mayıs kapak ıı

BD HAZ‹RAN 2010
Haz›rlayan: ÖZÜM LARÇIN
6-Maçka hangi ilimizin
s›n›rlar› içindedir?
a-Ordu
b-Giresun
c-Trabzon
d-Rize
1-Yeni semtleri dama
tahtas› plan›na göre infla
edilen ‹talyan kenti
hangisidir?
a-Toskana b-Roma
c-Napoli d-Palermo
2-Ressamlar›n
baflparmaklar›n› koyduklar›
delikli boya tahtas›n›n ad›
nedir?
a-Boyal›k
b-Palet
c-Rulo
d-Kasal›k
3-Kal›nl›k ya da d›fl çaplar›
ölçmede kullan›lan aletin
ad› nedir?
a-Takometre
b-Gönye
c-Palmer
d-Pergel
4-Mülteciler Yüksek
Komisyonu özellikle
nereden gelenlere yard›m
için kuruldu?
a-Güney Amerika
b-Do¤u Avrupa
c-Hindistan
d-Afrika
5-Zaire'nin eski ad› nedir?
a-Kamboçya
b-Fildifli sahili
c-Frans›z Sudan›
d-Basutoland
96
7-BM Uluslararas› Adalet
Divan›'nda kaç yarg›ç
görev yapar?
a-12
b-13
c-14
d-15
8-Caracas kenti hangi
ülkededir?
a-Venezuela b-Kolombiya
c-Honduras d-Küba
9-Birinci Dünya Savafl›'nda
siperlerde kullan›lan ayg›t
nedir?
a-Manc›n›k b-Periskop
c-Dürbün d-Prizma
10-Sultan Abdülaziz, fieker
Ahmet Pafla'y› resimdeki
baflar›lar› nedeniyle nereye
göndermiflti?
a-Floransa
b-Berlin
c-Paris
d-Venedik
13-Paligrafi nedir?
a-Boyac›l›kta baflvurulan
bir yöntem
b-Yaz›da ayn› sözcü¤ün
istemsiz yinelenmesi
c-Disklerde diflli açma
yöntemi
d-Balmumundan heykelcik
yapmak
14-Suriye çölündeki vaha
öbe¤inin ad› nedir?
a-Büveyde
b-Palmira
c-Bediyetüflflam d-Tadmor
15-Yar›mada Savafl›
Napolyon'un nereyi iflgali
nedeniyle ç›km›flt›?
a-Portekiz ve ‹spanya
b-Kuzey ‹talya
c-Güney Britanya
d-Avusturya
16-28 fiubat 1986'da
sokakta vurulan ‹sveç
Baflbakan› Palme'nin ilk ad›
nedir?
a-Edward
b-Olof
c-Roundell d-Matteo
11-Antik ça¤da ozan›n
eski söylediklerini geri
ald›¤› manzum parçaya
ne denir?
a-Reggio b-Cauca
c-Marco d-Palinodia
17-Etin az bulundu¤u
yoksul ülkelerde protein
kayna¤› olarak hangi tar›m
ürünleri tüketilir?
a-Yumrulu bitkiler
b-Sebzeler
c-Ya¤ bitkileri
d-Baklagiller
12-Fransa ve Kanada
aras›nda diplomatik krize
neden olan bölge
neresidir?
a-Victoria
b-Baffin
c-Labrador
d-Quebec
18-Yunan mitolojisinde
Athena'n›n öldürdü¤ü
devin ad› nedir?
a-Pallas b-Pallidum
c-Pallis d-Pallene
Yan›tlar: 149. sayfada
EVRENSEL
BAKIfi AÇISI
Gürbüz Evren
Mart ay›nda yay›mlanan “Türkiye-‹srail iliflkilerinin gerilmesi
mi istendi?” bafll›kl› yaz›ma birçok de¤erli okuyucudan olumlu
tepkiler ald›m. Ayr›ca “Ortado¤u Stratejik Araflt›rmalar Merkezi”
ORSAM adl› bir kuruluflun düzenledi¤i “‹srail-Türkiye iliflkileri”
konulu panele de konuflmac› olarak davet edildim. Kimi
okuyucular›n Ortado¤u’da kardefllik konulu bir yaz› beklediklerini
bildirmeleri üzerine ise bu yaz›mda Arap-Yahudi iliflkilerini ele
almaya karar verdim.
Durun
Öldürmeyin
Birbirinizi
Siz
Kardeflsiniz
Yazımın başlığı, eski Türk filmlerinde çok sık
duyduğumuz ve unutulmayan cümlelerden biridir.
Özetleyeceğim sahneyi mutlaka anımsayacaksınız; filmin
iki önemli karakteri bazı nedenlerden ötürü tam birbirini
öldürecekken, babacan bir adam araya girer ve “Durun...
Öldürmeyin birbirinizi, siz kardeşsiniz” der.
BD HAZ‹RAN 2010
yn› sözleri Ortado¤u’da devam
eden çat›flma ortam› nedeniyle
Yahudiler ve Araplar için de söyleyebiliriz. Çünkü onlar da kardefltir. Evet,
yanl›fl duymad›n›z Yahudilerle Araplar
kardefltir. Ayr›ca Yahudilerle dünyadaki tüm Müslümanlar da kardefltir.
Bitmedi, dahas› var, Müslüman olmalar› nedeniyle Türkler de Yahudilerle kardefltir.
Ortado¤u’da yaflanan sorunlar›, Arap-Yahudi kavgas›n› bilmeyenimiz
yok. Bu nas›l kardeflliktir ki ‹srail Filistinlilerin bafl›na bomba ya¤d›r›yor,
komflu Arap ülkelerinin topraklar›n›
iflgal alt›nda tutuyor, Araplar da her
f›rsatta ‹srail’e sald›r›yor ve bunlar yetmiyormufl gibi kimi çevrelerde Yahudileri öldüren Müslümanlar›n cennete gidece¤i düflüncesi de egemen k›l›nm›fl diyebilirsiniz.
BD HAZ‹RAN 2010
bir baflka konuyu anlamam›z› sa¤lam›flt›r. Bu da, Yahudili¤in babadan de¤il
anneden geçmesidir. Yani Yahudilikte
esas olan annedir. Kafan›z› çok fazla
kar›flt›rmadan, fazla ayr›nt›ya girmeden
Yahudilerle Araplar›n kardeflli¤inin
olabilecek en k›sa anlat›m›n› yapt›m.
Kim bilir, belki de düflman kardefller
tan›mlamas› bile buradan kaynaklanm›flt›r.
A
‹smail ise Arap kabilelerinin babas› kabul edi-
Hz. ‹brahim, üç semâvî dinin ve bu
dinlerin peygamberlerinin atası olarak
kabul edilir.
erkek evlat istemektedir ve bunun özlemi içindedir, ancak efli Sara’dan çocu¤u olmamaktad›r. Sara’n›n Hacer
isimli M›s›rl› bir kölesi vard›r. HazAraplarla Yahudiler reti ‹brahim, efli Sara’n›n da izniyle
ile evlenir ve bir süre sonra
ve ayr›ca Yahudilerle Hacer
da erkek çocuk sahibi olur. Çocu¤a
dünyadaki tüm Müslü- ‹smail ismi verilir. Sara bu duruma
çok üzülmüfltür. Merhamet göstemanlar kardefltir.
ren Allah, yafl› biraz geçmifl olmas›na ra¤men Sara’ya da bir erkek çocuk
Böyle düflünmekte de hakl›s›n›z,
ama yine de kardeflli¤i anlatmakta ya- verir. Bu çocu¤un ismi ise ‹shak (Yitrar var. Afla¤›da aktaraca¤›m bilgileri, zak) olur. Buna göre Yahudiler ‹shak’bilenlerinize belki bir daha an›msatm›fl ›n, Araplar ise ‹smail’in soyundan gelolaca¤›m, ama ilk kez duyanlara çok mektedir. Babalar› bir olmas›na ra¤men annesinin köleli¤i nedeniyle ‹smayarar sa¤layaca¤›n› düflünüyorum.
il’e köle çocu¤u denilirken, Yahudiler
için asil, seçkin ve ayr›cal›kl› gibi ifaÖnce Kardefllik konusunu
Yahudilerin kutsal Kitab› Tevrat baflta deler kullan›lmaktad›r.
Sara ile Hacer aras›ndaki çekiflme
olmak üzere farkl› kaynaklara dayanarak özetleyelim. Hazreti ‹brahim bir ve Sara’n›n bask›n ç›kma gayretleri
98
fes’in soyundan geldi¤ini Türk tarihini
araflt›ranlar çok s›k tekrarlamaktad›r.
Yahudilerin de soy kütüklerini Nuh
peygamberin o¤lu Sam’dan bafllatt›klar› bilinmektedir. ‹flte bu de¤erlendirmeler dikkate al›nd›¤›nda ise ‘hepimizin babas› Âdem de¤il mi’ diyenler
hakl› ç›kacakt›r.
Ortado¤u sorununun temelinde
Arap-Yahudi çat›flmas› ve buna ba¤l›
lir. ‹slam peygamberi Hazreti Muhammet de Arap oldu¤u için ‹slam dünyas›ndaki tüm milletler ve tabi ki
Türklerle de ‹smail’in evlatlar›d›r. Yine buradan hareketle ‹slam ülkelerine “‹smail memleketi”, buralarda yaflayanlara da Ben-i ‹smail yani ‹smailo¤ullar› denilir. ‹flte
Yahudilerle kardeflli¤in biz
Türkler ve farkl› kökenler- Hz. ‹brahim, kar›s› Sara, Hacer ve o¤lu ‹smail’in
den Müslümanlar için kay- betimlendi¤i bir tablo.
na¤› da budur. Söz Türklerden aç›lm›flken bir hat›rlatma yapmakta olarak ‹srail’in iflgal etti¤i Arap toprakyarar var. Yahudilerle Türklerin iliflkisi lar› sorunu vard›r. Zamanla bu sorunlaTürklerin Anadolu’ya gelmelerinden ra ‹srail’in Kudüs’ü baflkent ilan etmesi
önce bafllam›flt›r. Hazar Türklerinin de eklenince Hristiyanlar, Müslüman860’l› y›llarda Yahudili¤i kabul etmesi lar ve Yahudiler için önemli olan bu
iliflkilerin bafllang›c› olarak bilinmek- kentteki kutsal yerler sorunu da ortaya
tedir.
ç›km›flt›r. Ama sorunun temelinde paylafl›lamayan topraklar vard›r. Daha anBunca aç›klamaya gerek yok
lafl›labilir bir dilde söylemek gerekirse,
zaten tüm insanlar kardefltir diyebilir- kendilerini öz evlat olarak gören Yahusiniz. Hakl›s›n›z, hepimiz Âdem ile diler, köle çocu¤u kabul edilen üvey
Havva’n›n çocuklar› oldu¤umuza göre kardeflleri Araplara, ortak babalar›n›n
yine kardefliz sonucuna da varabiliriz. miras›ndan pay vermek istemediklerini
Türklerin Nuh peygamberin o¤lu Ya- kan›tlarcas›na, kutsal topraklara el koy99
BD HAZ‹RAN 2010
BD HAZ‹RAN 2010
may› ve onlar› buralardan kovmay› kendilerine hak görmektedirler. ‹smail’in
Hazreti ‹brahim’in miras›ndan pay alamayaca¤› konusu da Yahudilerin kutsal
kitab›nda anlat›lm›flt›r. Buna göre, Sara’n›n, o¤lu ‹shak’› sütten kesti¤i gün
Hazreti ‹brahim büyük bir ziyafet düzenlemifltir. Ziyafet s›ras›nda ‹smail’in
güldü¤ünü gören Sara, bu duruma çok
k›zar ve Hazreti ‹brahim’inden cariye
(köle) Hacer ve o¤lu ‹smail’i evden
kovmas›n›, ayr›ca mirastan pay verilmemesini ister.
Yahudiler ‹srailo¤ullar›n›n
Allah taraf›ndan seçilmifl bir kavim oldu¤una inan›rlar. Bu yüzden Allah Hazreti ‹brahim, Hazreti ‹shak, Hazreti
Yakup (Jakop) ve son olarak da Hazreti
Musa (Moise) ile ismi Ahid olan bir
sözleflme yapm›flt›r. Bu sözleflmeye uyuldu¤u sürece ‹srailo¤ullar› s›k›nt›ya
düflmemifl ve Allah onlar› en zor du-
rumlardan kurtarm›flt›r. Bu durumun
en somut örneklerinden biri, Yahudilerin M›s›r’da 400 y›la yak›n bir süre
devam eden esaretten kurtulmalar› için
Allah’›n Hazreti Musa’y› görevlendirmesi ve K›z›l Deniz’in yar›larak geçmelerine olanak sa¤lamas›d›r.
lar› soyundan gelmedi¤i halde Yahudili¤i seçmifl olanlar da dikkate al›nd›¤›nda dine ba¤l› seçilmifllik daha do¤ru
ve akla yatk›n kabul edilmektedir.
Yahudilik, ‹srailo¤ullar›, Musevi
gibi kavramlara da aç›kl›k getirmekte
fayda var.
Allah’›n kutsal kitap Tevrat’›
baflka kavim ya da milletlere de¤il de
Yahudilere göndermesi de seçilmifllik
fikrinin göstergesi olarak de¤erlendirilir.
Bir baflka örnek ise Yahudilerin 2
bin y›l sürgün hayat› yaflad›ktan sonra
1948 y›l›nda kutsal topraklar olarak bilinen Filistin’e dönmeleri ve burada
‹srail devletini kurmalar›d›r.
Söz konusu seçilmiflli¤in dine ba¤l›
bir seçilmifllik mi yoksa soya ba¤l› bir
seçilmifllik mi oldu¤u konusunda tart›flmalar din tarihçilerini ve ilahiyatç›lar› sürekli meflgul etmifltir. ‹srailo¤ul-
Yahudi tan›mlamas›
Hz. Yakup’un oniki
o¤lundan dördüncüsü Yahuda’dan gelmektedir.
Hz. Musa K›z›ldeniz’i yararak kavminin Firavun’dan kurtulmalar›n› sa¤lam›flt›r.
100
sini istedi¤ini görür. Rüyas›n› anlatt›¤›
o¤lunun onay›n› alan Hazreti ‹brahim
evlad›n› kurban edecekken Allah bir
koç gönderir, o¤ul ba¤›fllan›r ve onun
yerine koç kurban edilir. Müslümanlara
göre Hazreti ‹brahim’in kurban etmek
istedi¤i bu o¤lu ‹smail’dir.
Yahudilerin kutsal kitab› Tevrat’ta
ise Hazreti ‹brahim’in Allah’a kurban
etmek istedi¤i o¤lunun ismi ‹shak olarak verilmektedir.
Bir baflka önemli ortak yan ya da
benzerlik ise dil konusundad›r. ‹branice
ile Arapça ayn› dil ailesine yani Sami
diline ba¤l›d›r. Sami ismi ise yukar›da
aktard›¤›m›z üzere Yahudilerin köken-
Hazreti ‹shak’›n o¤lu Yakup’a Allah ‹srail lakab›n› vermifltir. Yahudiler bu nedenle Ben-i ‹srail yani ‹srailo¤ullar› ismi
ile an›l›r. Yahudi tan›mlamas›
ise Hazreti Yakup’un 12 o¤lundan dördüncüsü olan Yahuda
ya da Yuda’dan gelmektedir.
Hazreti Musa’ya inananlar anlam›ndaki Musevi tan›mlamas›
ise sadece Türkiye’de kullan›l›r.
Müslümanlarla Yahudiler
aras›nda ortak konular oldu¤u
gibi ayr›ld›klar› konular da vard›r. En önemli ortak konulardan
biri ise Müslümanlar›n Kurban Müslümanlar Hz. ‹brahim’in o¤lu ‹smal’i, Yahudiler
Bayram›’n›n kayna¤› olarak gös- ise ‹shak’› Allah’a kurban etmek istedi¤ine inan›r.
terilen, Hazreti ‹brahim’in o¤lunu Allah’a kurban etmesi olay›d›r. Kut- lerini dayand›rd›klar› Hazreti Âdem’in
sal kitap Kuran’da Hazreti ‹brahim’in o¤lu Sam’dan gelmektedir. Sam’›n diAllah’tan hay›rl› bir o¤ul istedi¤i anla- lini konuflanlar anlam›ndad›r.
t›l›r. Allah da, Hazreti ‹brahim’in bu
‹slam ile Yahudilik aras›ndaki
iste¤ini karfl›l›ks›z b›rakmaz. Daha
sonra Hazreti ‹brahim rüyas›nda Allah’›n farkl›l›klardan bahsedilirken en çok
kendisinden o¤lunu kurban etme- iki dinin kutsal kitaplar›n›n kaydedilifl101
BD HAZ‹RAN 2010
Kur’an gelmeye bafllad›¤› andan itibaren,Tevrat ise yüzy›llar sonra kaydedilmifltir.
lerine at›fta bulunulur. Kuran’› Kerim
gelmeye bafllad›¤› andan itibaren kaydedilirken, içine kul sözü kar›flmamas›
için özel bir önem gösterilmifl ve bu
sa¤lanm›flt›r. Tevrat ise geldi¤i dönemde, Hazreti Musa yaflarken kaydedilmemifl, uzun y›llar hatta yüzy›llar sonra
kaydedildi¤i için kul sözü kar›flm›flt›r.
Bu nedenle de Tevrat’ta bahsedilen
birçok konu kimi din bilimciler taraf›ndan tart›flmal› bulunmaktad›r.
Bir baflka gerçek ise ‹slam’›n
Yahudilerle yak›n iliflkisidir.
Kuran-› Kerim’de birçok kez Yahudilere, Hazreti Musa’ya ve kutsal kitap
Tevrat’a de¤inilmifltir. Ayr›nt›l› olarak
vermek gerekirse, Kuran’da 18 kez
Tevrat’tan bahsedilirken, Hazreti Musa
34 Sure’de yer alm›fl, 13 Sure’de de
Yahudilerden bahsedilmifltir. Kuran’da
ayr›ca Hazreti ‹brahim ve Hazreti ‹shak’›n yan› s›ra tam 41 kez ‹srailo¤ullar› ve 1 kez de ‹srail’den bahsedilmektedir.
Benim düflünceme göre, Ortado¤u’daki sorunlar›n temelini oluflturan
‹srail-Filistin çat›flmas›na çare bulunmas›, Arap ülkeleriyle ‹srail aras›ndaki
sorunlar› da çözecek, bu da Yahudilerle
Müslümanlar aras›nda oluflturulmaya
çal›fl›lan ve bu yönde de önemli mesafeler al›nan düflmanl›¤a da son vere102
TIP DÜNYASINDAN
KISA KISA
cektir. Aksi durumda, asl›nda kardefl
olanlar birbirini öldürmeye devam edecek, hem de “Durun... Öldürmeyin birbirinizi, siz kardeflsiniz” uyar›m›za ra¤men.•
[email protected]
Kaynaklar
•Henri Cazelles, Messianisme, Dictionaire
des religions, France, 1982
•Ahmet Almaz, Pelin Batu, Yahudilik Tarihi, Nokta kitap, ‹stanbul, 2007
•Lewis Browne, Stranger than fiction, New
York, 1927
•Max Dimont, Jews God and History, 1962
•Mircea Eliade, Histoire des Croyances
et des idées religieuses, Paris, 1984
•Sigmund Freud, Musa ve tek tanr›c›l›k,
çeviri: Adalet Avano¤lu, ‹stanbul, 1974
•Avram Galanti, Türkler ve Yahudiler,
‹stanbul, 1947
•Ernest Gugenheim, le judaisme apres la
revolte de Barkokheba, Editions Gallimard,
Paris, 1972
•Abdurrrahman Küçük, Günay Tümer,
Mehmet Alpaslan Küçük, Dinler Tarihi,
Ankara, 2009
•Hayrullah Örs, Musa ve Yahudilik, ‹stanbul, 1966
•Hasan Basri Çantay, Kur-› Hakim Mealim Kerim, ‹stanbul, 1976
•Kerim Aytekin, Kur'an-› Kerim Türkçe
Meali, Ça¤ Yay›nevi, 1981
•Hüseyin Atay, Yaflar Kutlu, Kuran-› Kerim
ve Türkçe Anlam›, Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›, 1961
H epimiz baflkalar›n›
kendi yüre¤imizde
tafl›d›¤›m›z
biçimde görürüz.
Ralph Waldo Emerson
Prof. Dr.
Okumak
Yeni araflt›rmalar, sürekli okuma, ilginç
konuflmalar› dinleme ve güncel toplumsal ve siyasal sorunlarla ilgilenmenin erken
bunamay› önledi¤ini göstermektedir.
!
Sarm›sak
mucizesi
Sarm›sak tüm
enfeksiyonlara karfl› ba¤›fl›kl›k sistemini
uyarmakta; kolesterolu düflürmekte,
damar sertli¤ini ve mide kanserini
önlemektedir.
Fazla
temizlik
Bedeni çok temiz
tutmak, özellikle
çocuklar›n
mikroplara karfl›
ba¤›fl›kl›k
kazanmas›na engel
olmaktad›r. Alkol
ve antiseptik gibi
dezenfektanlar
bakterilerin antibiyotiklere
karfl› direnç kazanmalar›n› sa¤lamaktad›r.
B12
Dil alt›nda emilen B12
vitamin haplar›n›n a¤›z
ülserlerini yok etti¤i
saptanm›flt›r.
Yürük ‹yriboz
Dvitamini dengesi
Kandaki düflük D vitamini düzeyi, erken
bunama ve inmeye sebep olabilir. Önlem
için günde en az 1000 ünite D vitamini
önerilmektedir.
Aspirin
Her gün düflük
dozlarda al›nan
aspirin (81 mg) kalbi korumakla kalmaz,
erken körlü¤ü de önler. Erken do¤umu
önlemek amac›yla hamilelik döneminde
aspirin alan annelerin çocuklar›nda
davran›fl sorunlar› daha az olmaktad›r.
Sigara ve fleker
Sigaray› aniden b›rakmak fleker
hastal›¤›na yol açabilmektedir.
Omega 3
Yeni araflt›rmalar bal›k ya¤›ndaki Omega
3’ün 3 ayl›k bir kullan›mdan sonra beyni
de olumlu yönde etkiledi¤i, psikolojik
rahats›zl›klar› kesinlikle azaltt›¤›n›
göstermektedir. Ayr›ca Omega 3 zengini
bal›k ya¤› mide ve ba¤›rsak kanserini
% 40 oran›nda önlemektedir.
103