hürr‹yet‹ ba⁄layıcı suç ve cezalardan kaçakçılık suç ve

HÜRR‹YET‹ BA⁄LAYICI SUÇ VE
CEZALARDAN KAÇAKÇILIK SUÇ VE
CEZASININ 01.01.1999 TAR‹H‹ ‹T‹BAR‹YLE
DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹
V
Yrd. Doç. Dr. M. Ali ÇAKIR
Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi Ö¤retim Üyesi
ergi suçlar› ifllenmesi durumunda bu suçlar›n karfl›l›¤› olarak para cezas›
verilmektedir. Fakat, yasa koyucu baz› özellikle kamu düzenini bozan vergi suçlar›n›n ifllenmesi durumunda para cezas› yerine ( veya ek olarak)
hürriyeti k›s›tlay›c› cezalar vermektedir. 4369 say›l› kanun ile vergi ziya› meydana gelip gelmemesine ba¤l› olarak kaçakç›l›k ve kaçakç›l›¤a teflebbüs fleklindeki
s›n›fland›rma yürürlükten kald›r›lm›fl kaçakç›l›k suçlar› ve cezalar› bafll›¤› ile yeniden düzenlenmifltir. Bu düzenleme ile eskiden kaçakç›l›¤a teflebbüs suçuna giren fiillerden baz›lar›n›n hürriyeti ba¤lay›c› ceza gerektiren suç olmaktan ç›kar›ld›¤›, özel usulsüzlük cezas› gerektiren fiiller içine al›nd›¤› tespit edilmektedir.
Son düzenlemeyle kaçakç›l›k suçu say›lan hallerin tespitinde, ifllenen fiilin vergi
ziya›na sebep olup olmad›¤›na bak›lmayacakt›r. Esasen bu maddenin gerekçesinde de hürriyeti ba¤lay›c› ceza ile cezaland›r›lacak suçlar ve cezalar› gerektiren fiilleri, vergi kayb›na yol aç›p açmad›¤›na ve tarh döneminde oluflup oluflmad›¤›na bak›lmaks›z›n, kolayca adli yarg›ya intikalini ve cezalanmas›n› sa¤lamaya
yönelik düzenlemelerin yap›ld›¤› belirtilmifltir.Bu durum karfl›s›nda bu fiilleri iflleyenler kaçakç›l›k suçlar›ndan say›lan fiilleri ile vergi ziya›na neden olmasalar
bile hapis cezas› ile cezaland›r›lmalar› kanun koyucunun bilerek uygulad›¤› bir
yol olmaktad›r.Esasen gerekçedeki ifadeden anlafl›lan; fiili ile vergi ziya›na sebep olunsun veya olunmas›n 359. maddedeki fiillerden birinin ifllenmesi halinde,mükellefin hapis cezas› ile cezaland›r›laca¤› anlam› ortaya ç›kmaktad›r.
1369 say›l› yasa ile yap›lan bir di¤er de¤ifliklik VUK 344. maddesinde yer alan
kast’›n kaçakç›l›k suçunun bir eleman› olmaktan ç›kar›ld›¤› 359. maddede say›lan fiillerin ortaya ç›kmas›n›n suçun oluflmas› için yeterli neden olaca¤› fleklinde
bir intiba uyand›rm›flt›r.Bu de¤iflikle suçun kast veya taksir fleklinde pek öneminin olmad›¤› anlafl›lmaktad›r.
Di¤er bir düzenleme de tüzel kifliler aç›s›ndan ortaya ç›kan hürriyet ba¤lay›c› ceza gerektiren kaçakç›l›k suçlar›nda verilecek cezalar›n vergi sorumluluklar› ad›na de¤il, suçu bizzat iflleyenler hakk›nda hükmolunmas› gerekti¤i yönündedir.
4369 say›l› yasadan önce tüzel kiflili¤in
sorumlulu¤u bafll›kl› VUK’nun 333/3
maddesinde; “ Bu kanunun 344. ile
358. ve 360. maddelerinde belirlenen
cezalar tüzel kiflilerin kanuni temsilcileri ad›na hükmolunur. “ denilmiflti.Zira VUK ‘nun 344. maddesindeki fiiller
kas›t unsuruna ve vergi kayb›na ba¤l›
bulunmaktad›r.Di¤er taraftan VUK 10.
maddesinde, tüzel kiflilerin vergi görevlerinin yerine getirilmemesinden
kanuni temsilcileri sorumlu tutulurdu.
4369 say›l› yasayla 344. maddesinin 16 nolu bentlerindeki hareket ve suçlar
359. maddeye tafl›narak suçun vasf› ve
unsurlar› de¤ifltirildi¤inden 333. maddesinin 3. f›kras› zorunlu olarak;”Bu
kanunun 359. maddesindeki fiillerin
ifllenmesi halinde bu fiiller için 359. ve
360. maddelerde belirtilen cezalar bu
fiilleri iflleyen hakk›nda hükmolunur.”
fleklinde de¤ifltirilmifltir.
Cezalar›n kifliselli¤i ilkesinin gere¤i
olarak suçu kim ifllemiflse cezas›n› da
bir fiil iflleyen kiflinin çekmesi gerekmektedir. Yap›lan düzenlemeyle de ifllenen bir suçtan dolay› tüzel kiflilerin
kanuni temsilcilerin sorumlu tutulmas›
gibi yanl›fl anlay›fltan da vazgeçilmifltir. Bunun sonucunda kamu ortakl›¤›
ile yöneticinin ayr›ld›¤› büyük kurulufllarda kaçakç›l›k say›lan fiillerin ifllenmesinden haberdar olmas› imkans›z
olan kanuni temsilcilerin veya flirket
müdürlerinin cezaland›r›lmas›ndan
vazgeçilmifltir. Fakat, bu kifliler kaçakç›l›k suçunun ifllenmesinde aktif olarak
görev alm›fllarsa gayet tabi ki bu kifliler
hakk›nda da kaçakç›l›k ve ifltirak suçlar› uygulanacakt›r. Bu son düzenle-
meyle suçun ayr›nt›lar›n› bilen ve
oluflmas›nda aktif rol alan kifliler cezaland›r›lacakt›r. Bu aç›klamalardan sonra bu konuyla ilgili tüzel kiflide görev
yapan bir kifli 359. maddede yaz›l› suçlardan herhangi birinin ifllendi¤i takdirde, ceza yapt›r›m› sadece eylemi
gerçeklefltiren bu kifliye uygulanabilecektir.
4369 say›l› yasa yürürlü¤e girdi¤i tarihten önce ifllenen fiiller nedeniyle
hükmolunarak cezalar hakk›nda fiillere
ifllendi¤i tarihte yürürlükte bulunan hükümler ile bu kanun hükümlerinden lehe olan uygulanacakt›r.
Bu durumda inceleme elemanlar›
01,01,1999 tarihten önce düzenlendikleri kaçakç›l›k suçu raporlar›nda flirketlerin kanuni temsilcileriyle limited flirketlerin müdürleri hakk›nda suçun gerçekleflmesindeki rolleri ve suçun detaylar›n› bilip bilmeden incelemeden
eski 333.maddesinin üçüncü f›kras›nda
suç duyurusunda bulunmufllard›r. Buna göre 01,01,1999 tarihinden önce kaçakç›l›k suçu ifllendi¤i bu tarihten sonra tespit edilen tüzel kiflilerin kanuni
temsilcileri ile flirket müdürleri
VUK’un geçici 21. maddesi gere¤ince
belirtilen nedenlerden dolay› ceza muhataplar› olmad›klar›n› ileri sürebileceklerdir.