Radyasyonun Biyolojik Etkileri - E
advertisement
Radyasyonun Biyolojik Etkileri Yrd Doç Dr Zehra Pınar Koç Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Tıbbı Laboratuar Teknikleri İyonize radyasyonun moleküler düzeydeki etkileri ◦ Direkt etki: moleküller iyonize radyasyona maruz kalır ve ekzite olur. ◦ İndirekt etki: su moleküllerinin ayrışmasına neden olur ve serbest radikaller oluşur. ◦ Oluşan serbest radikaller moleküllerde hasara neden olur. ◦ Özellikle proteinlerde denaturasyona neden olurlar ve lipidler, enzimler ve nükleik asitler gibi maddeleri etkilerler. Radyasyonun hücresel düzeyde etkileri ◦ En belirgin etkilerinden biri büyümenin baskılanmasıdır. ◦ Bu nedenle mitoz hızı yüksek hücreler (tiroid, kemik iliği hücreleri gibi) radyasyonun etkilerinden daha fazla etkilenir. ◦ Sinir sistemi hücreleri gibi bölünmeyen hücreler radyasyondan en az etkilenir. ◦ Kromozomların kırılmasına, yapışmasına neden olabilir. Bu olaylar mutasyonla sonuçlanabilir. Radyasyonun biyolojik sistemler üzerine etkileri ◦ Hematopoetik sistem üzerine baskılayıcı etki ◦ Üreme sistemi üzerine geçici veya kalıcı sterilite ◦ Gastrointestinal sistemde mukozalarda ödem dejenerasyon ve nekroz; sonucunda bulantı, kusma, ishal .. Vb ◦ Deride ilk olarak eritem, tırnak ve saçlarda değişiklik ve kıllanmada azalma, Yüksek dozlarda ülserler, dermatit .. Vb ◦ Gözde katarakt Doza bağlı etkiler; ◦ Düşük doz radyasyonun etkileri ◦ Genetik etkiler:kromozomlar ve DNA hasarı ◦ Kanserojenik etkiler: Hiroşima mağdurlarında lösemi, tiroid ve meme kanserleri daha sık ◦ Embryo ve fetüs üzerine etkiler: İlk 7-10 günde embryonun kaybı, 2-8 hafta en kritik dönem; büyüme geriliği, organ anomalileri, kanser yapıcı etki, 8-40 hafta; duyarlılık azalır ama büyüme geriliği, sinir sistemi üzerine etkiler, neoplastik eğilim. Yüksek doz radyasyonun biyolojik etkileri ◦ Akut somatik etkiler Başlangıç; 0-48 saat; iştahsızlık, bulantı, terleme, yorgunluk Latent evre; 48 saat-2-3 hafta; bulgularda düzelme Ağır hastalık evresi; 2-3hf-6-8 hf; ateş, enfeksiyon, cilt hassasiyeti, saç dökülmesi, hemoraji, diyare, letarji, şuurda kapanma İyileşme;6-8 hf- birkaç ay; hemopoetik sistem, gastrointestinal belirtiler, merkezi sinir sistemi bulguları ◦ Kronik somatik etkiler;ciltte değişiklikler, yanık, dermatit, kanser, yaşamın kısalması, yaşlanmanın hızlanması, lösemi insidansında artış, tümör insidansında artış.
