Alkan DEMİR - Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü

Sayı: 11
Nüsha: 4
Aralık 2010
MAKRO EKONOMİ POLİTİKALARI VE TARIM
Hüsnü EGE/TEAE
1.Giriş
T.E.A.E - BAKIŞ
RIMSAL EKONOMİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
Krizler ülkelerin ekonomilerini ciddi bir şekilde yaralarlar. Yüksek enflasyona, ülke
paralarının değerinin ve gayrisafi yurtiçi hasılasının(GSYİH) düşmesine sebep
olurlar. Aynı zamanda döviz kurları, tüketici geliri ve faiz oranları gibi önemli
değişkenleri de etkilerler. Bu değişkenlerdeki değişimler ülkelerin tarımsal fiyatları,
üretim ve tüketimi ve ticareti üzerinde değişikliklere yol açarlar. Bu sayılan
sebeplerden dolayı ülkelerin makro ekonomi politikaları önemli olmaktadır.
ISSN 1303–8346
2.Teorik Çerçeve
Uluslararası ekonomik gelişmeler uygulanan makroekonomi politikalarını etkilediği
gibi özellikle dünya ekonomisinde söz sahibi ülkelerin makro ekonomi politikaları
diğer ülkeleri de etkileyebilmektedir.
Makro ekonomik politikalar, parasal, mali ve yapısal politikalarıdır. Bu politikalar
toplam gelir, istihdam, genel fiyat seviyesi ücretler ve döviz kurlarını etkiler. Makro
politikalar başarılı olmadığında bütçe açıkları, yüksek enflasyon, paranın değer
kaybetmesi dış ticaret açığı gibi sıkıntılar ortaya çıkmaktadır (1).
Parasal politika, para arzı ve kredi ile uğraşmaktadır. Mali politikalar ise hükümet
harcamaları ve vergi ile uğraşmaktadır. Bu politikalarda yapılacak değişiklikler
fertleri hem üretici ve hem de tüketici olarak etkileyecektir. Yapısal politikalara
örnek olarak kaynak tahsisinde özel veya kamu sektör seçimi ve asgari ücret
kanununu örnek verebiliriz.
2.1.Parasal Politikalar
Genellikle ülkelerde hükümetten bağımsız organların belirlediği, para basma, kısa
vadeli faiz oranlarını kontrol etme, hükümet tahvillerini alıp satma, yabancı yatırım
ve krediler üzerinde düzenlemeler yapma suretiyle para arzı artırılıp azaltılabilir.
Genişletici parasal politika, örneğin hükümetin tahvil alması veya faiz oranlarını
düşürmesi, döviz rezervlerini azaltması söz konusu para arzını artıracaktır böylece
borç alıp verme hacmi için para bulunacaktır. Kredi miktarının artması diğer şartlar
aynı kaldığında faiz oranlarını düşürecektir. Faiz oranlarının düşmesi yatırımı ve
toplam talebi artıracaktır. İşletmeler daha çok mal ve hizmet alacaktır. Bu durumda
bu mal ve hizmetlerin fiyatı yükselecektir. Fakat kredi maliyetinin düşmesi ile
birlikte üretim maliyetinin düşmesi sonraki zamanda girdi fiyatının artışı ile kısmen
bu avantajı yok edecektir(1).
Diğer yandan işsizliğin azaldığı ve enflasyonun yükseldiği dönemlerde daraltıcı
parasal politika uygulanmaktadır.
Makro Ekonomi Politikaları ve Tarım
TEAE-BAKIŞ
2.2.Mali Politikalar
Mali politikalar, hükümetin vergiler yoluyla gelir veya harcamalarının belirlenmesi ile ilgilidir.
Özellikle büyümenin gerilediği dönemlerde hükümet harcamalarını artırır veya vergileri düşürürse bu bir
genişletici politikadır. Bu hükümetin halktan borç alması gibi düşünülebilir. Bu durumda hükümet
harcaması toplam talebi artırır fiyatlar ve gelirler geçici olarak artar. Fiyat ve gelirlerin (çıktı) artması borç
talebini artırır ve böylece faiz yükselir. Yüksek faiz oranında iç yatırım miktarı ve iç talep düşmektedir. İç
faiz oranlarının yükselmesi yabancıların ülkeye yatırım yapmasına olanak verir böylece ulusal paraya olan
talep onun değer kazanmasına yol açar. Bununla birlikte yabancıların mal alımı yani ülkenin ihracatı azalır.
Diğer yandan işsizliğin azaldığı ve enflasyonun yükseldiği dönemlerde harcamaların azaltılması vergilerin
artırılması gibi daraltıcı mali politikalar söz konusu olmaktadır.
Aşağıdaki çizelge de parasal ve mali alternatif politikalar verilmektedir:
Çizelge 1-Alternatif Parasal ve Mali Politikalar
Mali politika
Para politikası
Genişletici
Genişletici
A
Daraltıcı
C
Daraltıcı
B
D
Bunlardan A politikası hızlı bir enflasyon süreci gösterir.
D ise Ekonomik durgunluğa yol açmaktadır. B ve C politikaları ise gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak
kullanılmaktadır (1).
3.Makro Ekonomi Politikaları ve Tarım
Tarım genel ekonominin birçok sektöründen sadece birisidir ve diğer sektörler gibi bir diğeriyle bağlantısı
olduğundan makroekonomik politikalardaki değişiklikler, tarımsal gelirleri, vergiler, hükümet harcamaları
ve para arzı dolayısıyla etkileyecektir.
3.1.Parasal politika ve Tarım
Merkez bankası tarafından faizin düşürülmesi ve krediye ulaşımın artması kredi maliyetini azaltır. Zaman
içinde bu durum bankaların likiditesini artırır ve tarıma kredi miktarlarını artırılmasına neden olur. Bu
çiftçilerin daha düşük reel faizlerden faydalanması anlamına gelir ve kredi maliyetleri azalır. Düşük
faizlerden yatırımlar (araştırma ve geliştirme de dahil) ekonomik büyümeyi sağlar, tarımsal mallara talep
artar. Üretici eline geçen fiyatların düşmesi ile geliri pek azalmayan çiftçiler faiz oranlarındaki düşüklükten
daha fazla maliyet masraflarını azaltmaktadırlar (1).
Beklenmeyen bir enflasyon getirici genişleme politikası( A politikası) çiftçilerin orta ve uzun vadeli
krediler üzerine olan faiz oranlarının sabit olduğu durumda reel faiz oranını düşürür ve dolayısıyla
borçluların yükünü azaltır. Böylece çiftçiler servet kazanımından faydalanırlar (1).
3.2.Mali Politika ve Tarım
Mali politikadaki hükümet harcamalarının artması veya verginin azaltılması etken bir politikadır. Mali
politika tarımı reel gelirlerin değişmesi, enflasyon ve reel faiz oranları, döviz kurları ve uzun dönem
2
TEAE-BAKIŞ
Dünya ve Türkiye’de Organik Tarım
büyüme yoluyla etkiler. Bir genişletici mali politika direkt olarak hükümetin daha fazla açıklarına ve
dolayısıyla borçlanmasına yol açar. Dolaylı olarak hükümetin harcamasından faydalanan fertlerin
harcaması ile orta vadede gayrisafi yurtiçi hasıla artar. Vergilerdeki azaltmada direkt gelir artışı dolayısıyla
GSYİH artışı sağlanmaktadır. Bu durum enflasyon beklentisine yol açarsa faizler yükselecek TL’nın
değeri düşecektir.
4.Küresel Ekonomide Makro Ekonomi ve Tarım
Makroekonomi, ticaret ve finansal bağların küreselleşmesi ve ülkeler arasındaki ekonomik bağımsızlığın
artması durumunda uluslar arası bir konu olmuştur. Mal ve hizmetlerin ithalat ve ihracatına gelir etkisi ve
döviz kurlarının ticaret üzerine etkisi ticaret ilişkilerine örnektir. Finansal ilişkilere ise hisse senetleri
tahviller ve bunların türevleri verilebilir.
4.1.Döviz kurları ve tarım
Türk lirası diğer ülke paraları karşısında değer kazanması bu ülkelerin alıcıları için bir caydırıcı durum
olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durumda ihracatımız azalacak ithalatımız artacaktır. Yurtiçi üretici fiyatları
düştüğü için üreticiler daha az üretim yolunu seçeceklerdir. Diğer taraftan yabancı döviz değer kazanırsa
ihracatımız artacak ithalatımız azalacaktır. Ülke parasının değer yitirmesi durumunda üretici fiyatlarının
artmasından dolayı üreticiler daha fazla üretimde bulunmak isteyeceklerdir.
4.2.Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ve Tarım
Diğer ülkelerin GSYİH’sındaki artışlar kişilerin gelirlerini de artıracaktır bu da ithal malların alımını
kolaylaştıracak ve ihracatımızın artmasına neden olacaktır. GSYİH’daki azalışlar ise tersi bir durum
yaratacaktır.
5.Genel Değerlendirme
Ülkenin ve tarımın ihtiyaçlarına uygun makroekonomik politikalara sahip olmak ve uygulamak zordur.
Makro ekonomi gelişme hedefi olarak istikrarlı fiyatlar, tam istihdam şartlarında milli gelirde büyümeyi ve
çok miktarda ve kaliteli tarımsal ürünü uygun fiyatlarla arzı, fakirliği azaltmayı ve kişi başına geliri
artırmayı seçmektedir. Gelişmekte olan ülkeler için tarımsal gelişmeyi hedefleyen makro ekonomik reçete
anlamlı politikalar geliştirmek için disiplin ve politik çevreyi bir araya getirmektir. Güçlü ve istikrarlı
hükümetler bu ülkelerdeki büyümeyi yavaşlatan ve ekonomik istikrarsızlık yaratan tutarsız makroekonomik
politikaları bertaraf ederek ekonomi içindeki ajanların sağlıklı karar almasına yardımcı olmaktadırlar.
Kaynaklar
1-Yavuz, F. Tarım Politikası Analizleri, Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi,
Basılmamış Ders Notları, 1999, Ankara
2 –http://www.ers.usda.gov, Erişim Tarihi: 20/10/201
3
Makro Ekonomi Politikaları ve Tarım
TEAE-BAKIŞ
TARIMSAL EKONOMİ ARAŞTIRMA
ENSTİTÜSÜ
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Kampüsü
Eskişehir Yolu 9.Km 1 No’lu Kapı
06530 Lodumlu/Ankara
Tel: 0 312 287 58 33
Faks: 0 312 287 54 58
Web: http://www.aeri.org.tr
e-mail: [email protected]
4