BİLGİNİN GÜCÜ

"Afet yönetimi -1" Bilginin Gücü içinde,
Haberdar Gazetesi, 28 Şubat 2010, ss.26
BİLGİNİN GÜCÜ
Doç. Dr. Mesut YALVAÇ
Afet yönetimi -1
Güzelyurt afetinden 38 gün sonra, bu hafta sonuna doğru yine toplumumuzu sarsan ve
etkili olduğu bölgelerde maddi ve manevi büyük zararlara neden olan sel ve su taşkınları
öncesi, sırası ve sonrasında yaşananlar, bu günkü yazının içeriğini yine 'Afet yönetimi' olarak
belirlemeye neden oldu.
Ülkemizi etkileyen 26 Şubat 1010 tarihli afette, ilgililerin ve yetkililerin, önceki afetlerden
yeterince ders çıkaramadığı, afet ile ilgili bilgi ve eylemlerinde kayda değer bir değişikliğin
olmadığı maalesef gözlendi. Bu köşede 21 Ocak 2010 ve 25 Ocak 2010 tarihlerinde
yayınlanan "Afet yönetimi" başlıklı yazılar, başta ilgili ve yetkililer olmak üzere tüm toplum
üyelerimiz için bir kez daha, ancak son defa olması umuduyla" yinelenecektir.
'Afet'; insanların fiziksel, sosyal ve ekonomik kayıplarına neden olan, normal yaşamı ve
insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen doğal ve/veya
insan kaynaklı olaylardır.
'Afet'ler kaynaklarına göre üç gruba ayrılabilirler: (1) 'Doğal Kaynaklı Afet'ler; sel ve su
baskını, dev dalga (tsunami), deprem, çığ, toprak kayması, kaya düşmesi, yanardağ patlaması,
yangınlar (doğal), çölleşme, kuraklık, salgın hastalıklar, zararlı istilası, fırtına, kasırga, hortum
vb.; (2) 'İnsan Kaynaklı Afet'ler; nükleer kazalar, kimyasal ve endüstriyel kazalar, uçak
kazaları, demiryolu kazaları, gemi kazaları, trafik kazları, terörizm, toplumsal olaylar, çevre
kirliliği, yangınlar, savaşlar vb.; (3) 'Karmaşık Afetler'; kıtlık, nüfus hareketleri-göçler vb.
Hangi grup içinde olursa olsun, yukarıda sıralanan olayların kendisi değil, doğurduğu
olumsuz sonuçlar afettir. Bu sonuçlar, insanlar için olağan dışıdır ve olağan yöntem ve
kurallarla bu sonuçların ortadan kaldırılması da çoğunlukla olanaklı değildir. Bu durum bir tür
yönetim biçimi ve uzmanlık alanı olan 'Afet Yönetimi'ni gerektirir.
Afet yönetimini, afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılabilmesi için, afet öncesi, sırası
ve sonrasında yapılması gereken teknik ve idari çalışmaları belirleyen, uygulamaya aktaran,
bir olayla karşılaşıldığında etkili bir uygulama yapabilmeyi sağlayan, her olaydan elde edilen
bilgi ve tecrübeler ışığında mevcut sistemi geliştiren bilgi temelli bir yönetim biçimi ve
uzmanlık alanı olarak tanımlayabiliriz. 'Afet yönetimi', zaman boyutu sınırlı olan, yani bir
zaman diliminde başlayıp gelişen ve sona eren 'risk yönetimi', 'kriz yönetimi', 'acil durum
yönetimi' ve 'olağanüstü durum yönetimi'nden farklıdır. Afetler öncesi, sırası ve sonrasında,
'risk yönetimi' risk durumu anı, 'kriz yönetimi' kriz durumu anı, 'acil durum yönetimi' acil
durum anı ve 'olağanüstü durum yönetimi' ise olağanüstü durum anı ile sınırlıdırlar ve 'Afet
Yönetimi'nde çok önemli roller üstlenirler.
Afet yönetimi ile ilgili bütünlüklü çalışmalar, eğitimden yönetime, teknolojiden sağlığa,
arama kurtarmadan imar planlarına, inşaat tekniklerinden afet hekimliğine, arazi
kullanımından çevre kirliliğine kadar çok geniş bir alanda ve süreklilik gerektiren bilgi temelli
çalışmalardır.
Yapılan araştırmalar dünyada afetlerden etkilenen insan sayısının her yıl % 6 arttığını,
afetlerden etkilenen insanların % 90'ının gelişmemiş-bilgi toplumu olmayan toplumlarda
yaşadığını göstermektedir. Toplumların afetlerden zarar görmesinin asıl nedeni, bilgi temelli
olmayan tüm yapılarıdır (eğitim, sosyal, kültürel, ekonomik, siyasal, sağlık, çevre vd. yapılar).
1
"Afet yönetimi -1" Bilginin Gücü içinde,
Haberdar Gazetesi, 28 Şubat 2010, ss.26
Afet güvenliğinin sağlanması diğer tüm toplumsal olgular gibi bilgi temelli bir etkinlik
alanıdır.
Bilgi temelli bir etkinlik alanı olan 'Afet Yönetimi' ile ilgili bugün tartışmasız kabul gören
çok önemli anlayışları ve koşulları bir sonraki yazıda (2 Mart 2010, Salı) bulacaksınız.
_______
"Afet ve acil durum yönetimi", TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, 2009.
The Disaster management systems, UNESCO, 2009.
2