Sulama ve Cevre-5

1.1.Su Kaynakları ve
Hidrolojik Rejim Üzerindeki
Etkiler
1.2. Toprak Kaynakları
Üzerindeki Etkiler
1.3. Atmosfer Üzerindeki
Etkiler
1.2.Toprak Kaynakları Üzerindeki
Etkiler
• Toprak Tuzluluğu ve Suya
Doygunluk
• Toprak Erozyonu
• Sedimentasyon
Erozyon
1.2.Toprak Kaynakları Üzerindeki
Etkiler
• Toprak Tuzluluğu ve Suya
Doygunluk
• Toprak Erozyonu
Jeolojik anlamda; doğada toprak materyalinin
su, rüzgar, yerçekimi, çiğ, buzul ve dalga gibi
doğal güçlerin etkisi ile parçalanarak bir yerden
başka bir yere taşınması ve yığılmasıdır
Hızlandırılmış
Erozyon:
İnsan
etkisi
ile
oluşuyorsa (orman kesimleri, orman yangınları,
aşırı otlatma, yanlış tarım teknikleri (toprak işleme,
toplu nadasa bırakma, aşırı ve kontrolsüz sulama,
toprakların yetenek sınıfı dışında kullanımı))
• Sedimentasyon
1
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Erozyonun meydana gelmesi
Çıplak toprakta yağmur damlası,
sürümle zayıflamış toprak
agregalarını parçalar
Yoğun yağışın ardından
yüzey akış başlar
Erozyon
Su erozyonu üç çeşittir
1. Yüzey erozyonu (Sheet erosion)
2. Parmak erozyonu (Rill erosion)
3. Oyuntu erozyonu (Gully erosion)
Artan yüzey akış ve zayıf
toprak yapısı şiddetli
erozyona neden olur.
Yüzey erozyonu
Genellikle üst arazilerden gelen ve geniş bir alanda
görülen erozyondur. Topraklarda yağmur suyunun
enerjisine bağlı olarak meydana gelir.
Oyuntu Erozyonu
Oluk erozyonundan daha derin ve büyüktür.Vadi ve
vadicikler şeklindedir.Arazi iyice parçalanmış,
kullanılamaz hale gelmiştir.
Parmak Erozyonu
Genellikle bitki örtüsünde yoksun eğimli yamaçlarda
görülen oluklar halindeki erozyondur. 2-3 cm’den 2530 cm’e kadar olurlar.Yamaç üzerinde bir elin
parmakları gibi göründüğünden parmak erozyonu
denir.
Erozyon
Sulu tarımda erozyonu etkileyen etmenler
1.Arazi eğimi
2. Uygulanan sulama yöntemi
3. Uygulanan sulama suyu miktarı
4. Toprak işleme yöntemleri
5. Arazi yüzeyinin pürüzlülüğü ve toprak stabilitesi
6. Su damlacıklarının enerjisi
7. İnfiltrasyon oranı
2
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Erozyon
•Sulanan alanlardan meydana gelen erozyonun diğer
erozyonlardan farkı;Araziye doğal yağış ve taşkınlara
ek olarak sulama suyu verilmektedir
Erozyon
• Su erozyonu süreci
•Suyla olan erozyon, suyun toprak partiküllerini
sökmesi, taşıması ve bir yerde biriktirmesi
–Sökme: Yağmur damlası etkisi
•Yerlerinden
sökülen
partiküller,
arazi
eğimi
yeterliyse, suyun etkisiyle askıda sediment biçiminde
taşınmakta
–Taşıma: Su hacmi, eğim
uzunluğu, yüzey pürüzlülüğü
•Uygulanan su miktarı ve yağış şiddeti, toprak
infiltrasyon hızından fazlaysa, erozyon olmakta
Farklı topraklar
• Toprak bünyesi
– Silt: erozyondan en çok etkilenen toprak.
– Kil: topraklara iyi tutunur, ancak yüzey akışa
geçerse de, çökelmesi çok güçtür
– Kum: sızma yüksek, yüzey akış hacmi az, çabuk
çökelme eğiliminde.
• Organik madde: sızmayı arttırır, yüzey akış
hacmi azalır
–Biriktirme: Su yavaşlaması ve
hacminin azalması
Erozyon
Sulama Yöntemleri
Yağmurlama:
bitkilerin
henüz
gelişmediği koşullarda yada tohum
ekiminden hemen sonra, su damlaları
toprak yüzeyine çarptığında erozyon
olabilir
Damla ve Sızdırma: hemen hemen hiç
yok
Karık: eğimli arazilerde sorunlu
Erozyon
Türkiye’de Su Erozyonu
2.Tohum, pestisit ve gübre kaybı
Hafif
5 611 892
Türkiye
yüzölçümüne
oranı (%)
7.22
Orta
15 592 750
20.04
3.Sedimentasyon
Şiddetli
28 334 933
36.42
Çok şiddetli
17 366 463
22.32
Toplam
66 906 038
86.00
Yarattığı sonuçlar
1.Tarımsal verimin düşmesi
Erozyon
durumu
Alan (ha)
3
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Türkiye Erozyon Haritası
TÜRKİYE’DE EROZYON
Ülkemizde her yı
yıl en az 500 milyon ton toprak denizlere ve gö
göllere gitmektedir.giden bu
toprak, kalı
kalınl
nlığı
ığı 10 cm olan Kı
Kıbr
brııs adası
adasın ın geniş
genişli
liğ
ğ ine denktir.
Akarsu havzası ve ölçüm
istasyonu
Türkiye’de Su Erozyonu
GAP alanlarının % 53 ü
şiddetli ve çok şiddetli
erozyon ile karşı karşıya
Yıllık ortalama taşınan
toprak ( Ton/km2 )
Yıllık
toplam
toprak
( Milyon Ton )
Karasu.Keban
525
Tortum
2500
2,5
Fırat,dutluca
1167
108,2
Peri suyu
919
146,0
taşınan
33,5
Dicle
1085
6,8
Kızılırmak
923
44,9
Yeşil ırmak
1521
54,9
Kelkit
1977
42,9
Ceyhan
922
19,6
Seyhan
563
7,8
Göksu
648
6,8
B.Menderes
519
12,4
Gediz
582
5,8
Sakarya
651
8,1
Dalaman
266
0,9
İyi dere
219
0,5
Türkiye Ortalama
600
500
Türkiye’de Su Erozyonu
Türkiye yılda km2 de 1.4
milyar ton toprak kaybı ile
toprak rezervi kalmamış 15
ülkeden birisidir. NASA ya
göre 50 yıl sonra çöl olacak
4
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Erozyona karşı önlemler
5
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
1.2.Toprak Kaynakları Üzerindeki
Etkiler
• Toprak Tuzluluğu ve Suya
Doygunluk
• Toprak Erozyonu
• Sedimentasyon
Sedimentasyon
•Sulanan bir alanda olan erozyon, komşu arazileri
etkiler
•Kontrolsüz ve aşırı sulama uygulaması sonucu,
yüzey akışla taşınan ağır ve iri tanelerden oluşan
sedimentler, yüzey akış hızının azaldığı noktada
çökelir
•Sedimentlerin çökeldiği arazide verimli toprakların
üzeri örtülerek, verimde düşüş olur, bu arazide
yetişen bitki varsa üründe kayıp olur.
Sedimentasyon
•İnce taneciklerden oluşan sedimentler, yüzey akışla
daha uzaklara taşınarak, doğal akıntı yataklarında,
drenaj kanallarında, rezervuarlarda, nehirlerde ve
denizlerde sorun yaratır
•Akarsu, göl ve rezervuarlarda balık ve yabani yaşam
için uygun koşulları bozar, oksijeni azaltır, suda ışık
azalır,bulanıklık artar, su arıtma maliyeti artar
•Sedimentle dolan sulama ve drenaj kanalları çok
bakım gerektirir, masraflıdır
6
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Sedimentasyon
Sedimentasyonun sonuçları
•Baraj ekonomik ömrü, sediment yükü ile ilişkilidir
•Bu duruma özellikle planlama aşamasında dikkat
edilmesi gerekmektedir
•Sucul yaşama olumsuz etki
•Keban Barajının ölü hacmi, üst havzadan gelen
sedimentler nedeniyle şimdiden % 40 azalmıştır.
Sedimantasyonun bugünkü hızıyla sürmesi durumunda
20-30
yıl
sonra
baraj
ekonomik
ömrünü
tamamlayacaktır
•Sediment temizlemenin yüksek maliyeti
•Çubuk Barajı, ölü hacminin % 75'ini 47 yıl içinde
doldurmuştur. Karakaya barajında ise 18 yıl içinde ölü
hacmin % 47'si erozyonla taşınan topraklarla
dolmuştur
•Su kalitesinde bozulma
•Sucul canlı ortamlara (habitat) olumsuz etki
•İnsan sağlığı riski
•Rekreasyonel kullanıma olumsuz etki
•Su temini sistemlerine olumsuz etki
NEHİR SEDDELERİ
AŞINDIKÇA,
SEDİMENTASYONA
NEDEN OLUR
7
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
8
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com