AMASYA GÖRÜŞMELERİ Amasya görüşmesinde

AMASYA GÖRÜŞMELERİ
Amasya görüşmesinde Alınan Kararlar:
1-Hiçbir vilayet terk edilmeyecek, himaye kabul edilmeyecektir. Bütünlük ve istiklal korunacaktır.
2-Azınlıklara siyasi hakimiyetimizi zedeleyici ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilmeyecektir.
3-Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul hükümeti tarafından tanınacaktır.
4-Meclis-i Mebusan toplanmalıdır.
5-Meclis-i Mebusan İstanbul dışında toplanmalıdır.
Amasya görüşmesinin Önemi:
Milli mücadele, Heyet-i Temsiliye ve Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul hükümeti tarafından
hukuken tanındı.
SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ’NİN TOPLANMASI (12 Ocak 1920)
Misakı Milli
1-Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünemez.
Açıklama:
Bu madde Erzurum ve Sivas Kongresinin de ilk maddesidir.
Ülkeyi bölmek isteyenlere karşı bir tepkidir.
Kurtarılacak vatanın sınırları belli olmuştur.
2- İşgal altındaki Arap topraklarının geleceği bölge halkının vereceği oylara göre belirlenecektir.
3-Kars, Ardahan ve Batum’un geleceğinin belirlenmesi için halk oylaması yapılacaktır.
4-Batı Trakya’nın geleceğinin belirlenmesi için halk oylaması yapılacaktır.
5-İstanbul ve Marmara Denizi her türlü tehlikeden uzak tutulursa; Boğazların dünya ticaret ve ulaşımına açılması
mümkündür.
6-Azınlık hakları komşu ülkelerde Müslüman azınlığa verilen haklar kadar olacaktır.
7-Siyasi, iktisadi ve hukuki gelişmemizi engelleyen sınırlamalar (kapitülasyonlar) kabul edilemez.
Misak-ı Millinin Önemi:
1-Milli mücadelenin hedefi kesin olarak belli oldu
2-Milli sınırlar meclis onayından geçti
3-Milliyetçilik anlayışının yerleştiği görüldü
4-Meclis kapitülasyonlara ilk ciddi tepkiyi gösterdi.
5-Milli mücadele için meclisin desteği alındı
6-Kurtarılacak vatan belli oldu
7-Türk halkının temel hakları dile getirildi.
8-Ulusal devlet anlayışı kabul edildi
9-Alınan kararlar Turancılığın benimsenmediğini gösterdi
10-Ümmetçiliğin yerini ulusçuluk aldı
11-Mustafa Kemal’in askerlik hakları iade edildi
12-Misak-ı Milliyi öfkeyle karşılayan İtilaf Devletleri İstanbul’u resmen işgal etti.
13-Tam bağımsızlık ilkesi benimsendi
İSTANBUL’UN RESMEN İŞGALİ (16 Mart 1920)
TBMM’NİN AÇILMASI
★
Ankara'da ulusun işlerini yapacak olağanüstü yetkilere sahip bir meclis toplanacaktır.
★
Üyelerin seçimi milletvekili ile ilgili yasal hükümlere uyacaktır.
★
Sancaklar seçim bölgesi olacaktır.
★
Her liva'dan beş kişi seçilecektir.
TBMM’nin Aldığı İlk Kararlar
★
Hükümet kurmak zorunludur.
★
Geçici de olsa bir meclis başkanı veya padişah kaymakamı kabul edilemez.
★
TBMM'nin üstünde bir güç yoktur.
★
Yasama ve yürütme yetkileri mecl ise aittir.
★
Meclis yürütme işini icra vekilleri heyeti (hükümet) eliyle yapar.
★
Egemenlik kayıtsız şartsız ulusa aittir.
★
Türkiye devleti TBMM tarafından yönetilir ve hükümeti TBMM Hükümeti adını alır.
★
Meclis Başkanı, hükümetin de başkanıdır.
★
Padişah ve halifenin durumu ileride meclisin vereceği karara bırakılacaktır.
TBMM’nin İlk İcraatları
★ Genelkurmay Başkanlığı kuruldu ve yürütme organına katılması kabul edildi. (27 Nisan 1920)
Hıyanetivataniye Kanunu kabul edildi (29 Nisan 1920)
Yasama, yürütme ve yargı görevi meclise aittir.
YENİ TÜRK DEVLETİ’NİN İLK ANAYASASI (1921 TEŞKİLATIESASİYE KANUNU)
23 Nisan 1920'de açılan I. TBMM yaklaşık dokuz aylık bir çalışmadan sonra ilk Anayasa'sını hazırladı. Bu Anayasa I.
İnönü Zaferi'nin kazanılmasından sonra tartışılmaya baş l andı. 20 Ocak 1921'de mecliste kabul edildi. Teşkilatı
esasiye Kanunu adı ver ilen bu Anayasa 23 madde ile geçici bir bölümden oluşuyordu.
1921 Anayasa’sının Önemi
★
1921 Anayasası yeni Türk Dev l etinin kuruluş belgesidir.
★
Yapılan bu Anayasa TBMM'ye kurucu meclis niteliği yükl emiştir.
★
★
Olağanüstü şartlar ve savaş durumu kişi hak ve hürriyetlerinin kısıtlanmasına neden olmuştur.
Egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir, denilerek millet egemenliği kabul edilmiştir.
TBMM’YE YÖNELİK AYAKLANMALAR (İÇ İSYANLAR)
Sebepleri
1. İst. Hük. ile İtilâf Devletleri’nin kışkırtmaları.
2. Kuvay-ı Milliye’nin disiplinsiz davranışlarıve baskıları.
3. Siyasal ve dinsel tutuculuk.
4. Bölgesel bağımsızlık istekleri.
Not: Damat Ferit Hükümeti 4 Mayıs 19120’de M. Kemal ve arkadaşlarının idam edilmesi kararını aldı.
İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkarılan Ayaklanmalar
1. Anzavur Ayaklanması : Susurluk, Biga, Gönen, Ulubat bölgesinde başlayan isyanı Çerkez Ethem birlikleri bastırdı.
Tekrar isyan eden Ahmet Anzavur’u ikinci kez Ali Fuat Paşa bastırmıştır.
2. Kuvay-ı İnzibatiye Ayaklanması: Halifelik ordusu da denilen bu birlikler Geyve bölgesinde ayaklandı. Ancak başarılı
olamadı.
• Bu ayaklanmaların boğazlara yakın yerlerde çıkarılmasının nedeni Kuvay-ı Milliye’nin bu bölgelerde teşkilatlanmasını
engellemektir.
b) İşgalci Devletlerin Ve İst. Hük.’nin Kışkırtmaları İle Çıkan Ayaklanmalar
1. Bolu, Düzce, Hendek Ayaklanmaları: İngilizlerin kışkırtmaları ile çıkarılmıştır.
...... 2. Yozgat Ayaklanması: Çerkez Ethem tarafından bastırılmıştır.
3. Afyon Ayaklanması:Yunan ajanlarının kışkırtmalarıyla çıkmıştır.
4. Konya Ayaklanması: Kuvay-ıMilliye birlikleri tarafından bastırıldı.
5. Milli Aşireti Ayaklanması:Urfa’da Fransızların kışkırtması ile çıktı.
6. Ali Batı Ayaklanması: Mardin ve Nusaybin’de İngilizlerin kışkırtması ile çıkmıştır.
.......
c) Azınlıkların Çıkardığı Ayaklanmalar
1. Doğu Anadolu’daki Ermeni Ayaklanmaları : Kazım Karabekir tarafından bastırıldı.
2. Güney Bölgesindeki Ermeni Ayaklanmaları: Adana, Antep, Maraş, Urfa bölgelerinde Fransızların da desteğiyle
çıkan ayaklanmalardır.
3. Doğu Karadeniz’de Rum Ayaklanmaları:TBMM’yi en çok uğraştıran ayaklanma olmuştur.
4. Batı Anadolu’da Rum Ayaklanması: Düzenli birlikler tarafından bastırıldı.
d) Kuvay-ı Milliye Birliklerinin Ayaklanmaları
1. Demirci Mehmet Efe Ayaklanması: Düzenli orduya katılmak istememiştir.
2. Çerkez Ethem Ayaklanması: Düzenli orduya katılmak istememiştir.
Ayaklanmalara Karşı Alınan Önlemler
1. Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı. 29 Nisan 1920
2. İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
3. Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi’den fetva alındı.
4. İst. Hük. ile resmi haberleşme kesildi.
5. Düzenli birlikler kuruldu.
SEVR ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)
Sınırlar
1. Doğu Trakya ve BatıAnadolu Yunanistan’a verilecek.
2. Bütün Suriye, Mardin, Urfa, Antep Fransa’ya
3. Rodos ve 12 ada İtalya’ya, diğer adalar Yunanistan’a
4. Arabistan, Musul ve Irak İngiltere’ye
5. Güney batı Anadolu İtalya’ya
6. Doğu Anadolu’da Ermeni ve Kürt devleti kurulacak
7. Osmanlı Devleti’ne Tokat, Ankara ve İstanbul arası bırakılacak.
Siyasi
8. İstanbul başkent olarak kalacak ama oda alınabilecek.
9. Hicaz bağımsız bir devlet olacak.
10. Boğazlar bütün devletlere savaş zamanında bile açık olacak. Boğazlar Komisyonu kurulacak.
11. Azınlıklar vergi vermeyecek, askerlik yapmayacak.
Askeri
12. Mecburi askerlik kalkacak.
13. Osmanlı ordusu 50700 kişiden oluşacak, ağır silah olmayacak.
14. Deniz gücü 13 gemiyi geçmeyecek, denizaltı olamayacak.
Ekonomik
15. Osmanlı Devleti ağır bir tazminat ödeyecek.
16. Kapitülasyonlardan bütün devletler yararlanabilecek.
17. Osmanlı devleti maliyesi İtilâf Devletlerinin komisyonuna bırakılacak.
Antlaşmaya Tepkiler
- İtilâf Devletleri doğu sorununu çözdüklerini düşündüler.
- Osmanlı Hükümeti kendini kurtardığını düşündü.
- TBMM bunu imzalayan herkesi vatan haini ilan etti.
KURTULUŞ SAVAŞI'NDA CEHPELER
DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI
Kuvayımilliyenin Kaldırılmasının Nedenleri
★
Düzenli birl ikler olmamaları
★
Yunan ilerl eyişi karşısında tam başarı elde edi le- memesi
★
Genelkurmay'dan ge len emirl ere uymamaları ve yalnız kendi şefl erini dinlemeleri
★
Ayaklananları kanun hükmü değil kendi kurallarına göre cezalandırmaları
★
Halktan bazen zorla para ve malzeme topl amaları
★
Adam kaçırma ve si lah zoruyla baskınlar yapmaları
★
Düzenli ordu kurulması fikrine birçoğunun karşı çıkması
KURTULUŞ SAVAŞI'NDA CEHPELER
1.DOĞU CEPHESİ :
TBMM açıldığı sırada Ermeniler saldırılarını artırmış, bunun üzerine Doğu Cephesi komutanlığına getirilen Kazım
Karabekir Paşa’ya hareket emri verilmiştir.
Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) :
Ermenistan TBMM’nin onaylamadığı hiçbir anlaşmayı imzalamayacak
* Doğu Anadolu’da Ermeniler’in çoğunlukta olmadığı kabul edilecektir.
Önemi : TBMM’nin ilk askeri ve siyasi zaferidir.
Notlar :
* Sevr’in geçersizliği ilk kez belirtilmiştir.
* Misak-ı Milli kısmen gerçekleştirilmiştir.
* Doğu sınırı belirlenmeye başlanmıştır.
2.GÜNEY CEPHESİ :
Not-1: Güney Cephesindeki başarılar bir şehir halkının düzenli orduya karşı kazandığı başarılardır. Bu cephede
düzenli ordu kurulamamıştır.
Not-2: Fransa , Ankara Antlaşması ile TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti olmuştur.
4.BATI CEPHESİ :
I. İNÖNÜ SAVAŞI (6 – 10 OCAK 1921)
Yunanlılar :
Sonuçları :
* TBMM’nin kurduğu düzenli orduların ilk zaferidir.
* Düzenli ordu çalışmaları sona ermiş milli birlik ve bütünlük sağlanmıştır.
* Halkın kendisine ve düzenli orduya duyduğu güven artmıştır.
LONDRA KONFERANSI (23 ŞUBAT – 12 MART 1921)
TBMM’nin arka arkaya aldığı başarılar özellikle de I. İnönü zaferinden sonra İtalya ve Fransa’nın ısrarıyla Londra’da
bir konferans toplanarak Sevr’in yeniden gözden geçirilmesine sebep olmuştur.
İkilik çıkarmak amacıyla hem İstanbul Hükümeti hem de TBMM davet edilmiştir.
TBMM’nin Amaçları :
* Misak-ı Milli’yi dünya kamuoyuna duyurmak
* Savaş taraftarı olmadıklarını göstermektir.
Not-1 : Londra Konferansı’nın önemi TBMM’nin varlığının İtilaf Devletleri tarafından resmen tanınmış olmasıdır.
Not-2 : Milli mücadelenin savaş meydanlarında kazanılacak başarılardan sonra gerçekleşebileceği anlaşılmıştır.
Not-3 : İtilaf devletleri arasındaki görüş ayrılığı artmıştır.
Not-4 : İtilaf devletlerince Yunanlılar’a bir şans daha tanınarak taarruz emri verilmiştir.
İSTİKLAL MARŞI’NIN KABULÜ (12 MART 1921)
TBMM’nin açtığı ödüllü yarışmaya istemeyerek de olsa katılan Mehmet Akif “Kahraman Ordumuza” hitaben yazdığı
şiirle birinci gelmiştir.
AFGANİSTAN İLE DOSTLUK ANTLAŞMASI (1 Mart 1921) : Moskova’da Ruslar’la görüşmeler sürerken, Afganistan
ile bir dostluk antlaşması imzalanmış, birbirlerini tanımışlar ve yardımlaşma sözü vermişlerdir.
Not : TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman Asya devletidir.
MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 Mart 1921) : Ortak düşman karşısında yalnızlık politikasından da kurtulmak isteyen
Sovyet Rusya ve TBMM birbirlerine yakınlaşmışlar ve Moskova Antlaşması imzalanmıştır.
Önemi : İlk kez bir Avrupa Devleti tarafından TBMM ve Misak-ı Milli tanınmıştır.
Not-1: Kapitülasyonların kaldırılması ilk kez Sovyet Rusya tarafından kabul edilmiştir.
Not-2 : Doğu sınırımız büyük ölçüde çizilmiştir. (Kesin olarak Kars’ta belirlenmiştir.)
II. İNÖNÜ SAVAŞI (23 MART – 2 NİSAN 1921)
Sonuçları :
* Fransızlar Zonguldak’ı, İtalyanlar Güneybatı Anadolu’yu boşaltmaya başlamışlardır.
KÜTAHYA – ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ (10 – 24 TEMMUZ 1921) :
II. İnönü Savaşı’ndan sonra taarruz için yeterli gücü olmadığı anlaşılan Türk ordusuna karşı, iyi donatılmış ve üstün
sayıda bir kuvvetle saldırılması durumunda başarılı olacaklarına inanan Yunanlılar, taarruza geçerek Afyon, Kütahya
ve Eskişehir’i ele geçirmişlerdir.
Sonuçları :
* Yunanlılar Sakarya Nehri’ne kadar olan yerleri işgal etmiş
* Halkta ve mecliste bir panik başlamış
* Meclisi Kayseri’ye taşıma ve yeniden Kuvay-ı Milliye’ye dönme tartışmaları başlamış.
* Mustafa Kemal’e karşı muhalefet güçlenmeye başlamış
* 5 Ağustos’ta “başkomutanlık Yasası” çıkarılmış
* 8 Ağustos’ta Tekalif-i Milliye emirleri çıkarılmış.
* İstiklal mahkemeleri yeniden kurulmuştur.
BAŞKOMUTANLIK YASASI (5 Ağustos 1921)
Mustafa Kemal işleri daha hızlı yürütmek ve kötü gidişe son vermek amacıyla meclisten geniş yetkiler istemiş, 3
aylığına başkomutanlığa atanmıştır.
TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (8 Ağustos 1921)
Orduyu Sakarya Savaşı’na hazırlamak amacıyla halktan son bir kez fedakarlık istenmiş, elinde bulunan yiyecek ve
giyecek maddelerinin yük ve binek araçlarının bir kısmını, silah ve cephane olarak ne varsa hepsini orduya
istemişlerdir.
SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 Ağustos – 13 Eylül 1921)
Yunanlılar Sakarya Nehri’nin doğusuna geçerek taarruza başlamışlar, Türk savunma hattını yer yer aşarak Ankara
yakınlarına kadar gelmişlerdir. Mustafa Kemal’in “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün
vatandır...” sözüyle uyguladığı yeni taktik başarıyla uygulanmış, Yunanlılar durdurulmuş, sonra Sakarya Nehri’nin
batısına atılmışlardır. Taarruz gücüne ulaşmamış olan Türk ordusu daha ileriye gitmemiştir.
Sonuçları
* Bir dönüm noktası niteliğindedir. 1683 II. Viyana kuşatmasından beri devam eden geri çekilme son bulmuştur.
* Son savunma savaşıdır.
* Yunanlılar’ın taarruz gücü kırılmış, savunmaya çekilmiştir.
KARS ANTLAŞMASI (13 Ekim 1921)
Sakarya’dan sonar Kafkas Cumhuriyetleri ile (Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan) imzalanmıştır. Buna göre; Moskova
Antlaşması şartları tekrar edilmiş ve Doğu sınırımız kesinlik kazanmıştır.
ANKARA ANTLAŞMASI (20 Ekim 1921)
II. İnönü’den sonra TBMM ile anlaşmak için Ankara’ya elçiler gönderen Fransa, Kütahya – Eskişehir yenilgisinden
sonra bekleme yoluna gitmiş, Sakarya Savaşı kazanılınca Ankara Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre :
* Fransa işgal ettiği toprakları boşaltacak
* Boşaltılan topraklarda genel af ilan edilecek
* Hatay’daki Türklere geniş haklar tanınacak ve Hatay özerk bir bölge olacak
* Fransa TBMM ve Misak-ı Milli’yi tanıyacak
Not-1: TBMM’yi ve Misak-ı Milli’yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa’dır.
Not-2 : Bu durum itilaf devletleri arasındaki görüş ayrılığını arttırmıştır. Güney cephesi kapanmış, buradaki
askerlerimiz batıya kaydırılmıştır.
Not-3: Batum’dan sonra Hatay’ın Fransa’ya bırakılması Misak-ı Milli’den verilen ikinci tavizdir.
BÜYÜK TAARRUZ (26 Ağustos – 18 Eylül 1922)
Mustafa Kemal’in başkomutanlığındaki Türk ordusu 1 yıl kadar hazırlık devresi geçirmiş, sürenin uzaması bir ara
muhalefetin yoğunlaşmasına sebep olmuştur. 26 Ağustos’ta taarruza geçilmiş, (Afyon üzerinden) 4 günde Yunan
savunma hattı aşılmış, Dumlupınar mevkiinde 20 Ağustos’ta Başkomutanlık Meydan Muharebesi ile Yunan ordusu
büyük ölçüde imha edilmiştir. “ Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri” emriyle harekete geçen Türk ordusu 9 Eylül’de
İzmir’i kurtarmış, 18 Eylül’de bütün Batı Anadolu Yunanlılar’dan temizlenmiştir.Türk ordusu kuzeye, Marmara, İstanbul
ve Boğazlar’a doğru yönelmiş, İngilizler’le savaş durumu ortaya çıkmıştır. Fakat iki taraf da savaşı göze alamadığı için
Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.
MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI (11 EKİM 1922)
Notlar :
* Kurtuluş Savaşı’nın askeri safhası sona ermiş, siyasi safhası başlamıştır.
* Savaşılmadan Doğu Trakya, Marmara ve İstanbul çevresi kurtarılmıştır.
* Mudanya’da TBMM’yi temsil eden İsmet Paşa bu başarısından dolayı Lozan’a baş temsilci olarak gönderilmiştir.
*Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.
*TBMM’nin varlığı İtilaf Devletleri tarafından tanınmış, Misak-ı Milli büyük ölçüde gerçekleştirilmiştir.
SALTANATIN KALDIRILMASI (1 Kasım 1922)
Not-1 : Osmanlı Devleti resmen sona ermiştir.
Not-2 : Laikliğin ilk aşaması gerçekleşmiştir.
Not-3 : Milli egemenlik yolunda önemli bir adım atılmıştır.
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (20 Kasım 1922 – 4 Şubat 1923, 23 Nisan 1923-24 Temmuz 1923)
Maddeleri :
**Sınırlar :
* Yunanistan ile sınır Mudanya’da olduğu gibi Meriç nehri olacak
* Bulgaristan ile sınır İstanbul ve Nöyyi Antlaşmaları’na göre olacak
* Bozcaada ve Gökçeada dışındaki Ege adaları Yunanlılar’a verilecek, özellikle sınırlarımıza yakın olan adalar
silahlandırılamayacak
* 12 ada İtalyanlar’a bırakılacak
* Türkiye-Suriye sınırı Ankara Antlaşması’na göre belirlenmiştir.
* Türkiye-Irak sınırı ilgili devletlerin (Türkiye, İngiltere) ikili görüşmelerine bırakılmış, Musul sorunundan dolayı anlaşma
sağlanamamıştır.
* Türkiye-İran sınırı 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması’ndaki gibi kalmış, Zağros Dağları sınır kabul edilmiştir.
* Doğu sınırımız, Moskova ve Kars antlaşmalarına göre belirlenmiştir.
*Boğazlar : Boğazlar Türkiye’nin başkanı olduğu bir komisyon tarafından idare edilecek, her iki yakası askerden
arındırılacaktır.
**Kapitülasyonlar : Kesin olarak kaldırılmıştır.
**Savaş Tazminatı : Savaş tazminatı olarak Yunanlılar’dan Karaağaç kasabası alınmıştır.
**Azınlıklar : Türkiye vatandaşı kabul edilerek ayrıcalıkları kaldırılmıştır.
**Nüfus Mübadelesi : İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler haricinde kalan nüfus karşılıklı değiştirilmiştir.
**Patrikhane : Bütün çabalara rağmen patrikhane yurt dışına çıkarılamamıştır. Ancak yabancı kiliselerle irtibat kurması
yasaklanmıştır.(Okuyucunun dikkatine...Bu link i izleyerek patrikhane sorunu hakkında bilinçlenmek ulusal bir
görevdir.)
**Dış Borçlar : Osmanlı’dan kalma dış borçların ödenmesi isteğimize göre çözülmüş, borçlar Osmanlı’dan ayrılan
devletler arasında paylaştırılmış, payımıza düşen kısım kağıt para olarak taksitle ödenmiştir. Duyun-i Umumiye
kaldırılmıştır.
**Yabancı Okullar : Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış, bu konuda yabancı devletlerin müdahalesine izin
verilmemiştir.
**İstanbul’un Boşaltılması : Lozan’ın onayından sonra 6 hafta içinde gideceklerdir.
Not-1: I. Dünya Savaşı’nın en son imzalanan barış antlaşması Lozan’dır.
Not-2 : Uluslar arası bir anlaşmadır ve geçerliliğini günümüzde de korumaktadır.
Not-3 : Yabancı okullar, dış borçlar, nüfus mübadelesi, boğazlar, Musul meselesi ve Hatay sorunu sonradan tekrar
gündeme gelmiş ve çoğu lehimize çözülmüştür.
Not-4 : Sevr’in geçersiz olduğu kabul ettirilmiştir.
Not-5 : İtilaf Devletleri Misak-ı Milli’yi ve Türk Devleti’nin bağımsızlığını kabul etmişlerdir.
Not-6: Musul meselesi Lozan’da çözülemeyen ve sonraya bırakılan tek meseledir.
Not-7: Türk isteklerine en fazla direnen devletler İngiltere ve Fransa’dır.
Not-8 : Türk Kurtuluş Savaşı sömürge altındaki milletlere örnek olmuştur.
Atatürk’ün İnkılapları
Atatürk İnkılaplarının Hedefi;
★
Türkiye' yi çağdaş Batı uygarlıkları düzeyinin üzerine çıkartmak.
★
Avrupa ile bütünleşmek.
Osmanlı döneminden kalma, yeni ihtiyaçlara cevap veremeyen kurumların yerine çağa uygun kurumlar ve
sistemler getirmek.
★
SİYASAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR

Saltanat kaldırılmıştır (1 Kasım 1922).

Ankara, başkent yapılmıştır (13 Ekim 1923).

Cumhuriyet ilan edilmiştir (29 Ekim 1923).

Halifelik kaldırılmıştır (3 Mart 1924).
Çok partili rejime geçiş denemeleri yapılmıştır:
Cumhuriyet Halk Partisi.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası.
Serbest Cumhuriyet Fırkası.
1) 23 Nisan 1920 I. TBMM’nin açılması. Ulusal egemenliğe dayalı ilk meclis açılmıştır. Böylece milletin geleceği
hakkında karar verme yetkisi tamamen milletin eline geçmiştir.
2) 20 Ocak 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun (1921 Anayasası) kabulü. Ulusal egemenliğe dayalı yeni bir Türk
devletinin kurulduğunu göstermektedir.
3) 1 Kasım 1922 Saltanatın kaldırılması. Osmanlı Devleti resmen sona ermiştir. Ulusal egemenliğin önündeki en
büyük engel kaldırılmıştır.
4) 29 Ekim 1923 Cumhuriyetin İlanı. Halkın devlet yönetiminde söz sahibi olduğu ve kendi kendini yönettiği yönetim
biçimine geçilmiştir.
5) 3 Mart 1924 Halifeliğin kaldırılması. Laik devlet düzeninin önündeki en önemli engel ortadan kalktı.
6) 3 Mart 1924 Şer’iye ve Evkaf Vekâletinin (Din İşleri ve Vakıflar Bakanlığı) kaldırılması. Bu inkılâpla devletin dini
kurallara göre değil akla, bilime ve çağın şartlarına göre yönetilmesi sağlandı.
7) 3 Mart 1924 Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun (Eğitim ve Öğretimin Birleştirilmesi Kanunu) kabulü.
8) Siyasi partilerin kurulması. Ulusal egemenliğin gerçekleşmesi sağlandı ve halkın her kesiminin devlet yönetimine
katılmasının önü açıldı.
9) Takrir-i Sükun Kanunu’nun (Sükuneti ve Huzuru Sağlama Kanunu) kabulü.Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve
rejimini her türlü tehlikeden korumaya yöneliktir.
10) 20 Nisan 1924, 1924 Anayasası’nın kabulü.
11) 10 Nisan 1928 Anayasa’dan “Devletin dini İslam’dır.” maddesinin çıkartılması.Anayasa Laik hale getirildi.
12) 3 Nisan 1930 Kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkının verilmesi.
13) 5 Aralık 1934 Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkının verilmesi. Devlet yönetimine katılmada
kadınlarla erkekler arasında eşitlik sağlandı.
14) 5 Şubat 1937 Atatürk İlkelerinin Anayasa’ya konması. Türk devletinin ve toplumunun çağdaş uygarlıklar
seviyesine erişmesi için izlenecek yol gösterilmiştir.
Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar Şunlardır :










İlk anayasamız olan Teşkilat-ı Esasiye yayınlanmıştır (20 Ocak 1921).
Cumhuriyetin ilanından sonra 1924 Anayasası kabul edilmiştir (20 Nisan 1924).
İsviçre Medeni Kanunu kabul edilmiştir (17 Şubat 1926).
İsviçre'den Borçlar Kanunu (8 Mayıs 1928),
Almanya'dan Ticaret Kanunu (10 Mayıs 1928),
İtalya'dan Ceza Kanunu (1 Temmuz 1928) alınmıştır.
Fransa'dan İdare Hukuku alınmış ve bazı değişiklikler yapılarak uygulamaya konulmuştur.
Belediye Kanunu ile kadınların belediye seçimlerinde seçmen olmalarına izin verilmiştir (30 Nisan 1930).
Kadınlara muhtar seçme ve köy ihtiyar heyetine seçilme hakkı verilmiştir (26 Ekim 1933).
Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir (5 Aralık 1934).
Not : 1935 yılında yapılan seçimlerde meclise 18 kadın milletvekili girmiştir.
İsviçre Medeni Kanununun kabul Edilmesinin Nedenleri :





İsviçre Medeni Kanunu'nun Avrupa'daki medeni kanunların en yenisi olması.
Demokratik olması.
Akılcı ve pratik çözümler sunması.
Avrupa medeni kanunlarının tümünden yararlanılmış olması.
Aile hukukunun kadın-erkek eşitliğine dayanması.
TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
1. Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması – 30 Kasım 1925
2. Kılık- kıyafetin düzenlenmesi – 25 Kasım 1925
• Bu kanunla fes yerine şapka giyilmesi kabul edildi.
• 1934’de dini kıyafetlerin giyilmesi ile ilgili kanun kabul edildi.
• Kadınların kıyafetleri ile ilgili herhangi bir kanun çıkarılmadı.
3. Soyadı Kanunun Kabulü – 21 Haziran 1934
• Nüfus işleri, tapu, alım-satım ve miras işlerinde kolaylık sağlandı.
• Aynı yıl çıkarılan bir başka yasayla ağa, paşa, bey, hacı, hoca vs. gibi unvanlar kaldırıldı.
• 24 Kasım 1934’te M. Kemal’e Atatürk soyadı verildi.
4. Takvim, Saat ve Ölçülerde Değişiklik Yapılması
• Uluslar arası ekonomik işlerde uyum sağlamak için çıkarıldı.
• Hafta sonu tatili Cuma’dan Pazara alındı – 1935
EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
1-TEVHID-I TETRISAT KANUNU 3 MART 1924
Bu kanunla ülkedeki bütün okullar maarif vekaletine bağlandı,
Artık ülkedeki bütün eğitim işlerini bakanlık düzenleyecekti.
Böylece
Bütün eğitim kurumları bakanlığa bağlandı
Azınlık ve yabancı okulların dini, siyasi amaçlı eğitim yapmaları önlendi
Eğitimin laikleşmesi yolunda önemli bir adım atıldı
Eğitimin çağdaş ve batılı olması için bir adım atıldı
Toplumdaki kültür çatışması önlendi
2-MEDRESELERIN KAPATILMASI 1924
Tevhid-i Tetrisat kanunu ile medreseler maarif vekaletine bağlanmıştı.
Bu kurum işlevini kaybetmiş çağdışı kalmıştı.
Sonuçta kapatılmasına karar verildi.
Bunların yerine Ilahiyat ve imam hatipler açıldı.
2 Mart 1926 Maarif Vekaleti Kanunnamesi yayınlandı
Artık hangi amaçla eğitim yapılacağı da belirlenmiş oldu.
Böylece eğitim çağdaş ve modern hale getirildi.
3-YENI HARFLERIN KABULU 1 KASIM 1928
Türkler tarihin akışı içerisinde çeşitli alfabeler kullanmışlardır.
Bunlardan bir tanesi de Müslüman olunca alınan Arap alfabesidir.
Bu alfabe
Okumu yazmasıÂ zordu
Türkçe yi tam ifade etmiyordu
Okur yazar oranını düşürüyordu
Dünya ile uyumu sağlayamıyordu
Işte bu sebeplerden dolayıÂ Atatürk yapılan çalışmalardan sonra Latin alfabesinin Türkçe ye uyum sağladığını gördü
ve alfabenin değiştirilmesine karar verildi.
Böylece
Okuma yazma kolaylaştı ve oranı arttı
Türkçe daha iyi ifade edildi
Batıyla uyum kolaylaştı
Çağdaşlaşma ve laiklik konusunda önemli bir adım atıldı
1928 yılında açılan milli mektepler sayesinde bu alfabe millete öğretilmeye çalışılarak okur yazar oranı artırılmaya
çalışıldı.
TÜRK TARIH KURUMU 1931
Osmanlı devletinde tarihi incelemeler genelde Islam tarihiyle başlar ve genelde kendi tarihine ağırlık verirdi.
M.Kemal bir milletin geçmişini bilip ondan ders çıkarması gerektiğini bildiği için bu konuya önem vererek Osmanlının
bu anlayışını yıktı.
Türk Tarih Kurumunu kurarak onlardan
Türk Tarihini milliyetçilik ve laiklik esaslarına uygun ve bilimsel bir şekilde ele alınmasını istedi.
Türklerin köklerinin araştırılmasını istedi.
Asya medeniyetinin Türkler tarafından oluşturulduğunun ispatını istedi.
Anadolu da yaşayan ilk kavimlerin Türk olup olmadığının incelenmesini istedi.
Türklerin dünya medeniyetine katkılarının bulunmasını istedi.
Türklerin Islam medeniyetine katkılarının bunmasını istedi.
TÜRK DIL KURUMU
M.Kemal milleti millet yapan unsurlardan birinin de dil olduğunu biliyordu.
Türk dili uzun yıllar ihmal edilmişti.
Yeni Türk devleti milliyetçiliği esas almıştı.
zaman dilinde millileşmesi esastı.
Millileşme yapılırken bilimsel ve sistemli olmalıydı.
Türk Dil Kurumu bu işi sistemli bir şekilde yapacaktı.
Bu kurumdan
Türkçe'yi yabancı dillerin (Arapça,Farsça) etkisinden kurtarmasını,
Türkçe'nin gelişimini sağlamasını,
Dilde sadeleştirme ve millileştirmeye gidilmesini,
Bu yapılırken halkın Türkçe sinin esas alınmasını,
Türkçe'nin dünya dilleri arasına sokulmasını,
Türkçe'nin bilim ve kültür dili haline getirilmesini istedi
EKONOMİK ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
1. Aşar vergisi kaldırıldı- 17 Şubat 1925
• Köylüyü ağır vergi yükünden kurtarmak ve tarımsal üretimi arttırmak amaçlanmıştır.
2. Tarım Kredi Kooperatiflerinin kurulması.
3. Ankara’da Yüksek Ziraat Enstitüsü’nün kurulması.
4. Devlet Üretme Çiftliklerinin kurulması.
Ticaret Alanındaki Düzenlemeler
1. İş Bankası’nın kurulması – 1924
• İşverenlere kredi sağlamak amacıyla kuruldu.
2. Merkez Bankası’nın kurulması.
• Sermayenin akışı denetim altına alındı ve piyasa güvenliği sağlandı.
NOT : Kabotaj Kanunu, ağırlık, ölçü ve saatlerde yapılan değişikliklerde bu alanda yapılan yeniliklerden sayılır.
Sanayi Alanındaki Düzenlemeler
1. Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun Kabulü - 28 Mayıs 1927
• Amaç özel teşebbüsün yatırım yapmasını sağlamaktır.
2. Gümrük vergileri arttırıldı. 1929
• Amaç yerli üreticiyi korumaktır.
3. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulamaya konuldu. 1933
4. Sümerbank ( 1933 ) ve Etibank ( 1835 ) kuruldu.
• Amaç sanayiciye kredi vererek yeni sanayi tesislerinin kurulmasını sağlamaktır
5. Maden Teknik Arama Enstitüsü kuruldu – 1935
NOT: Üç beyaz ( şeker, un, pamuk ) ve üç siyah ( kömür, demir, petrol ) projesi olarak adlandırılan sanayileşme
hamlesi istenilen hızla gerçekleştirilemedi.
Cumhuriyetçilik: Halkın kendisini yönetecek kişileri seçimle iş başına getirdiği yönetim biçimine Cumhuriyet denir.
Egemenliğin bir kişiye veya aileye değil, ulusa ait olması düşüncesi Cumhuriyetçiliktir.
ATATÜRK İLKELERİ
Milliyetçilik: Yurt birliği ve ülke bütünlüğü esasına dayanır. Atatürk milliyetçiliği ırkçılığı reddederek, laik, barışçı ve
insancıl yaklaşımları ön planda tutar. Bütün ülkelerin karşılıklı olarak birbirlerinin toprak bütünlüğüne saygılı olması
gerektiğini savunur.
Halkçılık: Kanun önünde herkesin eşit olmasını öngörür. Devletin bütün vatandaşlarına eşit şekilde davranmasıdır.
Çalışması ve yetenekleri ölçüsünde herkesin aynı haklara sahip olmasını sağlar.
Laiklik: Devletin din kuralları ile değil, akılcı ve bilimsel bir şekilde oluşturulmuş hukuk kuralları ile yürütülmesidir.
Buna karşın bütün ülke vatandaşlarının hiçbir baskı altına olmadan dini inançlarını özgürce yaşayabilmesidir.
Devletçilik: Atatürk tarafından uygulamaya konulan Ekonomi politikasıdır. Devletçilik anlayışına göre devlet; sosyal,
kültürel ve ekonomik kalkınmanın temel faktörünü oluşturur.
İnkılapçılık: Devlet kurumlarının ve Türk Ulusu’nun değişen koşullara göre kendisini yenilemesidir. Değişimi ve
modernleşmeyi esas alır. Atatürkçü düşünce sisteminin durağan olmadığını ifade eder.
Bütünleyici İlkeler
Milli Egemenlik: Egemenliğin millet tarafından kullanılmasını esas alır. Cumhuriyetçilik ilkesini bütünler.
Milli Bağımsızlık: Siyasi, ekonomik, iktisadi, adli, kültürel ve askeri açıdan tam bir bağımsızlık ve seferberlik demektir.
Milliyetçilik ilkesini bütünler.
Milli Birlik ve Beraberlik: Milli varlığın temelinin milli şuurda ve milli birlikte görülmesidir. Ülkeyi yönetenlerle halkın birlik
ve beraberlik içerisinde hareket edebilmesi demektir.
Yurtta Barış Dünyada Barış: Tüm dünyada barışı korumayı ve bütün ulusların bağımsızlığına saygı gösterilmesini
temel alır. Milliyetçilik ilkesini bütünler.
Çağdaşlaşma: Taklitten uzak olarak, batının bilim ve tekniğinden yararlanmayı hedef alır. İnkılapçılık ilkesini bütünler.
İnsan ve İnsanlık Sevgisi: Dünyada yaşayan bütün insanların özgürlüğünü ve eşitliğini temel alır. İnsanlara yapılan her
türlü baskı ve zulmü reddeder.
Akılcılık ve Bilimsellik: Akılcılık din kurallarını değil, aklın ve mantığın kurallarını temel alır. Bu özelliği ile laikliği
bütünler. Bilimsellik ise devamlı yenileşmeyi ve gelişmeyi temel alır. Bu özelliği ile inkılapçılık ilkesini bütünler.
MİLLİ GÜÇ VE UNSURLARI
Milli Güç; siyasi, askeri, ekonomik, nüfus, coğrafi, bilimsel, teknoloji, pisiko - sosyal ve kültürel güçten oluşur. Bunlarda
önem ve öncelik sırası yoktur. birbirlerinin tamamlayıcısıdır. Gelişen durum ve değerlere göre bazısı diğerlerinden
ehemmiyetli ve öncelikli olabilir.
Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası
Nüfus Mübadelesi Sorunu
*Lozan Antlaşması'ndan sonra yeni Türk Devleti'nin dış siyaseti "Yurtta Barış Cihanda Barış" temellerine oturtuldu.
*Lozan Antlaşması'nda Türkiyedeki Rumlar ile Yunanistan'daki Türklerin değiştirilmesi kararı alınmış, İstanbul'daki
Rumlar ve Batı Trakyadaki Türkler bu değişimin dışında tutulmuştu.
*Yunanistan, İstanbul'da çok sayıda Rum bulundurmak amacıyla Mondros Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasından
önce İstanbul'a gelen Rumların da değişim dışında tutulmasını istedi.
*Türkiye ile Yunanistan arasındaki anlaşmazlık, Uluslar Arası Adalet Divanı'na gotürüldü. Adalet Divanı, 21 Şubat
1925'te verdiği kararla sorunun çözümünde yetersiz kaldı.
*10 Haziran 1930'da Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan antlaşma ile sorun halledildi.
Yabancı Okullar Sorunu
*Lozan Antlaşması'nda, Türkiyedeki yabancı okulların, Türk kanunlarına ve diğer okulların bağlı oldukları tüzük ve
yönetmelik hükümlerine uygun bulunmalarına karar verilmişti.
*Lozan Antlaşması'ndan sonra Türk Hükümeti, bu okullarda Türk dili, tarih ve coğrafya derslerinin Türk öğretmenler
tarafından denetlenmesi esasını getirdi.
*Ayrıca bu yabancı okulların Türk müfettişleri tarafından denetlenmesi konusunda bir yönetmelik belirlendi.
*Yabancı okulların bu kurallara uymak istememesi üzerine, bu okullar ilgili devletlerin Türkiye'deki elçilikleriyle temasa
geçti.
*Türkiye'nin aldığı kararları kabul etmeyen bazı okullar kapatıldı.
Irak Sınırı ve Musul Sorunu
*İngilizler, Mondros Ateşkes Antlaşması'nın 7. maddesi uyarınca Musul'u işgal etmişti.
*1924'te Türkiye ile İngiltere Musul sorununa çözüm bulmak amacıyla İstanbul'da bir araya geldi.
*Ancak antlaşma sağlanamadı.
*Taraflar, 20 Eylül 1924'te Milletler Cemiyeti'ne başvurdu.
*Milletler Cemiyeti Musul'un Irak'a ait olduğu bildirdi. Türkiye bu karara karşı çıktı.
*Türkiye Uluslar Arası Adalet Divanı'na başvurdu.
*Konu burada da çözümlenemedi.
*1925 yılında çıkan Şeyh Sait İsyanı, Musul sorununu aleyhimize sonuçlandırdı.
*5 Haziran 1926'da Türkiye ile İngiltere arasında Ankara Antlaşması imzalanarak Türk - Irak sınırı bugünkü şeklini aldı
ve Musul Irak'a bırakıldı.
Türkiye'nin Milletler Cemiyetine Girişi
*Milletler Cemiyeti, 1919'da imzalanan Versailles Antlaşması sonunda kuruldu.
*1947 yılında görevini Birleşmiş Milletler Cemiyeti'ne devretti.
*Türkiye Milletler Cemiyeti'ne 1932'de girdi.
*Türkiye'nin Cemiyet'e geç girmesinin nedeni, Cemiyet'in o yıllarda başta İngiltere olmak üzere büyük devletlerin
çıkarlarını koruyan bir organ durumunda olmasıydı.
*Büyük devletler, o yıllarda başta savaş tazminatı alınmaması ilkesi olmak üzere Milletler Cemiyeti'nin hiçbir ilkesine
uymuyordu.
*Milletler Cemiyeti, Musul sorununda İngilizlerin etkisinde kalıp yanlı bir tutum sergilemişti.
*Türkiye, önceleri Milletler Cemiyeti'ne girmeyi bağımsızlık ilkesine ters gördü.
*İspanya'nın teklifi ve Yunanistan'ın desteği ile Türkiye 18 Temmuz 1932'de Milletler Cemiyeti'ne üye oldu.
Balkan Antantı (Paktı - 9 Şubat 1934)
*Balkan Antantı, 1930'lu yıllarda artan İtalyan faşizmi ve Alman nazizminin Balkanları tehdit etmesi üzerine kuruldu.
*Antant'a katılan devletler : Türkiye, Romanya, Yugoslavya ve Yunanistan'dı.
*Bulgaristan ve Arnavutluk, Balkan Antantı'na katılmayan Balkan Devletleri'n dendi.
*Antant ile, dünya barışını koruyamayan Milletler Cemiyeti'ne karşı, Balkan devletleri kendi topraklarını korumayı
amaçlamıştı.
*9 Şubat 1934'te imzalanan Atina Antlaşması sonunda, Türkiye, Romanya, Yunanistan ve Yugoslavya'nın katılımı ile
Balkan Antantı oluşturuldu.
*Bu Antant çeşitli nedenlerden dolayı başarılı olamadı.
Montrö (Montreux) Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936)
*Lozan Antlaşması ile Türkiye'nin Boğazlar'da silah bulundurması ve Boğazlar'a geçişi düzenlemesi engellenmişti.
*Bu durum, Almanya ve İtalya'nın hızla silahlanması ile Türkiye'yi tehdit edici boyutlara ulaşmıştı.
*Milletler Cemiyeti'nin, Boğazlar üzerindeki güvencesi Almanya ve İtalya karşısında yetersiz duruma düşmüş,
Boğazlara muhtemel bir saldırı şüphesi artmıştı.
*20 Temmuz 1936'da yapılan Boğazlar Konferansı'nda, Boğazlar üzerindeki Türk egemenliği kayıtsız şartsız kabul
edilerek, Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.
Sadabat Paktı ( 8 Temmuz 1937)
*1930'lu yıllarda İtalyan faşizmi bütün dünyayı tehdit etmekteydi.
*İtalya'nın 1934 yılında Hebeşistan'ı işgal etmesi ve Doğu Akdeniz üzerindeki emellerini açıkça belirtmesi üzerine,
Türkiye Orta Doğu'da bulunan devletler ile bir ittifak kurma konusunda harekete geçti.
*8 Temmuz 1937'de Türkiye, İran, Irak ve Afganistan'ın katılımıyla Sadabat Paktı kuruldu.
Hatay Sorunu
*Hatay, Misak-ı Milli sınırlarımız içinde bulunmasına rağmen, Ankara Antlaşması ile, bölgedeki Türk kültürünün
korunması şartıyla, Fransız egemenliği altında özel bir yönetime devredildi.
*1936 yılında Fransa'nın Suriye ve Lübnan üzerindeki mandasını kaldırması üzerine, İskenderun ve Hatay Suriye
mandasına girdi.
*Türkiye derhal sorunu Milletler Cemiyeti'ne gotürdü.
*Milletler Cemiyeti, Hatay için ayrı anayasa ve statü öngördü.
*Hatay, meclisinin aldığı karar ve yapılan halk oylaması ile, Hatay 2 Eylül 1938'de bağımsız devlet haline geldi.
*Hatay, 29 Haziran 1939 tarihinde kendi meclisinin verdiği karar gereği oy birliği ile Türkiye'ye katılmayı kabul etti.
Gönderen Umit Yilmaz zaman: 05:48
Bunu E-postayla GönderBlogThis!Twitter'da PaylaşFacebook'ta PaylaşPinterest'te Paylaş