Benimkalbi`

."
c U MAR T E.S'i PAR A ~ i Z ,E K i
SAY i : 5 8
Kal:~J.cd:,:iger makinesi.
9 N'j SA N 1 9 8 8
KiipayiatlatilanÇernobiller.
~itkilerin ilaç yapimindaki
yeti.'
,
"M ükineinek"saatte250Lt.
süt veriyor.
.'
,
Teknoloji agzimizdan
lok mamizi mi ça~iyor?
Kirmizi !~ali marti.
Böc:ekie:rnasil htlberlesir?'
;~;,;~~':.:E;}~;:~;:/,:;,:"~'j..\~P
i
~;~-:';g/i~~J2;'~~-(~~%,i~~'
;:,:ç;:
:;::,:.:,,:;: :.::;:.~;\{.~:;%;~:<{::;:~{1'
iii~ ~.1.~$1f~~%'i'#5;~i..;!ti;1f:;g;~i;.:t?(('iHJ?S~<:{.\::;:;'~':i::::-:::/.:-:j;
Yapc1~'
.~
kalpl,i Halit'in ardindan...
i.
rapaiykalp Isveç'te Benimkalbi'
neyaptin~L?
~~'~~P~I~~~~I!tI~'~I!e~s~~u
raf. Dr. Bjarne :B(!mp, Jarvik-1 plaGt~kI:<alblnbüyük:
ibni Sina Hastanesi
~ir drama sahne oluyordu. Yapay
kalpll Halit Sahin, dur"1adan sonJ ~'oi'du: "Benim kalbi
(siklikleri oldugunu, beyinde pih (ilasmaya, siddetli:
upinti nö~etl~l(ine, hafiza kaybi \Leenteksiyonlara
~de" oldugu",. açikladi.
vuz Baydar
- Siockholm"
'
. sveç'indünyacaünlüKarolinskaHas-
r
yiliy)rdu.Dünyaninbüyükbölümünde00-
~anesi Thorax Klini~i'~je bundan. ta~
uç yilönce umutla b~"la'yan ôyku, gi-,
nimHen~n'beyin ölürnO.'Sb~i~ fonksiYO~~'
lari~in (.!Jr~na.si
sonuctl,o!umi .II<'!.
ol~~akL-
derek kargasaya dönu:stu ve dus kirikile son buldu. Biri ilginç,l)iri basarili, biri
lik üç ameliya~an.S?nra Isveç makamla.
apay kalp nakillennin 'd,aha sonra belir. ,
iecek bir tarihe kadar durdurulm8;5If'!1 ,
',ar1astirdl. 1990'lardan önce herhangi bir,
veç le yeni kabu~ edildi. Kalp Olum,;, Ile i~,
gili yasa m;iddesi, Isveç'te kalp nakli amel..
yatiarini olanaks~zkJlm~ bile zo~a.stiriyordu. H~tayi ya bir baska ul~eye go~d~rmek
ger~kiyordu, yada disardan yabanc~ bi~kalp
getirmek. Biraz da bu nedenle Isveç teki kalp-
)ay kalpameliyatininyapilmasi beklenmi- '
nakli ameliyatlarininsayisi 13'ü geçmiyordu
,
3ünlük konusmada 'plastik kalp': tip çevari arasinda 'jarvik kalbi" diye adlandirii yapay kalbin Isveç'teki öyküsü, 1984 yi-
i
.
,
i
n nisan
, ayinda,
.. ..0510
,. -Rlgshospltalet'te
-',-,"
0:1..-1--
(Bunlardan 10'u Karolinska'da, 3'ü ise Goteborg'da Sahlgrenska'da yapilmis bulunuyor).
Devami 2. Sayfada
ne yaptiniz? Yenikalp ne zam~n bulunur?.. Arastiriyor
musunuz?..
Yolcsa vaz ,mi g:eçtinl~:?.. IJ
Doktor Hakki Akalin, iHalit Sahir\ 'in' bir ayini ar:latti.
'; Günseli Önal
i
~
Sayin Akalin, Halit Sahit-fe y~pay
.
\ kalp I;!kilmasi zorunlu muydu?
.. ..
i
!"
,
Cuma gunu kalP.ameliyati
'Iistes:ndeydi. Cuma günü sabah,: sid~
'detli gögüs agrilari oldu. Bunun üzer,j.
ne ameliyati erteledik. Acaba bir enfark.
',AKALIN:
..
'.
. .
tus mu gelisiyor, yeni bir tikanikli~mi
olusuyordu?' Laboratuvar çalism!ilari
yaptik. O sirada nefes tikanikligi basIadil, kalp yetmezligi bulgulari ortay~ Çlki~ca
- yogun bakima aldik. Çok dah,f" kö'.1
i,
tü bt dunima girmisti. Damardan kalbi
destek!ey:ci ilaçlara basla.jik. Ameliyati,
pazartesi gününe ertelemeyi düsünürKen, bu tablonun gelismesi üzerine cuma 9..ecesiameliyat yapmay~ karar verdik. Oglene kadar destekleme ameliyatini yaptik.
'
O gün saat 12.00'ye kadar mekanik
cihazlarla destekledik, olmadi. Son de.
gerlendirme'miz, bu kalbin artik bu çocugu yasatmayacagi seklindeydi, ne
yapabilirdik?. bir iki saat daha veya alti
saat daha beklersek belki de böbrekler,
h_. .:-
I...,,.i,,,,.,i,.iorokti
I(;iln
,,;i',k-
+-
Büceklernasil
haberlesir?
Hayvanlanir8Siilda-S8Ö-Vt:nenk; Iletlslrnde basrolil
.c:>'y'nar_~en,
böce~ler koku salgilayarak haberleslrler.
A/aeddin
Bobal
KTOe>riM-n
F8k;-Anittirme_~!YiIl.i.
öceklerarasi kimyasal anlamda
. asamada böce()ielkiler. Bu etkileme,
odunun rutubeti vo odunda anaerob leriletisim de bir ya da daha lazla ~oku maddesinin verilmesi
mantasyon yoluyla olusan Etanolün
ve alinmasi araclliOiyla olur. B6miktarina ba(ili bulunur. Odun çok yas
cekler, özellikle de Kabuk böceklerl
ya da kuru Ise çekici etki azalir. Etanol .
(Coleoptera:
Scolytldse),
ürettikleri
(etil alkol). konukçu materyalin kuluç kakendilerine -özgü birtakim kimyasal ko- .0
- ya hazir oldu(junu bildirirve ayni zamanku maddeleri aracili()i Ile haberleslrler.
da böce()l delme davranisina yöneltir.
Bu kimyasal
koku __maddolerlne-.'Igno yaprakli a(jaçlarin reçinesinde bu"feromon" derillir:-lunan x -Pinen konukçu agacin taninTprler içerisinde kimyasal iletisimi
masinda ve Etanolün çekid etkisini yükseltmede etkili olur. Etanol ve x -Pinen
,$,.a,{Jlayanferamonlar, birçok böcegln
ve kismen de a()aç gövdesinin optik gö~risel ve sosyal düzeninde büyOk rol
rüntüsü disi böce{Jikendine çeker. Agaoynarlar. Kabu~ böce~lorlnln iom tOrlerinde görülen' Kimyasa! Koki.'" yoli!yca gelen böcek gövde üzerinde giris dela haberlesmenin bu ~co\c.l'3rln sosyal
ligl açar ve bu sirada kendine özgü bir
-- di!vianii;larinda iki !SI9V!bulunur.
. kimyasal koku maddesi olan oplikçe ak- Birincilolarak uygun kuluçkiima:
til Uneatln üretir. Disi böC{)kUnoalin'l
teryallnin bulunmasi ve topluca Isgal
dlSkl ve ögüntü Ile karisik olarak disariedilmesi,
ya verir. Llneatin, yakin çevredeki böceklerin agaç gövdesinde toplanmasiIkincil olarak kuluçka materyali be- .
ni yönlendirir ve her iki eseyi (erkek ve
lirlendikten sonra erkek ve dislierin birbirini bulmasi.
disi) toplanma leromonu olarak etkiler.
Bu gibi kimyasal koku maddeleri (IeUnealin ve gövde görünlüsünün optik
romonlar), daha çok "Populasyon Çesinyalleri T.lln88tum erginlerinin aOaç.
kici Maddeler" olarak_adlandirilir ve mota loplanmasini sat/lar ve böylece kitnogam türlerde (Trypodendron IInealesel saldiri gerçekTesir. Bir ya da birtum gibi) dislier, polygam tOrlerde Ise
birine yakin birkaç agacin yarim gün
(Tüm Ipa. tOrlerl) erkekler tarafindan
içinde "kimyasal iletisim" aracigihyla isOretllir.
.
gali tamamlanabilmekledir.
i
B
-
i
OAt.llMA Uç.Usu
__hKonukçulYJn l~ninma~1
"
Konuk~u 5~çimi
+
;;i.-;:höeö--+
Elanolo
Kil\~~e\ saldiri
_0-
de!",C~kici
Kiit~
Sek/11: KImyual1le1i,/m
uçU5U
o
. böceklerln koku alma organlarinca öl- .
gilanir-vedo(jrudan merkezisinir sistemine etkide bulunur.
- --
Böcek leromonlari,genelliklediski, .
ifeOislme u(jramis pul ya da segmenllerarasi deriyle disariya verilir. Diski; pul
ya da deri IIq disariya verilen leromon.lar, böceklerln
davranisini
yönlendirir.
Örnegin monogam
bir odun kabuk bü.
ceQI olan Trypodendron
linutum
(Oliv.)'un kimyasal koku maddeleri aracilii)iyla bir agaç gövdesiniisgal
elmesindeki iletisim sistemi söyle olur (Se-
kli 1~a
Bdsk.:i ye.r~ yönelm~
/U8CJltC'Ylabir aOaç p6vOealnln T.lIn"lUm
Feromonlar, aynllOrOn bireyleri arasinda etkili olur ve kimyasal sinyallerin
nite\i()ine göre bireylerde davranis de.
gislklikleri meydanagE!tirirler, Feromonlarin böcekler .taralinçlan. algilanmasi, o
rüzg~rin ancak o yöne esmasiyle mOm.. kCln.olabilfl1'3~leo.Bu...kpku.m.addelerl,
.
Kesilmis bir agaç gövdesinin kendine özgü__~okusaLveoplik çekiciligi Ilk
~\kv--iinazal~i
!aralindan IsgalIKilimaSi.
PolygamKabukbôceklerinçJe,konuk-
çu a{iacin bulunmasi ve kimyasal koku
maddeleri üretme isi erkeklere düsmektedir. Konukçuyu belirleyen erkek böcek, a()aç üzerinde çiftlesma odasi açar
ve bu sirada kiniyasal iletisimi saglayan
koku maddeleri üretir.
Bugüne 1o:!!O!\r
yakinsik üç düzine ka.- -bük böcegi feromonu kimyasal açidan
tanimlanabllmls\lr. Tanimlanan bu bilesiklorin terpan ve ya1j asitlerinin türevlorl olduklari ve özellikle de oksitlenmis
.
monoterpenler
ile bicyclik ketallerin
Ka-
buk-böce{jlleromonlarinin
temel yapisini olusturdugu anlasilmistir.
Son yillarda Avrupa ve Amerika'da,
larim ve orman zararlisi böceklerden
Izole edilen bazi leromon bilesikleri ya.
payolarak ürelilmekte ve bunlardan hazirlanan preparaUargerek böcek popo. lasyonunu belirlemede gerekse do(jrudan böceklerle mücadelede kullaniJ., -- maktadir. O-