Karşılıklı Yardımlaşma/Evrimin Bir Faktörü Kropotkin

Karşılıklı Yardımlaşma/Evrimin Bir Faktörü
Kropotkin'in en teml eserlerinden biri olan Karşılık Yardımlaşma, aynı zamanda Malthusçu
"hayatta kalma mücadelesi"ne ve Darwincilere verilmiş bir yanıttır. İnsan nüfusunun mevcut
yiyecek arzından daha hızlı bir artış gösterdiğini ileri süren Malthus, dengenin ancak, kıtlık,
hastalık ve savaş sonucu, güçsüzlerin elenmesiyle korunacağını söylüyordu. Malthus'un, "hayatta
kalma mücadelese" olarak formüle ettiiği bu anlayış, herkesin herkese karşı sürekli rekabetine
dayanıyordu. Sonraki yıllarda Darwin, rekabet ve hayatta kalma mücadelesinin, güçlü türleri
koruyup güçsüzleri elemesini evrimin belirleyici faktörü olarak açıkladığında, Malthusçuluk,
biyolojik alanda da güçlü bir destek bulmuş oldu. Darwin'in izleyicileri ise, onun uyarılarına
rağmen bu "acımasız mücadele"yi biyolojik bir ilke olarak evrimin biricik kana susamış
"gladyatör gösterisi" gibi sunan yeni Darwincilerin "sürekli mücadele" anlayışı, eşitlikçi,
dayanışmacı, özgür toplum düşüncesine de ölümcül bir saldırıydı. Bu nedenle, Malthus ve yeni
Darwincilere yanıt vermek neredeyse zorunlu hale gelmişti. Yanıt; ünlü anarşist ve doğa bilimci
Pyotr Kropotkin'den geldi.
Kropotkin, aynı türün bireyleri arasında mücadeleden çok, yardımlaşmanın sayısız kanıtını,
onlarca hayvan türünü örnek vererek gösteriyordu. Karşılıklı yardımlaşmanın bir evrim faktörü
olarak insan dünyasındaki rolü üzerinde de duran Kropotkin, vahşi ve yarı vahşi klanların, köy
komünlerinin ve ortaçağ özgür şehir cumhuriyetleri döneminin karşılıklı yardımlaşma kurumlarını
detaylarıyla inceler. Osmanlı döneminin esnaf loncalarını da bir örnek olarak ele alan ve her
türlü karşılıklı yardımlaşma kurumuna öldürücü darbenin Avrupa'da Kilise ve Devlet tarafından
ancak on altıncı yüzyılda indirildiğini ileri sürer.
Biyoloji ve sosyolojinin insan ve hayvan davranışlarına dair yeni bulguları, Kropotkin'in yüz yıl
önce vardığı sonuçları bugün hemen hemen bütünüyle doğruluyor.
Karşılıklı Yardımlaşma/Evrimin Bir Faktörü