incelemelerde bulunan gazeteci ve yazarlar, birkaç günlük gözlemin ardından bu ülkenin kadınları üzerine beklemedikleri ölçüde müspet izlenimlere sahip olduklarını dile getiriyorlar. Bu kadınlar güçlü, mücadeleci, üretken ve ikinci cins sayılmayı kabul edemeyecek kadar kendine güvenli; eğitim kurumlarında, kültür ve sanat alanlarında, daha önemlisi aile hayatında iddialı, faal ve belirleyici görünüyorlar. İran toplumunda Fatıma’nın kaynak olmaya devam ettiği kadın kişiliğinin kodları hayatın icaplarıyla bir araya geldiğinde, kadınların konumunu hukuk kurallarının ötesine taşıyor. Kadınların toplumsal konumu konusunda, ROZA (Kadın Gazeteciler Derneği) üyesi Mahnaz Nejadbehram’ın bana aktardığı son iki yılın verilerine dayalı bilgiler şöyle: Devrim’den önce % 13 olan kadınların kayıtlı olarak iş hayatında tuttukları yerin oranı, devrimden sonraki ilk yıllarda % 8 ilâ 9 civarına düşmüşken, günümüzde %14.8’e ulaşmıştır. Meclisteki kadın milletvekili sayısı 13’tür. Her görüşten kadın politikacı, meclisteki kadın milletvekili oranının artması için gelecek seçimlerde en az %30’u bulacak bir kota talep etmektedir. Üniversitelerde kadın öğretim üyesi sayısının oranının %16 ila 17 arasında bulunuşu dikkat çekicidir. Üniversitelerde kız öğrenci sayısının erkek öğrencilere oranı ise % 60-62 arasındadır. Üniversitelerdeki kız öğrenci sayısındaki artış karşısında Milli Eğitim Bakanlığı, kız öğrencilerin oranını erkek öğrenciler karşısında dengeleyecek bir kota arayışı içindedir. Nejadbehram’a göre, çalışan kadın oranındaki düşüklük, işsizlik oranının yüksek olmasıyla ilişkilidir. Bunun yanı sıra 251 Devrim’in değerlerinden bir şekilde etkilenmiş olan kadınların önemli bir kısmı da toplumsal katılımlarını dernekler, vakıflar ve hayır kurumları üzerine yoğunlaştırmışlardır. Kadın sivil toplum kuruluşlarının sayısı 1997’de 55’le sınırlı iken, günümüzde bu sayı (toplam olarak 8 bini bulan sivil toplum kuruluşları içinde) 480’e ulaşmıştır. İranlı kadınların hukuksal durumlarını irdelemek, bu yazının boyutlarını aşıyor. Yalnız, İranlı kadınların evlendiklerinde babalarının soyadlarını taşıma gibi bir geleneğe sahip olduklarını belirtmek istiyorum. Bunların yanı sıra evlilik öncesi yapılan bir sözleşme ile kadınlar çok evlilik, boşanma gibi konularda kendi şartlarını kayda dökebiliyorlar. Kadın etkinliklerinde Fatıma modelinin taşıdığı önemi anlatan bir örnek vermek istiyorum burada: Geçen yazın başlarında, Fatıma’nın vefatını anma günlerinde Yerli Sanayii Destekleyen Kadınlar Derneği bir toplantı düzenlemişti. Bu dernek iki sene kadar önce Sanayi ve Maden Odaları yardımıyla, ülke içinde yerli mal tüketimi kültürünü yaymak ve yerli üreticilere destek verme gayesiyle kurulmuştur. Şahlık rejimi döneminde ülkede ithalata dayalı bir tüketim ekonomisi hakimdi, bunun bir sonucu olarak toplumun her kesiminde yabancı-markalı mal kullanmayı bir prestij meselesi olarak görme alışkanlığının korunduğundan söz edilebilir. Bu alışkanlığın güçlenmesinin bir nedeni, savaş yıllarında yerli üretimin talepleri karşılamakta yetersiz kalması olduğu kadar, üretilen mallardaki kalitenin de belirgin olarak düşüş göstermesiydi. Küçük şehirlerin ara sokaklarındaki butiklere bir kutu iyi cins krem, bir çift kolayca kaçmayan çorap bulmak için giden genç kadınlar gördüğümü hatırlıyorum. İranlılar üretim alanında uyarlama ve taklit yeteneğine sahip bir millet. Savaştan sonra geçen yıllar içinde yerli üretimin bir mesafe kat ettiği söylenebilir. 252 Yine de dar gelirliler özellikle Çin mallarını ve bütün olarak ucuz Uzak Doğu mallarını yeğliyorlar. Orjinalini aratmayan kot pantolonlar, montlar, güneş gözlükleri, aslının aynısı gibi görünen fotoğraf makineleri... İşte, yukarıda sözünü ettiğim derneğin üyeleri de, Hazreti Fatıma’nın hayatından yola çıkarak israfı ve tüketimi çoğaltan bir hayat tarzına karşı, sade ve tutumlu bir hayat tarzının değerlerini hatırlatıyorlar. Japonya örneği üzerinden hareketle kaçak ya da meşru yollarla yabancı mallara rağbeti azaltarak, yerli sanayinin gelişimine destek vermek istediklerini söylüyorlar. Yerli mala rağbetin artması, genç nüfusa iş olanakları sağlamak anlamına da geliyor. Sözünü ettiğim toplantı Hazreti Fatıma’nın vefatı günlerine denk düşse de İran Sanayi Günü münasebetiyle hazırlanmıştı Katılımcı ve konuşmacı hanımlar toplantıya yerli arabalarla, üzerlerindeki giysilerin yerli kumaştan dikilmiş olmasına özen göstermiş olarak geldiler. Konuşmacılar, Hazreti Fatıma’nın Peygamberimizin sevgili kızı ve Hazreti Ali’nin eşi olmasına rağmen, sade ve mütevazı bir yaşantı sürdürdüğünü, gösterişli eşyalara ve giysilere rağbet etmediğini, günlük işlerini bir yardımcıya başvurmadan, kendi elleriyle yaptığını hatırlattılar.(1) İranlı kadınların kişisel ve toplumsal alanda tutukları yer, Hazreti Fatıma’nın toplumun hafızasında ve bütün olarak kültüründe tuttuğu yerden bağımsız değerlendirilemez. Fatıma’nın hayat hikayesi ve kişiliği, rivayetler kadar menkıbelerin de sunduğu geniş içeriğiyle bütün İslam aleminde, kadınlara sürdürmek istedikleri hayat konusunda zengin bir kaynak sunmaya devam ediyor. * * * 1- Aktaş, C, 2007. 253 *Bu yazı 4 Kasım 2007 tarihinde İstanbul’da Kadın Dayanışma Grubu tarafından düzenlenen Hazreti Fatıma konulu panelde yapılan konuşmanın dayandığı metindir. Kadın Dayanışma Grubu’nun adı 2008’den itibaren Fatıma Gönüllerinin Çoğalması dolayısıyla “Hz. Fatıma Platformu” olarak değiştirilmiştir. Kaynakça Aktaş, Cihan, 2000. İran’da Siyah Yorgunluğu, İslamiyat 2; sf. 15-44. Aktaş, Cihan, 2006. “İran Sinemasında Kadın Starlarla Gelen Model Meselesi”, Bacıdan Bayana-İslamcı Kadınların Kamusal Alan Tecrübeleri İçinde, İstanbul: Kapı yayınları. Aktaş, Cihan 2007. Önemi Yadsınamaz Bir Kaynak: Fatıma, Gerçek Hayat, 27 Haziran 2007. Aktaş, Ümit. Henüz yayınlanmamış bir makale: Türk Siyasetinin Entelektüel İki Damarı: İslamcılık ve Sosyalizm. Badiou, Alain, 2004. Etik-Kötülük Kavrayışı Üzerine Bir Deneme, İstanbul: Metis Yayınları. Djebar, Assia, 1992. Medine’den Uzaklarda, Cep Roman. Eraslan, Sibel, 2006. Can Parçası, İstanbul: Selis yayınları. French, Marilyn, 1993. Kadınlara Karşı Savaş, Metis, 1993. Gürci, Münire, 3 Azer 1370 (24 Kasım 1991), Zen-i Ruz, no:1343. Lahici, Şehla, 1376 (1997). Başlangıcından Bugüne İran Sinemasında Kadın Tiplerinin Bir İrdelemesi, Negd-i Film dergisi 11; sf.170. Michel, Andree, 1984. Feminizm, İstanbul: Kadın Çevresi Yayınları Poryamen, Sonya, 9 Behmen 1373 (29 Ocak 1995), Kadın ve 254 Medya Semineri notları, , İttilaat gazetesi. Sadr, Hamid Rıza, 9 Mehr 1367 (1 Ekim 1988). Işıkları Söndürün, Oşın Başlıyor, Zen-i Ruz. Sima-i Zen der Kelam-ı İmam Humeyni, 1369 (1990), Tahran; Sazman-ı Çap-ı Enteşarat-ı Vezaret-i Ferhenk ve İrşadi İslami. Zenan dergisi, Azer 1375 (Kasım 1996), no: 32. Zen-i Ruz, 20 Aban 1369 (11 Kasım 1980), no:1368. MAKALENİN ÖZETİ İslamiyet’in kadın konusunda gerçekleştirdiği devrimleri öğrenmenin en uygun yollarından birisi, Asr-ı Saadet kadınlarının hayatını yakından tanımak. İran Devrimi’nin ardından Ayetullah Humeyni, bütün dünyada Kadınlar Günü olarak Kutlanan 8 Mart yerine, Hazreti Fatıma’nın doğum gününün Müslüman kadınlar için Kadınlar Günü olarak kutlanmasını önermişti. Bu öneriden hareketle gerçekleştirilen faaliyetlere ve çeşitli kürsülerden sürdürülen vaazlara karşılık, Hazreti Fatıma’nın toplum içinde bir kadın modeli olarak tuttuğu yerin bazen popüler kadın starlarla kıyaslanması gibi bir yaklaşım, pratikte çeşitli tartışmalara neden olmaktadır. Fatıma’nın ve benzeri Asr-ı Saadet kadınlarının toplumdaki kabulü ve etkilerinin sinema ve tv yıldızları ile kıyaslanması elbette tartışmaya açıktır. Ayrıca, Fatıma kişiliğinin geleneksel ve modern dönemlerde yaşayan Müslüman kadınlar üzerindeki etkilerini başka bağlamlarda aramak gerekmez mi? Fatıma’yı günümüz toplumunun Müslüman kadınları hangi özellikleriyle ayırt edebilirler acaba? Bu makalede, bu tür sorulara cevap aranmaktadır. 255 HZ. FATIMA’YI ANARKEN Sabiha ÜNLÜ Yıldızların ölümü… Yol gösteren kılavuzların ölümü Yol gösteren pusulaların… Sadece; kayıp gitmişlerdir, gözümüzün önünden… Işıklarını olduğu gibi bırakıp Hasislik etmeden… Gönül aynanızı yönlendirdiğinizde, Yeteneğiniz nispetinde, Aydınlığını görürsünüz önünüzün… Kabiliyetiniz nispetinde yansıttığınızı… Hatta, gün geçtikçe bereketlendiğini görürsünüz ışığın Asır asır sene sene güçlendiği… Onlar; bize hayatiyet kazandırmak için gitmişlerdir Alalacele… Hepimize yetmek için… Yetişmek için en ücralara, Kesif bedeni terk etmişlerdir… Off!! dediğimizde, ah aldığımızda, Gözümüze hüzün, ümitsizlik sardığında; İşaret vermek için… İstikamet göstermek için… 256 Sessizce kayıvermişlerdir… “Asıl ebter olanlar, boşuna bekler bu ışığın bitmesini... Her bir ölümde; Kevser’in bitmesini Hüsranla beklerler… Hele de; Allah Resulü’nün: “Fatıma bedenimin bir parçasıdır. O’na eziyet, bana eziyettir. O’nun hoşnutluğu, benim hoşnutluğumdur. Ve Fatıma; İnsanların bana en aziz olanıdır.” dediği, sevgili kızı Hz. Fatıma’ysa söz konusu olan Bizzat kendisi Kevser olan Fatıma’ysa; Daha bir kahrolur; “asıl ebter olan” Konuk Et Bizi Fatıma’ya dönelim yüzümüzü… Yıldızların ekmeline… Kadınların mükemmeline… O’nu en iyi tanıyabileceğimiz, O’nu en iyi anlayabileceğimiz şekilde konumlanalım, Arkasında duralım… Yanında duralım… Tüm samimiyetimizle; Bir kendimize, bir Hz. Fatıma’ya bakalım Ye’se, ümitsizliğe kapılmadan; Bir yol bulalım Fatıma hanesine konuk olmaya… “Ya Fatıma, açız!” diyelim 257 “Hakikate açız” Doğruluğa, samimiyete açız… Helaline her şeyin Abur-cuburla dolu içimiz, fitne fesatla dolu. Senin o tertemiz, Bir lokmana muhtacız. “Ya Fatıma, açığız!” diyelim Örtemiyoruz. Ayıplarımız, örtülmeyecek kadar açık. Lütfet… Haya örtünü, iffet örtünü at üzerimize… Uyarına muhtacız. Ya Fatıma, “barınacak yerimiz yok!” diyelim Vakit gece… Ortada kaldık… Güvenli çıkmadı şimdiye kadar sığındıklarımız Soyulduk, kandırıldık, aldatıldık… “Senin yerin şurası” de… Senin sınırın şurası… Senin çatına muhtacız… Ya FATIMA! Senin hanenden, kimselerin boş dönmediğini biliyoruz Bizi de boş çevirme… Kendisine “Kevser” gönderilen, Muhterem Babanız yolladı bizi… “Fatıma’ya gidin” dedi. “O mutlaka dinler sizi” Resulullah’ın hürmetine geri çevirme bizi… Arala Kapıyı Ey Haydar! Hz. Peygamber’in “gözlerimin nuru” dediği, Hz. Ali “Fatıma’ya baktığımda, bütün gam ve üzüntülerim yok olup gidiyor” diyen Hz. Ali 258 “İlim beldesinin kapısı” lütfen arala kapıyı… Rehberlik et… Düş önümüze… Fatıma’yla görüştür bizi… Öyle uzaktan uzağa değil, yüz yüze… BETÜL’le görüştür… İffet ve namus timsaliyle… Apaydınlık yüzlü Zehra’yla… Tüm kirlerden arınmış, tertemiz TAHİRE’yle görüştür, SIDDIKA’yla görüştür… Cennet kadınlarının seyyidesi; Cehennem ateşinden uzaklaştırılmış, FATIMA’yla görüştür. Nübüvvet ağacının yemişinden biz de tadalım; Ey vekil! Ey Murtaza! “Kalk ey Ebu Turab!” Yol göster bize… Muhterem amcanız; Hz. Peygamber gönderdi bizi… “Hiç putlara tapmayan kerremullahu vecheh’e gidin” dedi. “Ben hikmetin eviyim, Ali’de onun kapısıdır” dedi. Arala kapıyı ey Haydar! Resulullah hürmetine geri çevirme bizi. Kız Çocuk Haberi O, Ehl-i Beyt’in gövdesi… O, ümmetin gözdesi… Fatıma bir ilkti… Doğuşu bir inkılaptı… Gelişi bir devrimdi. 259 Kız çocuk müjdesi… Fatıma’nın haberi… Babaların utançtan simsiyah kesilen yüzlerine inat; Sevinçten apaydınlıktı Resulullah’ın yüzü. Fatıma’nın doğuşunu dostlarına o müjdeledi… Fatıma bir ilkti. Minik eli, babasının şefkatli avuçları içinde; Mekke sokaklarında dolaşırken, Kureyş müşrikleri hiddetle gidip-geliyordu; “Bu Muhammed çıldırmış olmalı! Şerefimizi alt üst etti… Tanrılarımızı öfkelendirdi. Söyleyin; kız çocuğu ne zamandan beri böyle değerlendi?” Artık; cahiliyye yeniden tanımlamak zorundaydı. “Onur’u ve şerefi” Hangisi Hz. Fatıma? Fatıma, sabır demekti… Tevekkül demekti… Direniş demekti… Kanaat, züht ve takva demekti… İffet-haya demekti, infak demekti… Fatıma; “Güzel ahlak” demekti… Fatıma, “olmak” demekti, “olgunlaşmak” Bir amaçtı Fatımalaşmak… Cehennem ateşinden uzaklaşmak… 260 Fatıma gibi oturmak… Fatıma gibi yemek içmek… Fatıma gibi yürümek… Fatıma gibi gülmek… Önümden giden güzelleri hep O’na benzettim… * * * Acılı çocuklar gördüm; babalarına gözleri önünde eziyet edilen… Çaresizce feryad eden… Zayıf kollarıyla kucaklamaya çalışan… Son kez öpen… Çileyi fiilen göğüsleyen, zor günlerde büyüyen çocuklar gördüm… Babasını, müşriklerin saldırılarından korumak için çırpınan; Küçük Fatıma… Gözyaşı kurumayan… Resulullah’ın (s.a.a): “Kızım ağlama! Kalbin rahat olsun… Allah (c.c) babanı düşmanların şerrinden koruyacak ve onlara galip kılacaktır.” diyerek teselli ettiği çocuk FATIMA… *** Evler gördüm; kapısı çaresizlere, yoksullara açık. Kapısı dostlara açık… Çalanın geri döndürülmediği… Allah rızası için, hoşça muamele edildiği. “Tamam” dedim, bu o ev… Bu hane, o hane… Bu mübarek kadın da; Hz. Fatıma olmalı… 261 * * * Hak yolunda erler gördüm, mücadele eden… Onlara yiyecek taşıyan, su taşıyan, ilaç taşıyan, Kadınlar, genç kızlar, yaralarını temizleyen, tedavi eden hanımlar gördüm… İşte bunlar; “Fatıma ve arkadaşları olmalı” dedim Uhud’daki Fatıma… Gazilere yardım için çırpınan… Bir anne şefkatiyle; Resulullah’ın yarasından akan kanı durdurmak için çabalayan; Babasının annesi-Ümmü Ebiha, bu olmalı * * * Huşu ile namaz kılan, Secdede yürekten sarsılan, mümineler gördüm… Hayatı, ibadet bilinciyle yaşayan… “Allah’tan (c.c) gafil olmamak için çabalayan bu kadın Hz. Fatıma olmalı” dedim… Peygamber kızı olmanın değil, amellerin kurtaracağını bilen, sürekli arınmak için mücadele eden Hz. Fatıma bu olmalı. * * * Yanında ihtiyarlayan ebeveynlerine, Şefkatle muamele eden evlatlar gördüm… İncitmemeye çalışan… Off! demekten Allah’a (c.c) sığınan İhtiyaçlarını severek karşılayan “İşte, bu Fatıma” dedim. Şu güzel sabrın merhametin sahibi, Fatıma olmalı. * * * 262 Ailesinin ihtiyaçlarını sağlamak için çırpınan hanımlar gördüm… Meşru dairede çabalayan… Alın terini kollayan… Çocukla meşgul olmaktan geceleri uykusuz kalan… Su çekmeken, un öğütmekten, çocuklarla ilgilenmekten yorgun düşen; Oğlu Hasan’a “Yavrucuğum, önce komşu” diyerek, Gayrıyı nefsine tercih eden Fatıma, bu olmalı. * * * Acil ihtiyaçlardan oluşan, sapsade bir çeyize… Kolaylaştırıcı bir mihre, “Evet” diyen… Yüzüne bakınca insanı rahatlatan, hayalı ve iffetli kızlarımızı gördüm… Betülleri… “İşte bu Fatıma” dedim, tereddüt etmeden… Ali’yse gelen, baş tacı eden… O’nu zor durumda bırakmayan, gönül rızasıyla ağırlayan Fatıma “bu kadın” olmalı… * * * Erken göçen anneler gördüm… Erkenden göç eden… Evlatlarını küçükken… Onları rabbine emanet eden ve yol işaretleri bırakıp giden Etraf: “Ne olacak bu çocukların hali?” diye telaşlanırken Bir miras gördüm Eşsiz bir miras… Paha biçilemeyen Çocukların zor anlarında, hep bu mirasa başvurduklarını gördüm 263 Başvurup düze çıktıklarını… Annelerinin işaretlerini kolladıklarını gördüm… Omuzlarda, son yolculuğuna giden bu saliha kadın, Fatıma olmalı. Hz. Alin'nin eliyle kefenlenen, kabre indirilen... Hz. Hasan, Hz. Hüseyin ve Hz. Zeyneb'i öksüz bırakıp giden; Hz. Fatıma bu kadın olmalı. * * * Hepsi… Hepsi Fatıma dedi, içimdeki ses Tüm güzellikler O’nu çağrıştırıyor. Tüm hayırlar O’nu hatırlatıyor… Hz. Fatıma, hayatı; tertemiz, taptaze tanımlıyor Dipdiri yaşatıyor. Bildiğim ve bilemediğim tüm güzellikleri Bir araya topluyorum Rabbime sığınarak; “İşte bu Hz. Fatıma” diyorum. Gerçek Hz. Fatıma bu… O’nu hakkıyla görebilmeyi diliyorum, Anlayabilmeyi… O’nu “ebedi bir yıldız” olarak gönderene; Merhametlilerin en merhametlisine Şükrediyorum. “Babası dışında Fatıma’dan daha değerli bir insan tanımadım.” Hz. Aişe 264 PEYGAMBER RAHLESİNDE AÇAN ÇİÇEK Dr. Selma KARIŞMAN İrade kader ilişkisinde iradenin cehdî rolü kadar, kaderin külli kuşatıcılığına önem verenler; hayatın sürprizleri, beklenmedik teklifleri ve tevafukları karşısında bir nebze hazırlıklıdırlar. Bu bağlamda kelamın da, kalemin iradesini aşan bir kaderi olduğu kalem erbabının malumudur. Hz. Fatıma ile ilgili yazı talebi, diğer bütün fiziki şartların namüsait olduğu bir kader aralığında kapımı çalıverdi. Verilen sürenin bir kaç gün ile kayıtlı oluşu, şartların olumsuzluğunu biraz daha koyulaştırıyordu. Adına çekirdek zaman denilen hızlı akışıyla maruf realite, konunun hak ettiği özel bir araştırmaya ve yeni bilgilere ulaşmaya geçit vermeyecek kadar kısaydı. Öyleyse, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in aile hayatı ile ilgili depolanmış bilgilerimi tek tek gözden geçirmeli, hafızamın saklamakla müftehir olduğu, varoluşun en anlamlı ve ihtişamlı baba-kız ilişkisini dile dökmeli, örnek bir mümin kadın modeli olarak Hz. Fatıma’yı güne takdim etmenin metotlarını aramalı ve bütün bunları bu güne kadar kalbime yerleştirdiğim Hz. Fatıma sevgisinin muhkem kapılarından içeri girerek yapmalıydım. Fatıma’nın farklı dönemlerine, çeşitli rollerine, zengin duygulanımlarına ait bütün çehreleri olanca tazeliğiyle içinde barındıran bu sevgi, zamana karşı yarışacak olan böyle bir yazının aslî motivasyonunu teşkil etmeliydi. Bu çehrelerin ilki; başını yüreğimin elleriyle okşadığım, annesizlik acılarını anneliğimin limitsiz şefkat sofrasında dindirmek, yüreğine büyük gelen dertlerini küçültmek, gözlerinin yaşını kurulamak ve kurutmak, yüreğini bildiğim bütün teselli cümleleriyle doyasıya avutmak hayaliyle yanıp tutuştuğum, havf ve reca arasındalığı erkenden tecrübe eden kalbinde korku yerine ha265 yata dair ümitlerini kıyasıya çoğaltmak iştiyakıyla dolup taştığım, çocuk Fatıma’ya aitti. Elini tutan ve onu hayata taşıyan elin, benim de hayatımı ve benliğimi tanzim etmede tutmam gereken ilk el olması, bu çocuğun hayatını sınırsız sevgim yanında bilgimin de merkezi kılıyordu. İkinci çehre bana, aile ve toplum içinde kendimi sabrı, kanaati, tevekkülü üzerinden sorgulama imkânı tanıyan sadık, vefakâr ve vakur eşe aitti. Bu çehrenin özgürlük ile itaat arasında çizdiği istikrar ve huzur portresi on dört asır sonrasında bile davranışlarımıza ait bireysel ve toplumsal konsepti yönlendirecek güçteydi. Muhabbetullah üzerinde boy atan bir baba sevgisinin, ölümü ayrılığa yeğ tutan mahzun ve mübarek çizgileriyle gözbebeklerime nakşolan bir diğer çehre, nisyan ile malul beşeri hafızalarımıza sadece baba-kız değil, hayat-ölüm ilişkisinin de mutlak sırlarını sunacak kadar canlı ve cömert idi. Fakat ortak bir anneye sahip olmanın bütün mümin kalplerde tezahürü olan böyle bir sevgi vasıtasıyla dün, bugün ve yarın arasında vahiy-iman-insan parametreleri üzerinden manevi bir köprü kurabilmeli, sadece duyguyu değil İslami öğretinin, bilmenin/anlamanın merkezi olarak takdim ettiği akleden kalplerimizi harekete geçirebilmeliydik. Öyleyse bizler; onun gibi bir modele sahip olmakla bahtiyar, fakat ondan ve çizdiği modelin makul ve mutedil öğretilerinden ayrı düşmekle muzdarip evlatları, onu akleden kalplerimizle yeniden tanımanın, davranışlarından hayatlarımıza sahih kanallar açmanın yollarını bulmalıydık: Hz. Fatıma’yı Akleden Kalplerimizle Sevmek Muhtevasına; tanımayı, idrak etmeyi, yerine koymayı katan böyle bir sevgiden neyin kastedildiğini anlamak, her şeyden önce akleden kalbin dinî değerini irdelemekle başlar. Dinin özüne ve merkezine ulaşmak; araya giren mesafelerin kal266 bin akletmesinin önüne diktiği engellerin aşılmasına, akleden kalbin üzerine nefsin ve nefsanî olanın örtmeye çalıştığı perdelerin açılmasına bağlıdır. Ancak böylelikle bütün müminlerin Peygamberlerine, onun Ehl-i Beyt'ine, ashabına hissettikleri sevgi, bilinçli bir anlama pratiğine dönüşebilir. Bizden dinin, kendisini anlarken, anlatırken, yaşarken istediği tam tamına budur: İnsan, sadece biyolojik varlığının değil faaliyet ve arzularının da belirleyicisi olan bu bilgi ve düşünce merkezini bütünüyle harekete geçirmeli, sevmeyi ve bilmeyi aynı anda tecrübe etmelidir. Bilmek ise tanımayı, tanıma konusunda iradeyi zorlamayı gerektirir. Sevgiyi salt duygunun ve günlük hayatın ritminin yönettiği iniş çıkışlardan, seküler hayatın kışkırtıcı teklifleri karşısında verilen manevi molaların, geçirilen yabancılaşma nöbetlerinin ruhsal ağırlığından kurtarmalı, ona bilmenin ve tanımanın verdiği istikrarlı hüviyeti kazandırmalıdır. Sorumluluk, ilgi, saygı ve bilgi unsurlarını taşımayan herhangi bir sevgi sadece ütopik bir iddiadan ibarettir. Oysa akleden kalp, sevginin sınırsız yayılmacılığını disiplinize ederek sevgiyi ilişkinin tarafları arasında yapıcı kılar. Tıpkı Hz. Peygamber'de olduğu gibi, “dünya kadınlarının en hayırlıları” olan Meryem binti İmran’ı, Asiye binti Müzahim’i, Hatice binti Hüveylid’i ve Fatıma binti Muhammed’i akleden kalple sevmenin yolu onları tanımaktan geçer. İçlerinden Hz. Fatıma’yı tanımaya giden yolun Hz. Peygamber'in yolundan geçmesi, akleden kalp sahiplerini bu kutlu tefekkürlerinde bir kat daha kazançlı kılar. Böyle bir örtüşme, Kur’anda, Allah ile elçisi arasındaki sevginin özdeşleştirildiği ve Allah’a itaatin Rasulüne itaatle kayıtlandığı duruma benzer. Fatıma’nın sevinci, babasının sevinci; onun öfkesi babasının öfkesidir: “Her kim ki kızım Fatıma’yı severse beni sevmiş, Fatıma’yı üzen beni üzmüş, onu kızdıran beni kızdırmış olur.” Bu ilişki psikolojik ve sosyolojik incelemelere konu olacak ve aile içi ilişkilere örnek teşkil edecek muhtevasının ötesinde toplum ve beşeriyet ba267 zında adaleti ve hakkaniyeti tesis etmek üzere görevlendirilen bir Peygamber ile küçük yaşta onun ümmeti olmayı idrak eden bir kız çocuğunun ilişkisidir. Babasının bir Peygamber, annesinin ise babasının akleden kalbine nazil olan dinin ilk mümini olduğunu kavraması, onun da akleden kalbinin erken harekete geçmesini sağlamış; Peygamber bir babanın ve mümine bir annenin şefkatine nail olduğu özel konumunu, coşkun bir duygunun eşliğinde değil mütevazı bir onur üzerinden içselleştirmiştir. Fatıma kim olduğunun farkındadır. Bu yazının temel hassasiyeti ise bizim, Fatıma’nın kim olduğunun farkında olup olmadığımızdır. Bu sorunun cevabı akleden kalplerimizle soracağımız yeni soruların samimi itiraflarında gizlidir: Hz. Fatıma sevgisi bizim için anlık duygulardan mı ibaret yani teğet mi geçiyor kalplerimize yoksa merkezinden mi geçiyor? Böyle bir sevgiden hayata yol uzanıyor mu? Bu sevgiyle hayatımızın hangi yönünü, hangi fiilleri, eylemleri ve hayat alanlarını düzenleyebiliyoruz? İşte akleden kalbimizi devreye sokmak demek bütün bu soruları çözmek, çözümlemek yolunda Kur’anın önerdiği bir akletme faaliyetinde bulunmak demektir. Hz. Fatıma’nın tutum ve davranışlarına bugünün tek tipleştirdiği gözlükler arkasından bakanların ulaşılmaz buldukları noktada gözden kaçan, Asr-ı Saadetin diğer model şahsiyetlerinde olduğu gibi onun şahsiyet yapısının da, Hz. Peygamber'in mübelliği ve mübeşşiri olduğu ahlâkî direktiflerle kurulduğudur. Bütün bu anlatılanlar aynı zamanda Hz. Fatıma’yı tanımak yolunda attığımız her adımda Peygamber'den bir iz bulunmasının ve onu tanımak için Peygamber'in rahle-i tedrisine başvuracak olmamızın temel gerekçeleridir. 268 Peygamber Rahlesinde Açan Çiçek Farklı rivayetlere dayanarak Fatıma’nın doğumunu bi’setten 5 yıl önceye ya da 5 yıl sonraya da dayandırsak “doğum tarihiyle değil bizim Fatıma’nın kendisiyle, Fatıma gerçeğiyle işimiz vardır.”(1) Toplumu uyarma görevini omuzlarında taşıyan bir babanın kaderine iştirak eden çocuk Fatıma’nın en büyük gerçeği ise, onunla birlikte acı ve kederi tecrübe etmekti. Karşılıklı sevgi ve anlayışın hâkim olduğu bu evin huzurlu ortamı bile dışarıdaki gerilimin şiddetini azaltmaya yetmiyordu. Böyle bir ortamda dahi babasının olanca sabır ve sükûnetle tebliğe devam etmesi, Fatıma’nın çocuk kalbine köklü bir imanın ilk tohumlarını atıyordu. Tebliğin her geçen gün bir başka kalpte oluşturduğu dönüştürücü tesire, etnik ve ekonomik egoizmleri yüzünden karşı durmak isteyenlerin başvuracakları tek yol kalmıştı: Peygamber'i, takdim ettiği eşitlik, adalet, kardeşlik heyecanını, bu ilkelere aşkla bağlanan yeni fakat kavi mümin kalpleri durduracak son tedbir, ambargoydu. Yoksunluk ve ızdırap Fatıma’nın çocuk kalbini büyütüyor; idraki, imanın halâvetine şu cümlenin içinden geçerek açılıyordu: “Bir elime ayı, bir elime güneşi verseler yine de bu davadan vazgeçmem.” Onu hayatının her döneminde açlığa, susuzluğa, kıtlığa hoşnutlukla razı kılacak diğer bir Peygamberî tutum; sevgili babasının her olanın sorumluluğunu, her bedenin açlığını, her ruhun acısını misliyle şahsında hissetmesiydi. Kavmine paylaştırsın diye ambargonun geceden karanlık zırhını delerek eline ulaştırılan her yiyecekten en az ve en son pay alan, 1- Şeriati, Ali, Kadın (Fatıma Fatımadır), Ankara: Fecr Yayınları, 2010, s. 132. Muhtelif rivayetler Ehl-i Sünnet’in Fatıma’nın doğumunu Peygamberlikten 5 yıl önce, Şia’nın da Nübüvvetten 5 yıl sonra kabul etmelerine neden olmuştur. 269 kendisiyle birlikte annesi, babası ve ablasıydı. Bu zamanlarda Fatıma evin her yerindeydi. Çocuk elleri ve büyük kalbiyle yaşlı annesini, kahraman babasını ve ablalarını teselli ediyordu. O, kendi çocuklarının ve hatırasını içinde yaşatan herkesin annesi olmaya uzanan yolda karşılaştığı bütün zorluklara, aldığı tecrübî eğitimin başarısıyla göğüs gerdi. Rasulullah'ın rahlesinde açan tek çiçek elbette Fatıma değildi. Ali bin Ebi Talib gibi, Malik bin Enes gibi, Rafi bin Amr gibi nice çocuk bu rahleden saçılan canlı eğitimden nasiplerini almışlardı. Birkaç örnek olay, günümüze de örnek davranış modelleri sunması ve asırlar sonra ortaya konulan eğitim metotlarının nüvesini içeren evrensellikleri ile zikre değerdir: İlk olayımızın kahramanı Malik bin Enes, vefatına kadar Hz. Peygamber'in hizmetine bakan, günlük işlerini gören kıvrak zekâlı bir Medineli çocuktur: “Hz. Muhammed beni çarşıdan bir şey almaya gönderirdi. Ben sokakta oynayan çocukları görünce onlarla oyuna dalardım ve ne alacağımı unuturdum. Sonra sus pus onun huzuruna gelirdim. O beni böyle mahcup ve ürkek görünce "ne yapsın Enes, onun elinde bir şey yok ki, ona yapacağı işi Allah unutturuyor" der ve gönlümü alırdı. İkinci kahramanımız Rafi bin Amr da kendi hatırasını şöyle nakleder: “Ben çocukken Ensar'ın hurma ağacını taşlardım. Ensarî beni tutup Peygamber'e götürdü. O bana "onların ağaçlarını niçin taşladın" diye sordu. "Açtım, yemek için" dedim. "Bir daha taşlama, altlarına düşenlerden ye. Allah seni doyurur ve sular" buyurdu, sonra başımı sığadı ve "Allah'ım bunu doyur" diye dua etti. Piaget’nin teorisinde adalet duygusu 7-11 yaş arasındaki çocukların ahlâkî gelişmeleri sırasında şekillenir. Büyüklerin, kötü niyeti olmadan yaptığı bir hata sonucu cezalandırdıkları veya nispetsiz ceza verdikleri çocuklar kendi niyetlerinin iyi olduğunu bildikleri için ebeveynin hareketinde açık 270 bir adaletsizlik bulur.(1) On dört asır öncesinde geçen her iki olayda da çocuklar, niyetlerinin iyi olduğu düşünülerek yargılanmamış, üstüne üstlük kalplerine Vedud ve Cemil bir Allah tasavvurunun tohumları atılarak “gönül alma”, “ikna etme”, “alternatif çözüm önerme” cihetine gidilmiştir. Kendisine inen ve insanlar arasında en önce kendisinin yaşama geçirdiği vahyin kuşatıcılığı altında, hiçbir şeyi, hiçbir konuyu eksik, sonuçsuz ve karanlıkta bırakmayan bir Peygamber huzurunda olmamız; her adımda çağın ufuklarını aşan bu tür evrensel davranış modelleriyle karşılaşmamızı şaşırtıcı olmaktan çıkarır. Zaten Fatıma’nın davranışlarını bizler için bir kat daha anlamlı kılan, vahyin merkezindeki bir babanın yakın gözlemi altında olması; onay gören, taltif edilen ya da itiraz edilmeyen davranışlarının derece farkıyla vahyin ve tezahürü olarak sünnetin onayından geçmiş olmasındandır. Bu durum, aynı zamanda aldığı eğitimi, temsil ettiği toplumsal kimliğin oluşumu kadar, dinin halis müntesiplerinin şahsiyet eğitimleri açısından da dikkatle izlenmesi gereken bir süreç kılar. Eğitim yönetimini Allah’tan alan Peygamber, Allah’ın gözünde hiçbir peygamberin kendi kadar sevgili ve kendi kadar sorumlu olmadığının farkındaydı. Bu fark Hz. Fatıma’nın taze bilincine şu cümlenin sade fakat kesin ifadesinden kazınacaktır: “Fatıma! Sen kendin çabala; aksi halde ben yarın senin için hiçbir şey yapamam.” Yeni kurulan İslam toplumunun kurumsallaşan her alanında öncü olduğu ağır toplumsal rolleri bile Hz. Peygamber'i eviyle, çocuklarıyla ilgilenmekten, onların problemlerini çözümlemekten alıkoymamıştır. Hz. Peygamber kızına son demine kadar İslam’a bağlılığı hatırlatmaktan geri durma1-Piaget, çocuktaki adalet duygusunu doğrudan doğruya örnek v kalar üzerinde onların kanaatlerini almak suretiyle araştırmıştır. Bkz. Güngör, Erol, Değerler Psikolojisi, Amsterdam: Hollanda Türk Akademisyenler Birliği Vakfı Yayınları, 1993, s. 31-34. 271 mış, başucunda Ebu Talib’in kendisini öven şiirini okuyan Fatıma’dan şu ayeti okumasını istemiştir: “Muhammed yalnızca bir elçidir; ondan önce de (başka) elçiler gelip geçtiler. Öyleyse, o ölür yahut öldürülürse, topuklarınız üzerinde gerisin geri mi döneceksiniz?”(1) Hz. Fatıma’yı Evinin Aynasından Seyretmek Doğduğu günden babasını tek başına defnettiği güne kadar, gençliğinden gurbette ve yapayalnız dünyaya veda ettiği ana kadar bir toplumsal sorumluluk modeli çizen Hz. Fatıma, şimdi Ali’nin yalnızlıklarını, ızdıraplarını, toplumsal rolünü paylaşmaya adım atmaktadır. İkisinin de cahiliyeyle hiçbir bağı olmamış, hayatlarının ilk yıllarından itibaren nübüvvet halkasının içinde büyümüş ve vahyin nuru ile aydınlanmışlardır. Manevi tekâmülünde her gün yeni bir hicret yaşayan Fatıma için Medine aynı zamanda kadınlığa ve anneliğe hicretin mekânı olacaktır. Onun nasıl bir ev kuracağı daha bu evin kapısından geçmeden bellidir. O, mihrini kıyamet günü Peygamber'in günahkârlara ulaşan şefaati olarak takdir eden bir gelindir ve bu tutumuyla bir kez daha babasının tebrik ve taltifine nail olmuştur: “Ebediyen mutlu ol, ey Fatıma şu davranışınla Peygamber çocuğu olduğunu çok güzel belgeledin.” Üç sahabenin kendisi için çarşıdan aldıkları bir sedir, bir yün yatak, bir hurma lifi minder, bir kilim, bir yatak örtüsü, bir su kabından ibaret çeyize razı olan bir kız ve mehir olarak verecek hiçbir şeyi olmadığı için zırhını satan bir erkek elbette Peygamber'in mübarek ellerini açarak ettiği duanın tecellisine mazhar olacaktır: “Ya Rab, senin de sakındırdığın israftan çekinen şu iki insana bu eşyayı hayırlı ve bereketli kıl.” Fatıma’nın, Hasan 1 Ali İmran (3), 144. 272 ve Hüseyin’in su içtiği, Uhud Savaşı'nda gazilerin kuruyan dudaklarında dolaşan kırbası, Hz. Peygamber'in onurla üzerinde oturduğu minderi, eşyanın hayra ve berekete ulaştığı örneklerden sadece birkaçıdır. Bu duaların bereketi üzerine inşa edilen ev de tıpkı Pey­ gam­ber'inki gibi çamurdan, hurma dalı ve yapraklarındandır. Lakin içinde yoksulluk ve aşktan başka kayda değer hiçbir şey bulunmayan bu evin, ahirette Peygamber'e komşu olmaya çalışan bütün müminlerin gıpta ettiği bir özelliği vardır. Duvarı Peygamber'in duvarına, penceresi Peygamber'in penceresine bakmaktadır. Pencerelerle birlikte babanın kalbi kızın kalbine, babanın evi, kızın evine açılmaktadır. Sanki bir tek evmişçesine. Çünkü burada tek bir ev ehli yaşayacaktır, çünkü burası Ehl-i Beytt'ir. Bu ev ve buradan kök salacak aile üzerine söylenecek her şey aslında zaittir fakat dinsiz hayat ile hayatsız din arasında bocalayan ahir zaman ehli için bu evrensel değerler ailesinde yaşanan her olayın örnek alınacak özel bir değeri vardır. Bu evde kadın-erkek ilişkilerinin ailede hayat bulduğu İslamî bakış açısının temel prensipleri tecelli etmiştir. İslam’ın öngördüğü kadın, İslam’ın öngördüğü bir yuva kurmuştur. Eş olma durumu, içine dostluğu, sırdaşlığı, yol arkadaşlığını katmıştır. Modern zamanların, modern insanların durumları üzerinden anlam haritamıza kattığı kavramlarla bir cümle kurulacak olursa bu ailede hiçbir zaman ben tiryakiliği, biz enerjisinin önüne geçmemiş, Hz. Fatıma ve Hz. Ali hiçbir zaman birbirlerine karşıt ve öteki olmamışlardır. Bu aile sadece sevgi değil bir cihad ve ideal merkezi, ahiret için salih amel üretme mahallidir. Bu ev; Ehl-i Beyt'in dertleşme, söyleşme, bilişme, buluşma yeridir. Asr-ı Saadetin bütün iman temelli evleri gibi Fatıma’nın evinin direği de namazdı ve bu evde/evlerde yoktan vermenin, infak ve isar gibi İslam Medeniyetinin biricik kurumlarının temeli atıldı. Medeniyetin vakıf, sebil, imaret, darüşşifa 273 gibi değer temelli diğer bütün özgün kurumları bu prensipler üzerinde boy attı. Fatıma’nın evi adeta “O takva sahipleri bollukta ve darlıkta sadaka verirler”(1) ayetinin tecelligâhıydı. Bu evde de tıpkı baba evi gibi özü, “ettazimu li emrillah/veşşefkatü ala halkillah”(2)∗ olan ahlâk düsturlarını hayata geçirmenin fiziki ve manevi zemini oluşturuluyor; ahlâk bütün ev halkında, tanımındaki gibi bir meleke kesbederek her gün yeni bir ahlâkî tutum üzerinden hayata geçiriliyor, eşler birbirleriyle ancak takvada yarışıyor; ve bu yarış her gün Peygamber'in yeni bir taltifine mazhar oluyordu. Bilincinde olunan gerçek namazların kılındığı; nefsi, mahrumiyete rıza makamında boyun eğdiren oruçların tutulduğu bu evde, üzerine Allah ve Rasulü'nün rızasından başka hedeflerin, dinin isteklerinden gayrı cazibe merkezlerinin gölgesi düşmeyen hakiki hayatlar yaşandı. Onlar kendilerini, birbirlerinin evin aynasından yansıyan görüntüsünde güzelleştirdiler. Hz. Peygamber gibi Hz. Ali’nin de sağladığı demokratik ortamda Hz. Fatıma kendini baba evindeki gibi rahatça ifade ederken; çocuklar bu ortamın, fıtratlarının neşvü nemasına fırsat sağlayan mutedil ikliminde serpiliyorlardı. Bütün bunlar Fatıma’nın evini de babasının evi gibi amaçlı ve inançlı bir mektebe dönüştürdü. Rahlesinden, Zeynep gibi Hasan ve Hüseyin gibi insanlığa model olacak şahsiyetlerin yetişmesi bu mektebin liyakatinin en somut delilidir. Hz. Fatıma; Zeynep, Hasan ve Hüseyin’i yetiştiren anne, eğiten öğretmendir. Her biri kendi şahsına münhasır fakat ortak mümin kimliği etrafında birleşen bu şahsiyetler aynı zaman diliminde tek bir evde tek bir çatı altında oluşmuşlardır. Ali ve Zehra’nın çocukları, aynı zamanda dedelerini de 1 Ali İmran (3), 134. Ayetin devamı “öfkelerini yenerler, insanların kusurlarını bağışlarlar” şeklindedir. 2∗ Allah’ın emirlerine tazim, yarattıklarına şefkat. 274 bir baba, bir arkadaş, bir dost, bakımlarını üstlenen bir hami, bir oyun arkadaşı olarak görmüşler; hayat karşısındaki güven duygularını, madde, insan ve kâinat ile ilişkilerini tıpkı baba ve anneleri gibi onun sevgi, şefkat ve alakası üzerinden tesis etmişlerdir. Bu yüzden bu ev sadece kadın kimliğinin değil, “büyükbaba”, “baba”, “anne”, “evlat”, “eş” kimlikleri, ilişkileri ve davranış biçimleri açısından bütün “inanan kadın” ve “inanan erkek”lerin ilgi alanlarının merkezinde olmalıdır. Her köşesinde insanlığa model olacak şahsiyetlerin örüldüğü bu ev mekteplerin nereden nereye doğru savrulduğunu, fırtınanın merkezi olan Batı’dan dinleyelim: “Evler de gittikçe caddelere benziyor. Geniş aileler bireysel arzu ve çıkarların tamamen grubunkilerin üzerine çıktığı çekirdek ve çocuksuz ailelere bölünüyor. Mega toplumda birbirimizin ayağına basmadan yürüyemiyor, oradan evlerimize giriyor ve kapıyı dışarıya kapatıyoruz. Sonra da odamıza girip kapıyı eve kapatıyoruz. Artık ev, aile üyelerinin yan yana ama ayrı ayrı yaşayabildiği çok amaçlı bir eğlence merkezi haline geliyor.”(1) Fatıma’nın evi ise tüm çağlarda akleden kalplerini hakikate açanlar için önemli bir İslam’ı anlama vasıtasıdır. Bu evde Fatıma sadece itaat değil özgürlük ile itaat arasında bir istikrar ve huzur modeli geliştirmiştir. Özgürlük ile İtaat Arasında Bir İstikrar ve Huzur Modeli Hz. Peygamber, kadının toplumsal rolünün değil, varlığının bile tartışıldığı bir ortamda vahyin eliyle kızına ve kızının nezdinde bütün zamanların kadınlarına kadın olarak yaşamanın onurunu bahşetti. İşte Asr-ı Saadet kadınları yadsındık- 1 Bauman, Zygmunt, Parçalanmış Hayat, çev. İsmail Türkmen, İsta bul: Ayrıntı Yayınları, 2001, s. 346. 275 ları, tahfif ve tahkir edildikleri böyle bir toplumda, -modern zamanların aksine- güçlerini isyan üzerinden değil Allah’ın kendilerine tanıdığı ve Rasulü'nün uygulamaya koyduğu iade-i itibar üzerinden gerçekleştirdiler. Bu radikal dönüşüm sırasında elbette aile içi rollerin sınır ve muhtevalarında, işbölümünde ve statülerde köklü değişiklikler yaşandı. Tıpkı değişen hattâ alt üst olan hiyerarşik yapı gibi; kadının toplumsal statüsüne, cârî iktisadi yapı ve sosyo-ekonomik etkenlere bağlı olarak biçilen rol ve fonksiyonun yerini yeni dinin adalet ve sevgi temelli ideolojisine dayanan bir işbölümüne bırakması için kadın-erkek, müspet-menfi bütün toplumun içinde olduğu bir mücadele yaşandı. Şimdi Hz. Fatıma’nın ve Hz. Peygamber'in doğrudan, Hz. Ali’nin dolaylı olarak dâhil oldukları bir örnek olay çerçevesinde söylediklerimizi çözümlemeyi deneyelim. Elleri değirmen çevirmekten yaralanan Hz. Fatıma’nın Hz. Ali aracılığıyla babasından bir hizmetçi talep ettiğini fakat isteğin reddedildiğini biliyoruz: “Hayır! Vallahi olmaz. Ashab-ı Suffe’nin dahi karnını doyuramaz ve onlara verecek bir şey bulamazken, savaş esirlerini size bağışlamayacağım. Onları satıp, Ashab-ı Suffe’nin açlarını doyuracağım.” Bir taraf taleplerini, diğer taraf itirazını düşündükten sonra Peygamber tıpkı Rafi olayındaki gibi anlamı ve değeri asırlarca kadın ve erkeklerin tespihlerinde canlanacak yeni bir teklifle çıkageldi: “Yatarken 34 defa tekbir getirin, 33 defa Sübhanallah, 33 defa da Elhamdulillah deyin! Bu sizler için hizmetçiden daha hayırlıdır.” 1- Olayda hizmetçi talebi konusunda hissettiği mahcubiyet ve diğer çekinceleri yine de Hz. Fatıma’yı problemini dile getirmekten alıkoymamıştır. Bu tutum, ona küçüklüğünden itibaren içinde bulunduğu demokratik aile ortamının sağladığı bir imkândır. Bireysel özgürlük vaadiyle insanların manevi kimliklerine musallat olan modernizmin -bile- dünyanın 276 pek çok yöresinde henüz gerçekleştiremediği bir imkân. Özgür ifade hürriyeti kadına sadece ailede değil, toplum içinde sağlanmak istenmiş; kadının adının olmadığı bir ortamda Hz. Fatıma’nın henüz küçük bir kız çocuğu iken babasına yapılan haksızlıklara, yapanın sosyo-ekonomik statüsüne aldırmadan kafa tutmasına fırsat ve onay verilmiştir. Böyle bir imkân bir yandan da anlama ve öğrenme ihtiyacını gidermeye matuf sorgulamacı bir idrak haline yol açmıştır. Hz. Fatıma’nın babasına, eşine ve toplumun önde gelen isimlerine yönelttiği soru, sorgulama ve itirazlarda daima böyle bir akletme fiilinin etkisi vardır. 2- Talep, toplumsal adalete dayalı bir gerekçe ile reddedildiğinde, Hz. Fatıma itaat mekanizmasını devreye sokmuş; babaya itaat ile Peygamber'e itaatin birleştiği ve İslamî hedeflerle örtüşen bir itaat ahlâkına tabi olmakta bir an bile tereddüt göstermemiştir. Sonuçta kelimelerin manevi maverasında yapılan Peygamber tavsiyesi, itaatin ötesinde bir iştiyakla kabul edilirken muhakkak ki Peygamber'in varlığının müminler için anlamı ile ilgili ayetlere ittiba edilmiştir: “Rasul size ne getirdiyse, onu alın ve sizi neden nehyettiyse, ondan kaçının”(1), “sesinizi Peygamber'in sesinden daha fazla yükseltmeyin.”(2) Bir kez daha görülüyor ki Hz. Fatıma, doğal işbölümünün takati aşan durumlarında bile özgürlük ve itaat arasındaki kırmızı çizgiyi, manevi hassasiyetleri adına titizlikle muhafaza etmektedir. 3- Bir baba-kız ilişkisi dolayımında gerçekleşen bu olayda Hz. Fatıma’nın rıza tutumu aynı zamanda, hayatının aslî anlam ve hedefi olarak Muhabbetullahın ve Allah'la kurmak istediği kesintisiz ihsan ilişkisinin tabii bir neticesidir: “Ya Rabbi! Beni bir göz açıp kapayacak kadar zamanda Senden gayrı bırakma.” O, “vüsta ümmet” olmanın, “Fatıma olmak” sırasında tabi tutulacağı itaat sınavlarının anlamını biliyor, özgür ruhunun isteklerini ancak İslam’ın istekleri doğrultu1 Haşr (59), 7. 2 Hucurat (49), 2. 277 sunda gemliyor ya da kamçılıyordu. Fedek uygulamasıyla ilgili, dönemin toplumsal yapısının sınırlarını son raddesine kadar zorlamak pahasına yaptığı başkaldırının temel nedenleri; bir haksızlığın giderilmesi, Kur’anî hükümlerin doğru uygulanması ve adaletin tecellisidir. 4- Peygamber'in olaydaki davranışında ise evlat sevgisinin mahiyet ve derecesiyle ilgili çok önemli ipuçlarına rastlamaktayız: Bu “candan parça” olma durumunun, bu ana yürekli sevginin, Allah’ın isteklerinin önüne geçmesi beklenemezdi. O bunu, sevgisi kadar net bir şekilde ifade etti: “Seni ben bile kurtaramam” ihtarında aynı zamanda Fatıma’nın şahsında havf-reca arasında hayat ibreleri, ümidin sınırsız/ sorumsuz rahatlığına kayan ahir zaman insanlarına şefaat mekanizmasıyla ilgili önemli bir uyarıda bulunuluyordu. Namaz, kötülüklerden uzak durmak, iyilik ve doğruluktan taviz vermemek gibi dinin, kendisini insan üzerinden kaim kılmak istediği ibadet ve ahlâk boyutları bu ilişkide daima ön planda oldu. Sevginin toleransı ve gücü hiçbir zaman hakikatin ve adaletin tecellisi ile ilgili tebliğ ve irşad plânının önüne geçmedi. Allah’ın katında insanların tarak dişi gibi eşit olduğunu, tek üstünlüğün Allah’tan sakınmakla olacağını bildiren ve toplumu/beşeriyeti bu temel düstur üzerine inşa etmek için gönderilen bir Peygamber'den de başka bir davranış beklenemezdi. Kızının fıtratından ve dinî/ahlâkî tekâmülünden duyduğu hoşnutluk, Hz. Peygamber'in sevgisinin birinci derecede belirleyici etkeni olurken, böylelikle bütün sevgilerin Allah adına olduğu, ağır risaletin çok yönlü mesuliyet ve kimliklerinin bile evlada karşı gösterilen sevgi ve alaka ile ilgili bir eksikliğe mazeret olamayacağı vurgulanmıştır. Evlat sevgisi bu suretle, yaradılışa duyulan varoluşsal saygı ile taçlanmıştır: O, babasının yanına geldiğinde her seferinde Peygamber saygı ile ayağa kalkıyor, ellerini öpüyor ve hal hatırını sorduktan sonra kendisine ait yere oturtuyordu. 278 Rasulullah, Fatıma’nın yanına gittiğinde o da böyle davranıyordu. Yolculuğa çıkarken biraz daha fazla görebilmek için en son onunla vedalaşıyor, yolculuktan döndüğünde ise özlemle ilk ona koşuyordu. Çocukluğundan itibaren Peygamber babanın elinde, evden sokağa taş(ın)an bu sevgi ve saygı ile aynı zamanda kız çocuklarını diri diri toprağa gömen, onlar için en iyi damadın mezar olduğunu düşünen bir cahiliye topluluğuna Kur’an'ın kadın-erkek eşitliğiyle ilgili temel bir mesajı daha ilan edilmekteydi. Sonuç Yerine: Hz. Fatıma’nın İzini Sürmeye Hazır mıyız? Hz. Fatıma’yı akleden kalplerimizle okumaya çalıştığımızda, sevgimize; hayatını ve davranışlarını tanıma sorumluluğunun iştirak ettiğini göreceğiz. Ne kadar eksik anlarsak anlayalım, o, tanımak isteyen herkese kendini belki bir kız kardeş, bir anne belki vefakâr bir dost olarak anlatacaktır. Bu karşılıklı paylaşım hemen ardından model alma, örnek kabul etme, hayata geçirme sorumluluğunu davet eder. İşte bu noktada Hz. Fatıma’nın çağları aşan evrensel değerleriyle kendimizi okuyabileceğimizi ve inşa edebileceğimizi görürüz: O, Zeynep gibi bir kızı, Hasan ve Hüseyin gibi oğulları yetiştiren bir anne olarak; eşinin yalnızlıklarını, zorluklarını, toplumsal rolünü vakar ve sevgiyle paylaşan bir eş olarak; toplumsal sorumluluk bilincine sahip bir kadın olarak ve son dinin son Peygamber'i olan babasının annesi olarak bütün çağların kadınlarına, erkeklerine, ailelerine örnek olabilir, onları inşa edebilir. Bu husus, özellikle inanan erkek ve kadınlar için sorunsuz bir noktadır. Mesele, evrensel değerlerin tarihilik girdabına hapsedildiği modern dünyada İslam’a ait hakikatin ontolojik zemininden yeniden evrensel bir toplumsal gerçeklik inşa etme konusundaki tutumlarımızdadır: Seyyid Hüse279 yin Nasr’ın sözleriyle “asıl vasfı, ilahî olanın beşerî olana dönüştürülmesi olan bu modern dünyada” aslî varoluşlarımızla yerimiz ne olacaktır? Ayak mı uyduracağız yoksa ayak mı direyeceğiz? Yeni sentezler üretmeksizin, “değişerek devam etmenin, devam ederek değişmenin” sırrını devşirmeksizin, sadece karşı koymaktan mı ibaret kalacak tutumlarımız? Ya da kendi yolumuzu terk ederek bir başka topluluğun sosyal hafızasına, kültür ve medeniyet kodlarına, tarihsel süreçlerine, yani onun yoluna mı sapacağız? Veya kendimize, ailemize, verili çehreler ve modellerin izinde fıtrî ve tevhidî yeni varoluş alanları açarak bu dünyada Müslümanca var olmanın yollarını arayabilecek miyiz? Şimdi sıra “Allah’ı ve ahiret gününe kavuşmayı uman ve Allah’ı çokça ananlar”(1) olarak bizim ne yapacağımızdadır. Mesele, Fatıma gibi sahih hakikat elçilerinin mi, yoksa memnu-hayatların sanal kahramanlarının mı peşinden gideceğimizde düğümlenmektedir. Hz. Fatıma bütün cömertliğiyle tarihe kendini yazdırmaya devam ediyor. Fakat onu ve emsallerini “okumak” her zaman olduğu gibi herkesin kendi akleden kalbinin ferasetine kalıyor… 1- 33/Ahzab 21. Ayetin tamamı şu şekildedir: “Ey inananlar! A dolsun ki, Allah’ın Peygamberi sizin için, Allah’a ve ahret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah’ı çok anan kimseler için Rasulullah en güzel örnektir.” 280 Vahiy Evinin Kızı Hz. Fatıma ÂLİMLERİN KALEMİNDEN Hz. Fatıma (7) 281 Önsöz Bismillahirrahmanirrahim İnsanın yaradılış yolculuğunun istikameti kemalata doğrudur. Rasulü Ekrem'in şahsında izleriz kâmil insanı. O ‘ da Fatıma'da izler... “Allah kendisini bende, ben de kendimi Fâtıma’da seyrettim.” Bizler için Hz. Fatıma'nın vazgeçilmez oluşunun en önemli nedeni kendisinde Rasulü Ekrem'i seyretmemizdir. Hz. Fatıma'nın hayatı bizim hayatımıza ışık, onun ilkeleri yol göstericimizdir. Onun duası dilimizden düşmeyen dua olmalıdır... “Ya Rabbi! Beni bana göz kırpması kadar dahi bir an için bırakma…” * * * Elinizdeki kitap Hz. Fatıma Platformu tarafından hazırlanan ve Hz. Fatıma'yı her yönüyle ele alan serinin yedincisidir. Her yıl Hz. Fatıma'yı Anma Programının ardından dağıtılan kitaplar şu başlıklarda hazırlandı; 1- Vahiy Evinin Kızı Fatıma (Gelen yoğun talep üzerine 2 yıl üst üste dağıtıldı) 2- Farklı Kalemlerden Fatıma 3- Hadislerin Dilinden Fatıma 4- Ayetlerde Fatıma 5- Erkek Yazarların Kaleminden Fatıma 282 6- Kadın yazarların kaleminden Fatıma Bu yıl hazırlanan yedinci kitapta “Âlimlerin Kaleminden Hz. Fatıma” anlatıldı. Alevi Dedesi Ali Yüce, “Hz. Fatıma'nın Sırrı” başlıklı yazısında "Kâinatın İncisi Efendimizin sırrının evrene yansıdığı nokta Fâtıma annemizin gönlüdür." cümlesiyle Hz. Fatıma'nın gönlünden yola çıkarak bizi aydınlatıyor. Prof. Dr. Hayreddin Karaman, “Örnek Aile, Örnek Hanım Hz. Fatıma” başlıklı yazısında; "Ümmetin ittifakı ile sabittir ki, Hz. Fatıma Ehl-i Beyt’e dâhildir ve Ehl-i Beyt’i ümmete rehber ve örnek olarak bıraktığını söyleyen de bizzat Hz. Peygamber (s.a.)dir." Hz. Fatıma özelinde Ehl-i Beyt'in örnekliği üzerinde duruyor. Prof. Dr. Hüseyin Algül, “Peygamber Efendimizin Yüreğinden Bir Parça ve Cennet Ehli Hanımların Seyyidesi: Hz. Fâtıma” başlıklı yazısında Hz. Fatıma'nın doğumundan ölümüne kesitler sunuyor. Abdullah Büyük, “Babasının Annesi: Hz. Fâtıma” başlıklı yazısında Hz. Fatıma ve Babası Rasulü Ekrem arasındaki özel bağa dikkat çekiyor. Mustafa İslamoğlu; “Hz. Fatıma” başlıklı yazısında; "milyonlarca kadınına Fatma/Fatıma adını koyan bu ülkede, bu adın asli sahibi yeterince tanınıyor mu? Mesela, kaç kitap yayımlandı bu konuda? Araştırın, elde ettiğiniz sonuç karşısında şaşkınlıktan küçük dilinizi yutacaksınız.” vurgusuyla gözlerden kaçan bir noktaya dikkat çekiyor. Kadir Akaras “Baki'den Bekaya Fatıma” başlıklı yazısında Hz. Fatıma’nın yalnızca kadınlara değil tüm insanlığa örnekliğini vurgulayarak, O’nun şahsiyetinden kesitler sunuyor. 283 Vesiledir hayra Peygamber’in ailesi İhmal etmem esbâba tevessül etmeyi Dilerim ki yarın verilir onların hatırına Sağ elime alırım defterimi. (İmam Şafii) Selam olsun Fatıma'ya Yolumuz yolundan ayrılmasın... 284 Örnek Aile, Örnek Hanım Hz. Fatıma Hayreddin KARAMAN Giriş Dar manada Ehl-i Beyt "Hz. Peygamber, Hz. Ali, Hz. Fâtıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin"den oluşmaktadır. Bunları bir örtünün altına alan Peygamberimiz Mevlâsına dua etmiş, onların tertemiz kılınmalarını, günah kirinden arındırılmalarını Allah'tan dilemiştir. Şu Peygamber buyruğu da Ehl-i Beyt'in dinimizdeki yeri ve değeri bakımından dikkat çekmektedir: "Size iki şey bırakıyorum, bunları izlediğiniz sürece sapmazsınız: Kur'an-ı Kerim ve Ehl-i Beytim." Buna benzer bir hadiste Ehl-i Beyt yerine "sünnetim" ifadesi geçmektedir. Bu iki ifade arasında bir çelişki olmadığı açıktır; çünkü Ehl-i Beyt'in rehberliği onların sünneti en mükemmel bir şekilde yaşamalarından, kendilerinin âdeta bir "yaşayan, canlı, uygulanan bir sünnet" olmalarından kaynaklanmaktadır. Dar mânada Ehl-i Beyt'e Sünnîler Hz. Peygamber'in eşlerini, Şîîler ise kaybolan İmam Mehdî'ye kadar gelen diğer imamları da katmaktadırlar. Örnekliği Ümmetin ittifakı ile sabittir ki, Hz. Fatıma Ehl-i Beyt’e dâhildir ve Ehl-i Beyt’i ümmete rehber ve örnek olarak bıraktığını söyleyen de bizzat Hz. Peygamber (s.a.)’dir. 285 Onun örnekliği yalnızca ayetlere ve hadislere dayanmıyor, aşağıda özetlemeye çalışacağım hayat hikâyesinde tecelli eden kâmil şahsiyet ve güzel ahlak da en canlı ve tartışmasız delil olarak karşımızda duruyor. Doğumu ve Evlenmesi Hz. Fatıma, babasına peygamberlik gelmeden biraz önce, müminlerin annesi Hz. Hadice’den doğmuştur ve kızların en küçüğüdür. Sevgili Peygamberimiz (s.a.) kadınlardan şu dördünün kemale erdiğini söylemiştir: İmran kızı Meryem, Huveylid kızı Hadice, Fir’avun’un karısı Asiye ve Muhammed’in kızı Fatıma. Hz. Fatıma’yı daha önce Ebu Bekir ve Ömer de istemişler, sevgili babası “Daha küçük” diyerek bu talepleri geri çevirmiştir. On beş yaşına girdiğinde Bedir savaşından sonra -hicri ikinci yılda- Hz. Ali istemiş, Peygamberimiz bu talebi geri çevirmemiş ve onları evlendirmiştir. Hz. Fatıma’ya babasının verdiği çeyiz bir kadife örtü, içi hurma lifi ile dolu bir deri yastık, iki el değirmeni, bir su kabı, iki toprak testiden ibarettir. Adları Hasan, Hüseyin, Muhsin, Ummu Külsûm ve Zeyneb olan çocukları bu mütevazılık içinde muhteşem ve güzel evliliğin eşsiz meyvaları olmuştur. Özellikleri Peygamberimiz (s.a) kızı Fatıma’yı çok severdi, ona değer verir, ikramda bulunur ve sırlarını paylaşırdı. Bu bahtiyar kız sabırlı, dindar, iyiliksever, kanâtkâr ve nimete şükretmesini bilen bir fazilet timsali idi. Ummu Seleme’nin evinde iken Allah Resulüne (s.a.), “Ehl-i Beyt, Allah sizden her türlü pisliği gidermeyi ve sizi tertemiz kılmayı, ancak bunu murad ediyor.”(1) 1- Ahzâb: 33/33 286 Mealindeki âyet nazil olunca Fatıma, Hasan ve Hüseyin’i çağırıp önüne aldı, Ali’yi de akasına aldı, iki tarafından üzerine birer örtü çekti ve şu niyazda bulundu: “Allah’ım bunlar benim ailem (ehl-i beytim), onları her türlü pislikten uzak ve tertemiz kıl!” Bu olayı müşahede eden Ummu Seleme “Ben de onlarla beraberim yâ Resulallah!” deyince Peygamberimiz: “Sen yerinde kal, sen de hayırlısın.” buyurdu. Tirmizî’nin rivayet ettiği bir hadis de şöyledir: “Siz kiminle savaşırsanız ben de onunla savaşırım, siz kiminle barış yaparsanız ben de onunla barış yaparım (Savaşınız savaşım, barışınız barışımdır).” “İmran kızı Meryem’in durumu dışında Fâtıma cennetlik kadınların baş tacıdır.”(1) İbn Umeyr anlatıyor: Halam ile Hz. Aişe’yi ziyaret ettik. Kendisine “Peygamberimiz insanlar içinde en çok kimi severdi” diye soruldu, “Fatıma’yı” dedi, “Erkeklerden kimi? diye soruldu, “Kocasını (Ali’yi) diye cevap verdi ve ekledi “Bildiğim şu ki, O hep oruç tutup namaz kılardı.”(2) Hz. Fatıma daha dört yaşına girmemiş iken babasına, Allah tarafından, peygamberlik gibi maddi ve manevi yükü çok ağır bir vazife verildi. O hayatı tanımaya başladığında hemen yanı başında Allah’tan vahiy alan, bunu insanlara ulaştıran ve açıklayan, sert ve amansız tepkilere göğüs geren, iman edenlerin bütün problemlerine eğilen ve çare olmaya çalışan, açlık, yalnızlık, acı çeken, savaş ve barış yapan, doğup büyüdüğü memleketini terk ederek iklimi ve sosyal dokusu farklı bir şehre göçen, İslam insanını inşa etmeye çalışan, her biri makul ve meşru bir gerekçeye dayalı olarak eşler edinen ve 1- Ahmed b. Hanbel, Müsned 2- Tirmizî 287 onların haklarını gözeten, aralarında denge kuran… bir yüce insan, bir aziz Peygamber vardı; onun kızı olarak bütün bu oluş ve olayları yakından gördü, acısını tatlısını yaşadı ve idrak etmeye çalıştı. Tebliğ ve cihad faaliyetlerinde imkânı ölçüsünde babasının yanında olan Hz. Fatıma aynı zamanda bir eş ve anne idi. Yoksulluk bir yanda, evin işleri bir yanda hem onun hem d eşi Ali’nin bellerini büküyordu. Sahih kaynaklarda (Buhari, Müslim) anlatıldığına göre bir gün yeni esirler geldiğini haber aldı, bunlardan bir hizmetçi de kendisine verilmemişti. Babasından istemeye karar vererek evine geldi, -babası evde olmadığı içinHz. Aişe’ye talebini iletip döndü. Hz. Aişe, eve dönünce Peygamberimize talebi iletti, o da hemen Fatıma’nın evine geldi, olayın bundan sonrasını Hz. Fatıma şöyle anlatıyor: Babam geldiğinde biz yatağımıza girmiştik, hemen kalkmak istedik, babam “Yerinizde kalın” dedi, aramıza girip oturdu, ayağının (ferahlatan) serinliğini vücudumda hissettim, “Sizi, hakkınızda istediğiniz hizmetçiden daha hayırlı olacak bir şeye yönlendireyim mi?” dedi ve devam etti “Yatağınıza girdiğinizde otuz üç kere sübhanallah, otuz üç kere elhamdülillah ve otuz dört kere Allahu ekber deyin; bu sizin için bir hizmetçiden daha hayırlı olacaktır.” Ahmed b. Hanbel’in Müsned’in’de bu olay daha detaylı olarak anlatılmıştır. Yukarıdaki kısa rivayette bulunmayan tafsilat şöyledir: Peygamberimiz kızına çeyiz olarak bir kadife örtü, içi hurma lifi ile dolu bir deri yastık, iki el değirmeni, bir su kabı, iki toprak testi verebilmişti. Hz. Ali bir gün Fatıma’ya, omzunda su taşımaktan göğsünün yara olduğunu, babasına esirler geldiğini, gidip bir hizmetçi istemesinin uygun olacağını söyledi. Hz. Fatıma “Ben de el değirmeninde un yaparken ellerim yaralandı.” dedi ve babasına gitmeyi kabul etti, kalkıp 288 gitti, ama utandığı için isteğini dile getiremedi. Bu defa Ali ile beraber gittiler. Ali dileklerini iletti. Peygambermiz “Suffe’de kalan yersiz yurtsuz ashabım aç dururken size hizmetçi veremem, onların bedellerini alıp bu yoksullara harcayacağım.” dedi. Elleri boş döndüler. Peygamberimiz, işleri bitince kızının ve damadının gönüllerini almak üzere evlerini teşrif ettiler. Bu sırada onlar kadife örtülerinin altına girip yatmışlardı, örtü küçük olduğu için başlarına çekseler, ayakları, ayaklarına çekseler başları açıkta kalıyordu. Hemen kalkmak istediler, Peygamberimiz “Yerinizde kalın.” buyurdu… Hz. Ali eşi Fatıma’ya bazen sert davranıyordu, Fatıma Peygamberimize gelip şikâyette bulundu, ardından Hz. Ali de gelmişti; Peygamberimiz “Kocasına itaat ve onu hoşnut eden kadına kocasının sert davranma hakkı yoktur.” dedi, Ali de bir daha böyle yapmayacağına yemin etti. Muğîre oğlu Hişam ailesi kızlarını Ali ile evlendirmek için Peygamberimizden izin istediler, Peygamberimiz, “Benim kızımı boşayıp onların kızları ile evlenmesi dışında vallahi izin vermem, vallahi izin vermem, vallahi izin vermem; Fatıma benim bir parçamdır, onu üzen şey beni de üzer, onu inciten şey beni de incitir.” dedi.(1) Peygamberimiz bu davranışı ile -gerektiğinde izin verilmiş bulunan- birden fazla evliliği yasaklamıyordu, ancak kızının üzülmesini ve bu yüzden günaha girmesini istemediği için -meşru bir gerekçe olduğunda dince izin verilse de gerekli olmayan- bir teşebbüsü engellemiş oluyordu. Peygamberimiz Fatıma’yı Ali ile evlendirince zifaf sonrası sabah vaktinde onları yanına çağırmış, abdest almış, üzerlerine de biraz su serpmiş ve hem kendileri hem de nesilleri için bereket duası yapmıştı. Bir yıl dolmadan Hasan, ondan 1- Buhari ve Müslim 289 bir yıl sonra da Hüseyin dünyaya geldiler. Peygamberimizin sevinci, anne babadan daha fazla olmuştu. Onları kucaklar, öper, koklar, sevgisini onlara kundak yapardı. Üsame b. Zeyd anlatıyor: Bir gece Peygamberimizin hanelerine geldim, bir işim vardı, bana doğru geldiğinde örtüsünün altında bir şey taşır gibiydi, ne olduğunu anlayamadım, işim bitince ne taşıdığını sordum, örtüsünü açıp gösterdi, bir yanında (böğründe) Hasan, diğer yanında Hüseyin vardı. “Bunlar benim oğullarım, kızımın oğulları. Ya Rab! Ben onları seviyorum, sen de sev, onları sevenleri de sev.” diye niyazda bulundu. Ailen içinde en çok kimi seviyorsun diye sorulduğunda “Hasan ve Hüseyin’i” derdi. Hz. Fatıma hicretin beşinci yılında ilk kızını dünyaya getirdi, Peygamberimiz, çocuğun o sırada merhum olan teyzesi (Fatıma’nın kızkardeşi) Zeyneb’in hatırası için ona Zeyneb adını verdi. Zeyneb’den iki yıl sonra bir kızı daha dünyaya geldi, Efendimiz (s.a.) ona da, Hz. Osman’ın eşi olup çocuk sahibi olamayan teyzenin adını koyarak onu sevindirdi.: Ummu-Külsûm. Peygamberimizin oğulları İbrahim, el-Kasim ve Abdullah yaşamadılar, evlat ve torun sevgisini daha ziyade Hz. Fatıma ve çocuklarıyla tadmış, yaşamış, insanlar içinde en sevgili ve değerli dede olma mutluluğuna ermişti. Nesâî’nin naklettiği tatlı bir olay şöyle yaşanmıştı: Peygamberimiz akşam veya yatsı namazı için mescide gelirken torunları Hasan ve Hüseyin’den birini de yanında getirmişti. Çocuğu yere bırakıp namaza durdular, secdelerden biri hayli uzadı -hadisin ravisi bu sırada başını kaldırdığını, çocuğu dedesinin sırtına binmiş olarak gördüğünü söylüyor- namaz bitince cemaat kendisine, “Ya Resulallah, secdeyi uzattınız, ya bir şey oldu veya vahiy geldi sandık.” dediler. “Hiçbiri olmadı, torunum sırtıma binmişti, hevesini almadan acele edip indirmek istemedim.” buyurdu. 290 Efendimiz (s.a.) seferden dönünce önce mescide gider iki rek’at namaz kılardı, sonra Hz. Fatıma’ya gelir, daha sonra hanelerini teşrif ederlerdi. Rabbine kavuşturan son hastalığında Hz. Fatıma her fırsatta yanına geliyor, bir yandan iyileşmesi için dua ediyor, bir yandan da hizmet için çırpınıyordu. Bir gelişinde sevgili babası ona “Merhaba kızım.” dedi ve yanına oturttu. Bir ara kulağına bir şey fısıldadı, Fatıma hıçkırarak ağlamaya başladı, üzüldüğünü görünce bir şey daha fısıldadı, bu defa Fatıma neşelendi ve yüzü güldü. Hiçbir şeyi kaçırmak istemeyen Hz. Aişe, Peygamberimizin gizlice ne söylediğini merak etti ve Fatıma’ya sordu, Fatıma “Babamın sırrını açıklayamam.” dedi, Efendimiz Rabbine kavuşunca Hz. Aişe “Üzerinde olan hakkım için bana söyle, sana ne dedi?” diye tekrar sordu, Hz. Fatıma “Şimdi söyleyebilirim.” diyerek şöyle açıkladı: Babam dedi ki, “Cebrail her yıl bir kere gelir Kur’an’ı bana baştan sona okurdu, bu yıl iki kere okudu, öyle anlıyorum ki ecelim yaklaşmış, Allah’a itaatsizlikten sakın ve sabırlı ol, ben senin için ne iyi bir öncü olacağım!” İşte bu sözleri duyunca çok üzüldüm ve ağlamaya başladım, üzüldüğümü görünce de şöyle buyurdu: “Fatıma, müminlerin kadınlarının efendisi olmak seni hoşnut etmez mi?”, bu sözü duyunca da yüzümün güldüğünü gördün. (Başka bir rivayete göre Peygamberimiz, kendisinden sonra aile içinden en önce kızının kendisine kavuşacağını müjdelemişti.) Hz. Fatıma, babasından sonra fazla yaşayamadı, altı ay sonra hastalandı, hastalığında kendisine Halife’nin eşi Fatıma ile Hz. Ali hizmet ettiler. Vefat ettiğinde henüz yirmi dört yaşında idi. Halife’nin eşi olan Fatıma’ya, “Ölünce üzerime, tenimi gösteren bir örtü örmesinler.” dedi, o da kalınca bir giysi getirdi, “Bunu beğenirsen örteriz.”dedi, Hz. Fatıma memnun oldu. “Benim vücudumu senden ve Ali’den başkası görmesin.” dedi, vasiyetini uyguladılar, mübarek vücudunu bu ikisi yıkadı, namazını Hz. Ali kıldırdı ve geceleyin defnedildi. 291 Rabbim, biz aziz Peygamberini ve onun aile efradını canımızdan çok seviyoruz, sen de bizi sev, onlara sevdir ve şefaatlerine izin ver! 292 Baki'den Bekaya Fatıma (Her ne kadar mezarının yeri meçhul olsa da Baki mezarlığında sembolik olarak ziyaret edilir.) Kadir AKARAS Dünya tarihine baktığımız zaman, insanlık hayatına yön veren ve şekillendiren, sonuç itibari ile de tarihin dönüm noktalarını oluşturan nice insanlara rastlamaktayız. Kimi insanlar var ki kahramanlıkları, zaferleri ve ilimleri ile ün yapmış ve tarihte yerlerini almışlardır. Kimileri de vardır ki sadece tarihte yer almakla kalmamış insan fıtratının bir parçası hâline gelmiş, gönüllerle bütünleşmiş ve insanların zihin dünyasını şekillendirmişlerdir. İnsanlık tarihinin en büyük şahsiyetlerinin bile günümüz dünyasına pek taşınamadığını, tarih kitaplarında yer alanların da sadece antika şahsiyetler olarak kaldıklarını gördüğümüzde peygamberler ve ilahi şahsiyetlerin müstesna konumlarını daha iyi idrak etmekteyiz. Sahi onları müstesna kılan hangi özellikleridir? Bu özellikleri tanımaya başladığımızda aynı zamanda gönül ve akıl dünyamızı da tanımaya başlıyoruz. Çünkü onları müstesna kılan özellikler insanlığın ümmi hâlidir, yalın hâli yani, dünyevi hiç bir fazlalığın etkilemediği soyut hâllerin abideleridir onlar. Bu özellik insanın sadece öz benliği olduğu için o insanlar tanındıkça insan da dünyevi fazlalıklarından kurtulur ve ümmi/yalın hâli bulmanın huzurunu yaşar. İşte 293 bundandır ki ilahî şahsiyetler her insanın hayranlık duyduğu gönüldaşlarıdır. Bu müstesna yere sahip olanlar yalnızca peygamberler değil onların eğitiminden geçmiş ve gözetiminde büyümüş ismet ülkesinin kâmil insanları da olabilirler. İsmet ülkesinde ve kemal diyarında dünyevi ve maddi özellikler söz konusu olmadığından milliyet ve cinsiyet de söz konusu değildir. Bu âlemde kimi zaman Meryem öyle bir kemale erişir ki peygamber olan Zekeriya ona hizmetçi olur. Kimi zaman Fatıma, kemal bayrağını elinde taşır ki yücelerin yücesi Resul-i Azimü’ş-Şan “Sana canım feda” diyerek onun melekût âlemindeki yerini tanıtır. Evet, efendimizin “Ümmü Ebiha” babasının annesi, “canparem”, “gönül meyvem” diye taçlandırdığı Fatıma’dan söz ediyoruz. İnsanlık âleminin parlayan yıldızı Zühre, kemal bahçesinin şah gülü Zehra’dan, o ki “rızası ilahî rıza, gazabı ilahî gazaptır.” Mekke şehrinin acımasız ve gaddar müşrikleri tüm eza ve eziyetleri, emin lakabı verdikleri yalnız peygambere reva gördüler ve bütün bunlara yetinmeyip sözlü sataşmaları ve incitici propagandaları da ona eklediler. Bu eziyetler o kadar derindi ki kâinatın efendisi olup bitenleri şu cümlesiyle ifade ediyor: “Hiç bir peygambere benim kadar eziyet edilmedi.” Mekke’nin toplum mühendisliğini üstlenmiş müşrikler kendilerince hakaret addettikleri “ebter” yaftasını yakıştırdılar o eşsiz nebiye ve peygamberin ölümünden sonrasının hesaplarını yapmaya başladılar. Nasıl olsa soyunu ve yolunu devam ettirecek kimsesi yok diye, ona iman meylinde olanları soğutmaya çalıştılar bu vesileyle. İlahî imdat ve vahiy silahı ile desteklenen peygamber “Kevser”le müjdelendiğinde mülk ve melekût âlemi Kevser-i Resül, Fatımay-ı Betül adıyla sevince boğuldu. Resulullah’ın yalnızlık arkadaşı, inanç yoldaşı ve imanlı aşığı Hatice-i Kübra 294 en hayırlı bir eş olarak cennet meyveleri ile beslendi, kâinatın en hayırlısı ise 40 gün özel gözetime alındı yaratıcı tarafından ve bu kevn ve mekânda kurulu en hayırlı “beyt” de hayr-ı kesir, bereket-i kesir anlamı taşıyan Kevser dünyaya teşrif etti. Ana rahminde annesi Hatice’nin yalnızlık arkadaşı oluyor, dünyaya geldiği ilk gün ise Allah'ın vahdaniyetine ve babasının nübüvvetine şahadet ediyor. İmam Cafer-i Sadık (a.s) ve diğer Ehlibeyt İmamları’ndan nakledilen rivayetlere göre tarihler biset-i Resül’den 5 yıl sonrayı cemaziyelahirin 20’sini gösteriyordu muhaddese Zehra dünyaya geldiği zaman. "İnna a’teynake’l-kevser" tüm insanlığa nebevi bir mucize, ilahî bir ayet ve eşsiz bir üsve, aydınlatıcı bir çerağ olarak nurlandırdı dünyamızı. Baskılar, işkenceler ve ambargolar her geçen gün artarken hüzün yılı diye bilinen yılda Nebiyy-i Mükerrem en önemli hamileri olan Hz. Hatice ve Hz.Ebu Talib’i de kaybediyordu; ancak yanında Fatıma vardı artık, onu gördükçe tüm bu üzüntüleri unutuyor, ondan cennet kokusu alarak “babasının annesi” diye adlandırdığı kızının büyümesini seyrediyordu. Hicret vakti gelip çatmıştı, yaşlı gözlerle Mekke terk edilecekti bir süreliğine, geri dönülecek gün sayılarak ve Yesrib, Medinetu’n-Nebi oluyor, ilahî din kökleşiyor, insanlık tarihinin örnek devleti kuruluyordu. Bu devletin adalet ve sadakatini ispatlamak ve tüm insanlığa duyurmak ise “Mühabele” olayıyla gerçekleşecekti. Bu sadakatin imzasını Peygamberimizin yanında Fatıma, Ali, Hasan ve Hüseyin atacak, böylelikle Beytin ehli de, Ehlibeyt olarak Kur’anî kavramla tarihe nakşedilecekti. Hz. Peygamber (s.a.a) Necran Hıristiyanlarıyla lânetleş­ meye bu isimleri sayılanları beraberinde götürmüş ve Necran Hıristiyanlarını yenilgiye uğratmıştı. Peygamber'in (s.a.a) eşleri olan müminlerin anneleri o zaman Hz. Peygamber'in (s.a.a) evindeydiler. Peygamberimiz (s.a.a) hiçbir tanesini 295 çağırmamıştı. Ayrıca babasının kız kardeşi olan Safiye'yi de çağırmamıştı. Amcasının kızı olan Ümmü Hani'yi de çağırmamıştı. Ayrıca üç halifenin eşlerinden veya muhacir ve ensardan, hiçbir kimseyi davet etmemişti. Peygamberimiz (s.a.a) cennet gençlerinin bu iki efendisinden başka Haşimoğulları'ndan ve sahabe çocuklarından hiç kimseyi götürmemişti lânetleşmeye. Aynı zamanda Ali ile beraber yakın aşiretinden hiç kimseyi davet etmemişti. İlk Müslümanlardan kimseyi götürmemişti. Râzî'nin tefsirinde söylediği gibi, üzerinde siyah kıldan bir örtü olduğu hâlde Necran Hıristiyanlarıyla buluşmaya gitmişti. Hüseyin'i kucağına almış, Hasan'ın da elinden tutmuştu. Fatıma arkasında, Ali de Fatıma'nın arkasında yürüyordu. Peygamberimiz (s.a.a) şöyle diyordu: “Ben dua ettiğim zaman, siz, âmin, deyin.” Bu manzarayı gören Necran papazı şöyle dedi: “Ey Hıristiyanlar topluluğu! Burada öyle yüzler görüyorum ki, eğer Allah'tan dağları yok etmesini isteseler, Allah dağları yerinden söküp atar. Bunlarla lânetleşmeyin, yoksa helâk olursunuz ve kıyamet gününe kadar yeryüzünde bir tek Hıristiyan kalmaz.” Hırıstiyan kavmini yenilgiye uğratacak sayıca az ama faziletce kelimetullahı temsil eden bu Ehl-i Beyt Ali ve Fatıma'nın mübarek evliliğinden devam edecek ve dünyaya yayılacaktı; çünkü bu evlilik bizzat Allah'ın emriyle gerçekleşmişti. Enes anlatıyor: Resulullah'ın (s.a.a) yanında oturduğum bir sırada, vahiy hâli onu kuşattı. Bu hâl ondan ayrılınca şöyle dedi: "Ey Enes! Ceb­rail'in, Arş'ın sahibinden bana ne getirdiğini biliyor musun?" Dedim ki: "Allah ve Resulü daha iyi bilir. Anam-babam sana feda olsun, Cebrail ne getirdi?" 296 Buyurdu ki: "Allah bana Fatıma'yı Ali ile evlendirmemi emretti. Git, muhacirleri ve ensarı bana çağır." Gidip muhacirleri ve ensarı çağırdım. Herkes oturduktan sonra Hz. Peygamber (s.a.a) şöyle dedi: "Nimetlerinden dolayı hamdedilen, kudretinden dolayı ibadet edilen, saltanatından dolayı itaat edilen, katındaki nimetlerden dolayı arzu edilen, azabından dolayı sakınılan, yerinde ve göğünde emirleri yürürlükte olan, mahlûkatı kudretiyle yaratan, hükümleriyle onları birbirinden farklı kılan, diniyle onları aziz yapan, peygamberi Muhammed'le onlara lütufta bulunan Allah'a hamdolsun." "Hiç şüphesiz Allah, evlilik yoluyla gerçekleşen akrabalığı nesebin devamının vesilesi ve akrabalığın bir çeşidi kılmıştır. Allah'ın emri kazâsına uygun gerçekleşir, kazâsı ise kaderine dayanır. Her takdirin de bir süresi vardır. Ve her süre de yazılmıştır: Allah dilediğini siler, dilediğini de yerinde bırakır. Ana kitap O'nun katındadır." "Haberiniz olsun! Allah bana Fatıma'yı Ali ile evlendirmemi emretti. Eğer Ali buna razı olursa, benim onu dört yüz mıskal gümüş mihriyle Fatıma ile evlendirdiğime şahit olun." Ali orada yoktu. Resulullah (s.a.a) onu bir iş için bir yere göndermişti. Sonra Resulullah (s.a.a) içinde taze hurma bulunan bir tabak getirmelerini emretti. Tabağı önümüze koydu: "Yiyin." dedi. Biz taze hurmaları yerken Ali (a.s) çıkageldi. Resulullah (s.a.a) ona bakıp gülümsedi, sonra şöyle dedi: “Ey Ali! Allah bana, Fatıma'yı seninle evlendirmemi emretti. Onu, eğer kabul edersen, dört yüz mıskal gümüş karşılığında seninle evlendirdim.” Ali şöyle dedi: "Razıyım ya Resulallah!" Sonra Ali bir kenara çekilip Allah için şükür secdesine kapandı. Ardın297 dan şöyle dedi: "Beni, mahlûkatın en hayırlısı Resulullah Muhammed'e sevdiren Allah'a hamdolsun." Resulullah (s.a.a) da şöyle buyurdu: “Allah ikinize bereket versin. Sizi bereketli kılsın ve size mutluluk versin. Sizden çok sayıda tertemiz nesiller meydana getirsin.” Enes der ki: "Allah'a yemin ederim ki, Allah, onlardan çok sayıda tertemiz nesiller meydana getirdi." Bu evililikten dünyaya gelen insanlık âleminin eşsiz nurları ve örnekleri Hasan, Hüseyin ve Zeyneb, bahsedilen temiz nesillerin öncüleridirler Savaşlar, şehadetler, ihsan ve ikramla yaşanan adalet devletinin kurucusu her fani gibi beka yurduna göçecek, yalnızlık ve mazlumiyet sırası can paresine kalacaktı. Fatıma, babasının varlığında velisinin huzurunda bir mücahit asker olmanın şanını yaşattı ve yansıttı. Sonrasında ise imamı ve velisinin yanında velayete bağlılık namını dünyaya duyurdu. Ali, Fatıma’nın eşi aynı zamanda imamıydı hayatı boyunca. Bundan ötürü bazen Fatıma’nın velayet güneşine bağlılığı eşine itaat olarak algılandı, bazen de eşine olan aşkı doğal bir olay görüldü. Hâlbuki biz biliyoruz o eşi için "Ne güzel eştir Allah yolunda" diyerek eşine olan sevdasının asıl gaye ve hedefini Allah olarak tanıtmakta ve bizim algılarımızın yanılgı olduğunu göstermektedir. Eşi olan Ali ile ilişkileri sade, yalın ve yardımcılık üzerine kurulu "multegel bahreyn"/iki denizin birlikteliği idi ki "la yebğiyan"/çatışmazlar örneğini sergiliyordu. Bu iki ilahî şahsiyetin tüm amaç ve gayeleri Resulullah’a bir asker olmak ve İslam dininin yücelişi, insanlığın kemal ve saadete erişi için mücadele etmekti, en zor günlerinde tüm zorluklara aldırış etmeden kol kola aile merkezi evde, siyaset sahnesinde hatta savaş meydanlarında beraberce bu hedefi gerçekleştirmek ve halka hizmet etmenin gayretindeydiler. 298 Aişe validemiz rivayet eder ki: “Peygamber cennet özlemini Fatıma ile giderirdi, onu öper koklardı; onun için “O cennet hanımlarının hanımefendisidir, o semavi bir insandır.” derdi. Rabbine olan tevekkülü imanının dışvurumunu gösteriyordu, yüzük taşına "Tevekkül edenler kurtulacaktır." yazısı boşuna yazılmamıştı. Hz. Zehra'nın (a.s) hayatına irdeleyici bir gözle baktığımız zaman, onun zorluklarla iç içe geçen hayatının, çok mala ve geniş hayat imkânlarına kavuştuktan sonra da özellikle Beni Nadîr ve Hayber fetihlerinden ve Fedek arazisine sahip olmasından sonra değişmediğini görürüz. Gelirinin yüksek meblağlarda olmasına rağmen Fatıma'nın hayatı değişmeden devam etmiştir. Rivayet edilir ki, Fedek'in yıllık geliri yirmi dört bin, bir diğer rivayete göre yetmiş bin dinar tutuyordu. Çünkü Fatıma (a.s), bu gelirlerle evler yapmıyor, saraylar, köşkler kurmuyordu. İpek ve atlas elbiseler giymiyor, göz alıcı mücevherler takıp takıştırmıyordu. Bilakis bu gelirin tümünü yoksullara, miskinlere dağıtıyor, Allah'a davet ve İslâm'ı yayma uğruna harcıyordu... Kocası Ali (a.s) de öyleydi. O da sulak bir yerden yüz pınar çıkararak bunları hacılara vakfetmişti. Ali'nin mallarının bir yıllık zekâtının miktarı kırk bin dinardı. Ali'nin verdiği bu sadakalar, büyük bir topluma yeterdi, demesek bile, bütün Haşimoğulları'na yeterdi. Özellikle bir hizmetçi satın almak için otuz dirhemin yettiğini, o dönemde bir dirhemle birçok ihtiyacın karşılanabildiğini göz önünde bulundurduğumuz zaman bu meblağın büyüklüğü kendiliğinden ortaya çıkar. Evet, Ali ve Fatıma'nın 9 yıllık aile hayatında her türlü sosyal ve siyasal çalkantılar yaşansa da ne Ali Fatıma’yı incitti ve ikinci sınıf gördü ki Ali hiç kimseyi hatta gayr-i müslimleri bile ikinci sınıf görmedi. Ne Fatıma eşini incitti ki o, halka hizmeti ibadet görürken eşini nasıl ihmal edebilirdi ki? 299 Bizler Fatıma’nın hayatına bakarken genelde evlilik ve aile hayatı üzerinden hareket ederek tanımaya çalışıyoruz; ancak bilmeliyiz ki Fatıma mektebinde evlilik ve aile hayatı tek başına dünyeviliktir ve özen göstermeye değmez; ancak ilahî rızayı kazanma vesilesi olacaksa kutsaldır ve uğruna aşk yaşanır. Gaflet ettiğimiz olay şudur ki Fatıma’nın hayatının anlamı ve ekseni velayetti. Ona bu gözle bakmalı ve ilahî rızanın mizanı olan Fatıma’nın örnekliği bu alanda değerlendirilmelidir. Men mate.... “Kim zamanın imamını tanımadan ölürse cahiliye üzerine ölmüş olur.” hadisini tefsir eden ve anlamlandıran Fatıma’nın bu yönüdür. İşte Fatıma’nın Ali’ye olan mutlak itaati ve bağlılığı eşinin veli ve imam olmasındandı. Sadece eşe itaat gibi fıkhî bir kuraldan dolayı değildi. "Allah, biz Ehlibeyte itaati ümmetin bütün kalması için farz kılmıştır." sözüyle ümmet olabilmenin de aynı zamanda sırrını açıklamaktadır ve kendisinin de bu alanda ümmetten biri olduğunu göstermekte ve itaatin bir vazife olduğunu sergilemektedir. Bugün Müslümanlar olarak Ali’yi erkeklere, Fatıma’yı kadınlara örnek olarak tanıtmak ya da onların aile hayatını karşı tarafa anlatmakla birbirine köle muamelesi yapan eşler ya da bunu böyleymiş gibi sınırlayan âlimler ne kadarda yazık ediyorlar kendilerine ve toplumu Fatıma örneğinden mahrum ediyorlar. Fatıma’nın insanî faziletleri kadınlığından değildi ki sadece kadınlara örnek olsun ya da Ali’nin insanî erdemleri onun erkek oluşundan, baba ya da eş oluşundan kaynaklanmıyordu ki, onlar iman denilen olguyu benlikleri, kimlikleri ve karakterleri hâline getirmiş mücessem imandılar. Onların her hareket, sekenat ve refleksleri iman temelinden kaynaklanıyordu. Bunu böyle kabul edersek ki etmeliyiz o zaman onların örnekliği evrenseldir, kadın-erkek, zaman ve mekân ayırt etmeksizin. 300 Aşağıda sunacağımız Fatıma sıfatlarından hangisini sadece kadınlarla sınırlayabiliriz ki? Hz. Fatıma'nın (a.s) Şahsiyetinden Örnekler Hz. Fatıma'dan söz ederken, gözlerini aydınlığa açtığı andan, gözlerindeki hayat parıltısının söndüğü ana kadarki kısa sürenin sınırlarını aşmak gerektiğini biliyoruz. Onun kişiliğini, bu başlangıçla bu son arasına sıkıştıramayız. O, insan düşüncesini temelinden sarsan ve insan düşüncesini kuşakların ötesine taşıyan bir Peygamber'in kızıdır. Aynı zamanda o, hakkın temellerinden biri olan ve insanlık tarihinin en büyük peygamberinin devamı niteliğindeki bir adamın eşidir. Fatıma olgun bir akla, kusursuz bir ruh güzelliğine, saflık ve berraklığa, asil ve üstün bir kereme sahipti. Bir devrime dönüşen risalet misyonu içinde bir çizgi olarak belirginleşti. Böylece kendisi de risalet devriminin temellerinden biri oldu. Öyle ki, onun tarihini doğru anlamadan risalet tarihini doğru anlamak mümkün değildir. Fatıma (a.s),cahiliye devrinde kadının insanlığını, saygınlığını, kerametini, kutsallığını, (ilâhî emir ve yasaklar hususunda) koruyuculuğunu ve özenini en onurlu bir şekilde temsil etti. Bunun yanında üstün bir zekâya, keskin bir ferasete ve geniş bir bilgiye sahipti. Güvenilir elçi olan babasının Rabbinden aldıklarını, o da ondan aldı. Hiç kuşkusuz o, anne ve babasının evinde, Mek­ ke'deki başka hiçbir çocuğun öğrenemediği şeyleri öğrendi. Her olgunlukta babasını adım adım izleyerek büyüdü Zehra (a.s). Aişe validemiz onun hakkında şöyle demişti: Allah'ın yarattıkları içinde söz ve konuşma olarak Resu­lullah'a (s.a.a) Fatıma kadar benzeyen birini gör301 medim. Fatıma geldiği zaman, Peygamber (s.a.a) onun elinden tutar, elini öper, ona, hoş geldin der, sonra onu kendi yerine oturturdu. Peygamber Fatıma'nın yanına gittiğinde, bu sefer Fatıma ayağa kalkar, babasına: "Hoş geldin." der, elinden tutarak onu öperdi. Buradan hareketle Aişe'nin: "Yeryüzünde Hz. Peygamber'in (s.a.a) Fatıma'dan daha çok sevdiği bir kadın daha yoktu." şeklindeki sözünün gerisindeki sırrı anlıyoruz. Yine Aişe bu durumu şu sözleriyle açıklıyor: “Kendi babası dışında, Fatıma'dan daha doğru sözlü birini görmedim.” Böylece Fatıma (a.s) müminlerin, kutsiyeti karşısında ürperdikleri kâmil kadınlığın eşsiz bir tablosu olarak belirginleşti. Fatıma’nın İlmî Şahsiyeti Fatımatü'z-Zehra (a.s), vahiy evinde kendisi için hazırlanan bilgi ve irfanla, kendisini dört bir yandan kuşatan ilim ve irfan güneşlerinin ilmî aydınlatmasıyla yetinmedi. Babası Resulullah (s.a.a) ve ilim şehrinin kapısı kocasıyla her buluşmasında elinden geldiğince ilim öğrenmeye çalışırdı. Bunun yanında oğulları Hasan ve Hüseyin'i de sürekli olarak Resulullah'ın (s.a.a) meclisine gönderir, onlar döndükten sonra da onları konuşturarak dinlediklerini anlatmalarını sağlardı. Çocuklarına üstün bir terbiye vermek için büyük bir çaba sarf ettiği gibi, ilim öğrenmek için de büyük bir çaba sarf ederdi. Ev işlerinin çokluğuna rağmen, öğrendiği bilgileri diğer Müslüman kadınlara aktarmayı da ihmal etmezdi. İlim öğrenme ve ilmi yayma hususundaki bu kesintisiz çabaları sonucu, en büyük hadis ravilerinden ve tertemiz nebevî sünnetin aktarıcılarından biri oldu. Nitekim "Fatıma Mushafı" adı verilen, kendisinin en büyük övünç kaynağı 302 olan ve masum evlâtları tarafından bir önceki nesilden miras alınıp sonraki nesillere aktarılması onun ilmî şahsiyetini yansıtması açısından önemli bir belgedir. İlminin ve düşünsel olgunluğunun kanıtı olarak dehasının yüksek düzeyini yansıtan iki ünlü konuşması yeterlidir. Bu hutbelerden birini Hz. Peygamber'in (s.a.a) vefatından sonra sahabenin ileri gelenleri huzurunda Mescid-i Nebevî'de, diğerini ise evinde irad etmişti. Bu konuşmalar, düşüncesinin derinliğinin, köklülüğünün, kültürünün genişliğinin, mantığının gücünün, önderlik kurumunun sapmasından sonra ümmetin geleceğine dair ön görüsünün gerçekliğinin parlak birer örneğidir. Hz. Zehra (a.s), Allah'tan korkup sakınan ve hikmetli Kurân'ın açık ifadesiyle, Allah tarafından eğitilen Ehl-i Beyt'in bir ferdiydi. Allah ona ilimle ayrıcalık tanıdı, bu yüzden "Fatıma" adını almıştı. Fatıma’nın Ahlâkî Şahsiyeti Fatıma (a.s), "yüksek bir ahlâka, onurlu bir karaktere, üstün bir nefse, ulu bir duyarlılığa, çabuk kavrayan bir anlayışa, keskin bir zihne, yüce bir erdeme, parlak bir üstünlüğe, misk kokan bir nefese, cesur bir yüreğe, kendini beğenmişlikten uzaklığıyla hayranlık uyandıran bir izzete sahipti. O, hoşgörü, sükûnet ve geniş ufuklu vakarıyla, öz güven ve yumuşaklığıyla, ağırlığı ve temkinliliğiyle, sağlam karakteri ve iffetiyle, onurunu korumasıyla bir ahlâk abidesiydi. Parlak bir onur ve açık bir hâyâ timsali olan Fatıma babasının vefatından önce, güler yüzlü ve mütebessim bir güzellik abidesiydi. Ama babasının (s.a.a) vefatıyla birlikte yüzündeki tebessüm kaybolmuştu. Dillerinden dökülen şu cümleler Nebi sonrası hayatının özetiydi adeta. 303 “Senden sonra ne haberler var, ne musibetler! Ağır gelmezdi; bunlara tanık olsaydın eğer. Biz seni yitirdik, yağmuru yitiren yer gibi Kavmin bozuldu, sen gittin gideli. Her ailenin bir yakınlığı, bir menzili, değeri var Allah katında, en aşağıdan en yakına kadar. İçlerindeki kini bize göstermeye başladı nice adamlar Sen gittiğin ve seni bağrına bastığı için topraklar. Surat asmaya başladı, bizi küçümser oldu çok kişi bizi görünce Tüm yeryüzü gasp edilmiş oldu sen gidince Sen dolunaydın, aydınlatan nurdun bize İzzet sahibi Allah katından sana inerdi kitaplar. Bize eşlik ederdi Cebrail ayetlerle Sen gittin hayır gizlendi perdelerle Ah! Ne olurdu, senden önce buluşsaydık ölümle! Sen gittin, senden gelmez oldu kitaplar. Onun dilinden haktan başka bir söz dökülmezdi, sadece doğruyu konuşurdu. Kimsenin kötülüğünden söz etmezdi. Gıybet etmez, kimseyi arkadan çekiştirmezdi. Kimseyi küçümseyici kaş göz işareti yapmazdı. Başkalarının sırrını saklar, verdiği sözü tutardı. İstişarede doğruyu söyler, onların gerçek hayrını isterdi, başkalarının mazeretlerini kabul ederdi. Yanlışlıkları hoş görürdü. Çok kere sürçmeleri ve kötülükleri hilim ile ve hoşgörüyle karşılardı. Kötülükten kaçar, daima iyiliğe eğilimliydi. Güvenilirdi. Sözünde doğruydu. İyi niyetliydi ve sözünde kesinlikle dururdu. İffetin en yüksek doruklarındaydı. Eğilimleri üzerinde hevâsının etkisi yoktu. Çünkü o, yüce Allah'ın günahları kendilerinden uzak tuttuğu ve tertemiz kıldığı Peygamber'in (s.a.a) Ehl-i Beyt'inin bir ferdiydi. 304 O, hayatının sonuna kadar babasının kendisine söylediği şu sözü prensip edindi: “Ey Fatıma! Ebedî nimetlere kavuşabilmen için, dünya hayatının zorluklarına sabret.” Dünya hayatının zorluklarına sabrederken, dilinden Rabbinin zikrini eksik etmeden sorumluluğunu yerine getirme hususunda muazzam bir sabır örneği sergiliyordu. Hz. Zehra'nın asıl ilgisi ahirete yönelikti. Dünyanın göz alıcı güzelliklerine değer vermiyordu. Çünkü babasının dünyadan, dünyanın nimetlerinden, lezzetlerinden ve şehevî arzularından yüz çevirdiğini görüyordu. O, belâlara karşı sabreden, varlıkta şükreden ve kaderin sonuçlarına rıza gösteren biri olarak tanınmıştı. Babasından (s.a.a) şöyle rivayet eder: “Allah bir kulunu severse, onu musibetlerle sınar. Eğer bu musibetlere karşı sabrederse, onu [kendisi için] seçer, başına gelenlere rıza gösterirse, onu [kulları arasında] seçkin kılar.” Fatıma’nın Fedakârlığı Cömertliği ve eli açıklığı bakımından tam da babasının yolunda gidiyordu. Kuşkusuz o, babasının (s.a.a) şöyle dediğini duymuştu: “Cömert insan Allah'a yakındır, insanlara yakındır, cennete yakındır. Buna karşılık cehennemden uzaktır. Allah cömerttir, cömertleri sever.” Hz. Zehra (a.s), başkasını kendisine tercih edenlerin en hayırlısıydı, bu konuda hiç kimse onun düzeyine erişemezdi. Babasının kusursuz bir izleyicisiydi. Zifaf gecesi gelinlik gömleğini bir yoksula verdiği bilinmektedir. "İnsân Suresi" çerçevesinde onun başkasını kendisine tercih etmesinin ve cömertliğinin yeterli kanıtıdır. 305 Fatıma’nın İmanı ve ibadeti Allah'a iman, kâmil insanın değeridir. Allah'a kulluk da kemal zirvelerine ulaştırıcı merdivendir. Peygamberler ve veliler, sahip oldukları yüksek iman dereceleri, dünyada verdikleri mücadeleleri ve sırf Allah'a ibadet etmeleri sayesinde onur ve saygınlık yurdunda doğruluk makamlarına oturmuşlardır. "İnsân Suresi"nde gözlemlediğimiz gibi, Kur'ân-ı Kerim, Fatıma'nın (a.s) ihlâsının eksiksizliğine, Allah'a karşı derin huşu içinde oluşuna, Allah'a ve ahiret gününe olan büyük inancına tanıklık etmektedir. Resulullah (s.a.a) da onun hakkında tanıklıkta bulunmuş ve şöyle demiştir: “Yüce Allah, şu benim kızım Fatıma'nın kalbini ve bütün organlarını kemiklerin uçlarındaki kıkırdaklara kadar iman ile doldurmuştur. Böylece o kendini tamamen Allah'a ibadete vermiştir.“ Hz. Peygamber (s.a.a) Fatıma'nın (a.s) ibadetinden de şöyle bahseder: “Fatıma, mihrabında Rabbine ibadet etmek üzere kalktığında, onun nuru parlayarak gökteki meleklere görünür. Tıpkı gökteki yıldızların nurunun parlayarak yer halkına görünmesi gibi. Bu sırada yüce Allah meleklerine şöyle der:” "Ey meleklerim! Kadın kullarımın efendisi kulum Fatıma'ya bakın. Benim huzurumda ibadet etmekte, benim korkumdan bütün bedeni titremektedir. Bütün kalbiyle kendini bana ibadete vermiştir. Sizi şahit tutarım ki, ben, onun bütün sevenlerini ateşten emin kıldım." Hasan el-Basrî şöyle der: “Bu ümmet içinde Fatıma'dan daha çok ibadet eden bir başkası daha yoktur. Namazda o kadar uzun süre kıyamda kalırdı ki, ayakları şişerdi.” Namaz kılarken Allah korkusundan nefes nefese kalırdı. 306 Aslında Fatıma (a.s) hayatı boyunca hiç mihraptan çıkmadı. Bütün hayatı Allah'a ibadetten başka bir şey miydi ki? O kocasına iyi davranırken, çocuklarını eğitirken Allah'a ibadet ediyordu. Normal işleri icra ederken ve evinin diğer halkıyla beraber yoksulları kendine tercih ederken, siyaset ve kültür alanında çaba sarf ederken de Allah'a kulluğun bir gereğini yerine getiriyordu. * * * Saydığımız ve sayamadığımız tüm bu özelliklerden dolayı Hz. Zehra, babasının örnekliğini taşıma konumuna sahipti. Çünkü o Resulullah’ın kalbinin meyvesi, gözünün nuru ve canparesidir. O ilahî rızanın ölçüsü, rububi gazabın tezahürüdür. Bundan ötürüdür ki o geçmiş, günümüz ve gelecek tüm nesillere örneklik etmektedir. Hz Mehdi (a.f)’den nakledilen "Biz Allah’ın hüccetleriyiz halka, annemiz Zehra da Allah’ın hüccetidir bize." sözü masum imamlar üzerinde bile ne denli bir makama sahip olduğunu açıkça göstermiyor mu? Fatıma sadece kadınlara örnek olacak bir şahsiyet konumuyla sınırlandırılamaz; aksine tüm insanlığın örnek alması gereken eşsiz bir şahsiyettir. Kulluk seccadesi, insanın mutlak kemal karşısında kendini nasıl bir hiç gördüğünü anlatmakta. Ermişliğin zirvesinde zühd ve sade yaşam tahtına kurulmuş, fakirlik ve yoksullukta bile infak ve isarın ne denli tükenmez bir sermaye olduğunu yaşamaktadır. Haya ve iffet abidesiydi; ancak pısırık, korkak ve çekingen değildi. Hayatın tam merkezinde eksen olacak kadar sosyaldi, evinde annelik tacına şayan eşine tekâmül yolunda vazgeçilmez bir yoldaştı. Hayat arkadaşıydı, gamdaşı, kederdaşı ve sırdaşıydı aynı zamanda. Siyaset, toplum ve kültür sahnelerinin mücahidiydi. Sabır taşı, dik duruşu, beytü’l-ahzan, yaşlı gözü nasıl insan olunu307 run adeta yol haritasını sunuyordu insanlığa. Kültürel yozlaşmaya karşı verdiği mücadelede çektiği yalnızlığa ve eziyetlere rağmen feraset ve izzetle yanlışları haykırıp haksızlığa karşı bir direniş destanı armağan etmiştir tüm beşeriyete. Aynı zamanda iman ülkesinin eksende kalmasına son derece önem vermiş, eksen etrafında nasıl asker olunduğunu kanıtlamıştı kendi canıyla. Aslında Hz. Fatıma’dan alınması gereken en önemli dersin de bu olduğuna inanmaktayım. Çünkü o, iman ekseni olan velayet aşığı ve şehidesidir. Hz. Fatıma babası Resulullah’ın irtihalinden sonraki değişimlere kayıtsız kalmayıp ilahî emir olan tevelli ve teberri ilkelerinin pratikteki açılımını hayatıyla tefsir etmiştir. O, "dünyaperestlerin dünyasını sevmiyorum." diyerek Resulullah’ın siretini izlemiş ve insanı insanlıktan uzaklaştıracak en büyük etkenin dünya ve dünyevilik olduğunu beyan etmiştir. Resulullah’ın canparesi, dostluk ve tevellinin sınırlarını Allah’a mutlak teslimiyet, risalet makamına aşık olmak ve halkın hizmetinde olmakta görmektedir. Bencillik ve kendini beğenmişliği, makam ve dünya hırsı için ilkeleri ülkelere (tutku) feda etmeyi, maslahatçılık adına yücelmeyi ve iktidar olmayı ise beraat edilmesi gereken sapkınlık olarak değerlendirmektedir. Düşmanın tanımını yaparken de en hassas ve ince ayarla yapmaktadır. Ehlibeyt’e düşmanlığı ve onları incitmeyi düşman portresi olarak görmekte ve bunu tarihe anlatmak için de kendisine eziyet edenlerin cenaze merasimine katılmasına izin vermemek ve geceleyin defnedilmek istemesiyle ortaya koymaktadır. Toplumsal hayatın içinde olan, savaş meydanlarında bir mücahit gibi yaşayan bir şahsiyetin sırf hayâlı ve iffetli olduğu için “kimse cenazemi görmesin defnedilirken” gerekçesi hakikate ne kadar yakın olabilir ki? Zaten bu konuda tabut uygulamasını başlatmakla önlem de almıştı. O, şöyle vasiyet ediyordu gözü yaşlı ve yalnız eşine: 308 "Bana eziyet edenlerden hiç kimsenin cenaze merasimime katılmasını istemiyorum. Onlar benim düşmanımdırlar, bana gece gusül ver, kefenle ve defnet." Uydurulan gerekçe doğru bir gerekçe olsaydı peki neden defin sırasında Abbas, Akil, Salman, Ebuzer, Mikdad ve Ammar gibi bazı sahabiler hazır bulundu? Gerekçe bireysel bir tercih olsaydı saygı gösterilmesi gerekmez miydi? Definden sonra mezarın açılıp yeniden halk katılımıyla namaz kılınıp defnedilmesini neden ısrarla istiyorlardı ve neden bu isteğe Hz. Ali Zülfikâr’ını eline alıp savaş elbisesi giyerek karşı çıkmıştı? Sözün kıssası ve kıssanın hissesi şudur ki insanlık hele Müslümanlar ne yazık ki hala Fatıma gibi şahsiyete sahip olduklarının farkında bile değiller, bundan ötürüdür ki yüz yıllardır İslam’da kadının konumu diye başlıklar atılıp tartışmalar yapılıyor; hâlbuki Fatıma tanınmış olsa tüm bu kısır tartışmalar sona erecek ve Müslümanlar arasında kadın bu kadar aşağılanmayacak ve ikinci sınıf muamelesi görmeyecektir. Batıya özentinin asıl sebebi Fatıma örneğinden mahrum kalmak ve bırakılmaktır ki bunun vebali din adamlarınındır. Bu gün tüm âlim ve aydınlara vazifedir Ehlibeyt’i o cümleden Fatıma’yı tanımak, tanıtmak ve eşsiz bir örnek ve model olarak önce Müslümanlara sonra tüm insanlığa sunmak. …Ve Fatıma kuralları yıkıyor Doğum günüdür, Kureyş kadınları Hatice’yi dışlamış, Hatice çocuğunu düşünüyor! Onu nasıl doğuracağını? Dört semavi kadın geliyor Hatice’ye yardım için ve böylece Fatıma dünya kurallarını yıkıyordu. İslam, Ebutalib vadisi ve ambargo! Fatıma üç yaşındadır, elinde biraz su, bir parça ekmek ambargoya maruz kalanların arasında paylaştırıyor. O günden kendisini İslam’a vakfettiğini gösteriyor. Ve çocuksu elleriyle güçlülerin güç kurallarını yıkıyor. 309 Yüzü kanlıdır Peygamber’in, Fatıma’nın küçük ama sevgi dolu elleri Peygamber’in yüzünü kanlardan temizliyor ve zulmün kurallarını yıkıyor. Düğün gecesiydi ve dilenci kapıda! Tekrarı olmayacak bir gece, yüceler yücesinin kızı, eşinin bu gece için aldığı elbise! Gözünü kırpmadan tüm tutsaklıkları tevekküle esir ederek o elbiseyi fakire veriyor, akılcılık kurallarını yıkıyordu Fatıma. Resul’ün son nefesleri, Fatıma, gözyaşı ve hüzün. Babasının kulağına fısıldadığı haber ve dudaklarda beliren tebessüm "Kızım en kısa zamanda bana kavuşacaksın." haberidir gülümseten onu. Fatıma kafes kurallarını yıkıyor. Sakife seçkinleri ve Ali’nin kapısı, kapıda Ali değil, Fatıma var. Ali olursa nelerin olacağını hesaplayan Fatıma kapı ve duvar arasında maslahatçılık kurallarını yıkıyordu. Fatıma, Fedek ve yaralı beden! Matemli ve bahar gözlü camiye geliyor, siyaset sahnesinde varlık gösterisini tefsir ediyor. Evine gelenlerden rızasının ilahî rıza olduğuna ikrar alınca "Ben sizden razı değilim." diyerek fatımî mantıkla beşeri siyaset kurallarının iflasını haykırıyor ve sakife kuralını yıkıyordu. Gizlice defnedilmeyi ve mezarının gizli kalmasını istiyor. O biliyor ki mezar bilinir ve belge olur. Fatıma bu kuralı da kırıyor ve tüm zihinlerde bir soru işareti. Fatıma’nın mezarı nerede? Niçin meçhul? İşte Fatıma beşerî zihinlerin tüm kurallarını kırıyor ve fatımî bir kural inşa ediyor ebediyete kadar. 310 Babasının Annesi: Hz. Fâtıma Abdullah BÜYÜK Hz. Peygamber’in soyunu devam ettiren kızı Hz. Fatıma, Kureyş'in Kâbe'yi yeniden inşası sırasında (m. 605) Mekke'de doğdu. Hz. Peygamber'in en küçük kızı idi. Zehebî'nin belirttiğine göre künyesi “babasının annesi, anam” manasına gelen "Ümmü Ebiha" idi. Bu künyeyi almasının sebebi; Fatıma'yı anne sevgisiyle seven Resulullah’ın kendisine bu şekilde hitap etmesi olmalıdır. Lakabı "beyaz, parlak ve aydınlık yüzlü kadın" anlamında Zehra olmakla beraber "iffetli ve namuslu kadın" anlamındaki Betül lakabıyla anıldığı da görülmektedir. Kaynaklarda Hz. Fatıma'nın çocukluk ve gençlik yıllarına dair pek az bilgi bulunmaktadır. Bunlardan biri: Kâbe’de namaz kılmakta olan Resül-i Ekrem'in secdeye vardığı sırada omuzlarına müşrikler tarafından bir devenin döl yatağının atılması üzerine genç Fatıma'nın koşarak babasının üzerindeki pislikleri temizlemesi ve bunu yapanlara kızıp söylenmesidir. Hicretten bir müddet sonra Hz. Fatıma'nın, yanlarında Hz. Ali ile annesi Fatıma bint Esed olduğu hâlde Sevde, kız kardeşi Ümmü Külsüm ve Ebu Bekir'in ailesiyle birlikte Medine'ye hicret ettikleri bilinmektedir. Fatıma on beş yaşını tamamladıktan sonra Hz. Ali Fatı­ ma'ya talip olmuş ve bu talebi Resulullah tarafından kabul edilmiştir. O sıralarda fakir bir delikanlı olan Hz. Ali mehir verecek kadar malı bulunmadığından Bedir Gazvesi’nde ga311 nimetten payına düşen zırhı, bazı rivayetlere göre ise devesini ve bir kısım eşyasını satarak 450 dirhem gümüş civarında bir mehir vermiştir. Hz. Fatıma’nın çeyizi de kadife bir örtü, içine hurma lifi doldurulmuş deri bir yastık, iki el değirmeni ve deriden yapılma iki su kabından ibaretti. Düğünleri Resulullah'ın Hz.Aişe ile evlenmesinden dört buçuk ay sonra 2. yılın Zilkade (Mayıs 624) veya Zilhicce (Haziran 624) ayında gerçekleşti. Hz. Fatıma 3. yılın ramazan ayında (Şubat 625) ilk çocuğu olan Hasan'ı, bir yıl sonra Şaban (Ocak) ayında Hüseyin'i dünyaya getirdi. Daha sonraki yıllarda küçük yaşta ölen Muhsin ile Ümmü Külsüm ve Zeyneb doğdu. Evliliklerinin ilk yıllarında Hz. Ali ile Fatıma arasında küçük çapta bazı anlaşmazlıklar olmuş; ancak Resül-i Ekrem'in aralarını bulması ve Hz. Fatıma'ya kocasına itaati tavsiye etmesi üzerine kırgınlıklar son bulmuş, Hz. Ali de artık eşini hiçbir şekilde üzmeyeceğini söylemiştir. Uhud Gazvesi'nde on hanımla birlikte gazilere yiyecek ve su taşıyan Hz. Fatıma aynı zamanda yaralıları tedavi etti. Bu savaşta Hz. Peygamber'in dişinin kırılması üzerine yüzündeki kanları temizlemeye çalıştı. Kanın dinmediğini görünce bir hasır parçasını yakıp küllerini Resulullah'ın yüzüne bastırmak suretiyle akan kanı durdurmayı başardı. Resul-i Ekrem Hz, Fatıma'ya son hastalığı sırasında Kur'an-ı Kerim'i Cebrail ile her yıl bir defa birbirlerine okuduklarını, bu sene Cebrail'in aynı maksatla iki defa geldiğini, bunun ise vefatının yaklaştığına işaret olduğunu söylemesi üzerine Fatıma ağlamaya başlamış; Hz. Peygamber'in, ailesinden ilk önce kendisine onun kavuşacağını, ayrıca onun mümin kadınların hanımefendisi olduğunu söylemesi üzerine de gülüp sevinmiştir. Hz. Peygamber'e çok düşkün olan Fatıma babasının vefatından dolayı çok sarsıldı. Resul-i Ekrem defnedildikten 312 sonra gördüğü Enes b. Malik'e, “Resulullah'ın üzerine çarçabuk toprak atmaya eliniz nasıl vardı, gönlünüz nasıl razı oldu?” diyerek ağladı ve daha sonra da günlerce gözyaşı döktü. Hz, Fatıma, Resulullah'ın ölümünden beş buçuk ay sonra 3 Ramazan 11 (22 Kasım 632) tarihinde vefat etti. Muhammed el-Bakır'ın belirttiğine göre Fatıma'yı Hz. Ali yıkadı. Ölümünden sonra vücudunu kimsenin görmemesi için vasiyeti üzerine onu Hz. Ali ile Hz. Ebu Bekir'in hanımı Esma bint Umeys'in yıkadığı da zikredilmektedir. Hz. Fatıma, kadın cenazelerinin erkeklerinki gibi üzerine örtülen bir kefenle sarılmış olarak herkesin gözü önünde bulunmasından rahatsız olduğunu Esma bint Umeys'e söylediğinde Esma ona Habeşistan'da cenazelerin tabut içinde taşındığını anlatmış, bunun üzerine Fatıma kendi cenazesinin de böyle taşınmasını vasiyet etmişti. Nitekim onun cenazesi Esma bint Umeys'in tarifi üzerine yapılan tabutla taşındı. Cenaze namazını Hz. Abbas veya Hz. Ali kıldırdı. Vasiyeti üzerine geceleyin Hz. Ali, Hz. Abbas ile oğlu Fazı tarafından Cennetü'l-Bakî'e defnedildi. Resûlullah'ın terbiyesiyle yetişen Hz. Fatıma onun hem hayâ ve edep gibi özelliklerine, hem de konuşma tarzından yürüyüşüne kadar birçok vasfına sahip oldu. Babasının uygun gördüğü hayat tarzını benimseyerek onun gibi sade yaşadı. El değirmeninde un öğütmekten usanan Fatıma ile kuyudan su çekip taşımaktan yorulduğunu söyleyen Hz. Ali bu hususta Hz. Peygamber'den yardım istemeye karar verdiler. Hz. Fatıma Medine'ye bir savaş esirinin geldiğini duyunca babasına giderek ondan kendisine ev işlerinde yardım edecek bir hizmetçi talep etti. Resûlullah da esiri, mescidde yatıp kalkan fakir Müslümanların (Ehl-i Suffe) ihtiyaçlarını karşılamak üzere satacağını, bu sebeple kendisine bir hizmetçi veremeyeceğini, buna karşılık yatağa girdiği vakit otuz üçer defa sübhanallah, elhamdülillah, Allahüekber demesinin istediği hizmetçiden 313 kendisi için daha hayırlı olacağını söyledi. Bu güzel vasıfları sebebiyle Resûl-i Ekrem Fatıma'yı görünce sevinir, kendisini ayakta karşılar, elini tutarak yanaklarından öper, ona iltifat edip yanına veya kendi yerine oturturdu. Babası kendi evine gelince Fatıma da onu aynı şekilde karşılayıp ağırlardı. Hz. Peygamber sefere giderken aile fertlerinden en son Fatıma ile vedalaşır, seferden dönünce de ilk olarak onunla görüşürdü. Kadınlardan en çok Fatıma’yı, erkeklerden de Ali'yi sevdiğini söyleyen Resûl-i Ekrem, “Fatıma benim bir parçamdır, onu sevindiren beni sevindirmiş, onu üzen de beni üzmüş olur.” ve “Bana melek gelerek Fatıma'nın cennetliklerin hanımefendisi olduğunu müjdeledi.” demiş, cennetlik kadınların en faziletlilerini saydığı bir başka hadisinde de önce Hz. Hatice ile Fatıma'nın, sonra da Asiye ile Meryem'in adlarını söylemiştir. Resûl-i Ekrem'in her fırsatta onların evine gelerek ikisinin arasına oturması, hem kızına hem de damadına beslediği derin sevgiyi ifade etmesi onları birbirine bağlamış, hatta zaman zaman her biri Resûlullah'ın kendisini daha çok sevdiğini ileri sürerek onun gönlündeki müstesna yerlerinden emin olduklarını göstermişlerdir. Fatıma da fırsat buldukça babasının yanına gider, ona hizmet etmekten zevk duyardı. Mekke'nin fethedildiği yıl Resûlullah evinde yıkanırken Fatıma'nın onu bir perde ile setretmeye çalışması onların bu yakınlığının derecesini göstermektedir. Resûl-i Ekrem, Hz, Fatıma ile Hz. Ali 'yi ve çocukları Hasan ile Hüseyin'i abasının altına alarak, “Allahım! Bunlar benim Ehl-i Beyt’imdir, onları kötülüklerden koru ve kendilerini tertemiz kıl.” diye dua etmiştir. Hz. Fatıma ile ilgili önemli hususlardan biri de Resûlullah'ın neslinin onun çocukları vasıtasıyla devam etmiş olmasıdır. Hz. Fatıma'dan on sekiz hadis rivayet edilmiş olup tamamı Kütüb-i Sitte'de yer almakta, bunlardan ikisi hem Sahih-i Buhâri hem de Sahih-i Müslim’de bulunmaktadır. Kendisin314 den Hz. Ali, Hz. Hasan ile Hüseyin, Hz. Aişe, Ümmü Seleme, Hz. Peygamber'in hizmetkârı Ümmü Rafi'in karısı Selma, Enes b. Malik ve başkaları rivayette bulunmuşlardır. Ayrıca Hz. Hüseyin'in kızı Fatıma'nın ve daha başka ravilerin ondan mürsel rivayetleri vardır. Müslüman kadınlara her konuda onu örnek almalarını ve Hz. Fatıma gibi nesiller yetiştirmelerini tavsiye ediyoruz. Allah onlardan razı olsun. 315 Hz. Fatıma Mustafa İSLAMOĞLU İlginç değil mi? Türkiye’deki kadın adları sıralamasında, Peygamberimizin kızı Hz. Fatıma’dan mülhem olarak konulan “Fatma” ismi birinci sırada yer alıyor. Bu, bu ülkede milyonlarca kadının Fatma adını taşıdığı anlamına geliyor. Peki, milyonlarca kadınına Fatma/Fatıma adını koyan bu ülkede, bu adın asli sahibi yeterince tanınıyor mu? Mesela, kaç kitap yayımlandı bu konuda? Araştırın, elde ettiğiniz sonuç karşısında şaşkınlıktan küçük dilinizi yutacaksınız. Rabia filmlere varıncaya dek konu olur ve tanıtılır, olsun ve tanıtılsın. Fakat kadınlarının milyonlarcası Fatıma adını taşıyan bu ülke, Fatıma’yı tanımaz. Sizce de bu işte bir gariplik yok mu? Bence var. Sadece gariplik değil, “gurbetlik”de var; asılların gurbetliği. Asli olan garip kalınca, memleket fer’i olana sıla hâline gelir. Fer aslın yerini alınca, fikir gurbete çıkar, ilim gurbete çıkar, hakikat gurbete çıkar. Onların yerini hurafe, taassup ve taklit alır. Hz. Fatıma, Son Nebi’nin canı canından, kanı kanından olan son hatırası. Allah Rasulü’nün diliyle “Babasının anası”. Ne demek “babasının anası”? Babasının sadece kızı değil, ona kol kanat geren, onu küfre ve şirke karşı verdiği zorlu mücadelede destekleyen, yanında kimselerin kalmadığı çok zor anlarda Peygamber babasının üzerine tir tir titreyen ana yürekli bir evlat demek. Hz. Fatıma, Allah Rasulü’nün soyunun 316 sürdürücüsü. Anneler annesi Hz. Hatice’nin gülü, cennetin efendileri Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in annesi, “ilmin kapısı” Hz. Ali’nin eşi. Hepsinden öte o, Müslüman kadının kıyamete kadar yaşayacak olan modeli. Bizzat Allah Rasulü elinde yetişmiş, vahiyle inşa olmuş, Ehl-i Beyt-i Mustafa’nın orta direği olan bir isim Hz. Fatıma. * * * İsrail ve ABD gibi İslam düşmanı güçlerin burnumuzun ucunda mezhep savaşlarının fitilini ateşlediği böyle hassas bir dönemde, İslam ümmetinin vahdeti, her zamankinden daha bir önem arz etmektedir. Bu vahdet lafla olmaz. Kaldı ki, İslam medeniyetinin ürettiği bilgi birikimi, bu şunundur, o onundur diyerek atılamaz. Yıllar önce Kum medreselerini gezerken Ayetullahların molla adaylarına Kütüb-i Sitte’yi ders olarak okuttuklarını görmüş, hem şaşırmış hem sevinmiştim. Bunu açtığım bir molla şöyle demişti: “Bizde istisnasız her Şii âlimin kitaplığında Kütüb-i Sitte bulunur; sizin âlimlerinizin kitaplığında da el-Kâfî bulunur mu? “ Ben tabi ki susmakla yetindim. Çünkü o zamanlar çok azı hariç bizim ulema değil bulundurmayı düşünmek, adını dahi belki bilmezdi elKâfî’nin. Şia’nın hadis kaynağı olan bu eserin iddiası, yalnızca Ehl-i Beyt İmamları kanalıyla gelen hadisleri içermesiydi. Ğadir-i Hum olayı, Kırtas rivayeti, Rasulullah’ın mirası ve Fedek arazisi vs, vs. Bu ve buna benzer okuyanın durduğu yere göre yorumladığı hadiseler, İslam ümmetini oluşturan siyasi mezhepler arasında kan davasına dönüştürülemez, dönüştürülmemeli. Aşk olsun ehl-i himmetin gayretine!.. 317 Hazreti Fâtıma Sırrı Ali YÜCE Mana ilimlerinde olsun, gönüllerde sena sırrında olsun anlaşılması en güç sır Fâtıma Sırrı’dır. Kâinatın İncisi Efendimizin sırrının evrene yansıdığı nokta Fâtıma annemizin gönlüdür. Bu hikmet Elest’te de böyle başlamış. Efendimiz “Bela (Evet)” niyazını yaptığı an doğan Nur-u Muhammedî tüm varlıklara Efendimizin en yakınında olan bir noktadan Fâtı­ ma annemizden yansımıştır. Bu gerçeği ifade için Fâtıma annemiz yeryüzüne Efendimizin göz bebeği yavrusu olarak ışınlanmış, bu dünyadan ayrılırken de O’nun makamının kapısındaki mevkii alarak bu mesajı vermiştir. Hz. Fâtıma annemizin bilinmezlik sırrı işte bu özelliğinde gizlidir. Efendimizin bu konudaki mesajı ise hikmetleri büsbütün derine çeker: “Allah kendisini bende, ben de kendimi Fâtıma’da seyrettim.” Hz. Fâtıma annemiz sırrını çevresine yansıtarak bölüm bölüm açmıştır. Hz. Ali ve yavruları (Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Hz. Muhsin) kâinatın sonsuz boyutlarına yansıyan sırlarını Hz. Fâtıma annemizin gönlünden alır. Mana ilimlerinde Fâtıma annemizin sırrı; varlıkların ahenk ve ilgilerindeki sevgi cereyanı olarak bilinir. Bir gönül Hz. Fâtıma sırrına ne kadar yakın olursa o kadar hayat bulmuş 318 demektir. Onun tasarruf hikmeti gönüllerin âşık ve mâşuk makamlarında raksına fırsat verir. Hz. Fâtıma sırrı olmayan gönül kesinlikle ölüdür. Çünkü Sırr-ı Muhammedî cereyanı kesiktir. Fâtıma annemiz, Hatice annemizden aldığı şefkat ve merhamet dolu gönülle Âmine annemizden manen tevarüs ettiği şairliği ve nazenin hassasiyeti ile zaten gönül pencerelerini perde perde açıyor ve adeta sonsuzlukta Efendimizin en özdeki ufuk noktada kendini seyretmesini bekliyordu. Güzeller güzeli Rabbimizin en nazlısı ve en sevdiklerinden biri olduğu hâlde daima Rabbine şöyle yalvardı: “Ya Rabbi! Beni bana göz kırpması kadar dahi bir an için bırakma…” Bu duanın sırrını annemizin penceresinden seyretmeliyiz. O, Allah’sız geçen bir anı, ibadet ve sevgide eksiklik duyma korkusundan değil, onun sevdasındaki hazdan bir anı kaybetmekten korktuğu için istemiyordu. Mana ilimleri açısından bu duanın sırrı annemizin mahviyeti tarifi olarak tanınır. Fâtıma annemiz Cenabı Hakk’ı akıl almaz bir iman ve ihlâs sırrı içinde öylesine anlamıştı ki onsuz bir an düşünemiyor, kendiyle kaldığı bir anı gönle has mahviyet açısından dev bir yanlış sayıyordu. Benlikten kurtulup Allah’da yok olma sanatı demek olan mahviyeti böylesine net bir şekilde tanımlamak ancak Fâtıma annemize has bir hünerdir. Allah’a inanmak, O’na ibadet etmek hatta O’nu sevmek başkadır. Allah’ı gönlünün maverasında hissedip O’ndan gayrisinin hiç bir şey olduğunu bulmak başkadır. İkinci tecelli Allah’ı anlamak, bulmak demektir. İşte Fâtıma annemizin duasının sırrı budur. Ve de Efendimizin “Fâtıma’nın gönlünde seyrettiği Muhammedî sır” da budur. Çünkü Efendimiz ta ezelde yokluğu, mahviyetin ufkunu bularak tüm âlemleri yok 319 olmaktan kurtarmış Elest bilmecesini böyle çözmüştü. Bir kul ibadetin zirvesine varsa hatta Allah’ı deli gibi sevse bu mahviyeti bulmadıkça Allah’ı anlayamaz. İmanın sanatlaşan sırrındaki hikmet işte Fâtıma annemizin yakaladığı bu mahviyeti bulmaktır. “Aman Ya Rabbi! Beni bana bir göz kırpması anı kadar bile bırakma.” Allah annemizin bu duasını kesin olarak kabul ettiğini bildirmek için onu normal kadın eylemlerinin dışında bir hikmetle süsledi. Zikri hiç kesiksizdi. Mana ilimlerinde kavranması en zor hikmet, Fâtıma annemizin ilahî sevdanın iç içe raksıdır. Hem ilahî tecelli hem de Muhammedî tecelli Fâtıma annemizin gönlünde iç içe semâ etmiş, akıl almaz rakslar doğurmuştur. Veysel Karanî hazretleri geldiği zaman Fâtıma annemizin gönlünde Sırr-ı Muhammedî’yi seyretti. Fahr-i Kâinat Efendimiz, o gönülde çoğu kez kendi sırrını, bazen de Cemal-i İlahî’yi seyrederdi. Aslında Efendimizin akıl almaz nuru bu çift fazl-ı İlahî sevda raksından âlemlere intikal etmiştir. Tüm varlıkların ahengindeki kimya bu sırrın ta kendisidir. Çünkü böylesine coşkulu bir sevdanın semâ sahnesi olan Fâtıma annemizin madde çatısı altında kulluğunu sürdürmesi hayat ekranında kalabilmesi de bir ilahî mucizedir. Böyle bir sevdanın zerresine uğrasa, galaksiler bile dağılırdı. Onu hayat ekranında tutan en büyük güç şüphesiz Efendimizin hayat veren nazarlarıydı. Nitekim Efendimiz sonsuz boyutlara yansıyınca tahammülü tükeniverdi. Bizzat kendisi bunu ifade için: “O’nun Cemâl’e intikaliyle üzerime öyle bir ızdırap çöktü ki karanlığın üstüne çökse onun rengi değişirdi.”mısralarını söyleyiverdi. 320 Buradaki inceliğe dikkat etmek lazım; çünkü Fâtıma annemiz manadaki emsalsiz mevkii ile her an Efendimizi hissedebilir, bulabilirdi. Fakat gönlündeki iç içe raks eden ilahî ve Muhammedî tecellilere O’nun nazarları ve sıcak nefesi olmadan dayanamazdı. “Karanlığın rengi değişirdi.” tanımı yalnız şiirin maverasında ve ufkunda en güzel söz olmaktan ötede bir mana tanımıdır. Gönül raksındaki sevdanın ne denli bir ateş fırtınası olduğunu ifade etmektedir. Ve sonra evrenin bu en korkunç fırkatından Fâtıma annemiz tüm evrenin bitmez boyutlarına yansıdı. Efendimizi hissettiği her noktada semâ ederek sonsuzluğu mekân tuttu. Âşıkların gönlüne bir seher rüzgârı gibi esti de mecalsizlere güç verdi. Şekilleri ahenkleştirdi. Fâtıma annemiz gönül semasının müthiş ateşinde böylece en büyük aşk şehidi sırrına erdi. Tüm şehitlerin mana âleminde lideri Fâtıma annemiz oldu. Çünkü Efendimizin hasret ateşinde yanıp boyut değiştirdi. Dünyadaki hikâyesini altın bir halk gibi mahviyetin sonsuzluğunda Efendimizin ayakucunda noktaladı. (Mescid-i Nebevi’deki makamı) Sanki evrenlerin incisine altın bir halk niyaz oluverdi. Şimdi artık O’nun sırrı şefkat ve merhametin sonsuzluğunda mahviyeti bulan gönüllerde bir hayat iksiri gibi akıp durmakta ve Efendimizin izini aramaktadır. Allah yüce kitabında tüm bu gerçekleri net bir şekilde açıklamıştır Efendimize. “Sana Kevser’i verdik.” ayeti doğrudan doğruya Fatıma annemizin tanımıdır. Şimdi Sûre-i Kevser sırrı içinde Fâtıma annemizi görmeye çalışalım: Kevser çokluk âlemine yansıyan güzellikler demektir. Evrenlerin incisi Efendimizin Allah’a sevgili olması O’nun Vahdet’teki çok özel bir hikmetidir. Onun sonsuz boyutlara yansıyan Nur-u Muhammedî yansıması ise “Kevser” sırrıdır. 321 Allah yaratılması imkânsız diye tanımladığımız, seyrine tahammül edilemeyen Nur-u Muhammedî’yi halk etmiş; O’nu evrenin sonsuz boyutlarına yansıtmıştır. Bu yansıma dünya hayatında Hz. Fâtıma annemizin gönlünden tüm kalplere aksettiği gibi manada da tüm boyutlara ışık ışık nur saçmıştır. Kevser’in tanımı budur. Allah, önce Efendimizi halk etmiş sonra da O’nun tahammülsüz güzelliğini Nur-u Muhammedî ışığıyla evrenlere saçmıştır. İşte bu intikal Allah Hz. Fâtıma annemize hilkat katında verdiği “Kevser” ismini ayetlendirmiştir. Hilkatin ilahî güzelliği yansıtan sırrında “mahviyet” temeldir. Bir varlık kendini ne kadar benlikten arıtırsa o kadar güzelleşir. Bunu madde dünyasında bile hissederiz. Bir güzel, tevazu eşiğine bastı mı bambaşka güzel olur. Mana güzelliği de böyledir; varlık evhamından kurtulan her nefis Allah’ı hissetmeye başlar. Varlık evhamı ise var olan şeyin etrafındaki bir sis perdesi gibidir. Güzelliği ve gerçeği gizler. İşte Hz. Fâtıma annemizden yansıyan Nur-u Muhammedî, taşıdığı mahviyet iksirini yansıtarak bu sis perdesini siler. Evrendeki her güzellik, melekler dâhil güzellik sırrını Nur-u Muhammedî’den alır. Bu yüzden Fâtıma sırrı bir Kevser’dir. Hz. Fâtıma sırrı, çocuklara güzellik veren, onları evhamdan kurtaran nurdur. Kevser Sûresi; kurban ve zikir emirleri ile sürmektedir. Hz. Fâtıma annemiz nefsini kurban etmiş ve zikirde eksiksiz bir vecd âleminin sembolü olmuştur. Fâtıma sırrının yansımasında Cenabı Hakk, nefsin kurban edilmesini ve zikri şart koşmaktadır. Eğer gönlünüzde semâ sevdasına talipseniz bu semâ Kevser’de (Hz. Fâtıma sırrında) gizlidir. Kevser Sûresi’nin gönüllere verdiği talimat: Nefsinizi kurban edin, mahviyet içinde zikir yapın, gönlünüzde raks başlasın talimatıdır. Efendimizi incitenler ise elbette “ebter”dir, madde ve manası yokluğa mahkûmdur. Efendimizi incitme eylemi benliğin çirkin suratıdır. 322 Mana ilimlerinde eğitimin temeli Kevser Sûresi’dir. Aslında İslam dünyasının içine düştüğü özellikle son dört asırdır geçirdiği bunalım manaya karşı düştüğü yanılgıdır. Ne yazık ki birçokları mana sırrını hep yanlış senaryolarda oynamaya kalkmış, bu yüzden Efendimizle arasındaki cereyan kesilmiştir. Öyle olunca da ne mana ne maddede motoru çalıştırabilmiş, tekleyip durmuştur. Şimdi Kevser Sûresi’nin ışığı altında Hz. Fâtıma annemizin nuruna nasıl yaklaşabileceğimizi özetlemek istiyorum. Elbette ilk şart nura muhtaç olduğunu fark edip talep niyaz etmektir. İkinci şart ise Kevser Sûresi’nin son ayeti koymuştur: Fahr-i Kâinat Efendimizi incitecek davranışlardan şiddetle kaçınmaktır. Hz. Fâtıma annemize yaklaşmak için yıllarca emek çekseniz bir an Efendimizi incitseniz tüm teller bir anda yeniden onarılmamak üzere yanar. Efendimizi incitme gafleti her zaman zahirde kaba hatlarıyla zuhur etmez. O’nun davasına soğuk bakmak, O’nun gönlünde yer tutan nazlılara karşı ufacık bir hürmetsizlik Efendimizi incitir. Bu yüce sırra yakin olup O’nun şefkatine ve himayesine girmenin üçüncü şartı; ruhundaki yaraları Hz. Hasan hikmetiyle, nefsindeki fırtınaları Hz. Muhsin sırrı ile tedavi etmek, sonra da gönlünü özellikle Hz. Hüseyin Efendimize dökeceğimiz gözyaşları ile yıkamaktır. Bu amaçla yola çıktığımızda zor gibi görünen yolun o yücelerce kolaylaştırılacağını hiç hatırdan çıkarmadan güvenle sebat etmeliyiz. Sonra nefsimizi Hz. Fâtıma annemizin mahviyet kimyasında erite erite benlik putunu yıkıp kurban etmeliyiz. Savaşın en zoru olan bu noktada ihlâs dolu gayretimiz yine o yücelerce tespit edilir ve kurban vekâletimizi Hz. Fatıma annemiz hallederler. Kevser Sûresi’nde verilen en kesin bir reçetenin zikir olduğunu, hiçbir bahane ile bu konuda nefse taviz vermemek 323 gerektiğini unutmayınız. Zikirde ihlâs sırrı Hz. Ali Efendimizin himmetiyle bizi arıtıp gerçek ve yakin zikre ulaştıracak ve gönlümüzde sevda ışığı yanmaya başlayacaktır. Ve gönüllerde semânın mana ilminde motifi budur. O semâ noktasına varamazsak bile ömrümüz bu yolda gayret içinde iken hayat sona erse ne gam… 324 Peygamber Efendimizin Yüreğinden Bir Parça ve Cennet Ehli Hanımların Seyyidesi: Hz. Fâtıma Prof. Dr. Hüseyin ALGÜL(1) Hz. Fâtıma, Peygamberliğin ilk yılında (hicretten 13 sene önce) Mekke’de dünyaya geldi. Annesi, Haticetü’l-Kübrâ (r. anhâ) olup, Sevgili Peygamberimizin kızları arasında en küçük olanıydı. Fakat aklı, zekâsı, hüsn ü cemâli, zühd ü takvâsı itibariyle zirvede idi. Künyesi, “Babasının annesi” anlamında “Ümmü Ebîhâ”dır. Resûl-i Ekrem’in, onu anne sevgisiyle sevmesi ve öyle hitap etmesi sebebiyle böyle bir künyeyi almış olduğu düşünülmektedir. Beyaza meyleden yüz rengi sebebiyle “Aydınlık yüzlü hanım” anlamında “Zehrâ” ve “iffetli, namuslu kadın” anlamında “Betûl” lakabıyla anılmakta, İslâm hanımları arasında “Müslüman Hanımların Seyyidesi” olarak tanınmaktadır.(2) Sevgili Peygamberimiz Mekke döneminde tebliğin zor şartlarda sürdürüldüğü o sıkıntılı günlerden birinde Kâbe’de namaz kılarken secdeye vardığında müşrikler onu bir devenin iç organlarıyla (döl yatağıyla) boğmak istediklerinde Hz. Fâtıma henüz küçük bir çocuk sayılırdı. Bununla beraber baba- 1- Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi İslâm Tarihi Öğretim Üyesi 2- M. Yaşar Kandemir, “Fâtıma”, DİA, XII, 219. 325 sının secdede iken omzuna (iki kürek kemiği arasına) atılan pislikleri temizlemiş ve bunu atan küstah müşriklere söylenmişti.(1) Peygamber Efendimiz, kızı Fâtıma’yı da ziyadesiyle üzen bu hadiseden çok müteessir olmuş ve “Ya Rabbi! Kureyş’i sana havale ediyorum!” diyerek Ebû Cehil, Utbe b. Rebîa, Şeybe b. Rebîa, Velid b. Utbe, Umeyye b. Halef ve Ukbe b. Ebî Muayt’ın isimlerini sıralayarak onları Allah’a havale etmişti. Hadîs-i şerîfi bize nakleden Abdullah b. Mesud (r.a.), bu kişilerin hepsinin Bedir günü öldürülerek yere serildiklerini ve aynı çukura gömüldüklerini gözleriyle gördüğünü söylüyor.(2) “Ve enzir aşîreteke’l-akrabîn: Önce en yakın akrabanı uyar”(3) âyeti gelince Sevgili Peygamberimiz, yakınlarını, Allah’ın azabından sakınmaları ve kendilerini manen kurtaracak güzel ameller işlemeleri doğrultusunda uyardı. Bunlar arasında Hz. Fâtıma da vardı.(4) Hz. Fâtıma, hicretten bir süre sonra Hz. Ali’nin annesi Fâtıma bint Esed ve Hz. Ebû Bekir’in aile fertlerinin de bulunduğu bir kafile ile Medine’ye ulaştı. Hicretin ikinci yılında (Milâdî 624) Medine’de Hazreti Ali ile Bedir Savaşı’ndan sonra evlendi. O sıralarda Hz. Fâtıma 15 yaşını doldurmuş bulunuyordu, Hz. Ali ise tercih edilen görüşe göre 21 yaşında bir gençti, Hz. Fâtıma ile evlenmeye karar verince onu istemek üzere Sevgili Peygamberimizin huzuruna gitti. 1- Buhârî, Vudû’, 102; el-Cizye ve’l-Muvâdea Mea Ehli’z-Zimme ve’lHarb, 26; Müslim, Cihad, 107-110; Salât, 155. 2- Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi, çev. Mehmed Sofuoğlu, I, 361-362; II, 594; VI, 2977. 3- Şuarâ, 26/214. 4- bk. Buhârî, Tefsîr, 291, Sofuoğlu Tercemesi, X, 4635. 326 Çok heyecanlıydı, söze nereden başlamalıydı, bunu düşünüyordu. Hz. Ali’nin hâlet-i rûhiyesini fark eden Peygamber Efendimiz, “Her hâlde Fâtıma'yı istemeye geldin.” diyerek ona yardımcı oldu. Hz. Ali, sevinç içinde, “evet” dedi. Ancak, ziynet/takı ve ev eşyası için herhangi bir maddî birikimi yoktu. Sevgili Peygamberimiz, bu konuda da yardımcı oldu, zırhını bu amaçla değerlendirebileceğini hatırlattı. Hz. Ali küçük yaşlardan itibaren Resûl-i Ekrem (sav)’in himayesinde yetiştiği için müstakil evi yoktu. Düğün hazırlıkları yapılırken Hârise b. Numan’dan bir ev kiraladı, zırhını 480 dirhem karşılığında Hz. Osman’a sattıysa da Hz. Osman, parayı verip zırhı da kendisine geri verdi. Bu iyilik karşısında Hz. Ali ona samimi teşekkürlerini sundu, Resûl-i Müctebâ (asm.) da dua etti ve iltifat buyurdu. Hz. Ali bu parayı düğün masrafı yaptı.(1) Ashâbtan bir zât, Hz. Ali'ye bir koç verdi. Medine’nin yerlisi olan Ensâr da aralarında mısır topladılar, böylece velime denilen düğün yemeği de hazırlanmış oldu. Peygamber Efendimiz düğün günü Hz. Ali ve Fâtıma’ya, “Allah'ım! Her İkisini mesut et, onlar hakkında evliliklerini hayırlı kıl.” diye dua etti ve onları tebrik etti. Hz. Ali’nin evinde eşya olarak hasır, yastık, içi lif dolu bir yatak, çömlek ve testi gibi şeyler vardı. Bunları da zırhını satarak elde ettiği para ile sağlamış, o paranın bir kısmı ile de Hazreti Fâtıma için ziynet/takı almıştı. Hz. Fâtıma’nın çeyizi ise, “Bir kumaş yaygı, kadife örtü, deriden mamul iki su kabı, iki el değirmeni, hurma lifi doldurulmuş bir yastık, içi ot dolu bir yatak” idi. 1- Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, VII, 252-253. 327 Resûl-i Müctebâ (sav.)’nın soyu Hz. Fâtıma’dan devam etmiştir. Hz. Ali ile Fâtıma’nın bu evliliğinden Hasan, Hüseyin, Muhsin adlı üç erkek, Ümmü Gülsüm ve Zeynep adlı iki kız evlâdı dünyaya gelmiştir. Hz. Ali ile Hz. Fâtıma arasında ara sıra kırgınlıklar olsa da Peygamber Efendimizin araya girmesi ve kızı Fâtıma’ya kocasına itaatı tavsiye etmesiyle kırgınlıklar sona ermiştir. Bir defasında Sevgili Peygamberimiz, kızı Fâtıma’nın evine gelmişti, Hz. Ali’yi göremeyince meraklandı ve kızına Ali’nin nerede olduğunu sordu. Hz. Fâtıma, aralarında bir tartışma geçtiğini ve evi terk edip gittiğini söyleyince Resûl-i Ekrem (asm.) sahâbîlerden birini Hz. Ali’yi aramak üzere görevlendirdi. Görevli sahâbi Hz. Ali’nin mescidde istirahat etmekte olduğunu söyleyince Hz. Peygamber (sav.) hemen onun yanına gitti. Hz. Ali, yanı üzere yatmış, ridâsı bir yanından sıyrılmış, vücudu toprağa bulanmış durumdaydı. Resûl-i Ekrem (asm.) “Kalk, yâ Ebâ Türâb! Kalk, yâ Ebâ Türâb!” diye onu kaldırıp toprağı bedeninden silmeye başladı.(1) Bu münasebetle Hz. Ali, kendisinin, “Ebû Türâb” künyesiyle çağrılmasından çok hoşlanırdı.(2) Hz. Fâtıma Uhud’da on kadar hanımla gazilere su dağıttı, yaralıları tedavi etti. Bu muharebede Peygamber Efendimizin dişi kırılınca yüzündeki kanı temizlemeye çalıştı, bir hasır parçasını yakıp küllerini bastırmak suretiyle akan kanı durdurmayı başardı.(3) Peygamber Efendimiz bir anlaşmaya (Hudeybiye Anlaşması) bağlı olarak Ashâb-ı Kiram’la umre ibadetini yapıp dönerken Hz. Hamza’nın kızı Umâme, “Amca! Amca!” diye 1- Buhârî, salât, 87; Fezâilü Ashâbi’n-Nebî, 51; Edeb, 227; İsti’zân, 53. 2- Buhârî, Edeb, 227. 3- Buhârî, Meğâzî, 113; Vudû’, 105; el-Cihâd ve’s-Siyer, 115, 122, 236; Tıbb, 27. 328 seslenince Hz. Ali, Hz. Fâtıma’ya “Amcanın kızını yanına al.” dedi. Hz. Fâtıma, onu mahfeye oturttu. Medine’ye vardıklarında Hz. Ali, Hz. Cafer ve Hz. Zeyd b. Hârise onu evine götürüp konuk etme konusunda istekli oldular. Umâme, Hz. Ali’nin amcasının kızıydı, Hz. Cafer’in de amcasının kızıydı, ilave olarak bu kızcağızın teyzesi, Hz. Cafer’in zevcesi oluyordu. Hz. Zeyd ise Hz. Hamza’nın ahdî kardeşiydi. Sevgili Peygamberimiz, sağlığında Hz. Hamza ile Hz. Zeyd b. Hârise arasında kardeşlik ahdi yaptığı için Umâme onun ahdî kardeşinin kızı sayılırdı. Bu zatların bir şehit yetimiyle böylesine samimiyetle ilgilenmelerinden çok memnun olan Resûl-i Ekrem (sav.), her birine ayrı ayrı iltifat etti; Hz. Ali’ye “Sen bendensin, ben de sendenim.” buyurdu. Hz. Ca’fer’e “Sen de yaratılışın (suretin) ve huyun (sîretin) bakımından bana benzersin!” dedi. Zeyd b. Hârise’ (r.a.)’ye de “Sen bizim kardeşimiz ve dostumuzsun.” buyurdu ve “Teyze, (şefkat ve merhametle çocuğu eğitme hususunda) anne makamındadır.” buyurarak Umâme ile ilgilenme ve evinde misafir etme görevini Hz. Ca’fer’e verdi.(1) Resûl-i Müctebâ (sav.), kızı Fâtıma’yı çok severdi. Gerçekten de o, Sevgili Peygamberimizin hâlini, tavrını, tarzını, ahlâkını ve kişilik özelliklerini bütünüyle benimsemişti. Onun oturuşunda, yürüyüşünde, konuşmasında, hayâ ve edep gibi incelikleri benimseyip özünde yaşatmasında Peygamber Efendimizi görüp hissetmek mümkün olurdu. Sevgili Peygamberimiz de Fâtıma’yı görünce sevinir, onu ayakta karşılar, elini tutarak yanaklarından öper, ona iltifat ederek kendi yerine veya yanına oturturdu. Buna karşılık Hz. Fâtıma da babası evine gelince, O’nu sevgisine layık bir samimiyetle karşılar ve ağırlardı.(2) 1- Buhârî, Mağâzî, 263. 2- Müslim, Fezâilü’s-Sahâbe, 98; Ebû Dâvûd, Edeb, 143, 144; Tirmizî, 329 Peygamber Efendimiz bir yolculuğa giderken aile fertlerinden en son onunla vedalaşır, yolculuktan dönünce de ilk önce onunla görüşürdü.(1) Hz. Peygamber (asm.) sık sık kızı Fâtıma ile damadı Ali’­ nin evine giderek aralarına oturur ve onlarla samimi bir ortamda sohbet ederdi. Bu durum, onun hem Hz. Fâtıma’ya hemde Hz. Ali’ye beslediği sevginin derecesini göstermektedir. Hz. Peygamber (asm.), bir gece Hz. Ali ile Hz. Fâtıma’yı ziyaret ederek onları gece namazına/teheccüde teşvik etti.(2) Resûl-i Müctebâ (asm.)’nın eşleri bazı mühim isteklerini Hz. Fâtıma aracılığıyla Resûlullâh’a iletme itiyadında idiler.(3) Hz. Âişe’nin nakline göre Resûl-i Ekrem (asm.), kızı Fâtıma’ya “Merhaba kızım!” diye samimi bir muhabbet ızhar ederdi.(4) Peygamber Efendimiz bazı hâllerde kızının evinde dünyaya yöneliş anlamında tasvip edemeyeceği gösterişli, şatafatlı eşya gördüğünde duygularını hissettirir ve Fâtıma da babasının beklentisini dikkate alarak onu fakirlere ulaştırırdı.(5) Peygamber Efendimiz onun hakkında, “Fâtıma, cennet ehli kadınların seyyidesidir.”(6) diyerek tüm Müslüman hanımlar arasında ona büyük bir derece vermiştir. Bu da onun tarih boyunca samimi duygularla sevilip sayılmasına vesile olmuştur. Keza bir başka hadîsinde Resûl-i Ekrem (sav.), “Fâtıma be- Menâkıb, 60. 1- Ebû Dâvûd, Tereccül, 21. 2- Buhârî, Tefsîr, 245; Teheccüd, 7; el-İ’tisâm bi’l-Kitâbi ve’s-Sünneti, 75; Tevhîd, 91. 3- Buhârî, el-Hîbe ve Fadlihâ ve’t-Tahrîd Aleyhâ, 16. 4- Buhârî, Edeb “Kişinin Bir Başkasına Merhaba Demesi Bâbı”, 98. 5- Buhârî, el-Hîbe ve Fadlihâ ve’t-Tahrîd Aleyhâ, 45. 6- Buhârî, Fezâilü Ashâbi’n-Nebî, 31; Menâkıb, 126; Hâkim, elMüstedrek, III, 151. 330 nim yüreğimden bir parçadır; onu hoşnut eden beni memnun eder, onu üzen de beni üzmüş olur.”(1) buyurmak suretiyle aile fertleri arasında onun mümtaz yerini belirtmiştir Resûl-i Ekrem (sav.)’in Hz. Fâtıma’ya olan muhabbetini yansıtan en mühim olaylardan biri Mekke’nin fethinden sonra Hz. Ali’nin Ebû Cehil’in kızı Cüveyriye ile evlenmek istemesi veya kız tarafının bu hususta izin için Hz. Peygamber (sav.)’e başvurması üzerine ortaya koyduğu tepkidir. Sevgili Peygamberimiz bu konuda yaptığı bir konuşmada “biricik kızı Fâtıma’nın, yüreğinden bir parça olduğunu, onun üzülmesine rıza göstermeyeceğini, Allah Resûlü’nün kızı ile Allah düşmanının kızının bir araya gelemeyeceğini, Hak Teâlâ Hazretlerinin helâl kıldığı bir şeyi haram kılmamakla birlikte böyle bir evliliğe izin veremeyeceğini, ancak Ali’nin Fâtıma’yı boşadıktan sonra bir başka kadınla evlenebileceğini” söyledi.(2) Bu gelişmeden sonra Hz. Ali, Hz. Fâtıma’nın sağlığında ikinci bir kadınla evlenmediği gibi bir cariye de edinmemiştir. El değirmeninde un öğütmekten Hz. Fâtıma, kuyudan su taşımaktan Hz. Ali yorulur olmuştu, bunun üzerine Resûl-i Ekrem (asm.)’den bu kabil işlerde kendilerine yardımcı olabilecek bir hizmetçi istemeye karar verdiler ve taleplerini Resûlullah’a (sav.) ileterek istirhamda bulundular. Hz. Peygamber (sav.) ise o günlerde Mescid’in bitişiğindeki gölgelikte yatıp kalkan fakir-garip suffa ehlinin (Suffe okulu öğrencilerinin) ihtiyaçlarıyla yakından ilgileniyor ve eline geçen imkânları onların durumlarının iyileştirilmesi için değerlendiriyordu. Bu sebeple “isteklerine olumlu cevap veremeyeceğini ve bu mahiyetteki ihtiyaçlarını karşılayamayacağını” belirtti, 1- Buhârî, Fezâilü Ashâbi’n-Nebî, 12, 29, 107; Müslim, Fezâilü’sSahâbe, 93-94. 2- Buhârî, Fezâilü Ashâbi’n-Nebî, 16; Nikâh, 19; el-Humus, 19. 331 “Buna karşılık, uyumak üzere yatağa girdiklerinde otuz üçer kere sübhânallâh, elhamdülillâh, Allâhüekber demelerinin kendileri için bir hizmetçi tahsisinden daha hayırlı olacağı müjdesini” verdi.(1) Hz. Ali kendisi kanalıyla gelen rivayette olayın sonuç kısmını naklederken Hz. Fâtıma ile geceleyin yataklarına girdiğinde Peygamber Efendimizin geldiğini, bu durum karşısında hemen yataktan kalkmaya davrandıklarını, buna karşılık Resûl-i Ekrem (asm.)’in aralarına oturduğunu, hatta göğsü üzerinde iki ayağının serinliğini hissettiğini ve şöyle buyurduğunu naklediyor: “İyi dinleyin! Ben size, sizin benden istediğiniz hizmetçiden daha hayırlı bir şeye yol gösteriyorum: Siz (gece) yataklarınıza girdiğinizde otuz dört defa Allâhu Ekber, otuz üç kere elhamdülillâh, otuz üç kere de subhânallah deyiniz. Bunları söylemeniz sizler için benden istediğiniz hizmetçiden daha hayırlıdır.”(2) Sevgili Peygamberimiz hastalığı sürecinde kızı Sevgili Fâtıma annemize Kur’ân-ı Kerîm’i her yıl Cebrail (asm.) ile karşılıklı olarak birer defa okuduklarını/mukâbele ettiklerini, bu yıl ise bunun ikinci defa gerçekleştiğini, bunu da ölümünün yaklaşmasına yorduğunu söyleyince Hz. Fâtıma ağlamaya başlamıştı. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz, “kendisinin vefatından sonra ailesinden yanına ilk kavuşacak olanın Fâtıma olacağını ve onun mü’min kadınların hanımefendisi olduğunu” söyleyince Hazreti Fâtıma aldığı bu müjde sebebiyle ferahlamış ve sevincini gülerek belli etmiştir.(3) 1- Buhârî, Fezâilü ashâbi’n-Nebî, 9, 53; Nafakât, 6-7; Da‘avât, 11; N fakat, 11; Daavât, 14. 2- Buhârî, el-Humus, 21; Fezâilü Ashâbi’n-Nebî, 53. Bu rivayete göre Hz. Fâtıma hizmetçi istemek için babasına gittiğinde onu bulamadı, isteğini Hz. Âişe’ye iletti. O da Hz. Peygamber’e (sav.) aktardı. 3- Buhârî, Menâkıb, 126-127; Buhârî, İsti’zân, 57. 332 Gerçekten de Hazreti Fâtıma, Peygamber Efendimizin vefatından yaklaşık altı ay sonra Allah’ın rahmetine kavuştu. (ö. 11/632) Bu konuda daha kapsamlı bir rivayeti Hz. Enes aktarmaktadır. Enes b. Mâlik (r.a.)’in nakline göre Peygamber Efendimizin vefat ettiği gün zevale doğru hastalığı ağırlaşınca sık sık bayılmaya başladı. Bundan kederlenen Fâtıma (asm.) da yüksek sesle “Vay babamın ızdırabına!” diyordu. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz Fâtıma’ya hitaben, “Kızım! Bugünden sonra babanın üzerinde hiçbir ızdırap kalmayacaktır.” buyurdu. Görgü şahidi olan Hz. Enes’in aktardığına göre Resûl-i Ekrem (sav.) vefat edince Hz. Fâtıma yanık bir eda ve derin bir hüzün ve kederle şöyle diyordu: “Yâ ebetâhu ecâbe Rabben deâhu! Yâ ebetâhu men cennetü’l-Firdevsi me’vâhü! Yâ ebetâhü ilâ Cibrîle nen’âhu: Ey Rabbin davetine icabet eden babam! Ey Cenntü’l-Firdevs’te makamı olan babam! Ey hüznümüzü Cibril ile paylaştığımız babam!”(1) Vefatı öncesinde Resûl-i Ekrem (asm.) ile Hz. Fâtıma arasında geçen konuşmaların açılımına dair detaylı rivayet, Hz. Âişe’den gelmektedir. Hz. Âişe’nin nakline göre Peygamber Efendimiz ölüm hastalığında kızı Fâtıma’yı çağırıp kulağına yavaşça bir şey söylemiş, Fâtıma ağlamıştı. Tekrar çağırıp gizlice bir şey daha söyleyince bu defa da gülmüştü. Bu bir sırdı, Hz. Fâtıma, babasına ait bir sırrı ifşa etmekten kaçındı. Ancak vefatından sonra söylemekte beis görmedi. Hadisi rivayet eden Âişe (r. anhâ) ağlamasının ve gülmesinin sebebini sorunca Hz. Fâtıma şu cevabı verdi: 1- Buhârî, Mağâzî, 446 – Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi, trc. Mehmed S fuoğlu, IX, 4146-4147. 333 Resûlullah (sav.) ilkönce bana bu hastalıktan vefat edeceğini söyledi, ben ağladım. Vefat ettiği yıl Cebrail (asm.) iki kere gelmiş, Kur’an’ı iki kere mukabele etmişlerdi. Hâlbuki önceki yıllar bir kere gelirdi. Bunu, vefatının yaklaştığına yormuştu. Sonra bana, “Cennet kadınlarının ulusu olmaktan hoşlanmaz mısın?” buyurdu ve Ehl-i Beyt içinde en önce benim kendi yanına geleceğimi müjdeledi, buna da sevindim ve güldüm.(1) Hz. Enes rivayetinin sonunda Hz. Fâtıma’nın Resûl-i Müctebâ Efendimizin üzerine toprak atılması (defnedilmesi) ile ilgili olarak bizzat Hz. Enes’e hitaben söylemiş olduğu söz, edebî açıdan bir şaheser olmasının yanında Sevgili babasından ayrılış hüznünün ruhunun derinlerinden kopup gelen bir ifadesidir. Hz. Resûl (sav) defnedildikten sonra Hz. Fâtıma, Hz. Enes’e hitaben şöyle diyordu: “Ey Enes! Derin bir bağlılıkla sevdiğiniz Resûlul­ lah’ın üzerine toprak saçmağa gönlünüz nasıl razı oldu?”(2) Zühd ü takvası gibi ilmî ve edebî hissi de oldukça güçlü olan Hz. Fâtıma, Peygamber Efendimiz vefat ettikten sonra Ravza-i Mutahhare’yi ziyaret esnasında kabirden bir avuç toprak alıp koklayarak şöyle demişti: “Fahr-i Kâinât Hazretlerinin mübarek kabir toprağındaki o gönülleri teshir eden kokuyu koklayan insan, hayatı boyunca bir nice kıymetli kokuları koklamaya ihtiyaç duymaz. Babamın irtihaliyle gönlüme öyle acılar döküldü ki, bu elem ve sıkıntılar şu gündüzler üzerine dökülseydi, o nurlu gündüzler, karanlık geceye dönüşürdü.”(3) 1- Buhârî, Menâkıb, 126-127, Mağâzî, 425; İsti’zân, 57; Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Teceme ve Şerhi, IX, 367. 2- Buhârî, Mağâzî, 446 – Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi, trc. Mehmed Sofuoğlu, IX, 4146-4147. 3- Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, IV, 44-45. 334 Peygamber Efendimizin vefatından sonra Hz. Fâtıma, Hz. Ebû Bekir’e gelerek Fedek, Hayber ve Medine civarındaki Benî Nadîr hurmalıklarından ibaret olan Resûl-i Ekrem’in (sav.) mirasından hissesini istedi. Buna karşılık Hz. Ebû Bekir ona, “peygamberlerin miras bırakmayacağına, enbiyâ terikesinin sadaka (mülkiyeti beytülmâle ait bir vakıf) olduğuna dair” hadîs-i şerîfi hatırlatarak Resûl-i Ekrem (asm.)’in varislere intikal edecek bir mirasının söz konusu olmayacağını ifade etti.(1) Ancak Nebiyy-i Muhterem (asm.)’in sağlığındaki gibi aile fertlerinin erzâkının buraların geliriyle sağlanacağını, ihtiyaçlarının karşılanacağını ve Resûl-i Ekrem devrindeki uygulamanın aynen devam ettirileceğini vurguladı. Peygamber Efendimizin sağlığında o bahçelerin geliri, aile fertlerinin ihtiyaçlarının karşılanmasına, çalışan işçilerinin ücretlerinin ödenmesine ve kamu hizmetlerine, misafirlerin ve yolcuların ihtiyaçlarının karşılanması gibi hususlara harcanmaktaydı. Yani mevcut bahçelere, aile fertlerinin ihtiyaçlarıyla çalışanların nafakalarının-ücretlerinin karşılanması dışında vakıfsadaka statüsü uygulanırdı. Bu aynen böyle devam edecekti, uygulamada herhangi bir değişiklik olmayacaktı. Resûl-i Ekrem (asm.)’den “peygamberlerin miras bırakmayacağına dair” hadîsi, başta Hz. Âişe olmak üzere ashâbtan diğer bazı zevatın da tasdik etmesi üzerine Hz. Fâtıma miras talebini geri aldı.(2) Bununla beraber rivayetlere göre bu sebeple Hz. Fâtıma gücenmiş ve halife ile ölünceye kadar bu konuda konuşmamış, yine bir başka rivayete göre Hz. Ebû Bekir vefatından bir süre önce Hz. Fâtıma’yı ziyaret ederek gönlünü almıştır.(3) 1- Buhârî, Mağâzî, 79; Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, IX, 368. 2- Buhârî, Fezâilü Ashâbi’n-Nebî, 12, 59; Mağazî, 14, 38; Nafakât, 3; İ’tisâm, 5; el-Humus, 3, 5; Müslim, Cihâd, 51-55. 3- İbn Sa’d, Tabakât, VIII, 27; Zehebî, A’lâmü’n-Nübelâ, II, 121; M. Y 335 Hz. Ali’nin de halife olduktan sonra Fedek arazisiyle ilgili Hz. Ebû Bekir devrindeki uygulamayı devam ettirdiği bilinmektedir. Bu da Hz. Ebû Bekir’in uygulamasının Ehl-i Beyt’in ileri gelenlerinden Hz. Ali tarafından da doğrulandığını göstermektedir. Bu konuda Hz. Ali, Fâtıma (r.anhâ)’ nın vefatından sonra Hz. Ebû Bekir’e gelerek “Ey Ebû Bekir! Esasen biz senin faziletini biliriz.” diyerek onun Resûl-i Ekrem (sav)’e olan yakınlığını yâd etmiştir. Bunun üzerine Hz. Ebû Bekir şöyle dedi: “Hayatım kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, bence Resûlullâh’ın aile fertlerine hizmet, akrabama hizmet ve yardımdan çok daha sevimli ve hayırlıdır.”(1) Hz. Fâtıma, Nebiyy-i Muhterem (sav.)’in dâr-ı bekâya intikalinden yaklaşık altı ay sonra 3 Ramazan 11 (22 Kasım 632) tarihinde Allah’ın rahmetine kavuştu; cenazesini, vücudunu kimsenin görmemesini vasiyet etmesi üzerine Hz. Ali tek başına veya Hz. Ebû Bekir’in hanımı Esma bin Umeys (r.anhâ) ile birlikte yıkadı. Hz. Fâtıma, sağlığında kadınların vefatlarında cenaze namazının kılınması ve kabre götürülmesi sürecinde erkeklerinki gibi bir kefenle herkesin gözü önünde olmasından rahatsız olduğunu söylerdi. Bu düşüncesinden hareketle vefat eden Müslüman hanımlar arasında ilk defa o, bir tabutla taşındı. Cenaze namazını Hz. Ali veya Hz. Abbas kıldırdı; geceleyin Hz. Ali, Hz. Abbas ve oğlu Fazl tarafından Cennetü’l-Bakî’ye defnedildi. Hz. Fâtıma’dan on sekiz hadis rivayet edilmiştir. Bunların hepsi de Kütüb-i Sitte’de mevcuttur. Hz. Ali, Hz. Hasan, şar Kandemir, “Fâtıma”, DİA, XII, 219. 1- Buhârî, Fezâilü Ashâbi’n-Nebî, 59, 256; Sahîh-i Buhârî Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, IX, 368-369. 336 Hz. Hüseyin, Hz. Âişe, Ümmü Seleme (r. anhâ), Enes b. Mâlik ve diğer bazı zatlar, ondan rivayet etmişlerdir. Ayrıca Hz. Hüseyin’in kızı Fâtıma’nın ve daha başkalarının ondan mürsel rivayetleri vardır.(1) Resûl-i Ekrem Efendimizin göz bebeği ve yüreğinden bir parçası olan, ilmî ve edebî birikimi, kuvvetli îmanı ve babasının hepimiz için üsve-i hasene teşkil eden ahlâkını en güzel bir şekilde yaşayıp yaşatarak sonraki nesillere bizzat örnek oluşturan Ehl-i Beyt’in en seçkini Hz. Fâtıma’yı, hayatına dair bu mütevazı araştırma sebebiyle rahmetle ve minnetle anıyoruz. 1- M. Yaşar Kandemir, “Fâtıma”, DİA, XII, 220. 337 338 Vahiy Evinin Kızı Hz. Fatıma EDEBİYATCI VE İLAHİYATCI KALEMİNDEN Hz. Fatıma (8) 339 340 ÖNSÖZ Hz. Fatıma’nın şahsiyetini, ihlasını, ilmini, ailesi, sosyal ve siyasal hayattaki rollerini 9 yıl boyunca çeşitli kitap ve programlarla anlatmaya çalıştık. Anlattıkça çoğaldı Fatıma. Engin bir derya idi ne de olsa. Kimine ihsan, kimine ilham olmuştu Fatıma. Bu yıl da sizlere edebiyatçı ve ilahiyatçı kadınlarımızın gözünden anlatmaya gayret ettik. Edebiyatçı Meliha Yıldıran Sarıkaya, nice şairlere ilham ol- muş Hz. Fatıma ilgili beyitlere yer verirken şair Leyla Hanım’ın; Her bir kulına Hazret-i Hak etdi bir ihsân Sensin bize ihsân-ı Hudâ Hazret-i Zehrâ beyitiyle Hz. Fâtıma’nın sadece hanımlar için bir ihsân-ı İlâhî olmadığını, Onun şefkat ve şefaatinin, bütün ümmeti kapsadığını vurguluyor. Prof. Dr. Emine Yeniterzi , Yazıcıoğlu Mehmed’in Muhammediye adlı manzum eseriyle birlikte İsmail Hakkı Bursevî ve Muhammediye Şerhi’ni inceleyerek Hz Muhammed ve Ehl-i Beyt’i, özelde Hz. Fatıma ile ilgili yazılmış beyitlerin yolculuğuna çıkarıyor bizleri. İşte o güzel beyitlerden ikisi: İhtiyâr-ı merg ede mânend-i Zehrâ-i Betûl Tâ Habîbin cennet içre gonca-i vaslın dere Kim ola şol Fâtıma Hazretlerinden ehl kim Ravza-i pâk-i Resûlullâh’a bî-pervâ gire 341 İlahiyatçı Halime Uyalan “Öncümüz Bir Peygamber Kızı” başlığını kullandığı Hz. Fatıma’yı anlatan yazısında hayatı- mıza rehber aldığımız öncü Fatıma’nın nasıl olağanüstü deği- şimler ortaya çıkarabileceğini kendi deneyimlerinden örnek- leyerek anlatıyor. İlahiyatçı Sümeyye Bendiderya “Hz. Fatıma’yı Peygamber Efendimizin (s.a.a) dilinden tanıyabiliriz” diyor ve şu hadisi ekliyor: “Cennet, kadınlar arasında dört kadını görmek için can atar: İm- ran kızı Meryem, Firavun’un eşi Asiye, Hüveylid kızı Hatice -Pey- gamber’in (s.a.a) dünya ve ahiret zevcesi-, Muhammed (s.a.a) kızı Fatıma.” Hadis ışığında Hz. Fatıma’yı özel kılan hayatından kesitler sunarak bizlere tanıtıyor. İlahiyatçı Gülgûn Uyar, “Babasının Sırrı Hazreti Fatıma”dan bahsederken Şecaat Sırrı, Abâ Sırrı, Kanaat Sırrı ve Muhabbet Sırrı’nın perdelerini aralıyor okuyucuları için. Hz. Fatıma Platformu olarak bugüne kadar siz değerli katılımcılara gerek programlarımızla gerekse hazırladığımız kitapçıklarla Hz. Fatıma’yı bir nebze olsun tanıtmayı ve gündemlerimize almayı hedefledik. İşte bu doğrultuda hazırladığımız kitapçıklar sırasıyla şunlar; Vahiy Evinin Kızı Hz. Fatıma -1Farklı Kalemlerde Hz. Fatıma -2Hz.Fatıma’nın Hayatı -3Hadislerde Hz. Fatıma -4Kur ’an Ayetlerinde Hz.Fatıma -5Erkek Yazarların Kaleminden Hz. Fatıma -6Kadın Yazarların Kaleminden Hz. Fatım a-7Alimlerin Kaleminden Hz. Fatıma -8… 342 Bu yıl dokuzuncusunu gerçekleştireceğimiz Hz. Fatıma’yı Anma Programında dağıtılacak olan kitabın hayırlara vesile olmasını temenni ederiz. Mümin kadınlara şefkatiyle Hz. Fatıma’yı ihsan olarak ve- ren Allah’a şükürler olsun… Hz. Fatıma Platformu 343 MUHAMMEDİYE VE MUHAMMEDİYE ŞERHİNDE HZ. FÂTIMA Giriş Prof. Dr. Emine YENİTERZİ(1) Hz. Fâtıma; Hz. Peygamber’in sevgili kızı olması, ehl-i beyt içinde yer alması ve yüce Peygamber’in neslinin ondan devam etmesi gibi sebeplerle müminlerin gönlünde ve İslâmî literatürde önemli bir yere sahiptir. Mümin hanımların övüncü olan Hz. Fâtıma; Resulullâh’ın genlerini taşıyan ve O’nun terbiyesi ile hane-i saadette yetişen, yüce Peygamber ’i en yakından tanıyanlar içinde yer alan müstesna ve örnek bir şahsiyettir. Bu itibarla manzum veya mensur birçok edebî eserde Hz. Fâtıma’ya dair hususlara yer verilmiştir. Bildiride Yazıcıoğlu Mehmed’in Muhammediye’si ve İsmail Hakkı Bursevî’nin Muhammediye Şerhi’nde Hz. Fâtıma hakkındaki bilgiler ele alınmaktadır. Yazıcıoğlu Mehmed ve Muhammediye Muhammediye; Hacı Bayram Velî’nin müritlerinden Yazıcıoğlu Mehmed’in H. 853/ M. 1449’da Gelibolu’da kaleme aldığı, 1- İstanbul Medeniyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve debiyatı Bölümü Öğretim Üyesi. 344 9008 beyitten müteşekkil hacimli bir eserdir. Eser, Yazıcıoğlu’nun daha önce kaleme aldığı Megâribü’z-Zamân adlı Arapça kitabının manzum, serbest bir tercümesidir. Kardeşi Ahmed Bîcân da Megâribü’z-Zamân’ı Envâru’l-Âşıkîn adıyla mensur olarak Türkçeye çevirmiştir. Muhammediye, Hz. Peygamber’in övgüsünü dile getiren bir na’t ve hayatını anlatan bir siyer kitabıdır. Tercî-i bend, kasîde, mesnevî ve müstezâd tarzı şiirlerden oluşan eser üç bölümden müteşekkildir. İlk bölümde yaratılış konusu işlenmiş, konuyla ilgili ayet ve hadislere, tefsirlerine yer verilmiş, Hz. Âdem’in yaratılışı ve hayatı anlatılmıştır. İkinci bölüm; “tertîbü’l-evliyâ” kısmı ile başlar. Burada Hz. Âdem’den sonraki peygamberler sırasıyla ve bazı özellikleriyle dile getirilir. Sıra Hz. Peygamber’e gelince; doğumu, hayatı, savaşları, yakınları, mucizeleri hakkında etraflı bilgi verilir. Üçüncü ve son bölümde ise kıyamet alâmetleri, ahiret hayatı ve hususiyetleri işlenir. Eser, kendi türü içerisinde en hacimli ilk manzum telif eser özelliğine sahiptir. Hem kendi zamanında, hem de sonraki asırlarda, sadece Anadolu sahasında değil Türk dünyasının diğer sahalarında da sevilerek okunmuş ve örnek alınmıştır.(1) İsmail Hakkı Bursevî ve Muhammediye Şerhi On sekizinci yüzyıl mutasavvıflarından İsmail Hakkı Bursevî; (1653-1725) tefsir, hadis, fıkıh ve tasavvufa dair yüzün üzerinde eser kaleme almış büyük bir âlim, divan sahibi bir şairdir.(2) Rûhu’l-Beyân adlı tefsiri büyük şöhret ka1- Geniş bilgi için bk. Âmil Çelebioğlu, Muhammediyye I-II, İsta bul 1996 2- Bilgi için bk. Mehmed Ali Aynî, Türk Azizleri I, İsmail Hakkı Bu salı ve Rûhu’l-Beyân Müellifi, İstanbul 1944. 345 zanmıştır. Bursevî’nin bir diğer meşhur eseri de Yazıcıoğlu Mehmed’in Muhammediye’si için kaleme aldığı Ferahu’r-Rûh adlı şerhtir. 1696’da tamamlanan eser Muhammediye Şerhi olarak tanınmış; Arap harfleriyle iki cilt hâlinde İstanbul (1258, 1294) ve Bulak’ta (1252) birkaç defa yayımlanmıştır. Eserin Latin harf- leriyle sadeleştirilmiş ve daha kolay istifade edilmek üzere başlıklar ve maddeler hâlinde düzenlenmiş bir neşrini de Mustafa Utku gerçekleştirmiştir.(1) İsmail Hakkı Bursevî, Muhammediye Şerhi’ni geleneksel şerh metoduyla kaleme almış; metnin umumî manasından ziyade tek tek kelimeler üzerinde durmuş, bazı beyit ve mısraları bazen kısa bazen de ayrıntılı olarak izah etmiştir. Eserdeki açıklamalar arasında ilgili konuya örnek olmak üzere pek çok beyit veya dörtlük vermiş; li-muharririhi başlığı ile de ken- disine ait beyit, dörtlük ve ilâhîleri şerhe dâhil etmiştir. Eser; dinî, tasavvufî, edebî ve genel kültüre dair bilgiler açısından son derecede önemli ve zengin bir kaynak, Bursevî’nin bilgi birikimini aktaran bir hazinedir.(2) Muhammediye ve Muhammediye Şerhi’nde Hz. Fâtıma Muhammediye’de Hz. Fâtıma’nın adı ilk olarak Hz. Peygamber’in beş evladı olan Kâsım, Zeyneb, Rukiyye ve Ümmü Gülsüm ile anılır. Hz. Fâtıma’nın nübüvvetten önce Mekke’de Hz. Hatîce’den dünyaya geldiği; diğer çocuklarının henüz Resul hayatta iken vefat ettiği, yalnızca Hz. Fâtıma’nın ba1- Mustafa Utku (haz.), İsmail Hakkı Bursevî, Ferahu’r-RûhMuhamme- diye Şerhi, C. I-X, İstanbul, Bursa 2000-2010. 2- Bilgi için bk. Emine Botsalı [Yeniterzi], “Muhammediye Şerhindeki Kelimeler, Mazmunlar ve Kavramlar”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Bitirme Tezi, Konya 1981. 346 basından sonra vefat ettiği (1679-1683);(1) hicretten sonra Hz. Ali’nin Hz. Fâtıma ve Hz. Âyişe’yi Mekke’den Medine’ye götürdüğü (2721-2738) bildirilir. Hz. Peygamber ’in vefatının ele alındığı bölümde Azrail as Nebi’nin ruhunu kabz etmeye geldiğinde yüce Peygamber “gözlerim nûru” dediği Hz. Fâtıma, Ali, Hasan ve Hüseyin’i görmek ister. Peygamber ’in sevgilisi bu kutlu aile koşarak gelirler. Hz. Fâtıma gözlerinden yaşlar akarak babasını kaybetme acısıyla feryat eder: 3811 Ağladılar ehl-i beyti cümlesi feryâd edip Fâtıma edip nidâ vâ-vahşetâh etti niyâh 3812 Dedi onu dilerem kim isteyesin Tanrı’dan Tâ ki beni sana tîz ulaştıra bulam merâh 3813 Dedi bana pes yakın gel imdi tîz yâ Fâtıma Gelicek öptü onu etti bu söze iftitâh 3814 Kim bana hîç kimse senden tîz erişmeye gelip Cennetin hem ulu hatunu sen olasın sabâh Bu beyitlerde önce Hz. Fâtıma’nın üzüntüsü, sonra da Hz. Peygamber’e çabucak kavuşması yani bir an evvel vefat et- mesi için babasından dua etmesini istediği anlatılır. Kızının bu arzusunu duyunca Hz. Peygamber Fâtıma’yı öper ve ken- disine ilk kavuşacak olanın sevgili kızı olduğunu bildirir. Bu haber Hz. Fâtıma’nın kısa bir süre sonra ölümüne dairdir. Ancak Hz. Fâtıma bunu ölüm haberi değil, Resulullah’a kavuşmasına dair müjde kabul eder ve sevinir. Aynı olay Muhammediye’de ayrıntılarıyla bir kez daha tekrar edilir: 1- Muhammediye’ye ait beyit numaraları “Âmil Çelebioğlu, Muha mediyye I-II, İstanbul 1996” künyeli yayına aittir. 347 4073 Gel dedi bana yakın yâ Fâtıma Ömrüm az kaldı erişti hâtime 4074 Geldi çün katına etti iltizâm Sırr ile kulağına dedi kelâm 4075 Ağladı ağlayıcak emr eyledi Geri kulağına bir söz söyledi 4076 Başını kalduruban güldü bu kez Şâd olup katımıza geldi bu kez 4077 Âyişe dedi ki sorduk ne dedi sana kelâm Dedi dedi ki bugün ömrüm olısar ihtimâm 4078 Ağladığım ol idi sonra sevindirdi beni Dedi Allâh’tan diledim verdi Hayyu lâ-yenâm 4079 Cümle ehlimden sen evvel eresin bana dedi Güldüğüm ol idi kim gönlüm ona tuttu nizâm 4080 Pes kığırdı kızını öptü ve boynun yiyledi Geldi Azrâ’îl geri verdi tapusuna selâm Muhammediye Şerhi’nde ise bu olay şöyle yorumlanır: Hz. Fâtıma radıyallâhu anhânın zikr olunan su’âli dâ’iye [arzu, istek] tarîkiyledir [yoluyladır] ki a’yân-ı sâbitesinin [olayın vuku bulmadan önce ilm-i İlâhî’de mevcut olan görünüşü] ahvâlindendir. Çünkü Fahr-i Âlem onun su’âlini kazâya muvafık [isteğini 348 kaza ve kadere uygun] buldu, lâ-cerem [şüphesiz] va’d eyledi ve bunda Hazret-i Fâtıma’nın Fahr-i Âleme sûrî ve ma’nevî ziyâde takarrübüne [yakınlığına]ve kemâl üzre irtibâtına işâret vardır ve bundan münfehim olur ki âşık-ı sâdık mevti ihtiyâr eder, firkati ihtiyâr etmez[bundan anlaşılan şudur ki, sadık/gerçek âşık ölümü seçer, ayrılığı tercih etmez]. Li-muharririhi: Âşık oldur kim bugün cânân yolunda cân vere Kül ola pervâne-veş yoklukla maksûda ere İhtiyâr-ı merg ede mânend-i Zehrâ-i Betûl Tâ Habîbin cennet içre gonca-i vaslın dere Kim ola şol Fâtıma Hazretlerinden ehl kim Ravza-i pâk-i Resûlullâh’a bî-pervâ gire Aşk odur kim bakmaya âyîne-i dehre ebed Dâ’imâ seng-i melâmet şîşe-i ârın kıra Hakkıyâ cem’iyyet-i dil bulsa bir âşık bugün Kesretin bu on sekiz bin âlemin vere bire (1) Muhammediye’de Hz. Fâtıma’nın adının geçtiği bir diğer bölüm Hz. Peygamber’in vefatından önce ashap ile helalleşmesine dairdir. Hz. Peygamber haksızlık ettiği veya incittiği biri varsa hakkını helal etmesi için kendisine kısas uygulanmasını ister. Ashaptan Ukâşe, Tebük Gazası’nda Resulullah’ın 1- (c. II, s. 50) Muhammediye Şerhi’nden alınan metinler; İsmâîl Hakkı Bursevî, Muhammediye Şerhi, Neşreden el-Hâc Muharrem Efendi Bos- navî, İstanbul 1294 künyeli neşre aittir. 349 devesini kamçılarken kamçının kendisine isabet ettiğini ve kısas istediğini söyler. Hz. Peygamber kızından kamçıyı getirmesini isteyince Hz. Fâtıma gözyaşlarıyla kamçıyı getirir. Herkes büyük bir keder içindedir. Ukâşe’ye kısastan vazgeçmesini söylerler ama Ukâşe ısrarlıdır. Hz. Peygamber kamçıyı vurması için sırtını açınca Ukâşe Hz. Peygamber ’in iki omzu arasındaki mühr-i nübüvveti öper, gerçek niyetinin de bu olduğu ortaya çıkar. (3912-3960) Yine Hz. Peygamber ’in vefatını konu edinen bölümde hane-i saadetin kapısına bir Arap gelir, Resulullah’ı görmek ister. Kapıyı açan Hz. Fâtıma, Resulullah’ın son demlerinde O’nu rahatsız etmemek için Arap’ı içeri almaz. Arap kapıyı üçüncü kez vurunca Hz. Peygamber gelen kişinin herhangi bir Arap değil, Azrail as olduğunu, Hz. Fâtıma’nın onu içeri almasını söyler. (3971-3996) Muhammediye’de Hz. Fâtıma’nın fani dünyadan ebedî âleme göçü “Vefât-ı Fâtımatü’z-Zehrâ (ra)” başlığı ile müstakil bir bölüm hâlinde ele alınır. Bursevî, Yazıcıoğlu’nun Muhammediye’de Hz. Peygamber ’in vefatından sonra çihâr yâr-i güzî- nin yani dört halifenin vefatından önce Hz. Fâtıma’nın vefa- tını anlatmasına dikkat çeker. Bunun bir sebebi ehl-i beyt-i Resul’den ilk önce vefat edip Fahr-i Âlem’e kavuşan Hz. Fâtı- ma’dır. Ayrıca; Fâtıma benim parçamdır hadis-i şerifi ile belir- tildiği üzere Hz. Fâtıma’nın Resulullah’a istisnaî bir yakınlığı vardır.(1) Muhammediye’de Hz. Fâtıma’nın vefatı aşağıdaki beyitlerle anlatılır: 4505 Rivâyet ederler sahîh dinle ey bahtiyâr Kim ol âhiret hatunu Fâtıma gül-izâr 1- (c. II, s.133) 350 (Ey talihli insan, iyi dinle! O ahiret/cennet kadını, gül yanaklı Fâtıma’ya,) 4506 Lakab verdilerdi ki Zehrâ diyü zîrâ ol Kim ay yüzünün nûruna gark olurdu diyâr (Zehrâ lakabını vermişlerdi zira onun ay gibi parlak yüzünün nuru evi aydınlatırdı.) 4507 Şu denlü idi kim hikâyet eder Âyişe Ki nûrunda iplik eğirir idik yoktu nâr (Öyle ki Hz. Ayşe, ateş/ışık yokken [Hz. Fâtıma’nın yüzünün] parlaklığında iplik eğirirdik diye anlatır.) 4508 Çün oldu Resûl’ün vefâtında bil altı ay Diledi Resûl’e vara Fâtıma şâh-vâr (Resulullah’ın vefatından altı ay sonra yüce sultan Fâtıma Hz. Peygamber’in yanına gitmeyi istedi.) 4509 Hasan’la Hüseyn’in yudu donların etti ak Velîkin dökerdi mübârek gözünden pınar (Hz. Hasan ve Hüseyin’in elbiselerini yıkadı, bembeyaz etti ama mübarek gözlerinden pınar gibi yaşlar döküyordu.) 4510 Durup hem pişirdi nice kursalar arpadan Ederdi atası gibi fakr ile iftihâr (Kalktı, arpa unundan ekmekler pişirdi. Babası gibi fakirlikle iftihar ederdi.) 351 4511 Onu gördü dedi Alî yâ kerîme niçin Bu resme kayıtlar görüp eyledin kâr u bâr (Hz. Ali onun görünce; “Ey güzel huylu Fâtıma; bu iş güç nedir, neden böyle hazırlık yaptın?” diye sordu.) 4512 Dedi bil ki azm-i sefer ederem atama Mübârek zamîrini tutma bu sözüme dar (Hz. Fâtıma dedi ki; “Babamın yanına gitmeye niyet ettim ama sen mübarek gönlünü bu haberle daraltma, üzülme.) 4513 Velî hoş tutasın Hasan’la Hüseyn’imi sen Ki bize sa’âdet bâğında bulardır simâr (Ancak Hasan ve Hüseyin’imi hoş tut zira onlar cennet bah- çemizin meyveleridir.) 4514 Dahi bir emânet var onu sımarlarvanın Sözümü kabûl eyle olma inen inkisâr (Ayrıca bir emanetim var onu sana ısmarlıyorum/emanet edi- yorum. Sözümü kabul et, sakın üzülme.) 4515 Budur ol ki sandukta bir hokka vardır getir Getirdi onun perdesin açtı ol lâle-zâr (Emanetim şu ki, sandıkta bir kutu var, onu getir. Hz. Ali ku- tuyu getirdi, yüzü lale bahçesi gibi pembe olan/güzel yüzlü Fâtıma onun kapağını açtı.) 4516 İçinden çıkardı mühürlü harîr bir biti Çü çıkdı biti doldu envâr ile cümle dâr 352 (İçinden mühürlenmiş ipek bir mektup/belge çıkardı. Mektup ortaya çıkınca bütün ev nurla doldu.) 4517 Dedi bu biti ne bitidir beyân eylegil Dedi bu biti ol durur eylegil iftikâr (Hz. Ali; “Bu mektup nedir, anlat” dedi. Hz. Fâtıma; “Bu o mektuptur ki düşün/hatırla,”) 4518 Şu vaktin ki sana beni vermek istediler Dilerlerdi dirhemle kâbîn kıyalar a yâr (Beni sana vermek istedikleri zaman, mihrimi para ile tayin etmek istediler.) 4519 Dedim olmazam râzı ben bu cihân mehrine Dedi pes Resûl yâ kızım eyledin çünki âr (Ben bu dünya mihrini kabul etmem dedim. Resul; “Peki kızım, mademki bu mihrden utandın,) 4520 Ne ola senin mehrin imdi onu de bize Dedim gönderiptir seni çün Ganî Kirdigâr (Senin mihrin ne olsun, söyle” dedi. Dedim ki; “Gani olan Allah seni [peygamberlik göreviyle] göndermiştir.) 4521 Senin ümmetin tutusar âlemi ser-te-ser Bunların havâtîni vardır günahkâr u zâr (Senin ümmetin bütün dünyayı kaplayacaktır ama onların günah işleyen, zayıf eşleri vardır.) 353 4522 Dilerven ben olam kıyâmet gününde şefî’ Buların suçun ben dileyem edem i’tizâr (İsterim ki kıyamet gününde ben onlara şefaatçi olayım, onla- rın günahlarını ben üstleneyim, özür dileyeyim.”) 4523 Dedi görelim imdi Allâh nice emr eder Ki tâ vahy inince küyüp edelim ıstıbâr (Resulullah sav; “Bakalım şimdi Allah ne emreder. Vahiy ininceye kadar bekleyelim, sabredelim” dedi.) 4524 Gelip dedi Cebrâil Allâh selâm eyledi Ne kim dedise Fâtıma eyle olsun bu kâr (Cebrail as gelip; “Allah size selamını gönderdi, bu iş Fâtıma nasıl istediyse öyle olsun dedi” der.) 4525 Dedim bu söze bana hüccet gerek Tanrı’dan Geri geldi Cebrâil erdi revân bî-hasar (“Bana bu söz için Allah’tan bir delil/belge gerek” dedim. Cebrail muradıma uygun olarak hemen geri geldi.) 4526 Alıp geldi bu hücceti bana Allâh’tan ol Sözüm dinle imdi eyâ sâhib-i Zi’l-fekâr (Bu belgeyi Allah’tan alıp bana getirdi. Şimdi ey Zülfekar’ın sahibi beni dinle!) 4527 Kaçan kim ölem bile defn eyle bu hücceti Kıyâmet günü eyleyem cânımı ben nisâr 354 (Öldüğüm zaman bu belgeyi benimle beraber defnedin. Kıyamet gününde canımı ortaya koyayım.) 4528 Açam başımı pes İlâhî diyem anda ben Ki tut hüccetimi beni eyleme târumâr (Orada başımı açıp, Allah’ım, belgeme bak, beni mahzun etme diyeyim.) 4529 Gerek kim şefâ’at kılam anda hatunlara Komayam ki bunlar ola anda hor u nizâr (Orada hanımlara şefaat edeyim, onların hiçbiri çaresiz kalmasınlar.”) 4530 Çü geldi ecel geldi Azrâil anda bu kez Dedi cânımı ben sana vermezem ıztırâr (Azrail as geldiği zaman bu kez de Hz. Fâtıma; “Ben çaresizlikle canımı sana vermem” dedi.) 4531 Eyitti Resûl’ün de ben aldım a cânını Dedi ümmet içindi ol eyleme igtirâr (Azrail; “Resulullah’ın da canını ben aldım” dedi. Hz. Fâtıma; “O ümmet içindi, gururlanma” dedi.) 4532 Dönüp dedi yâ Rabbi şol dem ki verdindi cân Ara yerde Azrâil olmaz idi şehriyâr (Sonra dönüp; “Ya Rabbi, bana can verdiğin zaman arada Azrail vasıta olmamıştı.) 355 4533 Bu dem kim senin hazretine varuram niçin Arada ola vâsıta cânıma kura dâr (Şimdi senin huzuruna geliyorum, arada neden vasıta olup canımı alsın?” dedi.) 4534 Bu sözü diyip verdi Allâh’a cânını ol Baka kaldı Azrâil anda ederken medâr (Bu sözleri söyledikten sonra canını Allah’a verdi. Azrail ora- da dolanırken baka kaldı.) 4535 Çün onu götürdüler aldı Alî erişip Getirdi Resûl’ün onu kabrine bî-dırâr (Hz. Fâtıma’yı götürürlerken Hz. Ali yetişti, onu ihtimamla Resulullah’ın kabrine götürdü.) 4536 Mübârek elini çıkardı Resûl ravzadan Dedi kızımı bana ver yâ Alî eyleyem istitâr (Resulullah ravzasından elini çıkardı; “Ya Ali, kızımı bana ver, onu örteyim” dedi.) 4537 Onunçün dediler ki bir kabr içredir ikisi Dedi ba’zılar kim yanında yatar iştihâr (Bu yüzden bazıları baba-kız ikisi bir mezardadır, dediler; ba- zıları da baba kızın yan yana yattığı bilinmektedir dedi.) 356 İsmail Hakkı Bursevî, Muhammediye Şerhi’nde Hz. Fâtıma’nın vefatını bu beyitler altında ele alır. Önce Hz. Fâtıma’nın isim ve lakaplarının anlamları hakkında bilgi verir: Fâtıma: Fâtıma, kâtı’a yani kesen, ayıran demektir. Hadis-i şerifte; Kızıma Fâtıma adını verdim zira Allah onu ve onu sevenleri ateşten/cehennemden korumuştur buyurulmuştur. İbn Hacer ’in es-Savâık’ında yer alan rivayette ise Hz. Alî; Yâ Resûllâh ona neden Fâtıma adını verdin diye sorunca Hz. Pey- gamber; Çünkü Allâh onu ve zürriyyetini ateşten korumuş, azat etmiştir buyurduğu belirtilir. Zehrâ: Parlayan, parıldayan, ışıldayan, ışık saçan manasında ezherin müennesidir. Bursevî, kelimenin Eski Anadolu Türkçesindeki karşılığını yaldıracı/yıldıracı (yaldırağan/yıldırağan) olarak verir. Betûl: Münkatı’a yani ayrılan manasındadır. Hz. Fâtıma da fazilet, din ve haseb (baba tarafından gelen asalet ve şeref) bakımından zamanın ve ümmetin kadınlarından ayrılmıştır. Ayrıca dünyadan ve mâsivâullâhtan (Allah’tan başka bütün varlıklar) ayrılmış, Hakk’a yönelmiştir. Betûl, Hz. Meryem’in de lakabıdır, o da erkeklerden yani eşlerden uzaktır.(1) Bursevî daha sonra Hz. Fâtıma’nın yaratılışına dair bil- gi verir. İbn Hâleveyh’in Kitâbü İ’râbu’s-Selâsîn Suver mi- ne’lKur’ân-ı Kerîm adlı kitabındaki bilgilere göre; Hz. Fâtı- ma’nın yaratılışının aslı cennet elma’sı, bazı rivayetlere göre de cennet ayvasıdır. Buna göre; Hz. Peygamber miraç gecesi göğe yükseldiği zaman kendisine nardan küçük, elmadan büyük bir meyve ikram edilmiş, miraç dönüşünde Hz. Ha- tice’nin yanına gelmiş, Hz. Fâtıma o gece ana rahmine düş- müştür. Bu yüzden Hz. Peygamber cennet kokusunu özlediği zaman Hz. Fâtıma’nın boynunu öperdi. (2) 1- (c. II, s. 132) 2- (c. II, s. 132-133) 357 Muhammediye Şerhi’nde Hz. Fâtıma hakkında iki olay anlatılır. Bunlardan birincisi Hz. Fâtıma’nın bir Yahudi’nin düğününe üzerinde yamalar bulunan eski bir elbise ile gideceği zaman Cebrail as’ın ona cennetten bir elbise getirmesine ilişkindir. İlgili kısım aşağıda verilmektedir: Bir gün Medîne şehrinde Yahûdîlerden birisi kızın çıkarıp düğün eyledi. Peygamber aleyhi’s-selâmın kızı Fâtıma radıyallâhu anhâyı ol düğüne davet ettiler. Ol Yahûdîlerin hatunları fâhir libâsların giyip Hazret-i Fâtıma’nın pelâs libâsını görüp istihzâ etmek murâd etmişler idi. Pes Peygamber aleyhi’s-selâm Hazret-i Fâtıma’ya destûr verdi, ol düğüne gider oldu. Ammâ arkasında olan libâsın nice yerde yaması var idi; yamalarının da kimisi siyâh kimisi ak ve kimisi gök idi. Çünki Fâtıma’yı bu hâlde Resûl’ün hatunları görüp ağlaştılar. Eyittiler ki Fahr-i Âlem’in kızıdır, bir yenice libâsı yok dediler. Fâtıma’nın bu kez mübârek hâtır-ı şerîfleri melûl oldu. Derhâl Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm geldi, bilesince ona cennetten bir kaftan getirdi. Gözler kamaştıkça kamaşır, nuru ay ve güneşi mühr ederdi. Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm eyitti: “Yâ Resûlallâh, Fâtıma’ya buyur, bu kaftanı giyip Yahûdîlerin düğününe gitsin” dedi. Pes Fâtıma ol kaftanı giyip ol düğüne vardı. Onu görenler hayrân oldular. Oturdukları evin içi nurla doldu. Pes dediler ki: “Fâtıma sen bu kaftanı kanda buldun? Dünyâda buncılayın kumâş olur mu?” dediler. Fâtıma eyitti: “Bunu Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm bana cennetten getirdi, Rabb-i Ta’âlâ’nın hediyesidir” dedi. Bir Yahûdî avratı eyitti: “Yâ Fâtıma, eğer bu kaftanın bir yenin kesip bana verirsen Müslümân olayım” dedi. Ammâ murâdı ol kaftanı ayıplı etmek idi. Pes Fâtıma bir yenin kesip ona verdi. Ve bir diğeri dahi eyitti: “Yâ Fâtıma, eğer ol bir yenini dahi kesip bana verirsen ben de Müslümân olayım” dedi. Fâtıma bir yenin dahi kesip ona verdi. Pes ol avratlar ol iki yenleri alıp Yahûdîlerin cem’iyyetine götürdüler. Ol arada onların cümlesi ol yenleri görüp acebe kaldılar. Zîrâ âdem eli değmiş değil, bir sâatte nice türlü renk gösterir. Ve’l-hâsıl ne kadar cehd ettiler ise neden dokunmuştur bilemediler. Bir zamandan sonra gördüler ol 358 kaftanın yenleri yine az az uzayıp geldi kaftanla berâber oldu. Pes ol avratlar bunu gördüler îmâna gelip dîn-i İslâm’la müşerref oldular.(1) Eserde cennetten gelen elbise ve elbisenin kesilen kollarının temsili resmi verilmiştir. Muhammediye Şerhi’ndeki Hz. Fâtıma ile ilgili diğer hadise de Hz. Ali ile evlenmesine dairdir. Hz. Ali’nin evlenme isteği, evlerini kurmak için alınan eşyalar ve asıl olarak da Muhammediye’de de üzerinde durulan “mehir/mihir” konusu anlatılır: Ve bir rivâyet dahi Hazret-i Alî kerremmallâhu vechehu eydür: “Benim gönlümden geçerdi ki Fâtıma radıyallâhu anhâyı helâllığa dileyem velâkin Resûlullâh aleyhi’s-selâmdan utanırdım ve hem de dünyâlıktan nesnem yok idi ki harc edem. Pes bir gün eyittim: “Yâ Resûlallâh, beni everse- niz, Fâtıma’yı bana tezvîc etseniz” dedim. Peygamber aley- hi’sselâm eyitti: “Yâ Alî, dünyalıktan ne şey’in var görelim”. Ben eyittim: “Yâ Resûlallâh, Hayber gazâsında elime bir silâh girmiş idi. Onu beş yüz akçeye sattım, akçesin aldım. Şimdi kırk akçesi kalmıştır. Bu kırk akçenin mâ’adâsını sadaka eyledim” dedim. Bu kırk akçeyi Resûlullâh aleyhi’s-selâma verdim. Bu kez Resûlullâh aleyhi’s-selâm bana eyitti: “Yâ Alî, var Ebû Bekr ’i bana oku, gelsin”. Ben dahi varıp çağırdım, Ebû Bekr geldi. Resûlullâh aleyhi’s-selâm ona eyitti: “Yâ Sıddîk, dilerim ki Fâtıma’yı Alî’ye tezvîc edem. Sen ne dersin?” dedi. Ebû Bekr eyitti: “Siz a’lemsiz yâ Resûlallâh”. Ondan buyurdu ki: “Yâ Ebâ Bekr, var bu kırk akçeye cihâzdan lâzım olanı al, getir ” dedi. Ebû Bekr dahi Hazret-i Ömer’i ve Bilâl’i yanına alıp Medîne pazarına gelip on üç akçeye bir döşek aldılar, içi hurmâ lîfi ile dolmuş. Beş akçeye iki yastık aldı, yedi akçeye bir gömlek aldı ve dört 1- (c. II, s. 128) 359 akçeye bir don aldı. El yüz silmeye iki akçeye bir havlu aldı ve dört akçeye bir el değirmeni aldı ve iki akçeye bir hasır aldı ve bir akçeye bir toprak çırakman aldı ve bir akçeye ağaç çanak aldı ve bir akçeye bir çömlek aldı ve bir akçeye bir bardak ve bir ibrîk aldı ve örtünmek için bir alaca kilim aldı. Ebû Bekr bunları alıp yanından sekiz akçe kattı. Pes bu esbâbları Hazret-i Ömer ve Hazret-i Bilâl ve Ebû Bekr râdıyallâhu anhüm Resûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellemin huzûruna getirdiler. Resûlullâh sallallâhu aleyhi’s-selâm bunları görüp ferah oldu, bunlara hayr u berekât birle duâ kıldı. Bu kez Fâtıma’yı Alî’ye tezvîc etmek murâd ettiler. Pes Resûlullâh sallallâhu ta’âla aleyhi ve sellem Hazret-i Fâtımatü’z-Zehrâ radıyallâhu anhâya eyitti: “Ey ciğergûşem Fâtıma, seni Alî’ye tezvîc ederim. Ne mikdâr nesne ile nikâh edelim?” dedi. Fâtıma radıyallâhu anhâ eyitti: “Ey baba, ben dünyâ metâ’ıyla nikâh olmaya râzı olmazın. Biraz sabr edelim” dedi. Ondan turdu âbdest alıp iki rek’at namâz kıldı, Hak Ta’âlâ’ya tazarru’ ve niyâz etti, nikâhının ıvazın diledi. Derhâl Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm geldi. “Yâ Resûlallâh, Hak Ta’âlâ sana selâm eder. Fâtıma’ya Firdevs cennetini nikâhına ivaz verdim, su’âl eyle râzı mıdır dedi”. Resûlullâh sallallâhu ta’âlâ aleyhi ve sellem Hazret-i Fâtıma’ya söyledi. Hazret-i Fâtıma eyitti: “Yâ Resûlallâh ben Rabbimden onu dilerim ki kıyâmet gününde sen ümmetlerinin erlerine şefâ’atçi olursun, ben de ol günde ümmetlerinin hatunlarından erlerine mutî’ olup, hürmet edip ve beş vakit namâzların kılanlara şefî’a olup şefâ’at eyleyem. Bu nikâ- hın ivazı ol olsun” dedi. Resûlullâh aleyhi’s-selâm Hak Ta’âlâ’ya tazarru’ ve niyâz eyledi. Ondan Hak Ta’âlâ Cebrâ’îl aleyhi’s-selâ- ma; “Fâtıma için şefâ’at hüccetin ver” dedi. Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm ol hücceti Resûl-i Ekrem sallallâhu ta’âlâ aleyhi ve selleme verdi. Cennet harirlerine sarılmış idi. Resûlullâh aleyhi’s-selâm ol hücceti Hazret-i Fâtıma’ya verdi. Ol dahi eline alıp nikâh olmaya râzıye oldu. Kaçan kim vefât eder oldu ol hücceti âhiret evine bile götürdü. Yarın arasât meydânında ol hücceti mübârek eline alıp bu ümmetin hatunlarının suçlarına şefâ’at eyleye in sahh. (C. II, s. 129-132) 360 İsmail Hakkı Bursevî, Hz. Fâtıma’nın dünya malı cinsinden mihri kabul etmeyip ahirete yönelik mihr istemesini, onun ha- kiki manada kemale/olgunluğa erişmiş olmasıyla izah eder: Hazret-i Fâtıma’nın bu cihân mehrine adem-i rızâsı akdinin bî-mehr olmasını mültezim değildir zîrâ cümle kütüb-i mu’teberede Fahr-i Âlem’in Fâtıma’yı Alî radıyallâhu anhüme dört yüz miskâl gümüş üzerine tezvîc ettiği musarrahtır. Pes maksûd yalnız cihân mehrine râzî olmam demektir. Zîrâ cihân mehri şerî’ate dâ’ir ve zikr olunan mehr ise hakikatte onun kemâline mebnî bir emrdir. El-hâsıl iki meh- rin içtimâ’ı kemâlât-ı Fâtıma’dandır radıyallâhu anhâ. Li-muharririhi: Mâli neyler ehl-i hâl olan kişi Mâl ile hâline vermez teşvişi Kıyl u kâli habbeye saymaz bugün Şöyle kâl olmaktır aşk ile işi(1) Bursevî, evlendikleri zaman Hz. Fâtıma’nın on beş, Hz. Ali’nin de yirmi bir yaş beş aylık olduğunu; Sa’d’ın verdiği bir koç ve Ensâr’dan bazılarının gönderdiği darı ile yemek yapılıp ikram edildiğini de kaydeder.(2) Hz. Fâtıma ile ilgili bölümü bir ilâhîsi ile tamamlar: İlâhî Ey dil bu firkate ölünce ağla Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyâdan Zehr-i gam iç dâ’im ciğerin dağla Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyâdan Döndürüp Hazret-i Mevlâ’ya yüzi 1- 1- (c. II, s. 133) 2- 2- (c. II, s.133) 361 Açıldı ol dostun yüzüne gözi Mustafâ’nın bağrı pâresi kızı Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyâdan Vefâtı iricek gör ki neyledi Hazret-i Alî’ye hâlin söyledi Hasan u Hüseyn’e vedâ eyledi Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyâdan Ta’zîm edip onu Allâhu’l-azîm Kabza-i kudretle içirdi tesnîm Oldu Hayy u Bâkî emrine teslîm Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyâdan Kabrinden Mustafâ uzatıp eli Ver bana kızımı dedi yâ Alî Ravzasına aldı âhir ol güli Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyâdan Ecel yeli esti ömür bâğına Hazân erdi âhir gül ocağına Murg-ı fenâ kondu cân budağına Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyadan Melek hayrân idi hüsnüne onun Reşk ederdi mihri çarh-ı gerdânın Sevgilisi Hadîce-i Kübrâ’nın Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyâdan Altı aydan sonra bana seferi 362 Edersin demişti ona pederi Va’de verip kodu bu fenâ yeri Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyâdan Düşüp hâke âhir gülberg-i eli Ebr-i kabre girdi şems-i cemâli Hakkıyâ gözlerde kaldı hayâli Gitti Fâtımatü’z-Zehrâ dünyadan(1)(1) Sonuç Muhammediye’de ve Muhammediye Şerhi’nde Hz. Peygamber ’in sevgili kızı Hz. Fâtıma’dan bahseden bölümler, Hz. Fâtıma’nın örnek ve olgun şahsiyeti hakkında bilgiler içerir. Yamalı elbise giymesi, arpa ekmeğine razı olması, çeyizi ve mihri ile en başından maddiyata dayanmayan bir evliliği ol- duğu bu bilgilerdendir. Cenab-ı Hakk’ın habibi, en mükem- mel insanın “Benim bir parçamdır ” buyurduğu, Hz. Hatice ve Hz. Peygamber ’den dünyaya gelip hâne-i saadette nebevî terbiye ile yetişen Hz. Fâtıma; tıpkı babası gibi kendisi için hiçbir şey istememiş, tek dileği ümmetin hanımlarının kur- tuluşu olmuştur. Diğer yandan onun babasına sevgisi; canı, çocukları ve eşine bağlılığından daha fazladır. Hadis-i şerifte bildirildiği gibi; Müminin Resulullah’a sevgisi; anne, baba, çocuk, dünya malı ve kendi nefsinden/canından daha fazla ol- 1- 1- (c. II, s. 135) 363 madıkça mümin gerçek manada iman etmiş olmaz. Hz. Fâtıma’nın Peygamber babasına bütün sevgilerin üstündeki hakiki sevgisi bu konuda bir örnektir. Muhammediye’de ve Şerhi’nde Hz. Fâtıma’nın bu üstün özellikleri vurgulanmaktadır. Kaynaklar AYNİ, Mehmed Ali (1944), Türk Azizleri I-İsmail Hakkı Bur- salı ve Rûhu’l-Beyân Müellifi, İstanbul: Maarif Basımevi. BOTSALI [YENİTERZİ], Emine (1981), “Muhammediye Şerhindeki Kelimeler, Mazmunlar ve Kavramlar ”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Bitirme Tezi, Konya. ÇELEBİOĞLU, Âmil (1996), Muhammediyye I-II, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay. İSMÂÎL HAKKI BURSEVÎ (1294), Muhammediye Şerhi, neşreden el-Hâc Muharrem Efendi Bosnavî, İstanbul. UTKU, Mustafa (haz.) (2000-2010), İsmail Hakkı Bursevî, Ferahu’r-Rûh-Muhammediye Şerhi, C. I-X, İstanbul, Bursa. 364 MUHAMMEDİYE ŞERHİNDE HZ. FÂTIMA İLE İLGİLİ TEMSİLÎ RESİMLER Resim 1: Cennetten gelen kaftan suretidir. Resim 2: Yenlerin suretidir. 365 Resim 3: Hz. Fâtıma’nın çeyizi; havlı (havlu), kaftan, gömlek, döşek, yastık, hasır, el değirmeni, çömlek, çerâğ(kandil), bardak, ibrik. 366 Resim 4: Alaca kilim ki Arapça ona kisâ’ derler. Resim 5: Hz. Fâtıma’nın medfûn oldukları kabr-i münevverleri sûretidir. 367 HZ. FATIMA’NIN YÜCE ŞAHSİYETİ VE KADIN Sümeyye BENDİDERYA Kadınlar dünyada hangi coğrafyada yaşıyor olurlarsa olsunlar, hangi ırka yahut mezhebe bağlı olurlarsa olsunlar, gözden kaçırılan ya da bastırıldıkları için seslerini çıkaramayan bireylerdirler. Türkiye coğrafyası içinde kadını değerlendirirsek yozlaşmalardan etkilenen, baskılar içerisinde kendilerine sunulanları seçen kadınlar. Müslümanların çoğunluğunu oluşturduğu ülkemizde anayasalarla hakları korunmaya çalışılan kadınların toplum içinde İslam’ın verdiği değer ve saygınlığı koruyabildiğini görmekte miyiz? Peki kadın birey olarak toplumda nerede durduğunu, hak ve hürriyetinin neler olduğunu, kimden, nasıl öğrenmelidir? Çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu topraklarımızda kadının birey olarak nelere hakkı olduğunu, nelere sahip olduğu öğrenebileceğimiz en güzel örnek ve en mübarek kadınların başında Hz. Muhammed’in kızı olan Hz. Fatıma gelmektedir. Onun hakkı arayışı, yaşamı, davranışları, söylemleri biz Müslümanlar başta olmak üzere tüm dünya kadınları için bir aydınlatıcı rehber özelliği taşımaktadır. Peki masumlar zümresinden olan(1), kendisinin ve ailesinin muhabbet ve velayeti dinî farizalardan biri sayılan(2), 1- el-Emali, Şeyh Saduk, s.393 2- el-Emali, Şeyh Müfid, s.37–38 (Basiretî matbaası ofset basımı); Kâmil-i 368 öfke ve hoşnutsuzluğu Allah’ın öfkesi ve hoşnutsuzluğu olan(1) Fatıma (s.a) gibi semavî bir insanın manevî kişiliğinin farklı bo- yutları, bizim gibi sınırlı insanların söylemine sığar mı? Dü- şünce ufkumuzun çok ötesinde ve de vasfımızdan çok daha yüce olan bir insanı tanıtmak ve tanımlamak asla mümkün değildir. Evrendeki bütün kadınların efendisi ve hatta insan- ların en seçkinlerinden ve en seçkin insanların anası ve eğiti- cisi olan Hz. Fatıma’yı (s.a) yine kainatın efendisi olan Pey- gamber Efendimizin (s.a.a) dilinden tanıyabiliriz. Efendimiz şöyle buyurmuştur: “Cennet, kadınlar arasında dört kadını görmek için can atar: İm- ran kızı Meryem, Firavun’un eşi Asiye, Hüveylid kızı Hatice -Peygamber’in (s.a.a) dünya ve ahiret zevcesi-, Muhammed (s.a.a) kızı Fatıma.”(2) Hz. Fatıma’nın (a.s) nur kaynağı hayatını daha değerli kılan özellik ve ilginçliklerden biri de, Peygamber efendimizin (s.a.a) ona duyduğu vasıf ötesi sevgiydi. Aslında bu vasıf ötesi sevgi, Allah Resulü’nün (s.a.a) yaşamındaki ilginç nokta lardan da birini oluşturmaktadır. Hz. Peygamber’in (s.a.a) en yüce insan, şanı yüce Allah’a en yakın kul, hayatın her alanında hakkın ölçüsü, adalet ve dengenin simgesi olduğuna, Sünnet’ine(3) ve de Allah’ın kitabının açık vurgusuna: “Ve kendi dileğiyle söz de söylemedi. Sözü, ancak vahiy edilen Behaî, İmaduddin Taberî, 1. bölüm, s.51–53 (Mustafavî matbaası) 1- Keşfu'l-Gumme, c.2, s.14–24; Biharu'l-Envar, c.43, s.19–26; el-Emali, Şeyh Mufit, s.56; el-Emali, Şeyh Saduk, s.314; el-Emali, Şeyh Tusî, c.2, s.41; Uyun-u Ahbari'r-Rıza, c.2, s.25–26; Müsnedu'l-İmami'r-Rıza (a.s), c.1, s.143 2- Keşfu'l-Gumme, c.2, s.23 3- Resullulah'ın (s.a.a) söz, davranış ve hatta takrirleri bile dinî belge ve fıkhî dayanaktır. Bu nedenle de Kur'ân-ı Kerim gibi kıyamete kadar ümmetin amelleri için örnek ve kaynaklık teşkil etmektedir 369 şeyden ibarettir.”(1) dikkat edilecek olsa, Hz. Fatıma’nın (a.s) manevî makamının yüceliği daha iyi anlaşılacak ve masum önderlerin, “Fatıma masumlardan biridir ve semavî fertler zümre- sindendir.” buyruğu, daha iyi algılanacaktır. İmam Cafer Sadık (a.s), Hz. Fatıma’dan (a.s) şöyle rivayet eder: “Aranızda, birbirinizi çağırdığınız gibi çağırmayın Peygamber’i (‘Ey Allah Resulü!’ diye hitap edin).”(2) ayeti indik- ten sonra ben, Allah Resulü’ne (s.a.a) “baba” kelimesiyle hitap etmekten çekiniyor ve “Ey Allah Resulü!” diyordum. İki-üç defa böyle hitap etmiştim ve Allah Resulü (s.a.a) de bir şey dememişti. Bir defasında Allah Resulü (s.a.a) bana dönerek şöyle buyurdu: “Ey Fatıma, bu ayet ne senin hakkında, ne de senin ailen ve neslin hakkında inmemiştir; sen bendensin ve ben de senden. Bu ayet, kendini büyük gören ve ululanan Kureyş’in zalim ve kabaları hakkında inmiştir. Sen bana yine ‘baba’ de; çünkü bu, kalbe canlılık getirir ve Allah’ı daha çok razı eder.”(3) Yine Resul-i Ekrem (s.a.a) şöyle buyurmuştur: ...Kızım Fatıma, ilkinden sonuna dünya kadınlarının hanımefendisidir; tenimin paresidir; göz nurumdur; kalbimin meyvesidir; bedenimdeki ruhumdur ve insan şeklindeki huridir o. Fatıma, ibadet mihrabında yaratanının huzuruna çıktığı zaman yıldızların yeryüzü sakinlerini aydınlattığı gibi onun nuru da, gökyüzündeki melekleri aydınlatır. Aziz ve yüce Allah meleklerine: “Meleklerim! Kullarımın hanımefendisi olan Fatıma kuluma bakın; huzurumda durmuş ve bana olan gönül saygısından nasıl da titrediğini görün. Bana kulluk etmek 1- Necm Suresi, 3–4 2- Nûr Suresi, 63 3- Biharu'l-Envar, c.43, s.32–33; Menakıb, Şehraşub, c.3, s.102; Beytü'l- Ahzan, s.19 370 için kalbiyle yönelmiştir. Şahit olun ki ben, onun yolunu izleyenleri cehennem azabından azat ettim.” buyurur.(1) Peki Fatıma’yı (s.a) Fatıma yapan bu eylem ve söylemler nelerdir? Ne yapmıştır ki Fatıma (s.a) böylesi yüce bir makama ulaşmış, dünyadaki dört üstün kadından biri ve hatta onların en üstünü olmuştur? Büyük İslam alimlerinden biri Hz. Fatıma için diyor ki: “Hz. Fatıma (s.a), Ehl-i Beyt’in (a.s) iftiharı bir kadındır. O aziz İslam’ın çehresinde parlayan güneş gibidir.” İslam dünyasında yaşadığı dönemde hem de sonrasında yeri ve makamını anlatmaya yetecek sözcükler tam olarak bulunamaz Hz. Fatıma’nın özelliklerinin bir kısmına değinmekle yetineceğim. Hz. Fatıma kadınların ilim ve irfanda her daim öğrenmeye açık olmalarını öngörmüştür. Bunu ilk olarak kendi hayatında uygulamıştır. O ilmi ilk önce peygamber efendimiz tarafından onunla beraber eşi Hz. Ali’den öğrenmiştir. Kadın olarak tüm görevlerini yerine getirirken çocuklarını ve etrafındaki insanları eğiterek faydalı olmaya çalışmıştır. O ilim ve irfanı yayma hususunda gösterdiği çaba ve azimle hadis ravilerinden ve nebevi sünneti doğru bir şekilde aktaranlardan olmuştur. Hz. Fatıma (s.a) ilim madeni olan Ehl-i Beyt’tendir; Ehl-i Beyt İmamlarının anasıdır. İlmi erdemi alemlere rahmet olan, ilmi Allah’ın sonsuz ilmine dayanan babası Allah Resulü’nden (s.a.a) almıştır. O Ehl-i Beyt ki, “İster doğuya gidin ister batıya; biz Ehl-i Beyt’ten kaynaklanmayan bir ilim bulamazsınız” buyurmuşlardır. O Ehl-i Beyt ki, “Bizden öne geçmeyin helak olursu- nuz”, “Bize öğretmeye kalkışmayın...” buyurmaktadırlar. Vahiy evinin kızı, babası Allah Resulü’nden aldığı ilimle za1- el-Emali, Şeyh Saduk, s.99–100; Beytü'l-Ahzan, s.31; Biharu'lEnvar, c.43, s.172–173 371 manının insanlarını aydınlatıyor, onları cehalet karanlığından kurtarıp nura çıkarıyordu. Bununla da insanlar arasında kadının ilim ve alemde nasıl zirveye ulaşabileceğini gösteriyor: Bir kadın, Hz. Fatıma’nın (a.s) yanına gelip şöyle dedi: “Benim zayıf bir annem vardır; onun namazıyla ilgili soruları vardır; cevaplarını sizden öğrenmem için beni buraya gönderdi.” Hz. Fatıma onun bir sorusunu cevaplandırdı. O başka bir soru sordu; Hz. Fatıma (a.s) onu da cevaplandırdı; böylece on soruya kadar sordu ve cevaplarını aldı. Bunun üzerine çok soru sorduğu için utanarak şöyle dedi: “Size fazla zahmet vermiş olmayayım, ey Allah’ın Resulü’nün kızı.” Hz. Fatıma şöyle buyurdu: “Ne kadar sorun varsa, hiç çekinmeden sor. Acaba bir adam, ağır bir yükü, bir gün boyunca, bir damın üzerine çıkarmak için bin dinar karşılığında kiralanırsa, bu iş ona zor gelir mi?” O kadın hayır dedi. Hz. Fatıma şöyle devam etti: “Öyleyse bilmelisin ki ben senin her sorunun cevabını vermek karşılığında, yerle Arş’ın arasını dolduracak inciden daha fazla bir mükafatla karşılaşacağım için, bu iş bana zor gelmemelidir.”(1) İmam Cafer Sadık (as) peygamber efendimizin şöyle buyurduğunu naklediyor: Cebrail, Allah Resulüne (s.a.a) şöyle arzetti: “Bu kız, yeryüzünde “Fatıma” ismiyle isimlendirildi, zira ashabını cehennem ateşinden koruyacaktır.” Yaşadığı dönemde büyük şehirlerde bile okuma yazma oranı çok az iken o bu konuda diğerlerine örnek olmuştur. Peki günümüzde bunun sağlanabildiğini görebiliyor muyuz? Doğu-batı ayrımı yapmaksızın kız çocuklarına eğitim alanında yeterli destek ve değerin verilmediği tüm insanların ortak görüşüdür. Bunu sadece eğitimle de sınırlayamayız. Hz. Fatıma’nın yaşadığı dönemde kız çocukları cehalet ve ba1- Bihâr-ül Envâr, C.2, S.3. 372 tıl inançlar sonucu öldürülüp mezarlara konulurken bugün bunun yaşanmadığı dillendirilebilir mi? Bunu açıkça yapmıyorsak dahi dolaylı yollarla hala kızlarımızı, kadınlarımızı yaşam haklarını yok sayarak, onları köleleştirmeye çalışarak, şiddet ve işkence kullanarak yaşam haklarını ellerinden alıyoruz. Fakat Hz. Fatıma’ya ilk olarak Allah-u Teala ve daha sonra da Peygamberimiz tarafından kız çocuğu oluşunun güzellik ve erdemleri ile ilgili birçok öncelikler verilmiştir. Peygamber efendimiz kızı Hz. Fatıma’ya çok değer verir, sırlarını onunla paylaşır ona ikramlarda bulunurdu. Aişe validemizden şöyle rivayet edilmiştir: “Allah Resulü (s.a.a) yeryüzünde kadınlar arasında en çok Fatıma’ya değer verirdi.” Peygamberimizin, kızına vermiş olduğu değeri onun bir kız olmasına rağmen özelliklerinin nasıl ayırt edici olduğunu anlatan Aişe validemizden diğer bir rivayet de şöyledir: “Babası dışında, Fatıma’dan daha doğru sözlü birini görmedim.“ Konuşması vahye dayanan ve Allah rızası dışında tek kelime bile söylemeyeceği Kur’an-ı Kerim’in buyrukları ile doğrulanan Peygamberimizin bu buyruğuyla da Hz. Fatıma’nın bir kadın olarak kainatın efendisi Resul-i Kibriya’nın (s.a.a) gözünde ne kadar değerli olduğu, sözünün, davranışlarının ne kadar mükemmel ve takdire şayan olduğu ortaya konmuş, hem yaşadığı tarih içerisinde hem de günümüzde kamil kadının örneğini sergilemiştir. Peygamber efendimiz şöyle buyurmaktadır: “Fatıma benim bir parçamdır. Gerçekten de Fatıma emsali ve benzeri olmayan biridir.” Sahih-i Tirmizi’de (c.2 s.319) Resulullah’ın zevcesi Aişe’den şöyle nakletmiştir: “Fatıma, Allah Resulü’nün (s.a.a) yanına geldiğinde, Allah Resulü yerinden kalkıp ona doğru gider ve onu öpüp kendi yerinde oturturdu. Peygamber (s.a.a) de onun yanına geldiğinde, Fatıma yerinden kalkar, onu öper ve oturduğu yere oturturdu.” 373 Ebu Davud, kendi Sahih’inde Resulullah’ın (s.a.a) hizmetçisi Sevban’dan, şöyle naklediyor: “Resulullah (s.a.a) yolculuğa çıktığında, ailesinden en son görüştüğü kimse Fatıma (a.s) idi ve yolculuktan döndüğünde ilk uğradığı kimse Fatıma (a.s) idi…” Yine Resulullah (s.a.a) buyurmuştur ki: “Eğer iyilik ve güzellik bir şahıs olmak isteseydi, o mutlaka Fatıma olurdu; oysa Fatıma ondan daha üstündür. Kızım Fatıma soy, yücelik, keramet ve bağış bakımından yeryüzündeki insanların en üstünüdür.”(1) Allah Resulü (s.a.a) biricik kızına bunca değer vermektedir. Peygamber Efendimiz bu buyruk ve davranışlarıyla bir yandan kadınların toplumda ne kadar önemli bir rolü olduğunu ortaya koyarken diğer yandan Hz. Fatıma’nın Allah-u Teala ve Peygamber Efendimizin nezdindeki yüce değerini anlatmaktadır. Allah Resulü (s.a.a) kadına değer verilmeyen, kadın insandan sayılmayan, sadece erkeklerin hizmetinde bir meta olarak, hatta bir ar ve utanç vesilesi olarak algılanan bir zamanda Hz. Fatıma’ya verdiği değerle kadının toplumda ne kadar önemli bir varlık olduğunu anlatmaktadır. Hz. Fatıma’nın değeri Peygamber efendimizin ona göstermiş olduğu değer Hz. Fatıma’nın kişisel karakter ve özelliklerinden ve belirgin niteliklerinden kaynaklanmaktadır. Hz. Fatıma’nın (s.a) öne çıka belirgin özelliklerinden biri de onun fedakarlığıydı. Bütün güzelliklerde diğerlerini kendinden öne geçiriyordu. Bunun en bariz örneğini İnsan Suresinde görmekteyiz. Kendisi, ailesi, çocukları şiddetle ihtiyaç duyduğu bir yiyeceği diğerlerine vererek onları kendilerin- den öne geçiriyor ve kendisi üç gün boyunca su ile iftar ede- rek aç kalıyorlar. Bu olayın peşinden İnsan Suresinin o mübarek ayetleri nazil olarak şu şekilde övüyor: 1- Feraid'us- Simtayn, c. 2, s. 68. 374 “Kendi canları çektiği halde, yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler.”(1) Sonra güzel bir hareketle yaptığı bu fedakarlığın ihlasın zirvesinde olduğunu göstererek insanlara başka bir ders daha veriyor. Amalleri zirveye ulaşması ve değer kazanması için Allah için olması, başkası için yapılmaması; Allah için yapılmış olduğu için de başkasından bir karşılık beklenmemesi gerektiğini vurguluyor: “Biz size, ancak Allah rızası için yediriyoruz; sizden ne bir karşılık istiyoruz, ne de bir teşekkür.”(2) Çoğu insanlar birçok güzel hareket ve davranışta bulunabilirler. Ama bu amelleri karşısında maddi veya manevi bir beklentileri vardır. Esasen yapılan güzel amele karşı duyarsızlık insanlar arasında erdemsizlik ve nankörlük bilinmektedir. İnsanların yaptıkları güzel bir amel karşısında karşı taraftan bekledikleri en küçük şey “teşekkür ”dür. Hiçbir zahmeti ve masrafı olmayan bir kelime; bir davranış. Ama Hz. Fatıma’nın (s.a) bu kadarcık bir beklentisinin bile olmadığını, her şeyin yalnız ve yalnız Allah’ın rızası için olması gerektiğini vurguladığını görüyoruz. İşte bu nedenledir ki Efendimizin nurlu buyruğunda, “Fatıma’nın rızası Allah’ın rızası, Fatıma’nın gazabı Allah’ın gazabıdır” geçtiğini görmekteyiz. Fatıma (s.a) sadece ve sadece Allah’ın rızası için bir şey yapar. O’nun razı olmayacağı hiç bir şeyi yapmaz. Fatıma (s.a) sadece Allah’ın hoşnutluğunu ister, karşılığını Allah’tan bekler. Kulların vereceği karşılıkların kalıcı olmadığının farkındadır Fatıma. Onun için “Müslüman zeki ve akıllıdır” buyruğu gereğince akıllıca bir harekette bulunarak bu amelin kalıcı olması için Allah Teala ile muamele 1- 1- İnsan, 8. 2- 2- İnsan, 9. 375 yapar, O’nu muhatap alır. Çünkü O’nun verdiği şeyin kalıcı olduğunun farkındadır: “Allah için olan kalıcıdır.” Yine Hz. Fatıma’nın insanı hayrete düşüren diğer bir feda- karlığını da İmam Hasan (a.s) dilinden duymaktayız: “Cuma gecesi annem Fatıma (a.s) mihrapta durup ibadete koyul- muştu, şafak atıncaya kadar hep rüku ve secde halindeydi; mümin erkek ve kadınların ismini zikredip onlar için çok dua ettiğini, fakat kendisi için Allah’tan bir şey istemediğini gördüm. Bunun üzerine anneme; “Ey anne! Neden diğerlerine dua ettiğin gibi kendin için de dua etmiyorsun?” dedim. Buyurdular ki: “Evladım! Önce komşu sonra insanın kendisi.”(1) Böyle bir ideal toplumun oluştuğunu düşünelim. Fedakar toplum. Komşusunu kendinden öne geçiren bir toplum. Böyle toplumda kötülük namına bir şey kalabilir mi, böyle bir toplumda çirkinlik barınabilir mi?! Bu fedakar toplumda güzellikten başka bir şey beklenebilir mi? Hangi temiz fıtrat bu toplumun özlemini çekmez. Kim böyle bir toplum için can vermez? Hz. Fatıma (s.a) her eylem ve söylemiyle gerçekten en mükemmel örnek, en mükemmel öğretmendir. Kendisi yaşayarak, uygulayarak, anlatarak görsel ve duysal bir şekilde ders veriyor topluma. O adeta yaşayan bir Kur’an’dır. Bir insan bunun ötesinde ne olabilir ki başka?! Hz. Fatıma’nın (s.a) bir seçkin özelliği de züht ve takvasıdır. İmam Cafer Sadık’tan (a.s) ve Cabir b. Abdullah el-Ensarî’den şöyle rivayet edilmiştir: Allah Resulü (s.a.a), Fatıma’nın kalın bir elbise giydiği halde el değirmeniyle un öğüttüğünü ve aynı zamanda da çocuğunu emzirdiğini görünce gözleri doldu ve “Kızcağızım! Dünyanın acısına, ahiretin tatlılığının girişi olarak bunlara 1- Biharu'l-Envar, c. 43, s. 81 376 dayan.” buyurdu. Fatıma dedi ki: “Ey Allah Resulü! Nimetlerinden dolayı Allah’a şükrediyorum.” Bunun üzerine, Allah Teala şu ayeti indirdi:(1) “Ve elbette yakında Rabbin, sana öyle şeyler verecek ki, sonunda razı olacaksın.”(2) “Ve şüphe yok ki onların hepsine de vaat edilen yer, ce- hennemdir. Orasının yedi kapısı var, her kapıya da onlar- dan bir kısmı ayrılmıştır.”(3)ayeti indiğinde, Allah Resulü (s.a.a) yüksek sesle ağlamış, ashap da Peygamber ’in ağlaması üzerine ağlamıştı; ama Cebrail’in ne getirdiğini bilmiyor ve (Allah Resulü’nün -s.a.a- heybetinden) kimse de konuşmaya cüret edemiyordu. Allah Resulü’nün (s.a.a), Fatıma’yı (s.a) görünce sevindiğini hatırlayan Selman, hemen olayı anlatmak için Fatıma’nın (s.a) evine gitmiş ve onun, birçok yeri hurma lifleriyle yamalı yün bir cübbe giymiş olduğu hâlde arpa öğüttüğünü ve “Allah katındaki, daha hayırlıdır ve daha sürekli.”(4)dediğini duymuştu. Selman, Cebrail’in vahiy getirdiğini ve Allah Resulü’nün (s.a.a) de bundan etkilenerek ağladığını Fatıma’ya (s.a) bildirir. Hz. Fatıma (s.a) yerinden kalkarak yamalı cübbesini bürünür ve hareket eder. Selman (bunu görünce çok üzülür ve) şöyle der: Ne de üzücüdür, kisra ve kayser kızları ipek giysiler giyer- ken Muhammed’in kızı on iki yeri hurma lifiyle yamalı yün cübbe giysin! Fatıma (s.a), Allah Resulü’nün (s.a.a) huzuruna vararak selâm takdim ettikten sonra şöyle arz eder: 1- Bihar, c.43, s.85–86; Menakıb, Şehraşub, c.3, s.120; Muntehe'l-Âmal, s.161; Beytü'l-Ahzan, s.24 2- Duhâ Suresi, 5 3- Hicr Suresi, 43–44 4- Kasas Suresi, 60 377 Babacığım! Selman benim giydiğim elbiseye hayret etmektedir; oysaki seni seçen Allah’a andolsun ki, beş yıldır (ben ve Ali) bir koyun postundan başka bir şeye sahip değiliz. Gündüzleri onun üzerinde devemize yem veriyoruz, geceleri ise yatak olarak kullanıyoruz. Yastığımız ise, hurma lifleriyle doldurulan bir başka deri parçasıdır! Allah Resulü (s.a.a) şöyle buyurur: Selman! Benim kızım (Allah’a doğru) yol alanların öncüsüdür. Hz. Fatıma (s.a) arz eder ki: Babacığım! Canım feda olsun sana, ağlamanızın nedeni nedir? Allah Resulü (s.a.a), Cebrail’in indirdiği ayetten haber verince, Fatıma (s.a) öyle ağlar ki, yere yığılır ve devamlı şöyle derdi: Eyvahlar hâline...(1)(1) olsun! Cehennem ateşine düşenin vay Hz. Fatıma (s.a) ibadette de erkeklerden geride kalmamış, onlardan öne geçmiş, insanların gözleri uykudayken o ibadet mihrabında bir dolunay gibi parlamıştır. İmam Cafer Sadık’a (a.s) soruldu: “Fatıma’nın (a.s), Zehra (parlayan) olarak adlandırılış nedeni nedir?” İmam (a.s) buyurdu: Çünkü o, mihrabında ibadete durduğu vakit onun nuru, yıldızların yeryüzü ehlini aydınlattığı gibi gökyüzü ehlini aydınlatırdı.(2) Bir başka rivayet de şöyledir: Fatıma, namaz ve ibadetle meşgul olduğu zaman çocukların1- Reyahinu'ş-Şeriat, c.1, s.148; Beytü'l-Ahzan, s.28–29 2- Biharu'l-Envar, c.43, s.12; Maani'l-Ahbar, s.64 (1379 Tahran basımı); İlelü'ş-Şerâyi, s.173 (Kum, Tabatabaî matbaası basımı) 378 dan biri ağlayacak olsaydı, beşiğin hareket ettiği görülürdü ve böylece bir melek onu sallardı.(1) İmam Muhammed Bâkır (a.s) şöyle nakleder: Allah Resulü (-s.a.a-) bir iş gereği Selman’ı, Fatıma’nın (a.s) evine göndermişti. Selman diyor ki: “Gidip evin kapısında durdum ve selâm verdim. Evden Kur’ân okumakta olan Fatıma’nın (a.s) sesi geliyordu ve el değirmeni de -un öğütmek için genellikle evlerde bulunan- Fatıma’dan (a.s) uzak bir yerde dururken kendi kendine dönüyordu...(2)(2) Toplumda ahlak ve erdemlerin yok olmaya yüz tuttuğu, kadın-erkek ilişkilerinin yozlaştığı bir dönemde Hz. Fatıma’daki yüksek ahlak bir kez daha kadınlara örnek teşkil etmiştir. Hz. Fatıma (s.a) iffetin de zirvesindeydi. İmam Musa b. Cafer (a.s), babalarından nakille Müminlerin Emiri Ali’den (a.s) şöyle rivayet eder: Gözleri görmeyen biri, Fatıma’nın evine girmek için izin istedi. Fatıma bir köşeye çekildi. Allah Resulü (s.a.a), Fatıma’ya şöyle buyurdu: “O görmüyordu. Seni görmediği hâlde ne- den bir köşeye çekilip kendini sakladın?” Fatıma dedi ki: “O beni görmüyordu, ama ben onu görüyordum ve ayrıca kokuyu alabiliyordu.” Bunun üzerine Allah Resulü (s.a.a): “Şahadet ederim ki sen, benim tenimin paresisin.” buyurdu.(3) Hz. Fatıma, kimsenin hakkında gıybet etmemesiyle insan- larla ilgili kötü niyetli olmamasıyla her daim yumuşak 1- Biharu'l-Envar, c.43, s.45; Menakıb, Şehraşub, c.3, s.116 2- Biharu'l-Envar, c.43, s.46; Menakıb, Şehraşub, c.3, s.116 3- Biharu'l-Envar, c.43, s.91; Reyahinu'ş-Şeriat, Şeyh Zebihullah Mehallatî, c.1, s.216 (İslâmiyye basımı, Tahran); Muntehe'l-Âmal, s.161 –162 379 huylu, temkinli, iffetli bir kadın olarak kadının ahlak anlayışını göz- ler önüne sermiştir. Günümüz kadınlarının modern yaşamı batılılaşma olarak algılamaya başladığı toplumuzda Hz. Fatıma’nın ahlak anla- yışının bir kez daha incelenmesi ve hatırlanılması gerekmek- tedir. Peygamber efendimizin Hz. Fatıma’ya söylediği şu söz onun hayatının temel prensiplerinden biri olmuştur. “Ey Fatıma! Ebedi nimetlere kavuşabilmen için dünya hayatının acılarına karşı sabret.” Hz. Fatıma (s.a) yaşadığı acılar sıradan insanların yaşadığı acıların çok daha ötesindeydi. Hz. Fatıma (s.a) o ağır ve ta- hammül edilmez sınavlardan da başarıyla geçmiştir. O, sade bir hayata razıydı. Yaşadığı sıkıntılara göğüs gerip sabırla babasının vaat ettiği ebedi nimetlere kavuşmayı amaç- lamıştır. Peki biz kadınlar Allah yolunda, hak ve hakikat uğ- runda bu sabır ve metanetin ne kadarına sahibiz? Hz. Fatıma (s.a) Müslümanlar ile putperestler arasındaki savaşın ağır koşullarında dünyaya gelmiş, Müslüman olarak Allah Resulü’ne teslim olan müminlerle birlikte müşriklerin uyguladığı ambargo ve yatırımlar, iktisadî kuşatma ve kısıtlamalar, maddi ve manevi baskı ve savaşlar içerisinde bulunan ve bunları bire bir yaşayan Hz. Fatıma (s.a) Peygamberimizden cihat duygusunu tamamen öğrenmişti. Peygamber efendimiz onun acılarını hafifletmek ve direncini artırmak için, “Ağlama kızım, Allah senin babanı koruyacak ve onun din ve risalet düşmanlarına karşı muzaffer kılacaktır.” buyurarak kızına sabır ve mücadele ruhunu aşılamıştır. Günümüz kadınları zor savaş koşullarında yaşamasa dahi herhangi bir zorlukta aciz ve muhtaç birey gibi gösterilerek onlara karşı ikinci insan muamelesi yapılırken Hz. Fatıma’nın cihat zamanı bile bir kadının neler yapabileceğini hayatında yaşayarak göstermiştir aslında. 380 Hz. Fatıma’nın kadın olarak bu kadar sevilmesinin sırrı nedir? Bu sırrın mevcut birçok nedeni vardır. Ama söylenebilecek en güzel söz Kevser suyunun Hz. Fatıma için var olmasıdır. Yazımız sürecinde Hz. Fatıma’nın günümüz kadınlarına ve gelecek kuşaklardaki kız çocuklarımıza nasıl örnek teşkil edebileceği hakkında küçük bir metin oluşturmaya çalıştık. Bunları yaparken kadınların toplumda birey olarak var olmaları gerektiği üzerinde durmayı amaçladık. Her zaman kadınların toplum ve dünya üzerinde bilgili, bilinçli, hak ve hürriyetinin farkında bireyler olması gereklili- ği göz önünde bulunduralım. O da şudur ki: Toplumları oluş- turan, çocukları yetiştiren, onların zihinlerini şekillendiren ilk dünyevi varlık kadındır. Kadınlarımız kendilerini ne kadar önemser ve yetiştirirlerse kendilerine Hz. Fatıma’yı örnek alıp hareket ederlerse yeni nesillerde bunun devamı olacaktır. 381 BABASININ SIRRI: FÂTIMA HAZRETLERİ Gülgûn UYAR(1) Evlâd, babasının sırrıdır buyuruyor Peygamber Efendimiz. Şüphesiz Fâtıma Anamız’da da Babasının sırrı zuhûr etmiştir. Bu sır onu, Allah’ın tertemiz kılmayı murâd ettiği Ehl-i beyt’in bir ferdi eylemiştir. Zira Nübüvvet hânesinin evlâdı olmak demek kıyâmete dek sürecek siyâdetin bir rüknü olmak demektir. Fâtıma Hazretleri, Muhammed Âl’inin vâlide- si olan bir soy-anasıdır. Ümmetin şehâdeti ile mâlumdur ki, Resûl-i Ekrem Efendimiz, hem Fâtıma Hazretlerini hem de torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’i cennetin ehlinin seyyidleri olarak nitelemiştir. Dolayısıyle bu ilan da göstermektedir ki Resûlullâh’ın Ehl-i beyti, iki cihânın da seyyidleridir. İşte bu siyâdet, Fâtıma Hazretleri ile varlığa bürünmüş bir nebevî âl sırrıdır. Fâtıma Hazretleri’nin vilâdeti, risâletin başlangıcına yakın bir tarihti. Kureyş’in Kâbe’yi yeniden inşâ ettiği sene dünyayı teşrîf etmiş olduğu söylenir. Müşrikler, bu inşâ sırasında Hacerü’l-esved’i yerine yerleştirme vazifesini, gönül huzuru ile Hz. Muhammed’e teslim ederken, O’nu Emîn olarak vasıflandırmışlardı. Bu vasıf Hz. Peygamber ’in yüce ahlâkının ayrılmaz bir parçasıdır ve bu vasfın bir nümûnesi Fâtıma Hazretleridir. O, babasının emînidir. Babası onu, ilk olarak 1- Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, [email protected]. 382 ateşten emîn kıldı; cehennem azabından uzak anlamında ona Fâtıma ismini verdi. Hazret-i Peygamber “Kızımı, Fâtıma diye adlandırmamın tek sebebi, Allah’ın onu ve onu sevenleri Cehennemden uzak tutacağı hakîkatidir” ifadesiyle, bu mânayı açıklar. Bu isimle Fâtıma, tertemiz bir ahlâka erdi; yüz aydınlığının kuvveti sebebiyle ‘zehrâ’ ve Allah’a kurbiyyetine, iffetine binâen de ‘betûl’ idi. Fâtıma ismi, Peygamber soyunun nesilden nesile naklolan bir zenginliği idi aynı zamanda. Öyle ki Resûlullah “Ben Fâtımalar’ın evlâdıyım”, buyurmuştur. Zira Cenâb-ı Peygamber ’in büyük annesi ile Hazret-i Hatîce ve Hazret-i Ali’nin annelerinin adları da Fâtıma’dır. Bu söyleyiş şekli Ehl-i beyt arasında devam edecek, Hazret-i Hasan ve Hüseyin de “Fâtı malar’ın çocuğu” olarak anılacaktır.1 Oğullarına nisbetle ‘Ümmü’l-Haseneyn (Hasan ve Hüseyin’in annesi)’ künyesi ile hitap edilen Fâtıma Vâlidemiz’in, şeref pâyesi niteliğindeki diğer künyesi ise ‘Ümmü Ebîhâ (ba- basının annesi)’dır. Hazret-i Fâtıma, Hazret-i Peygamber’e en çok benzeyen kişi olması hasebiyle bu künye ile tavsîf edil- miştir. Fâtımaların çocuğu ifadesinde zikredildiği gibi, anne- si yerinde olup Resûlullâh’ı büyütüp yetiştiren amcası Ebû Tâlib’in hanımı ve Hz. Ali’nin de annesi Fâtıma bint Esed’in hatırası ile özdeşleştirilerek bu künyenin vücûd bulduğu dü- şünülebilir. Ancak şu husus bir gerçektir ki ömrü, nübüvvet yılları ile yaşıt olan Fâtıma Hazretleri bir an bile Babasından ayrı hayat sürmemiştir ve bu müşfik birliktelik ve babası nez- dindeki mümtaz mevkii, Resûlullah’ın kızı Fâtıma’ya bu lâtif hitâbı bahşetmiştir. Şecaat Sırrı Fâtıma Hazretleri, tebliğ sürecini birebir yaşayarak tecrübe etmiştir. Bu safha içerisinde, sarsılmaz bir iman neşvesiyle hakiki bir mü’mini şahsında temsil etmiştir. Mekke döneminin 383 acımasız sosyal ortamının baskıcı, alaycı ve tahrikkâr işkence uygulamalarını bizzat tatmıştır. Küçük yaşına ve kız çocuğu olmasına rağmen, Cenâb-ı Peygamber ’e yönelen müşrik sataşmaların karşısında fiili ve sözü ile korkusuzca kendisini siper etmiştir. Söz konusu hâdiselerden birisi Kâbe’de meydana gelmişti. Hazret-i Peygamber tek başına namaz kılıyordu. Müşrikler ise oturdukları yerden müstehzî bir tavırla onu izliyorlardı. O sırada Ebû Cehil’in teklifi üzerine Ukbe b. Ebû Muayt, ölmüş bir devenin yavru yatağını getirip secdede bulunan Hazret-i Muhammed’in omuzlarının arasına yerleştirdi. Müşrikler alay ederek eğlenirken olayı görenlerden birisi Hazret-i Fâtıma’ya haber verdi. Bunun üzerine derhal Kâbe’ye koşup gelen Hazret-i Fâtıma, sevgili babasının sırtındaki necaseti temizlemiş ve bu hakaret karşısında duyduğu üzüntü ile ağlayarak oradaki müşriklere bedduâ etmiştir.2 Mekke döneminde Hazret-i Fâtıma’nın yaşadığı diğer talihsiz hâdise ise Ebû Cehil ile arasında geçmiştir. İslâm’ın günden güne canlanarak intişar etmesi karşısında duyduğu öfkeyi dizginleyemez hâle gelen Ebû Cehil, yolda karşısına çıkan çocuğu yaşındaki Hazret-i Fâtıma’nın yanına gelerek Hazret-i Resûl’e hakaret etmişti. Nâzenîn bir kız olmakla birlikte Hazret-i Fâtıma, bu fütursuz sözler karşısında susmamış, azılı müşrikten korkmamış gerekli cevabı vermiştir. Bunun üzerine daha da kızan Ebû Cehil, Hazret-i Peygamber’in yavrusuna bir tokat vurma cür’etini göstermiştir. Orada hazır bulunan Ebû Süfyân, kendisi de İslâm’ın önde giden düşmanlarından olmakla birlikte bu kadarını hazmedememiş olsa gerek, Hazret-i Fâtıma’ya arka çıkarak yandaşı Ebû Cehil’i sert bir dille kınamış ve kısâsen Hazret-i Fâtıma’nın da ona bir tokat aşketmesini temin etmiştir. Ebû Süfyan’ın bu davranışı Mekke Fethi’nde Hazret-i Peygamber’in ona göstereceği hüsnümuamele ile karşılığını bulacaktır.3 384 Risâletin Hicret sonrası Medine döneminde ise, İslâmiyet’i tebliğ basamaklarında müşriklerle ve ehl-i kitâbla mücadelenin ikinci safhasına geçilmiştir. Bu mücadelede Fâtıma Hazretleri tebliğin öncüsü olarak, Nebiyy-i Ekrem’in beraberinde yine ön safta yerini almıştır. Her zaman Resûlullah’ın yanı başında bu- lunan Hazret-i Fâtıma, Uhud Gazvesi’ne de iştirak etmiş, bu- rada gâzilere yiyecek ve su taşımış, yaralıları tedavi etmişti. Bu savaş esnasında Hazret-i Peygamber’in yan dişlerinden birisi- nin kırılması, yüzünün yaralanması üzerine Hazret-i Fâtıma babasının yüzündeki kanları temizlemeye çalıştı. Kanın din- mediğini görünce bir hasır parçasını yakıp küllerini yüzündeki yaraya bastırmak suretiyle akan kanı durdurmuştu.4 5 Fâtıma Vâlidemiz dürüst ve güvenilir bir şahsiyetti. Hazret-i Âişe, onun Hazret-i Peygamber’den sonraki en doğru sözlü kişi olduğunu söylemektedir. Bu sebeple kimi zaman Ezvâc-i tâhirât’ın bazı meselelerini Resûl-i Ekrem’e iletmek üzere elçi tayin edilirdi. Benzer bir örnek de Mekke’nin fethi öncesinde yaşanır. Kureyş, Hudeybiye muâhedesinin şartlarını ihlâl edince Ebû Süfyân Medine’ye gelerek Hazret-i Peygamber’le aralarını bulması için Hazret-i Fâtıma’dan yardım istemişti; ancak Resûlullâh’ın kızı bu talebi, dirençli tutumu, asil duruşu ile sert bir dille reddetmiştir.6 Hazret-i Fâtıma ve ailesi Resûlullah’ın tevhid mücadele- sine halel getirmeyecek vasıflarla mücehhezdi ve bu yolda O’nun sarsılmaz dayanaklarıydı. Nitekim hicretin dokuzuncu senesinde Medîne’ye gelen Necranlı Hıristiyanlar ile Hazret-i Peygamber arasındaki müzâkereler sırasında mübâhele âyeti (Âl-i İmrân 3/61)7 nâzil olmuş ve görüşmelerin tıkan- dığı noktada Resûl-i Ekrem “Eğer size söylediklerimi inkâr ederseniz, geliniz sizinle mübâhele edeceğim” diyerek kızını, damadını ve iki torununu yanına alarak onlara meydan okumuştur.8 Di385 ğer taraftan Hazret-i Peygamber, koyduğu kuralların uygulanmasında kendi ailesine hiçbir şekilde ayrıcalık tanımamıştır. Abâ Sırrı Kızı Fâtıma Hazretlerinin her hâliyle hem-dem olan Pey- gamber Efendimiz, onu emânet edeceği, birlikte yuva kur- masını onaylayacağı kişi hakkında da son derece hassas dav- ranmıştır. Zira kızını emânet edeceği damadı, bu nikâh ile Resûlullâh’ın neseb sırrına iştirak edecek ve aynı beytin ehli olmakla ayrıca bu vahdet sırrına âgâh olacaktı. O’nun damadı olma şerefini kazanmak sâikiyle önce Haz- ret-i Ebû Bekir, sonra Hazret-i Ömer Hazret-i Fâtıma’ya tâlib olmuşlar, ancak Hazret-i Peygamber bu teklifleri kabul etme- mişti. Sonunda İlâhî işaret gelmiş, Nebiyy-i Zîşân, kızını ema- net edebileceği yegâne kişi olarak tanıttığı Hazret-i Ali’nin bu konudaki talebine müsbet cevap vermiştir. Ki Ali kerra- mallâhu vechehû, hicret yolculuğuna çıkan Resûl-i Ekrem’in emanetlerini sahiplerine teslim ettiği gibi, Hazret-i Fâtıma ile birlikte aile efrâdını da emânet olarak Medîne’ye getirerek Cenâb-ı Peygamber’e kavuşturmuştu. Hazret-i Fâtıma ve Ali’nin düğünleri, 2. yılın Zilhicce ayında (Haziran 624)9 o günün geleneklerine uygun, fakat mütevazî imkânlarla yapıldı. Hazret-i Ali, Bedir Harbi’nde ganimetten payına düşen zırhı, bazı rivayetlere göre de devesini ve bir kısım eşyasını satarak yaklaşık 450 dirhem mehir verdi. Hazret-i Fâtıma’nın çeyizi ise kadife bir örtü, içine hurma lifi doldurulmuş bir deri yastık, iki el değirmeni ve deriden yapılma iki su kabından müteşekkildi. Nikâhları Resûlullah’ın “Allahım sen onları ve soylarını kutlu kıl” duâsıyla kıyıldı. Düğün yemeklerini Hazret-i Peygamber kendi elleriyle hazırladı. Sahâbî Hârise b. Nu’man’ın, Mescid-i Nebevî’ye çok yakın olan bir evini genç evlilere hediye etmesi ise ayrıca sevinç 386 yarattı; böylece Hazret-i Fâtıma ve Hazret-i Ali, baba ocağından ayrılmamış oldular.10 Hazret-i Fâtıma, Hazret-i Ali’nin tek eşi olmuştur. Hazret-i Ali, Mekke’nin fethinden sonra Ebû Cehil’in kızı Cüveyriyye ile evlendirilmek istendiğinde, Peygamber Efendimiz bu duruma râzı olmamış, kızının üzülmesini istemediğini söylemiş ve damadının, ancak Hazret-i Fâtıma’dan boşanırsa bir başka hanımla evlenebileceğini beyân etmiştir.11 Cenâb-ı Peygamber ’in alâkası, sürekli Hazret-i Fâtıma ve ailesinin üzerinde olmuştur. Bir peygamber soyuna mensup olmanın gereklerini yerine getirmeleri, asâlet ve faziletlerini muhafaza etmeleri, ibadetlerini yerine getirmeleri için titizlik göstermiştir. Hazret-i Fâtıma, Ali, Hasan ve Hüseyin’in üzerine hırkasını örtüp “Ey Ehl-i beyt, Allah sizden ancak kiri/ kusuru giderip tertemiz yapmak ister (el-Ahzâb 33/33)” âyetini okuyarak, “Allahım! Bunlar benim Ehl-i beyt’imdir; onları kötülüklerden koru ve kendilerini tertemiz kıl” diye duâ buyurmuştur. Böylece Ehl-i beyt sırrı, Âl-i abâ sırrı olarak kendisini ifşâ etmiştir.12 Kanaat Sırrı Hazret-i Fâtıma ve Hazret-i Ali’nin mes’ûd bir aile hayatları olmuştur. Ufak tefek anlaşmazlıkları ise kısa sürede tatlıya bağlarlardı. Hazret-i Ali, Fâtıma Anamız’a kırıldığı zaman ona bir şey söylemez, onunla hoşnut olmayacağı tarzda konuşmazdı; sadece bir parça toprak alarak başının üstüne koyardı. Hazret-i Peygamber bu toprak parçasını gördüğünde, Hazret-i Fâtıma’ya dargın olduğunu anlar, “Neyin var yâ Ebâ Türâb! Ne olduğunu Allah bilir” buyururdu.13 Hazret-i Peygamber ve Ezvâc-i tâhirât’ın sade ve mütevâzî hayat şartları, Hazret-i Fâtıma ve Ali’nin hânelerinde de geçerli idi. Bu durum yokluktan değil, ihtiyaçtan fazlasına 387 sahip olmamak, olanı bağışlamak itiyâdından kaynaklanıyordu. Hazret-i Peygamber, beytülmaldeki şahsına ait hesabından belli miktarda kızına da hisse ayırırdı14. O günün imkânlarında evlerinde hizmetli çalıştırabilecek konumda olmalarına rağmen Peygamberimiz bu hususta kendi ailesine ve kızına ruhsat vermemiştir. Hazret-i Fâtıma, tek başına ev işlerinin üstesinden gelmekte zorlandığını söylediğinde Nebiyy-i Zîşân kızına otuz üçer kere Subhânallah, Elhamdülillah ve Allâhüekber diyerek tesbîh etmesini ve sonunda da “Lâ ilâhe illallâhu vahdehû lâ şerîke leh, lehü’l-mülk ve lehü’l-hamd ve hüve alâ külli şey’in kadîr” şeklinde duâ etmesini tavsiye ve tenbîh etmiş, bu sözlerin istediği hizmetliden daha hayırlı olduğunu buyurmuştur.15 Böylece Resûl-i Ekrem’in yüce ah- lâkının bir parçası olan kanaat özelliği de, Fâtıma aynasının sırrı olmuştur. Muhabbet Sırrı Hazret-i Peygamber, kızı Fâtıma’ya derin bir muhabbet besler ve her vesile ile sevgisini izhâr ederdi. Fâtıma’yı gözünden sakınır, kimsenin onu üzmesine müsaade etmezdi. Âlemlerin Efendisi sık sık “Fâtıma benden bir parçadır, onu hoşnûd eden her şey beni memnûn eder. Onu üzen her şey de beni üzer ” düstûrunu hatırlatırdı.16 Hazret-i Fâtıma, zâhiren ve bâtınen babasına benzetildiği güzel vasıflara sahip bir evlâttı. Resûlullah onu görünce sevinir, ayakta karşılar, elini tutarak yanaklarından öper, iltifat edip yanına veya kendi yerine oturturdu. Babası kendi evine gelince Hazret-i Fâtıma da onu aynı şekilde karşılar ve ağırlardı. Hazret-i Peygamber sefere giderken aile efrâdından en son Fâtıma ile vedâlaşır, seferden dönünce de ilk olarak onunla görüşürdü. Hazret-i Fâtıma, güzel ahlâkı, zühd ve takvâsı sebebiyle Resûl-i Ekrem’in teveccühüne mazhâr oldu. 388 “Bana melek gelerek Fâtıma’nın cennet hanımlarının efendisi olduğunu müjdeledi” ifadesinde olduğu gibi, “İnsanlık âlemine şeref olarak şu dört kadın yeter: Îsâ’nın annesi Meryem, Firavun’un iman eden karısı Âsiye, benim eşim Hatîce ve benim kızım Fâtıma” beyânı da, Hazret-i Fâtıma’nın rüchâniyetini ilan etmektedir.17 Risâlet vazifesinin tamamlandığını bilen ve son günlerini idrak etmekte olduğunu anlayan Hazret-i Peygamber, baba şefkatiyle kızını bu ayrılığa hazırlamıştı. Rahatsızlığı esnasında Hazret-i Fâtıma’nın kulağına eğilerek, o sene Cebrâil Aleyhisselâm’ın Kur ’ân-ı Kerîm’i mukâbele etmek üzere iki kere geldiğini ve bunun, vefatının yaklaştığına bir işaret olduğunu fısıldadı. Kızının son derece kederlendiğini ve ağladığını gö- rünce de ailesinden ilk olarak onunla kavuşacaklarını haber verdi. Bu haberi bir müjde kabul eden Hazret-i Fâtıma’nın hüznü yerini sevince bırakmıştır. İrtihâl-i Nebevî üzerine Hazret-i Fâtıma “Ey Tanrısının emr ü fermânı kendisine erişen babacığım! Senin mevt haberini Cibrîl Aleyhisselâm’a duyuralım” diye nidâ eder. Hazret-i Fâtıma’nın bundan sonraki günleri babasına duyduğu tahassür ile geçmiştir.18 Nebiyy-i Ekrem’in âlem-i bekâya irtihâlinden bir müddet sonra Hazret-i Fâtıma rahatsızlandı. Belli bir süre tedavi gördü. Hazret-i Peygamber ’in müjdelediği gibi O’na kavuşacak olmanın sürûruyla 3 Ramazan 11 (22 Kasım 632) tarihinde Salı günü, 29 yaşlarında ebedî âleme göçtü. Nübüvveti karşıladığı gibi Nebî’yi uğurlamış ve tez vakitte ona kavuşmuştur. Mübârek nâşını Hazret-i Ali, Hazret-i Ebû Bekir’in hanımı Esmâ bint Umeys ve Selmâ gaslettiler. Cenazesi kendi vasiyeti uyarınca, o zaman ilk defa tatbik edilen bir usulle üst kısmı kapalı bir şekilde tabut içinde taşındı. Cenaze namazını Hazret-i Ali (veya Abbâs b. Abdülmuttalib) kıldırdı. Vasiyeti üzerine gece, Hazret-i Ali, Abbâs ve oğlu Fazl tarafından Cennetü’l-Bakî‘da sırlandı.19 389 Fâtıma’nın ömrü asr-ı saâdettir. Ahlâkı nübüvvetin aynasıdır. Hazret-i Fâtıma’nın vazgeçilmez bir parçası olduğu Ehl-i beyt’i sevmek, Peygamberimiz’in bizlere vasiyetidir.20 Bu vasiyet, Resûlullâh’ın aşıladığı meveddet/muhabbet sırrıdır. Sonnot 1- Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, I-II, 5. bs., İstanbul 1990, I, 467. 2- Buhârî, “Vudûv‘”, 69. 3- Hamidullah, I, 99. 4- Buhârî, “Vudû‘”, 179; Öztürk, s. 96. 5- İbn Hişâm, es-Sîretü’n-nebeviyye, thk. Mustafa esSakkâ ve dğr., I-IV, Beyrut ts., III-IV, 100. 6- Müslim, “Fezâilü’s-sahâbe”, 83; İbn Hişâm, III-IV, 396. 7- Âl-i İmrân 3/61: “Artık sana ilim geldikten sonra kim seninle onun hakkında çekişirse de ki: Gelin oğullarımızı ve oğullarınızı, kadınlarımızı ve kadınlarınızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım, sonra dua ve niyaz edelim de Allah’ın lânetini yalancıların üstüne okuyalım” 8- Müslim, “Fezâilü’s-sahâbe”, 32; Mustafa Fayda, “Hz. Muhammed’in Necrânlı Hıristiyanlarla Görüşmesi ve Mübâhele”, İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi, 2 (1975), s. 143-149. 9- Taberî, Târîhu’r-rüsûl ve’l-mülûk, thk. Muhammed Ebü’l- Fazl, I-XI,Beyrut ts., II, 410. 10- Tecrid, VI, 397. 11- Buhârî, “Fezâilü ashâbi’n-nebî”, 16. 12- Müslim, “Fezâilü’s-sahâbe”, 32, 61; Buhârî, “Teheccüd”, 578. 13- Buhârî, “Salât”, 276; Müslim, “Fezâilü’s-sahâbe”, 38; 390 İbn Hişâm, es-Sîretü’n-nebeviyye, I-II, 600. 14- İbn Hişâm, III-IV, 351, 352. 15- Buhârî, “Fezâîlü ashâbi’n-nebî”, 9. 16- Müslim, “Fezâilü’s-sahâbe”, 94. 17- Yaşar Kandemir, “Fâtıma”, DİA, XII, İstanbul 1995, s. 220; Yaşar Nuri Öztürk, Kadınlık Âleminin Sultanı, İstanbul 1982; Hacı M. Cemal Öğüt, Fâtımatüzzehrâ, İstanbul 1970. 18- Buhârî, “Fezâilü ashâbi’n-nebî”, 12; Müslim, “Fezâiü’s-sahâbe”, 97; Taberî, II, 291. 19- Taberî, III, 240; Öztürk, 117, 142. 20- Müslim, “Fezâilü’s-sahâbe”, 36, 37. 391 ÖNCÜMÜZ BİR PEYGAMBER KIZI Halime UYALAN-İlahiyatcı Toprak, üstünü verimli, renkli bereketli kılmak için nasılki tohuma muhtaçsa toplumlarda geleceklerini imanlı üretken, ahlaklı insanlarla devam ettirebilmek için örnek insanlara sahip olmalıdırlar. İslam ümmeti bu açıdan çok zengindir. Başta peygamber olmak üzere onlara iman etmiş, vahiy ile terbiye olmuş nice kadınlar, erkekler, iyi ve güzelliğin temsil- cisi şahsiyetler ümmeti şereflendirmişdir. Bizler 1975 kuşağı olarak İstanbul’da birbirimizle tanış olmuş insan olmanın genç olmanın mümin olmanın sorumluluğunu kuşanmış bu yolda bir şeyler yapmaya çalışırken güzel bir grup oluşturmuştuk. Tamamen sivil, emir komuta zinciri olmayan birbirine karşı müslüman kardeşine olan hukuku çerçevesinde sorumlu olan bir topluluk herkesin bir ötekini bildiğini, öğrendiğini taşıdığı, birlikte sevinip beraber kaygı- landığı, beraber üzüldüğü bir birliktelik. Kitapların elden ele dolaşarak okunduğu evlerin okul olduğu, bazı temel eserlerin ortak olarak satın alındığı, günlük haberlerin ve dünyada olan olayların, yürüyen siyasetin eko- nominin sosyal olayların, kritiğinin yapıldığı toplantılarda si- mitlerin çayların bulunduğu masaya otobüs bileti ve telefon jetonu atılan kutular konur ihtiyacı olanın almasına imkan hazır edilir bazen bu kutulara bozuk para kutusu ilave edilirdi 392 Sanki herkes birbiri için iyilik yapmakta sorun çözmekte yarışırdı. Biri üniversiteye mi hazırlanacak hep beraber dersler taksim edilir ve o arkadaş imtihana büyük bir gayret ve samimiyetle hazırlanırdı. Bu emek öylesine heyecanla ifa edilirdi ki bugün değme dersanelerden elde edilemeyen sonuçlar ve başarılar elde edilirdi birimizin kardeşi lise imtihanlarını dışarıdan mı veriyor aynı şevkle yardımcı olunur, öğrenci sevgi ilgi çemberinde ne olduğunu anlamadan başarıyı elde ederdi. Kuran öğrenmek isteyenlere aynı özenle evlerine kadar gidilir ya da camide buluşularak Kuran öğretilirdi. Bir de aniden gelen düğün nişan haberleri olurdu. Hazırlık lazım kıyafetler dikilir merasim için programlar hazırlanır, düğün töreni ve misafirler için geniş mekanlar, ikramlar hepsi büyük bir zevkle müslümanca ve bize yakışan olmalı değerlerimize ters düşmemeli telaşı ile hazırlanırdı. Bir tek endişe bu çalışmaları takip ederdi ALLAH ve RASULÜNÜN koyduğu ölçülere sadık kalmak, hududullahı aşmamak. Kardeşlerimizin hastalıkları, hepimizi seferber eder, hastahanede refakatçi olunur evde ziyaret edilir eğer ihtiyacı varsa masrafları karşılanırdı. Başka şehirden istanbul’a gelenler mi- safir edilir, şehir gezdirilir, İstanbul’da okullarla veya hasta- nelerle ilgili bir işi varsa elden gelen esirgenmezdi. Sosyal olaylar büyük bir titizlikle takip edilir, yanlışlar protesto edilir imzalar toplanır yürüyüşler yapılırdı. Toplumun ihtiyacı olduğuna inanılan konularda paneller düzenlenir tartışma ortamı hazırlanırdı. Hayatın içindeki normalleşmiş yanlışlar tiyatro sanatı kullanılarak halka gösterilmeye çalışılırdı. Bu konuda amatör tiyatro gruplarımız çok başarılıydı. Dünyadaki önemli olaylar marşlar ve şiirlerle gençliğin gündemine sokulurdu. Bir arada olunduğunda aile fertleri samimiyetiyle sohbet edilir, kişisel gelişim için herkes birbirine rehberlik ederdi. Bu 393 toplumlarda her türlü etnik guruba farklı görüşlere hatta tamamen zıt görüşlere sahip arkadaşlar olurdu. Fakat herkes gençliğin doğal samimiyeti içinde kıyasıya tartışırken beyin fırtınası yaşar sonra durulur, sorulara hep beraber cevaplar aranırdı. Çoğu kez Kur’an ayetleri bu soruların cevabını verirdi. Ayetlerin açılımı için sünnete başvurulur hadisler okunurdu. Bu bilgiler hepimiz için çok önemli ve değerli idi. Kuran, yaşama nasıl müdahil olduğunu her defasında bize gösteriyor ve son sözü söyleyen oluyordu. Kuran’ı, hadisler, fıkıh, siyer, sahabe hayatı, mantık ve kelam ve tarih bilgisi takip ediyordu. Bu bilgileri bazen bireysel çalışmalarla elde ediyorduk. Bunun yeterli olmadığı aşamada konunun bilginine müracaat edilerek yardım isteniyordu. Böylece ders halkaları ve seminerler oluşuyor, senelerce süren çalışmalar, okumalar dersler münazaralar yapılıyordu. Bu seneler üniversitelerin sokakların, işyerlerinin, entelektüel camianın siyasetin en çalkantılı olduğu senelerdi. Çatışmalar, tartışmalar , büyük sancılar, acılar yaşanıyordu. Darbeler devrimler krizler, savaşlar, yıkılan sistemler, yıkılan duvarlar vardı çevremizde. İçeride ise büyük bir sosyal adaletsizlik, değerlerin dejenerasyonu, başörtü krizi yaşanıyordu. Fakat ters akan Nil’e bırakılan sandığın içindeki Musa gibi, bütün bu hareketli senelerde her şeye kadir olan Allah kendi- ne sığınanları koruyordu, ikramlarıyla güçleniyor, onları bir araya getiriyordu. Allah’ın fazlı ve keremi, onu talep edenlere, o yolda çaba sarfedenlere büyüktü. Biz buna şahit oluyor, hamd ediyorduk. İmanın bilinciyle hareket edenler, mümin olmanın coşku ve sevgisiyle şevkle Allahın ayetlerini okuyor tebliğ ediyor, yaşamına geçirerek temsil etmeye çalışıyorlardı. Bu en önemli ilkeydi sünnetten, peygamber hayatın394 dan, sahabe hayatından yaşanmış örnekler inceleniyor dersler çıka- rılıyordu. İslam tarihi efsanevi şahsiyetlerle doluydu, onların tavırları duruşları tarih sayfalarında kalacak hikaye olacak cinsten değildi o kadar canlıydılar o kadar ihtiyacımız vardı ki onlara aramızda onlar gibileri mutlaka olmalıydı. Sadece isimlerini çocuklarımıza koyarak yaşatamazdık onları. Dualarımızda anmakla olacak şey değildi, izleri kaybolmamalı bıraktıkları ilkeler korunmalıydı, yaşama geçmeliydi. Bu isimlerin en önemlilerinden biri Hz.Fatıma’dır. O’nun kısacık ömrü bize hayatta görebileceğimiz tüm güzellikleri sergiliyordu. İslamın amaçladığı insan modelinin somut hali Fatıma’t-üz Zehra bir Peygamber kızı. Babası Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v),annesi ilk müslüman kadın olma şerefine sahip Hatice’tül-Kübra(r.a). Fatıma’nın doğduğu ev vahyin ilk ayetlerinin okunduğu yaşandığı ev. Bu olumlu atmosferi güçlü kişiliği , gayret ve irfanı ile çok iyi değerlendiren Hz. Fatıma takva ve imanıyla bize mümin bir evden nasıl istifade edilir onu öğretiyordu. Hayatındaki duruş ve tavırları üstün ahlak ve cömertliği Kur ’an Ayetleri ile Cenab-ı Hakk’ın takdirine şayan Dehr suresi 7 ve 12. ayetler Onu ve Onun izinden gidenleri cennetle müjdelemekteydi. Fatıma bize cömertliğin engel tanımadığını öğretiyordu. Rasullah onun için “Hz. Fatıma benden bir parçadır onu üzen beni üzmüş olur, onu seven beni sevmiş olur ” demişti. Biz bunu Fatıma’nın Peygamber ’in tüm buyruklarını yerine getirdiğini, sünnete tabi olmakla Nebi’den bir parça olduğunu anlıyorduk. Fatıma olmak peygambere tam bağlılık ve itaat demekti. Şüphesiz Hz. Fatıma Kur ’an’ı bir inşa ile İslam’ın küfür ve şirkle mücadelesinin içinde nice zulüm ve baskılara bizzat şa- hit olmuş onurlu bir direniş sergilemişti. O, Peygamber babasının arkasına sığınmamış, kendisini babasına siper etmişti. 395 Babası da onu hiç bir zaman mücadelenin dışında tutmamış, bilakis kadınların toplumda, siyasete, hatta savaşta rol alma- larına öncü bir isim olarak öne çıkarmıştı. Biz mümin kadın- lar olarak dün de bugün de toplumsal sorumluluklarımızda kimsenin arkasına sığınmadan gereken mücadeleyi verme- miz gerektiğini Hz Fatıma’dan öğrendik. Allahın tüm emir ve yasaklarında, ,Kur’an’ın ayetleri karşısında Peygamber dahil tüm inananlar aynı sorumluluğu taşıyordu. Rasullulah bunu en ağır ceza hükümlerini insanlığa tebliğ ederken göz bebeği Fatıma’yı işaret ediyor “bu suçu işleyen kızım Fatıma da olsa vallahi Allahın hükmünü aynen uygularım” diyordu. Nitekim kadın ve erkeği yaratan yüce Rabbimiz Nisa Suresini 124. ayetinde ve benzeri bir çok ayette ‘’ mümin olduğu halde erkek olsun kadın olsun kim faydalı bir iş yaparsa cennete girdirilir ve onlara zerre kadar zulüm edilmez’’ buyurmaktaydı. Sorumluluğumuz onları övmekle sınırlı değil onları tanımak onları anlamaya çalışmak bir başlangıç fakat asıl sorumluluğumuz. Fatıma’dan bugüne taşıyabileceğimiz ve hayatımızı güzelleştirecek doğruları bulup çıkarmak bu çalışması gereken önemli bir ders ama biraz gayretle şunları öğrenebiliriz belki: Hayatı bir bütün halinde algılamak ve yaşamak, hayatı çocukluk evresi, gençlik, evlilik, annelik gibi evrelerle parçalamamak. örneğin Hz.Fatıma annesi vefat ettiğinde henüz 13 yaşında idi. Fakat ev atmosferini hemen kavramış annesinden boşalan evdeki sorumluluğu kuşanarak harika bir duruşla Rasullullah’ı hoşnut etmiş ve peygamberimiz onun bir tutumunu takdirle şöyle belirtmiştir: ‘’ Fatıma ümmü ebihadır ’’ buyurmuştu. Hz.Fatıma’nın bize verdiği ilk ders hayatta yaşadığımız şartlar değiştiğinde, gerekli, olumlu değişimi yapmaktan kaçınmamalıyız. Buna direnmemeliyiz. Sorumluluk almaktan 396 korkmamalıyız. Bilakis bunları hayatımızın fırsatları olarak değerlendirip zirveye çıkan basamaklar haline getirmeliyiz. Hz.Fatıma nın evliliği de hayatı da göz kamaştıracak güzel- liklerle doludur. Eşi ilmin kapısı olan Hz.Ali Rasulullahın evinde terbiyesinde yetişmiş Hz.Aişe nin şehadeti ile ümmeti en çok ibadet edeni Hz Aişe buyuruyor ki’’ ben , peygamberden sonra Hz.Ali den daha fazla ibadet eden birini tanımadım.’’ Hz.Fatıma işte bu vasıflara sahip eşi ile hep bir dayanışma ve istişare içinde, saygı ve sevgi ile yürüttü evliliğini. Fatıma çok narindi, çok hassastı duygularını sık sık şiirlerle dile getirirdi. Fakat bu latif yapısının yanında hakkını koruyan sağlam bir kişiliğe sahipti yeri geldiğinde kocasına karşı nezaket ve saygı çerçevesinde haklarını korumuş ölçülü ve adil duruş sergilemiştir. Evinde, ev işleri ile çocuk bakımını, kocasına ayırdığı vakit ile ibadetini veya sosyal sorumluluklarını harika bir şekilde dengeleyen bir beceri göstermiştir. Evi çok sade fakat ev halkının ihtiyacını giderecek eşyalarla döşenmiş fazla veya lüzumsuz bir şey yok. Biriktirmek, israf etmek zaten inançlarına hayat felsefelerine ters onlar ihtiyaç fazlasını anında ihtiyaç sahibine ulaştırıyorlardı. Fatıma bazen eşi ile karşılıklı şiirler okuyor, bazen sosyal bir sorunu tartışıyor, bazen de bir gazvenin kritiğini yapıyorlardı. Çoğu kez gelen Kur ’an ayetlerini birbirlerine okuyarak ezberliyor, sonra herkes kendi mushafına yazıyordu. Sanırım Hz. Fatıma’ nın evlilik hayatında bizim için örnek alınacak çok şeyler var. O, annesi Haticetül Kübra gibi ölünceye dek kocasına bağlı, kocasına aşık kocasına dava arkadaşı, samimi bir dost, çocukları için bilge ve sabırlı bir anne olmayı başardı. Ve Hz.Ali(r.a) eşi Fatıma’nın vefatında şunları söyledi: ‘’Fatıma benim için öyle bir dosttur ki, ona başka bir denk ve kalbime de ondan başkası için zevk ve nasip yoktur. Gerçi kendisi şu anda şahsımdan ve gözümden kayıptır ama içimden ve gönlümden asla ayrılmamıştır.” 397 O anneliği bütün ümmete annelik yapan annesi Hz.Hatice’den öğrendi. Hz. Hatice kendi çocukları dışında Hz Zeyd’e Hz. Ali’ye annelik yapmış evini yüreğini tüm müslümanlara açmıştı. Hz Fatıma 6 çocuk sahibi oldu birini küçük yaşta kaybetti. Diğer 5 çocuğunu bizzat yetiştirdi, terbiye etti. Allah(cc) onu Kur’an’da’’ Kevser’’ tükenmeyen bereket, çok hayır, kesintisiz iyilik diye vasıflandırdı. Cahiliyenin köhlenmiş tüm yargılarını yıkan İslam adeta devrim niteliğinde Allah Rasulü’nün soyunun kızı Fatıma’dan devam edeceğini ilan ederek, kadınlara verdiği değeri bir kez daha küfrün önüne koyacaktı. Hz. Fatıma bilgi kaynağının yanı başında olsa da ilme, öğrenmeye doymuyor babasından azami derecede faydalanmaya çalışıyordu. Allah Rasulü kızını bizzat ziyaret eder, saatlerce baş başa sohbet ederlerdi. Fatıma Kur’an’dan ve Rasulullah’tan öğrendiklerini her gün akşam namazı ile yatsı namazı arasında evine davet ettiği müslüman kadınlara aktarırdı. Hz.Fatıma üstün yetenekli bir habibt, onun özlü sözleri günümüze kadar söylene söylene gelmiştir. Bu özelliği babasından almıştır. Hz Aişe (ra) ‘’Fatıma kadar konuşması ve yürüyüşü Rasulullah’a benzeyen bir başkası yoktur’’der. Babasının yanı başında Rasulullah için söylediği şiir, Mescid-i Nebevi de irat ettiği dokunaklı hutbe bunun en nadide örneklerindendir. Hz. Fatıma’nın hayatında din ve Allah’ın emirlerine yerine getirmek ekstra bir şey değildi iman ve ibadet onun için teneffüs ettiği hava kadar doğaldı ve hayatın tümünü içine alıyordu. Fatıma tam manasıyla bir abidti. İbadeti huşu ve zevkle yapardı. Farzların dışında çokça nafile oruç tutar fakir ve yetimleri gözetir, elinde olanı ihtiyaç sahipleriyle paylaşırdı. Savaşta, askere yardım eder yaralıların yaralarını sarar onlara moral verirdi. 398 Peygamber kızı çok hayırlıydı, takva sahibiydi. Onun te- settürü sadece giyim ile değil o giyimini destekleyen hal ve davranışlarıyla, bakış ve konuşmalarıyla, sadelik ve tevazu ileydi. Hz.Fatıma’dan bugüne taşıyacağımız en önemli güzellik- lerden biri de onun iffet ve hayasına olan düşkünlüğüdür. Hayatı boyunca lüzumsuz hiçbir tartışmaya girmemiş hiç sesini yükseltmemiş, hiçbir insanı inciltmemiştir. Giyim kuşamında hep sadeliği tercih etmiş abartı ve göze batmaktan kaçınmıştır. Bugün bize dağıtılan tüketim tahrikçisi mihrakların özendirmeye çalıştığı hayat biçiminin tam tersine tüm mümin kadınların olmak istediği hayatta dişiliği ile değil kişiliği ile var olmayı başarmıştır. Hz. Fatıma gibi yaşamak bize zor ve uzak değil. Çünkü Fatıma’yı bu zirveye taşıyan yol ve yöntem açık ve önümüzde. Kur ’an’a iyi bir öğrenci olmak onu dikkatle okuyup yaşamımıza etkin kılmak ve Peygamberin takipçisi olmak Hz.Fatı- ma olmaktır. Allahın emir ve yasaklarını harfiyyen yaşamaya gayret eden her mümin için bu yol açıktır. Bizi bu yoldan en- gelleyen kirlerden ağırlıklardan, yük olan her şeyden uzaklaşırsak istikamet üzere emrolunduğumuza uyarsak Hz.Fatıma’nın yanına varabiliriz. Onlar bizi bekliyor ve özlüyor. Biz de aynı duygularla onların yolunu takip ederek onlar gibi Al- lah rızasını kazanmış tertemiz örnek bir hayat yaşayabiliriz. Eğer bunu başarırsak arkadan gelecek nesiller Hz. Fatıma’nın izini bizim izimizde bulacak ve takip edecektir. Bu bizim için Hz.Fatıma’ ya gönül borcu ve teşekkürümüz olacaktır. 399 CENÂB -I FÂTIMA ZEHR BETÛL Meliha Yıldıran SARIKAYA(1) Cenâb-ı Fâtıma’ya muhabbetle bağlılık, dinî-tasavvufî edebiyatımızın müşterek konularındandır. Zâten eski edebiyâtımızın câzibe merkezi Resûlullâh Efendimiz’dir. Böyle olunca Hz. Fâtıma, Efendimiz’e ve Ehl-i beyti’ne dâir edebî metinlerde doğrudan veya bilvesîle sık sık yâd edilmektedir. Onun edebiyâtımızda dile gelen -burada çerçeveyi eski edebiyâtla sınırlamak durumundayız- vasıflarını art arda sıralamak, bir kanâat teşkil edecekse bile mâlumât yığınından ileri geçmeyecektir. O sebeple Hz. Fâtıma’yı, seçtiğimiz beyitler rehberliğinde şiire akseden yönüyle görmeye çalışmak daha isâbetli olabilir. Şiirlerde Hz. Fâtıma’nın iki lakabı öne çıkar; Zehrâ ve Betûl. Konuşma tarzından yürüyüşüne kadar maddî mânevî pek çok husûsiyetini Hz. Peygamber ’den alan Cenâb-ı Fâtıma’nın çehresi de fevkalâde aydınlıktır ki zâten Zehrâ sıfatı, bu vasfını beyân eder. Muhammediye’nin “Vefât-ı Fâtımatü’z-Zehrâ” bölümünde yer alan şu iki beyit bu bakımdan mânîdârdır: Lakab verdilerdi ki Zehrâ diyü zîrâ ol Kim ay yüzünün nûruna gark olurdu diyâr 1- 1- Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi öğretim üyesi. 400 Şu denlü idi kim hikâyet eder Âyişe Ki nûrunda iplik eğirir idik yoktu nâr Esâsen Hz. Âişe’den gelen bir rivâyetin vezne dökülmüş şekli olan bu sözler sadece bu yönüyle bile, yâni Hz. Âişe’nin Cenâb-ı Fâtıma’ya bakışını göstermesi bakımından da ayrıca güzeldir. Hz. Âişe şöyle demektedir; “Onun yüzü/vechi o kadar aydınlıktı ki ışık olmadığı vakit biz işlerimizi onun yüzünün nûrundan faydalanarak yapardık.” Hz. Fâtıma’ya dâir en içten tavsifler, daha ziyâde halk edebiyâtı metinlerinde mevcuttur denilebilir. Onun, yüzü kadar eli de uğurlu sayılmış, dilimizdeki telâffuzuyla “Fatma Ana eli”, şifâ ve bereket timsâli olarak görülmüştür. Bu el motifinin şüphesiz Pençe-i Âl-i abâ ile irtibâtı vardır. Hz. Peygamber, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hüseyin’le birlikte Âl-i abâ’nın beşincisidir Hz. Fâtıma. Onu târif edenler öncelikle mensûbu olduğu bu husûsî zümre içindeki evlât, zevce ve anne sıfatlarıyla sahip olduğu müstesnâ mevkiine işâret ederler. Meselâ, son devrin tanınmış sûfîlerinden Muhammed Es‘ad Erbilî’ye âit Mevlid-i Şerîf-i Hazret-i Fâtımatü’z-Zehrâ isimli manzûmede Hz. Fâtıma’nın bu sıfatları şöyle sıralanır: Nâm u na‘ti Fâtıma Zehrâ Betûl Mâder-i Sıbteyn hem bintü’r-Resûl Künyesi Ümmü’l-Hasen Ümmü’l-Hüseyn Çift-i pâki safder-i Bedr u Huneyn Yâni, sîmâsındaki nûrâniyet sebebiyle “Zehrâ”, iffeti ve Hakk’a kurbiyyeti sebebiyle “Betûl” olarak tanınan Hz. Fâtıma, Resûlullâh’ın sevgili kızı, iki güzîde torunun annesi, Bedir ve Huneyn arslanı Hz. Ali’nin de zevcesidir. Aynı sûfî şâir bir başka beytinde, hiçbir hanımın Cenâb-ı Fâtıma kadar ilâhî 401 lûtfa mazhar olmadığını, onun bu hususta da eşi benzeri bulunmadığını söyler: Fâtıma hakkındaki lûtf-i Kadîr Yok ona nisvân içinde bir nazîr O her şeyden evvel Habîb-i Kibriyâ ile mü’minlerin annesi Hatîcetü’l-kübrâ’nın sevgili kızlarıdır. Elbette Resûlullâh’ın tek evlâdı Hz. Fâtıma değildir, ancak Hz. Peygamber ’in kızına olan hürmetli muhabbeti herkesin mâlûmudur. İnsanlığın iftihâr kaynağı Peygamberimiz’in terbiyesinde yetişen Cenâb-ı Fâtıma, Resûlullâh’ın irtihâlinden sonraki kısa ömründe de O’nun hâtırâsına dâimâ bağlı kalmıştır. Ravza-i Mutahhhara ziyâretlerinden birisinde söylediği nakledilen şiir, Hz. Fâtıma’nın mübârek pederine olan tahassürâtı husûsunda fikir vermektedir. Peygamberimiz’in kabrinden bir avuç toprak alarak koklayıp gözlerine süren Hz. Fâtıma’nın dudaklarından şu beyitler dökülür: Mâzâ aleyye men şeme türbete Ahmed En lâ yeşümme meda’z-zemâni gavâliyen Subbet aleyye mesâibün lev ennehâ Sabbet ale’l-eyyâmi sırne leyâliyen “Resûl-i Ekrem’in mübârek merkadi toprağını koklayan insan, hayatı boyunca en kıymetli kokuları koklamaktan müstağnî olur. Onun irtihâliyle gönlüme öyle kara musîbetler döküldü ki bu elem ve musîbetler şu gündüzler üzerine dökülseydi, aydınlık günler karanlık geceye dönüşürdü” şeklinde hülâsâ edilebilecek bu yüksek hissiyât, Kâmil Miras tarafından nazmen şöyle tercüme edilmiştir: Muhammed Mustafâ’ya ravza-i Rıdvân olan hâki Kokanlar istemez kokmak bahâ-dâr hiç ıtırnâki Vefâtıyla döküldü gönlüme öyle mesâib kim Leyâl-âsâ karartırdı dökülseydi şu eflâki 402 Resûlullâh’ın Hz. Fâtıma hakkında, “Fâtıma benim bir parçamdır, onu sevindiren beni sevindirmiş, onu üzen de beni üzmüş olur” buyurduğu nakledilmektedir. Bu fevkalâde husûsî teveccüh, pek çok şâire ilhâm kaynağı olmuştur. Hz. Fâtıma hakkındaki bir beytinde Nesîmî, bu hadîsin ilk ibârelerini iktibâs eder: Bid‘atün minnî hadîs-i muhteşem Haklarında vârid oldu lâ-cerem Seyyid Nesîmî bir başka beytinde Hz. Fâtıma’yı “Resûlullâh’ın nakdi” yâni O’nun serveti, değerli hazînesi olarak tavsif etmektedir. Hz. Fâtıma aynı zamanda Hz. Hatîce’den yâdigârdır. Anne, baba ve evlâdı aynı beyitte cem eden şâir, Hz. Fâtıma’yı “hanımların iftiharı”, annemiz Hatîcetü’l-kübrâ’yı ise “hanımların hayırlısı” olarak anmaktadır: Fâtıma nakdin senin oldu Hadîce mahremin Bu biri hayrü’n-nisâdır bu biri fahrü’n-nisâ Hz. Fâtıma’yı Resûlullâh’a nisbet ederek anmak, şâirlerin en çok benimsedikleri ifade tarzlarından bir tanesidir. Leylâ Hanım, bütünüyle Hz. Fâtıma’dan istimdâd ettiği yek-âhenk gazelinin aşağıdaki beytinde Hz. Fâtıma’yı “ihsan kaynağı” olarak tavsif etmekte ve ondan, şefaat talebini nebîlerin Sultân’ı şanlı pederine arz etmesi temennîsinde bulunmaktadır. Kısacası şâir, Resûlullâh’ın şefaati için Hz. Fâtıma’ya tevessül etmektedir: Sultân-ı rusül vâlid-i zî-şânına arz et Bu zerreyi ey kân-ı atâ Hazret-i Zehrâ Resûlulâh’ın kızına olan muhabbeti ve îtinâlı muâmelesinin husûsen hanım şâirlere daha fazla tesir ettiğini söylemek herhalde yanlış olmaz. Bu gıpta ile bakışın örnekleri bir başka hanım şâirimizde, Âdile Sultan’da da mevcuttur. Bir manzûmesinde Hz. Fâtıma’yı, Peygamberimiz’in has bahçesinin gülü olarak hayal eder: 403 Ya‘nî ol verd-i gülistân-ı Nebî Fâtıma Zehrâ zihî hayrü’n-nisâ Yine bir başka şiirinde Âdile Sultan, doğrudan doğruya Hz. Peygamber ’e nisbetle, “Peygamber kızı” olarak andığı Hz. Fâtıma’yı aşk/gönül derdinin devâsı ve kimsesizlerin sultânı olarak tavsif eder: Derd-i aşkın çâresi bî-keslerin sultânı kim Fâtıma bint-i Nebî hayrü’n-nisâdır sevdiğim Hz. Fâtıma’nın bir diğer vasfı, Resûlullâh’ın taht-ı terbiyesinde yetişmiş olan Cenâb-ı Ali ile evli olmasıdır. Hz. Peygamber’in amcasının emâneti Hz. Ali’yi tâbir câizse evlâdı gibi sevdiği bilinmektedir. Bu evliliğin tahakkuk süreci hatırlandığında, daha doğrusu Resûlullâh’ın bu izdivâcı memnûniyetle karşıladığı düşünüldüğünde bu evliliğe atfedilen değer daha iyi anlaşılacaktır. Bilindiği üzere Hz. Fâtıma evlilik yaşına geldiğinde kendisine önce Hz. Ebû Bekir, ardından Hz. Ömer, Resûlullâh ile akrabalık tesisi arzusuyla tâlip olmuşlar, Hz. Peygamber her iki teklifi de geri çevirmiştir. Aynı teklif Hz. Ali’den geldiğinde ise memnûniyetini izhâr ederek kabul etmiş, nikâhlarını bizzat akdetmiştir. Bu izdivâcın İlâhî bir işâretle gerçekleştiğine dair rivâyetler de mevcuttur. Hz. Ali ile Fâtıma’nın evliliği de tarafeynin denkliği vb. bakımından şiirlerde konu edilmektedir. Her ikisi birbirine nisbet edilerek anılmaktadır. Meselâ Leylâ Hanım, terkîb- bend nazım şekliyle söylediği bir mersiyenin vâsıtâ beytinde Hz. Fâtıma’nın adını zikretmeden, sadece kevser havuzunun sâkîsi Hz. Ali’nin zevcesi olarak anmakta ve öylece ilticâ et- mektedir: İlâhî eyle yarın rûz-ı mahşer Penâhım zevce-i Sâkî-i kevser Aynı şekilde Hz. Ali için de Fâtıma ile evli olması, yâni Resûlullâh’a dâmat olması dâimâ bir övgü vesîlesidir. 404 Âdile Sultan bir beytinde bu evliliğin aynı zamanda Peygamberimiz’in tertemiz neslinin devâmına vesîle olmasına vurgu yapmaktadır: Hazret-i bint-i Resûl’ün zevcidir Şâhsâr-ı nesl-i pâk-i Mustafâ Hz. Fâtıma ile Ali’yi aynı beyit içerisinde bu defâ her ikisini Resûlullâh’a nisbet ederek anan Muallim Nâci her birisini birer mısrâyla tanıtır. Buna göre Hz. Fâtıma insanların en hayırlısı Peygamberimiz’in tertemiz evlâdıdır; Cenâb-ı Ali ise Adnan soyundan gelenlerin en şereflisi olan Hz. Peygamber’in amcasının oğludur. Şâir ayrıca “bid‘a-i pâkize” ibâresiyle “Fâtıma benim bir parçamdır ” rivâyetine telmihte bulunur: Bid‘a-i pâkize-i Hayrü’l-beşerdir Fâtıma İbn-i amm-i eşref-i evlâd-ı Adnândır Ali Hz. Fâtıma ile Ali’nin evliliğine atfedilen kıymet, yukarıda da hatırlatıldığı üzere biraz da bu evliliğin semeresinden kaynaklanmaktadır. Bilindiği üzere Resûlullâh’ın nesli, Ali-Fâtıma evlâdından yürümüştür. Hz. Peygamber ’in devam eden neslinden bahseden şâirlerin, Ehl-i beyt ve Âl-i abâ kavramlarıyla birlikte yine aynı zümreye işâret etmek üzere “Ali ve Fâtıma nesli”, “âl-i Zehrâ”, “evlâd-ı Zehrâ”, “zürriyet-i Zehrâ” gibi terkipler kullandıkları görülür. Ehl-i beyt ve muâdili kavramlar şiirlerde öncelikle Resûlullâh’a bağlılığın bir ifâdesi olarak yer almakta, ayrıca kendilerinden istimdâd edilmekte ve şefaatleri beklenmektedir. Hz. Fâtıma ile Ali’yi ve onlardan devâm eden Peygamber neslini sevmek, Allah ve Peygamber aşkıyla irtibatlandırılmış, bu muhabbet özellikle bazı Ehl-i beyt muhiblerinde dinî bir rükün olarak tanımlanmıştır. Bir Ehl-i beyt âşığı olan Seyyid Nigârî’nin aşağıdaki beyti bu hassâsiyete güzel bir örnektir: 405 Farzdur Ali’ni vü Fâtıma’nı vü âlini sevmek Allâh ü Nebî sevdiği bürhân-ı celîmdir İlk mısrâda açıkça dile getirdiği gibi şâir, Hz. Ali ile Fâtıma’yı ve onların neslinden gelenleri sevmenin farz olduğu kanâatindedir; çünkü Hak Teâlâ ve Resûl’ü onları sevmektedir. Aynı şâire âit bir terci‘-bendin vâsıta beytinde Allah aşkı ve Ehl-i beyt sevgisi, âlemin yaratılış sebebi olarak gösterilmektedir: Hilkat-i âlemden ancak hubb-i Mevlâdır garaz Ülfet-i Âl-i abâ vü evlâd-ı Zehrâdır garaz Karamanlı Aynî ise Peygamber âilesinin bütün dertlere devâ bulan hâzık bir hekim hükmünde olduğunu, her derdin ilâcının onlarda bulunduğunu söyledikten sonra Ali ve Fâtıma evlâdını cânın süsü, eşrâf zümresinin en şereflileri olarak tavsîf etmektedir. Bu şeref şüphesiz bu neslin önce Hz. Ali ile Fâtıma’ya ve dolayısıyla Resûlullâh’a mensûbiyetlerinden kaynaklanmaktadır: Tırâz-ı hilye-i cândur Alî vü Fâtıma nesli Eyâ mü’min nedür dinle şerîf-i zümre-i eşrâf Fâtıma evlâdına muhabbet, aynı zamanda onlara karşı ta- vır alanlar ve onların aleyhinde bulunanlara karşı durmayı gerektirmektedir. Nev‘î’nin aşağıdaki beyti bu meyandadır ve şâir, Hz. Fâtıma’nın tertemiz evlâdı aleyhinde söz söyleyenlere alenen bedduâ ederek, “onlara dil uzatanlar, dilsiz kalsın” demektedir: Evlâd-ı pâk-i Hazret-i Hayrü’n-nisâ içün Her kim dil uzada göreyin ola bî-zebân Kendisi de Hz. Peygamber neslinden gelen Hamza Nigârî, Hz. Fâtıma’ya neseben mensûbiyetini dile getirdikten sonra, Ümeyye oğulları ile Hâşim oğulları arasındaki husûmete atıf406 ta bulunarak Resûlullâh’ın âline dost, bu âilenin karşısına koyduğu Ebû Süfyân nesline düşman olduğunu dile getirmektedir: Emîrem ü seyyidem ü şîr ibn şîrem âl-i Zehrâ’yem Habîb-i âl-i Hâşim ü düşmen-i evlâd-ı Süfyân’em Ali-Fâtıma neslinden gelenler ilk defa Abbâsîler zamânında Halîfe Me’mûn’un emriyle, halktan ayırt edilebilmeleri için yeşil sarık ve yeşil cübbe giymeye başlamışlardır. Bu uygulama Osmanlı Devleti’nde de hem onların siyâdetlerine bir hüccet olmak hem de herhangi uygunsuz bir muâmeleye muhâtap olmalarını önlemek üzere, yeşil sarık sarmak şeklinde devam etmiştir. Peygamber evlâdının başlarında ayırt edici bir alâmet olarak bulunan yeşil sarığı gören halk, onlara hürmette kusur etmemişlerdir. Seyyidlerin yeşil sarığı, şâirlere de farklı teşbih ve istiâreler geliştirme imkânı vermiştir. Buna bir misâl olmak üzere, etrafı henüz yeşil çanak yapraklarıyla çevrili gül goncası, bir alâmet-i fârika olarak başlarında yeşil sarık taşıyan Hz. Fâtıma evlâdına benzetilmektedir. Bu istiârenin bir örneği Sâbit’te mevcuttur: Âl-i Zehrâ olduğun gül-goncanun tahkîk eder Tarf-ı destârında ol ahzar alâmet gösteriş Esâsen âl-i Zehrâ denildiğinde akla, Resûlullâh’ın da gözünün nûru iki torunu, Hz. Hasan ve Hüseyin gelmektedir. Zîrâ Hz. Ali ile Fâtıma’nın Hasan, Hüseyin, Muhassin/Muhsin, Ümmü Gülsüm ve Zeyneb isimlerinde beş evlâdı olmakla birlikte Peygamber nesli Hz. Hasan ve Hüseyin’den devam etmiştir. Bu münâsebetle şiirlerde Hz. Fâtıma, bu iki sevgili evlâdın bahtiyâr annesi; bu iki torun da Hz. Fâtıma’nın ciğer-pâresi, gözlerinin nûru olarak yâd olunmaktadır. Meselâ Birrî Mehmed Dede, Hz. Hasan ve Hüseyin vasfında kaleme aldığı “imâmeyn” redifli na‘tında her iki evlâ407 dı anne ve babalarına nisbetle; Fâtıma’nın iki gözünün nûru, Ali’nin de gönlünün sürûru olarak anmaktadır: Ne gevher kurretü’l-ayneyn-i Zehrâ Sürûr-ı kalb-i Haydar’dır imâmeyn Hz. Hasan ve Hüseyin de şiirlerde dâimâ medh ü senâ edilir. Ancak Hz. Hüseyin vurgusu başlı başına bir vâkıâdır. O, Hz. Peygamber’in sevgili torunu, Hz. Ali ile Fâtıma’nın evlâdı olmasından ziyâde Kerbelâ kahramânı olarak anılır. Bu hâdisenin tesiri, asırlar boyunca hassas mü’minlerin gönüllerini kanatmaya ve gözyaşlarını akıtmaya devam etmiş; bu derin elem, Kerbelâ hâdisesi çevresinde başlı başına bir edebiyat gelişmesine sebep olmuştur. Edebiyâtımızda Kerbelâ’yı hikâye eden müstakil eserler ve manzûmeler mevcuttur ki bunlar Maktel-i Hüseyinler ve Kerbelâ mersiyeleri olarak bilinmektedir. Bu vâdîde söylenen şiirlerde Hz. Hüseyin, Şâh-ı şehîdân ve Şehîd-i Kerbelâ sıfatlarıyla anılmaktadır. Yine Hz. Hüseyin ve beraberindekilere revâ görülen zulüm sebebiyle Hz. Peygamber’e ve mazlûmların annesi Hz. Fâtıma’ya karşı mahcûbiyet hissi dile getirilir; onlardan özür dilenir. Cenâb-ı Fâtıma’ya ve evlâdına bağlılıklarını dile getiren şâirler, söz Kerbelâ’ya uzandığında hâdisenin fâciâ ile netîcelenmesine sebep olanları tel‘înden de geri durmamışlardır. Şiirlerinde Kerbelâ hâdisesine en çok temas eden şâirlerden bir tanesi Şeref Hanım’dır. O kadar ki Şeref Hanım şuarâ tezkirelerinde mersiye şâiri olarak tanıtılır. “Yılda bir mersiye hûn-ı cigerimle yazarım / El-amân rûz-ı cezâ huccet-i gufrân olsun” beytinden de anlaşıldığı üzere her sene Muharrem ayında bir mersiye söylemeyi kendisine vazîfe ittihâz ettiği gibi bu şiirlerin mağfiretine vesîle olmasını da temennî et- mektedir. Divan’ındaki mersiyelerin sayısına bakıldığında şâirin gerçekten de bu sözünde durduğu, mersiyeleri âdetâ ibâdet vecdiyle kaleme aldığı anlaşılmaktadır. Bir mersiyeden alınan aşağıdaki beyitlerde Şeref Hanım, Hz. Hüseyin’in, Hz. Ali ile Fâtıma’nın 408 evlâdı olduğunu hatırlatarak ona ve yanın- dakilere revâ görülen muâmeleyi ve hâdisenin fâillerini kına- maktadır: Mâder Cenâb-ı Fâtıma olsun peder Alî Öyle zevât ile nice etdin adâveti Ümmet olan a kâfir ü bî-dîn ü bî-edeb Âl-i Resûl’e böyle mi eyler riâyeti Ey kâş gelmeseydi vücûdun cihâna hiç Görmez idik bu mihneti böyle felâketi Aynı hâdiseyi bir başka mersiyede hemen aynı kelimelerle yeniden dile getiren şâir, Hz. Hüseyin’in herhangi biri olmadığını daha güçlü şekilde vurgulamak için onu, annesi, babası ve dedesine nisbet ederek zikretmektedir: İki şehzâdeye kasd eyledi kâfir demedi Nesl-i Peygamber ü evlâd-ı muazzamdır bu Pederi Şîr-i Hudâ mâderi olsun Zehrâ Ne cesâret ne fezâhat nasıl âdemdir bu Şeref Hanım, hem Hz. Hasan hem de Hz. Hüseyin’in şehâdetinden doğrudan doğruya sorumlu gördüğü Yezîd’i tel‘înden sonra Hz. Fâtıma’nın annelik vasfına bir defa daha vurgu yaparak böyle bir zulmün, husûsen Hz. Fâtıma gibi bir an- nenin evlâdına revâ görülen bu zulmün kimsenin yanına kâr kalmayacağını söyler: Kor mı ferdâ yanına kanın o şehzâdelerin Mâder-i müşfiki Zehrâ gibi sultân olsun 409 Bâ-husûs ol iki şâhen-şehin Allâh Allâh Cedleri Hazret-i Peygamber-i zî-şân olsun Şeref Hanım’ın muâsırı bir başka hanım şâirimiz, Leylâ Hanım’ın da Kerbelâ hâdisesine şiirlerinde ağırlıkla yer verdiği görülür. Hz. Hüseyin ve beraberindekilerin durumuna belki biraz da hanım olmasından kaynaklanan hassâsiyetle Hz. Fâtıma gözüyle bakan Leylâ Hanım, her şey bir yana, bu fâciâya sebep olanların öncelikle Hz. Fâtıma’dan utanmaları gerektiğinin ısrarla altını çizer: Katı bî-dîn idi havf eylemeyüp Mevlâ’dan Hîç âr eylemedi Fâtıma-i Zehrâ’dan Evlâdını beklenmedik bir şekilde kaybeden başka annelerin acıları da Hz. Fâtıma’nın elemi ile mukayese edilmektedir. Bunun bir örneği Yenişehirli Avni’de mevcuttur. Sultan Abdülaziz mersiyesinde şâir, maktûl pâdişâhın vâlidesinin kederini, Hz. Fâtıma’nın hüznü ile mukayese etmekte, her iki annenin üzüntüsünü mâhiyet itibarıyla birbirine benzetmektedir: Yâd eyledükce necl-i Hüseyn i‘tilâsını Leb-rîz-i hüzn-i Fâtıma’dur mâder-i Azîz Cenâb-ı Fâtıma aynı zamanda ilticâ makamıdır. O mahzûn bir annedir ve kudretini biraz da buradan alır. Benzer şekilde Leylâ Hanım da bir beytinde bilcümle Âl-i abâ’yı birlikte zikretmekte, Kerbelâ şehitlerinin dökülen kanı hürmetine bağışlanma niyâzında bulunmaktadır: Afv eyle suçum hûn-ı şehîdân içün olsun Ey zevce-i Sultân-ı bekā Hazret-i Zehrâ Hz. Fâtıma âilesini, yâni Resûlullâh’ın dört mahbûbunu Seyyid Seyfullâh, dört ilâhî nûr şeklinde anmakta ve onların yüzü suyu hürmetine şefaat istemektedir: 410 Ali hem Fâtıma ol iki deryâ Hasan lü’lü’ Hüseyn mercân-ı yektâ Bu dört nûr-ı ilâhî hürmetiyçün Bizi itme kıyâmet günü mahzûn Bu müstesnâ anne-baba ve iki evlâdın Habîb-i Ekrem katındaki tartışmasız kıymeti gönüllerin onlara yönelmesine sebep olmuş, ebedî saâdet için şâirler onları vesîle ittihâz etmişlerdir. Bu yaklaşımın sayısız örnekleri mevcuttur. Meselâ aşağıdaki bendde Yozgatlı Hüznî, Hz. Zehrâ ve âilesi yüzü suyu hürmetine Hz. Peygamber ’e ilticâ etmektedir: Nüh felek seyr-i a‘lâ hürmetiyçün Hafîdeynle O Zehrâ hürmetiyçün Alî sâlâr-ı eshâ hürmetiyçün Dahîlek yâ Resûlallâh dahîlek İstimdâd ve istişfâ bilindiği üzere yardım talebinde bulunmak ve şefaat istemek demektir ve Hz. Fâtıma kendisinden en çok istimdâd edilen, şefaatine en çok ilticâ edilen hanımların başında gelmektedir. Onun Resûlullâh katındaki müstesnâ yerini bilen ashâbın ve hattâ ezvâc-ı tâhirâtın Hz. Peygamber’e arz etmek istedikleri müşkilleri husûsunda tavassutuna mürâcaat ettikleri nakledilmektedir. Nasıl berhayât iken yardımı istenmişse irtihâlinden sonra da asırlar boyunca Hz. Fâtıma mü’minler için bir penâh ve ilticâgâh olmaya devam etmiştir. Maddî ve mânevî her türlü dilek ve temennîler onun rûhâniyetine arz edilmiş, imdâdı husûsunda kalplerde şüphe belirmemiştir. Leylâ Hanım’ın aşağıdaki beyitleri bu îtimâda güzel bir örnektir: Dem-â-dem arz-ı hâcât eyle ey dil Cenâb-ı Fâtıma hayrü’n-nisâya Bağışla cürmümü hayrü’l-Betûl’e Gözümden nûr-ı vechin etme mestûr 411 Aynı manzûmenin müteâkip beytinde Leylâ Hanım, Cenâb-ı Fâtıma’nın kendisine şefaat edeceği husûsunda şüphe taşımadığını beyan eder. Şâire göre Hz. Fâtıma’nın âsîlere dahi lûtufkâr davrandığı, hattâ bunu âdet edindiği bilinmektedir. O halde Hakk’ın Habîbi’nin sevgili kızı, kendisine olan bağlılığını her dâim dile getiren Leylâ Hanım’ı da şefaatinden mahrûm etmeyecektir: Usâta âdeti lûtf u atâdır Şefîim bint-i Mahbûb-ı Hudâdır Şâir onun şefaatinden ümîdini hiç kesmez. Hz. Fâtıma’dan istimdâd ettiği “Hazret-i Zehrâ” redifli gazelinde, onu rüyâsında gördüğünü, perîşân hâlini kendisine arz ettiğini hikâye etmektedir. Rüyâsında Hz. Fâtıma’dan “inâyet” sözü alan şâir artık müsterihtir; çünkü Hazret-i Zehrâ’nın sözünden rücû‘ etmesi mümkün değildir: Hâşâ ki hilâf ola senin va‘d-i kerîmin Va‘d etdin inâyâtını yâ Hazret-i Zehrâ Redd eyleme durdum der-i lûtfunda dahîlek Leylâ’yı kıl ihsâna sezâ Hazret-i Zehrâ Hz. Fâtıma, mü’min kadınların hanımefendisi olduğu gibi cennetin de hanımefendisidir. Resûlullâh onu “seyyidetü’n-nisâ” sıfatıyla tavsîf etmiştir. O, hem hanımların hayırlısı/hayrü’n-nisâ hem de hanımların iftihârı/fahrü’n-nisâdır. Bir beytinde Leylâ Hanım, Hz. Fâtıma’yı Hak Teâlâ’nın husûsî bir ihsânı olarak tanımlamaktadır: Her bir kulına Hazret-i Hak etdi bir ihsân Sensin bize ihsân-ı Hudâ Hazret-i Zehrâ Hz. Fâtıma sadece hanımlar için bir ihsân-ı İlâhî değildir. Onun şefkat ve şefaati, bütün ümmeti kapsamaktadır. Mevlid-i Fâtıma’da onun bu kuşatıcılığı şu beyitle hülâsâ edilmektedir: 412 Server etmiş Hak anı hâtunlara Cennet içre hem şefî‘ ümmetlere Bir başka beytinde ise cennette mevcûdiyetini tasavvur ettiği Fâtıma köşkünden uzak kalmak istemediğini dile getirir: Fahr-i âlem hürmetîçün yâ Gafûr Kasr-ı Zehrâ’dan beni sen etme dûr Seyyid Nigârî’nin aşağıdaki beyti de bu meyandadır. Hz. Fâtıma’ya olan hasretini dile getirdiği beytinde şâir, onu öncelikle Ehl-i beytin zübdesi, en mühim unsuru olarak tavsif etmekte, ardından şeh-nisâ/hanımların efendisi olarak tanımlamaktadır: Saltanat zevkınden artukdur bana kim subh u şâm Zübde-i âl-i Muhammed şeh-nisâ manzûruyam Kendisinden memnun ve râzı olunan komşular için de en makbul duâ, “Allah seni âhirette Fâtıma Ana’mıza komşu et- sin” duâsıdır. Mü’min kadınlar için cennette Hz. Fâtıma’ya komşu olmak, şüphesiz en başta gelen temennîlerdendir ve bu arzu şiirlerde de dile gelir. Bir yakınının vefâtı üzerine söylediği târîh manzûmesinde Hazmî, merhûmenin Firdevs cennetinde Cenâb-ı Zehrâ ile hem-bezm olması için duâ et- mektedir: Mazhar-ı mağfiret nûr-ı İlâhî olarak Ola Firdevste hem-bezm-i Cenâb-ı Zehrâ Netîce itibarıyla Hz. Fâtıma bütün mü’minlerin annesidir ve kendisine yönelen yüzleri ve gönülleri geri çevirmeyecektir. “Yâ Rabbenâ Yâ Rabbenâ / Yardım eyle kıyâmette” mısrâlarıyla başlayan meşhur bir Yûnus ilâhîsinin son dörtlüğü, Fâtıma Anamız’ın sahip olduğu anne şefkati dolayısıyla şefaatine duyulan itmînâna samîmî bir örnektir: Yûnus Emrem gâfil Yatma Kıyâmet günün unutma 413 Mü’min anası Fâtıma Yardım eyle kıyâmetde Esâsen şâirler Cenâb-ı Fâtıma’nın şefkati ve merhametine sığınırken Resûlullâh’ın şefâati konusundaki hadislere istinâd etmektedirler. Meselenin teolojik tartışmalar tarafı bir tarafa, Hz. Peygamber’in mahşerde ümmetine yardımı konusunu anlatan ve bu zamâna kadar pek tanınmayan Şefâat-nâme adlı bir mesnevîde Hz. Fâtıma, mü’min kadınları topyekûn tesâ- hüp eden bir kahraman şeklinde anlatılmaktadır. Pîr Muh- yiddîn adlı bir sûfî şâirin kaleminden çıkan bu eserde Cenâb-ı Fâtıma, Resûlullâh’ın ricâsı üzerine özellikle evlât acısı çeken ve eşlerinden zulüm gören kadınların bağışlanması için sâhip olduğu herşeyi ortaya koymuştur. Peki bunlar nelerdir? İlk olarak mihir hakkından vazgeçmiş, şefâat salâhiyeti için mih- rini almamıştır. Asıl dokunaklı husus ise şefâat ayrıcalığı için evlatlarının dâvâsından vazgeçecek olmasıdır. Pîr Muhyiddîn bu konuyu Cenâb-ı Fâtıma’nın dilinden şu beyitlerle hikâye etmektedir: Fâtıma dahı ne didi dinle gör Ne gussa yir bizim içün añla gör Eger sözüm geçmez ise ey ata Zebânîler yapışursa ümmete Zâri vü feryâd şu denlü kılam Hasan’un ağulu gömlegin alam Dahı kanlu gömlegin Hüseyin’ün Kerbelâ cevrin çeken ol cânumun Dürlü zârîler çekeyin ey atam Ol iki gömlegi elümde tutam 414 Yapışup kan da‘vâsın eylemeyem Ümmetün hürmetine söylemeyem Oğullarum dahı fidâ anlara Şu bizlerden şefâ‘at umanlara Yukarıdaki beyitlerde açıkça görüldüğü üzere Cenâb-ı Fâtıma ümmetin affı için evlâdı Hasan’nın zehirli, Hüseyin’in kanlı gömleğini eline alarak evlât dâvâsından vazgeçtiğini, bunun karşılığında ümmetin hâtunlarının bağışlanmasını istediğini söyleyecektir. Bir hüccet olarak gördüğü bu gömlekleri, sevâbı günâhı tartan mîzânın sevap kefesine koyacak, ümmetin kurtuluşuna böylece destek olacaktır: Senün ile dürüşem cümlesine Sürem varam mîzân terâzûsına ... Hüccetüm koyam iki gömlek ile Sevâbları ola kim ağır gele Biri biri üstüne koyam anı Ola kim ağır gele sevâbları Diyem şehîdler anı-çün ey Hudâ Atamun ümmetine kılma cezâ Bu gömlekler kifâyet etmezse Cenâb-ı Fâtıma bu defâ baş örtüsünü çıkaracağını söyler. Başını açarak saçlarını çözecek ve ümmetin kurtuluşu için yalvaracaktır. Pîr Muhyiddîn’in dilinden okuyalım: Sevâb yanı az olursa soyunam Başum açam makramamı da koyam 415 ... Saçumı çözem kelep kelep çıka Hâşâ ol Allâh benüm ırzum yaka Tağıdam saçum açuk iken başum Ağlayam feryâd idem saçam yaşum ... Anun ile dahı olmazsa paşam Terâzûnun amûdına yapışam Salınam sevâb yanına çekmeye Ümmet âzâd olmadın el çekmeye Beyitlerde görüldüğü üzere Cenâb-ı Fâtıma, Hz. Peygamber ’e merhameti yönüyle de vâris olmuştur. Pîr Muhyiddîn onun evlâd-ı Resûl olduğunu bir defa daha hatırlatarak sözünü mutlaka tutacağını söyler: Bilür misin ne vefânun kızıdur Fahr-i âlem Mustafâ’nun kızıdur Kıyâmetde ahdine tursa gerek Âsîlere şefâ‘at kılsa gerek Edebiyâtımızda, özellikle halk edebiyâtı metinlerinde Fâtı- ma bahsine nihâyet yoktur. Burada bir kaç örnek üzerinden görmeye çalıştığımız Fâtıma ve Ehl-i beyt muhabbetinin kay- nağı, esâsen ümmetin Peygamber’e olan bağlılığının bir tezâ- hürüdür. Cenâb-ı Fâtıma hakkındaki sözü yine başa döndürecek olursak; Fâtıma’nın vefâtı bahsinde Yazıcıoğlu öyle bir tab- lo çizer ki bu fevkalâde manzara karşısında Hz. Fâtıma hak- kın416 da artık ne söylense kıymeti yoktur. Muhammediye’ye göre Hz. Ali, irtihâlinden sonra Fâtıma’yı sırlamak için Resûlullâh’ın kabrine taşır, fakat defnedemez. Çünkü Cenâb-ı Fâtıma’yı bizâtihi Efendimiz yanına alır: Mübârek elini çıkardı Resûl ravzadan Dedi kızımı bana ver yâ Alî eyleyem istitâr Onunçün dediler ki bir kabr içredir ikisi Dedi ba’zılar kim yanında yatar iştihâr Mevlid-i Fâtıma manzûmesinin son beyti ile sözü ikmâl edelim: Ehl-i beyte Fâtihâ olsun hemîn Rahmetu’llâhi aleyhim ecmaîn 417 Kaynakça Âdile Sultan Divânı, haz. Hikmet Özdemir, Ankara 1996. Bosnalı Alaeddin Sâbit Dîvânı, haz. Turgut Karacan, Sivas 1991. Dîvân-ı Seyyid Nigârî, İstanbul 1301. Harputlu Hazmî Dîvanı, haz. Hayrettin Ayaz, İstanbul 1998. Kâmil Miras, Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Ankara 1968. Karamanlı Aynî ve Dîvânı, haz. Ahmet Mermer, Ankara 1997. Leylâ Hanım Dîvânı, haz. Mehmet Arslan, İstanbul 2002. Lokman Turan, Yenişehirli Avni Bey Divanı’nın Tahlili (doktora tezi), Ankara 1998. Manisalı Birrî Mehmed Dede Dîvânı, haz. Rasih Erkul, Manisa 2000. Muallim Nâci’nin Şiirleri, haz. Abdülkadir Hayber, Hüseyin Özbay, İstanbul 1997. Muhammed Es‘ad Erbilî, Dîvân-ı Es‘ad, İstanbul 1991. Mustafa Uzun, “Fâtımâ (Edebiyat)”, DİA, XII, 223-224. Namık Kemal’in Şiirleri, haz. Sadeddin Nüzhet Ergun, İstanbul, ts. Nesîmî Divanı, haz. Hüseyin Ayan, Ankara 1990. Nev‘î Divanı, haz. Mertol Tulum, M. Ali Tanyeri, İstanbul 1977. Pîr Muhyiddîn, Şefâat-nâme, haz. Meliha Yıldıran Sarıkaya, İstanbul 2012. 418 Şeref Hanım Divanı, haz. Mehmet Arslan, İstanbul 2002. Yaşar Kandemir, “Fâtıma”, DİA, XII, 221. Yazıcıoğlu Mehmed Efendi, Muhammediye, haz. Âmil Çelebioğlu, II, Ankara 1996. Yozgatlı Hüznî Divanı, haz. Mustafa Güneş, Yozgat 2000. Yûnus Emre Dîvânı, haz. Mustafa Tatçı, IV, Ankara 1997. 419 420 Hz. Fatıma’nın Ünlü Nur Duası ِِس ِم اهلل ُّ ِس ِم اهللِ نُو ِر ُّ ِِس ِم اهلل ْ ب،ٍِس ِم اهللِ نُو ٍر َعلى نُور ْ ب،ِالنور ْ ب،ِالنور ْب ِْح ْم ُد هلل ُّ ور ِم َن ُّ َق َ ِس ِم اهللِ الَّ ِذى َخل َ اَل،ِالنور ُ الَّ ِذى ُه َو ُم َدبِّ ُر ال َ الن ْ ب،ِاُْمور ُّ ور َعلَی ،ٍاب َم ْس ُطور ٍ َ فِي ِكت،ِالطور ُّ النو ِر َو أَنْ َز َل ُّ ور ِم َن ُّ َق َ الَّ ِذى َخل َ الن َ الن ِ ٍ ْح ْم ُد هللِ الَّ ِذى ُه َو َ اَل،ٍِى َم ْحبُور ٍّ َعلی نَب،ٍ بَِق َد ٍر َم ْق ُدور،ٍفي َر ّق َم ْن ُشور ور َو َصَّلى َّ الس َّرا ِء َو ٌ الض َّرا ِء َم ْش ُك ٌ ُور َو بِالَْف ْخ ِر َم ْش ُه ٌ بِالِْع ِّز َم ْذك َّ ور َو َعلَى َّ اهللُ َعلی َسِّي ِدنَا ُم َح َّم ٍد َو آلِ ِه .ين َ الطا ِه ِر Anlamı: Nûr olan Allah’ın adıyla. Nûrun nûru olan Allah’ın adıyla. Nûr üstüne nûr olan Allah’ın adıyla. İşleri evirip çeviren Allah’ın adıyla. Nûru nûrdan yaratan Allah’ın adıyla. Nûru nûrdan yaratan, nûru Tur Dağı’na, satır satır yazılmış bir kitap hâlinde, yayılmış ince deri üzerine, ölçülmüş bir miktarda, bezenmiş elçiye indiren Allah’a hamdolsun. İzzetiyle anılan, övüncüyle ünlenen, darlıkta ve bollukta şükredilen Allah’a hamdolsun. Allah’ın salât ve selâmı efendimiz Muhammed’e ve O’nun yoluna tabi olanlara olsun. 421
