ARAPÇA SARF NE NAHİV BİLGİSİ
advertisement
1 ARAPÇA SARF NE NAHİV BİLGİSİ Hazırlayan ve Derleyen M.sani ÖZDEMİR Tatvan Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretmeni NOT: 1. Bu notlar öğreticilere yönelik hazırlandığından dolayı öğretici, örnekleri zenginleştirerek konuyu sunma- lıdır. 2. Eğitimci arkadaş aşağıdaki notları öğrenciye sırasıyla kavrattıktan sonra mutlaka ezberletmelidir. 3. Buna paralel olarak günde en az 20-30 kelime (Türkçe’den Arapça’ya) ezberletmelidir. 4. Bu faaliyetler fazla uzamamakla beraber hemen bu kural ve kelimlerin metin içerisinde kullanımını göstermelidir ki kısa zamanda ciddi bir sonuç alınabilsin. Ancak uyarılar dikkate alınmadığı zaman istenilen sonuca ulaşılamayacağını peşinen belirtmiş olalım. Gayret bizden başarı ALLAH’tandır. Hata ve eksiklikler için uyarırsanız sevinirim. Allah razı olsun. Tlf: 0 507 231 6304 [email protected] 2 İÇİNDEKİLER 1-Fill Çekimleri 2-İsm-i Fail, İsm-i Mef’ul, İsm-i Fail Mübalağa Siğaları 3-Aksam-ı Seb’a 4-Mezid Fiiller 5-İSm-i Zaman, İsm-i Mekân, İsm-i Alet 6-İsm-i Tesğir 7-Harfi Cerler 8-Zarflar 9-Zamirler 10-İsm-i İşaretler 11-İsm-i Mewsuller 12-İsim Tamlaması (İdafet) 13-Ma’rife ve Nekira, Ma’rifenin Çeşitleri 14-Müzekkerlik ve Müenneslik, Müennesliğin Alametleri 15-İsm-i Maksur, İsm-i Menkus, İsm-i Memdud 16- İsm-i Mensub 17- İsm-i Tafdil 18- İ’rab Tablosu 19-Cümle ve Çeşitleri 20-Fiil Cümlesi, Naibu’l-Fail 21-Mef’ul Çeşitleri 22-Lazım Fill, Müteaddi Fiil 23-Sıfat-ı Müşebbehe 24- İsim Cümlesi 25- Haberin Çeşitleri 26- Haberin Öne Geçmesi 27- إِنve Kardeşleri 28-ان َ َكve Kardeşleri 29-ْس َ لَيGibi İş Gören Edatlar 30- َ َكادVe Kardeşleri 31- Sıfat Tamlaması 32- Sıra Sayıları 33- Saatler 34-Sayma Sayıları 35- Esma-i Hamse 36- Soru Edatları 37- Fiilleri Cezm Eden Şart Edatları 38- Şartın Cevabının Başına ‘’FA’’ Gelmesi 39- Mudari Fiili Cezm Eden Edatlar 40- Mudari Fiili Nasb Eden Edatlar 41- Ğeyr-i Munsarıf 42- Mebni İsimler 43-Mebni Fiiler 44- Te’kid (Pekiştirme) 45- Bedel 46- Hal 47- Atf 3 etmedi مَفَرَدَ Yardım مذكرَغائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة لَ ْم َي ْنصُرْ لَ ْم َت ْنصُرْ لَ ْم َت ْنصُرْ لَ ْم َت ْنص ُِري لَ ْم أَ ْنصُرْ Henüz, Hiç yardım etmedi مَفَرَدَ مذكرَغائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة لَمّا َي ْنصُرْ لَمّا َت ْنصُرْ لَمّا َت ْنصُرْ لَمّا َت ْنص ُِري لَمّا أَ ْنصُرْ Yardım etmesin مَفَرَدَ مذكرَغائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة ََل َي ْنصُرْ ََل َت ْنصُرْ ََل َت ْنصُرْ ََل َت ْنص ُِري تثنِيةَ لَ ْم َي ْنص َُرا لَ ْم َت ْنص َُرا لَ ْم َت ْنص َُرا لَ ْم َت ْنص َُرا لَ ْم َن ْنصُرْ جمعَ لَ ْم َي ْن ُ صرُوا لَ ْم َي ْنصُرْ َن لَ ْم َت ْن ُ صرُوا لَ ْم َت ْنصُرْ َن لَ ْم َن ْنصُرْ جمعَ تثنِيةَ لَمّا َي ْن ُ صرَ ا لَمّا َت ْن ُ صرَ ا لَمّا َت ْن ُ صرَ ا لَمّا َت ْن ُ صرَ ا لَمّا َن ْنصُرْ لَمّا َي ْن ُ صرُوا لَمّا َي ْنصُرْ نَ لَمّا َت ْن ُ صرُوا لَمّا َت ْنصُرْ نَ لَمّا َن ْنصُرْ تثنِيةَ جمعَ ََل َي ْنص َُرا ََل َت ْنص َُرا ََل َت ْنص َُرا ََل َت ْنص َُرا َ ََل َي ْن ُ صرُوا ََل َي ْنصُرْ َن ََل َت ْن ُ صرُوا ََل َت ْنصُرْ َن 'si olmaz çünkü kendisineنفسَمتكلمة َ Emir olduğu içinلَينصرَ emir vermez. Yardım et مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة مَفَرَدَ صرْ ا ُ ْن ُ ا ُ ْن ُ ص ِري تثنِيةَ ا ُ ْن ُ ص َرا ا ُ ْن ُ ص َرا جمعَ ا ُ ْن ُ ص ُروا ا ُ ْن ُ صرْ َن Emr-i Hazır: Orta harfin harekesi mudaride ötre ( ُُ ) ise emir fiilindeki elifin harekesi de ötre olur, eğer üstün ( َُ ) ya da esre ( ُِ ) olursa, emir fiillindeki elifin harekesi esre olur. Yardım etsin مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة Asla yardım etmeyecek مذكرَغائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة Yardım edildi مذكرَغائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة Yardım ediliyor, edilir مذكرَغائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة مَفَرَدَ لِ َي ْنصُرْ لِ َت ْنصُرْ لَنْ لَنْ لَنْ لَنْ لَنْ مَفَرَ َد َي ْنص َُر َت ْنص َُر َت ْنص َُر َت ْنص ُِري أَ ْنص َُر تثنِيةَ لِ َي ْنص َُرا لِ َت ْنص َُرا لَنْ لَنْ لَنْ لَنْ لَنْ تثنِي َة َي ْنص َُرا َت ْنص َُرا َت ْنص َُرا َت ْنص َُرا َن ْنص َُر جمعَ لِ َي ْن ُ صرُوا لِ َي ْنصُرْ َن لَنْ لَنْ لَنْ لَنْ لَنْ جم َع َي ْن ُ صرُوا َي ْنصُرْ َن َت ْن ُ صرُوا َت ْنصُرْ َن َن ْنص َُر مَفَرَدَ ُنصِ َر ُنصِ َر ْ ت ُنصِ رْ تَ ت ُنصِ رْ ِ ُنصِ رْ ُ ت تثنِيةَ ُنصِ َرا ُنصِ َر َتا ُنصِ رْ ُت َما ُنصِ رْ ُت َما ُنصِ رْ َنا جمعَ ُنصِ ُروا ُنصِ رْ َن ُنصِ رْ ُت ْم ُنصِ رْ ُتن ُنصِ رْ َنا مَفَرَدَ ص ُر ُي ْن َ ص ُر ُت ْن َ ص ُر ُت ْن َ ين ص ِر َ ُت ْن َ ص ُر أ ُ ْن َ تثنِيةَ ان ُي ْن َ ص َر ِ ان ُت ْن َ ص َر ِ ان ُت ْن َ ص َر ِ ان ُت ْن َ ص َر ِ ص ُر ُن ْن َ جم َع ون ص ُر َ ُي ْن َ صرْ َن ُي ْن َ ون ص ُر َ ُت ْن َ صرْ َن ُت ْن َ ص ُر ُن ْن َ etti Yardım مذكرَغائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة etmedi Yardım مذكر غائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة Yardım ediyor مذكرَغائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة مَفَرَ َد ص َر َن َ ص َر ْ ت َن َ صرْ تَ َن َ ت صرْ ِ َن َ صرْ ُ ت َن َ تَثَنِيَ َة ص َرا َن َ ص َر َتا َن َ ُ صرْ ت َما َن َ صرْ ُت َما َن َ صرْ َنا َن َ جَمَ َع صرُوا َن َ صرْ َن َن َ صرت ْمُ َن َ صرْ ُتن َن َ صرْ َنا َن َ مَفَرَ َد ص َر َما َن َ ص َر ْ ت َما َن َ صرْ تَ َما َن َ ت صرْ ِ َما َن َ صرْ تُ َما َن َ تثنِي َة ص َرا َما َن َ ص َر َتا َما َن َ ُ صرْ ت َما َما َن َ صرْ ُت َما َما َن َ صرْ ناَ َما َن َ جم َع صرُوا َما َن َ صرْ َن َما َن َ صرْ ت ْمُ َما َن َ صرْ ُتن َما َن َ صرْ ناَ َما َن َ مَفَرَ َد َي ْن ُ ص ُر َت ْن ُ ص ُر َت ْن ُ ص ُر ين َت ْنص ُِر َ أَ ْن ُ ص ُر تثنِي َة ان َي ْنص َُر ِ ان َت ْنص َُر ِ ان َت ْنص َُر ِ ان َت ْنص َُر ِ َن ْن ُ ص ُر جم َع َي ْن ُ ُون صر َ َي ْنصُرْ َن َت ْن ُ ُون صر َ َت ْنصُرْ َن َن ْن ُ ص ُر Şimdi yardım مَفَرَ َد etmiyor ْ مذكر غائب َما َين ُ ص ُر مؤنثََغائبة َما َت ْن ُ ص ُر مذكرَمخاطب َما َت ْن ُ ص ُر ين مؤنثَمخاطبة َما َت ْنص ُِر َ نفسَمتكلمة َما أَ ْن ُ ص ُر تثنِي َة ان َما َي ْنص َُر ِ ان َما َت ْنص َُر ِ ان َما َت ْنص َُر ِ ان َما َت ْنص َُر ِ َما َن ْن ُ ص ُر جم َع َما َي ْن ُ ُون صر َ َما َي ْنصُرْ َن َما َت ْن ُ ُون صر َ َما َت ْنصُرْ َن َما َن ْن ُ ص ُر Yardım etmiyor, مَفَرَدَ etmez مذكر غائب ََل َي ْن ُ ص ُر مؤنثََغائبة ََل َت ْن ُ ص ُر مذكرَمخاطب ََل َت ْن ُ ص ُر ين مؤنثَمخاطبة ََل َت ْنص ُِر َ نفسَمتكلمة ََل أَ ْن ُ ص ُر تثنِي َة ان ََل َي ْنص َُر ِ ان ََل َت ْنص َُر ِ ان ََل َت ْنص َُر ِ ان ََل َت ْنص َُر ِ ََل َن ْن ُ ص ُر جم َع ََل َي ْن ُ ُون صر َ ُرْ ََل َي ْنص َن ََل َت ْن ُ ُون صر َ ََل َت ْنصُرْ َن ََل َن ْن ُ ص ُر Yakın gelecekte مَفَرَدَ yardım edecek مذكر غائب َس َي ْن ُ ص ُر ْ َ مؤنثََغائبة َستن ُ ص ُر مذكرَمخاطب َس َت ْن ُ ص ُر ْ ين مؤنثَمخاطبة َس َتنص ُِر َ نفسَمتكلمة َسأ َ ْن ُ ص ُر تثنِي َة ان َس َي ْنص َُر ِ ان َس َت ْنص َُر ِ ان َس َت ْنص َُر ِ ان َس َت ْنص َُر ِ َس َن ْن ُ ص ُر جم َع َس َي ْن ُ ُون صر َ َس َي ْنصُرْ َن َس َت ْن ُ ُون صر َ َس َت ْنصُرْ َن َس َن ْن ُ ص ُر مَفَرَدَ تثنِيةَ جمعَ Uzak gelecekte yardım edecek مذكر غائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة َس ْوفَ َس ْوفَ َس ْوفَ َس ْوفَ َس ْوفَ َي ْن ُ ص ُر َت ْن ُ ص ُر َت ْن ُ ص ُر َت ْنص ُِرينَ أَ ْن ُ ص ُر َس ْوفَ َس ْوفَ َس ْوفَ َس ْوفَ َس ْوفَ َي ْن ُ ان صرَ ِ ُ ان ص َت ْن رَ ِ َت ْن ُ ان صرَ ِ َت ْن ُ ان صرَ ِ َن ْن ُ ص ُر س َْوفَ َي ْن ُ صرُونَ َس ْوفَ َي ْنصُرْ نَ س َْوفَ َت ْن ُ صرُونَ َس ْوفَ َت ْنصُرْ نَ َس ْوفَ َن ْن ُ ص ُر 4 İSM-İ FAİL : َ) َ( َفاعِ ٌلkalıbında gelir. Örnek: ََ ٌارب , ََََ َفا ِت ٌح- َف َت َح, ار ٌج , ٌ َكا ِتب-ب َ َش ِر, َحا ِم ٌد-َح ِم َد َ َك َت ِ َش-ب ِ َخ-َخ َر َج ْ ْ ْ ْ ْ ُ ُ َ َ َ َ ٌ ٌ ٌُوب ٌ ٌ ٌوب İSM-İ MEF’UL ) ( َمفعُولkalıbında gelir. Örnek: َمشر-ب َمكت-ب َ ش ِر, َمحْ مُود- َح ِم َد, َمفتوح- فت َح, َمخرُوج- خ َر َج, َ َك َت MÜBALAĞALI İSM-İ FAİL SİĞALARI: Bir varlıkta bir özelliğin çok fazla bulunduğunu ve bir kimsenin bir şeyi çok fazla yaptığını gösteren isimlerdir. Bu isimler sülasi (müteaddi=nesne alan) fiillerden olur. Bunların dışındaki fiillerden nadiren gelir ve özel vezinleri vardır. Bu vezinler semâidirler. Yani biz istediğimiz fiili herhangi bir vezne sokarak mübalağalı ism-i fail yapamayız. Ayrıca müennes ve müzekker için ayrı siğaları yoktur. Sonlarına ta-i te’nis getirilerek müennes yapılabilirler. Mübalâgalı İsm-i Fâil, (1) Maziden türeyenler, bir işi sık sık yapanı veya aşırı yapanı veya bir özelliği çokca göstereni tanımlar. ( َ ض َّرابçok döven) gibi. (2) Sıfattan türeyenler, kalıcı bir sıfatlanmayı ve geçici bir isimlenmeyi bildirir, buna “Hâl” da denir ( َ ض ِريبdövücü) gibi. (3) İsimden türeyenler, bir kimsenin o işle meşgul olduğunu bildirir ( َ ملِكhükümdar) gibi. Mübalağalı ism-i failin vezinleri: Mübalaga-i ism-i failin vezinlerini sırasıyla öğrenelim: Vezin Örnek 1 Tercüme 1 Tövbeleri çok kabul eden Çok gezen, çok dolaşan Çok kıskanç Çok iyi işiten Çok susan Çok fasık Çok büyük Çok uyuyan Çok yayıp saçan Güzel kokuyla çok kokulanan Çok söz söyleyen Kral, hükümdar Çok cahil Çok dolu Örnek 2 Tercüme 2 Çok veren, çok bağışlayan Çok bilen Çok temizleyici Çok acıyan Çok ayırıcı Çok zalim Çok cesur Çok kınayan Çok müsrif, savurgan Çok güzel konuşan Çok açıklayan Örnek 3 Tercüme 3 Çok yalancı Çok anlayışlı Çok cesur Çok bilen ٌَتواب ٌَوهاب ٌَكذاب َفعا ٌل ٌَفعالَة ٌ ٌ ٌارة َعال َمة َفها َمة َ َسي َفعُو ٌل غَ يُو ٌر َطهُو ٌر َجسُو ٌر َ ٌَس ِميع فعِي ٌل َرحِي ٌم َعلِي ٌم ٌ َسا ُك ٌ َفار َفاعُو ٌل وت ُوق ٌ ِفس ٌ صِ ِّدÇok dürüst ِفعِّي ٌل ِّيق ظِ لِّي ٌم يق ُ ٌفُ َعال ٌُك َبار ٌش َجاع ض َُخا ٌمÇok şişman ٌفُ َعلَة ٌُن َو َمة ُ ٌل َم َزة ُه َم َز ٌةÇok alay eden ْ ْ َ ٌِمضْ َياع ٌِمتالف ِمف َعا ٌل ِم ْق َدا ٌمÇok atılgan ٌ ِِم ْنط ٌِمعْ طِ ير ٌ ِمسْ ِكينÇok fakir ِم ْفعِي ٌل يق ْ ْ َ ٌِت ْب َيان ِتف َعا ٌل تِكال ٌم ٌ َِمل َف ِع ٌل ك ٌ ُكبَّارÇok büyük فُعا ٌل جُها ٌل َِمجْ ز ٌم ٌِم ْف َعل ٌ قَيُّومDaima sabit ve kalıcı ٌ قُ ُّدوسÇok kutsal َفعُّو ٌل ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- َالسبَعَة ََّ ََاَلَقَسَام َالمَعََلَّ َل/ََالمَعَتَل َحيح َِ لص ََّ َا َيس َُر- ض َع َ َو َجدَ – َو َال َِمثَاَل س – َف َت َح َ َب – َجل َ َك َت َلساَلِم ََّ َا ار َ َنا َل – َماتَ – َس َالَجَوَف َ َق َرأ- أَ َك َل – َسأ َ َل َاَلَمَهَمَوز َخ َال- رَ َمي – َدعَا َالََّناقِص َفر- َمد – َشر َاَلَمَضَ ََّعف َق َوى- َش َوى ُال َم ْق ُرون ُ ال َم ْف ُر َو َقى- وق َو َعى َالَلَّفِيف (İkiye ayrılır) NOT: 1-Fiiller, kök harflerinin sayısı itibariyle sülasiَ(َ) ُث َالثِي üç harfli ve rubai( ) ُر َبا ِعيolmak üzere ikiye ayrılır. َ – َر َمي- ََ َمات- َ َو َج َد- َفر- ب sülasi ör: ش َوى َ َك َت- أَ َك َل rubai ör: tek bir kalıbı vardır. َ َدحْ رَ ج = َفعْ لَ َل 2- Fiiller, kök harfleri itibariyle ek harf alıp almamasına göre de ikiye ayrılır. Eğer fiiller ek harf almamışlarsa onlara mücerred ( ) مَجَ ََّرد, eğer ek harf almışlarsa bunlara da mezidun fihَ( َزَيدَفَِي َِه ِ ) مfiiller denir. 3- Fiiller, içinde ilet harfi ( ) اََوََىbulunup bulunmamasına göre ikiye ayrılır. AKSAM-I SEB'A َََََ)َسبعة َّ (َالقسامَال A-)Sahih fiiller: içinde illet harfi bulunmayan fiillere denir. Üçe ayrılır. 1-Salim fiiller: İçinde illet harfi, hemze ve şedde bulunmayan fiillerdir. 2-Mehmuz filler: İçinde hemze bulunan fiillere denir. 3-Muda’af fiiller: ikinci harfi şeddeli olan fillerdir. B-)Muallel(Mu’tel)fiiller: içinde illet harfi bulunan fiillere denir. Dörde ayrılır. 1-Misal fiiller: İlk harfi ََ وveَ َيolan fillerdir. 5 2-Ecvef fiiller: İkinci harfi illetli olan fiillerdir. 3-Nakıs fiiller: Son harfi illetli olan fiillerdir. 4-Lefif filler: içinde iki illet harfi bulunan fiillerdir. İkiye ayrılır. a-Lefif-i Makrun: İkinci ve üçüncü harfi illetli olan fillerdir. b-Lefif-i Mefruk: Birinci ve üçüncü harfi illetli olan fiillerdir. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ اَلَفَعَالََالَمَ َِزيدَةََفَِيهَا a)İsm-i zaman ve ism-i mekân: Bir fiil işlendiği zamanı veya yeri gösterirler. Sülasi mücerred fiilde iki vezinde alınırlar. 1-َََمَفَعَل- Daha çok kök ikinci harfin mudaride fetha (ََ )َveya ötre ( ََ ) ile harekeli olan fiilerin zaman ve yer isimleri bu vezindedir. ُ َي ْل َعب, ََم ْد َخ ٌل oyun oynanılan yer ٌَم ْل َعب ََََََ َي ْد ُخ ُل NOT-1:Nakıs fiilerin zaman ve yer isimleri aşağıdaki vezindedir. امثلة: َمرْ َعى َماْوَ ى رَ َعى رَ َمى ََََََ َ َمرْ َمى اَوَ ى 2َََََمَفَ ِعَل- Mudaride kök ikinci harfi esre ( َ َِ ) ile harekeli fiilerin zaman ve yer ismi bu vezinde gelir. َََََُ ََ َيجْ لِس ََََََََ ٌَمجْ لِس NOT-2:Misal fiillerin zaman ve yer isimleri مَفَ َِعلvezninde gelir. ََََََََضعَ َََََََََََََََ َم ْوضِ ٌع َ َو KURAL-1:Bir şeyin çok olduğu veya bir işin çok yapıldığı yeri gösteren ismi mekanın sonuna bir ةeklenir böyle ismeَ َ اسمَالكثرةdenir. َََََدرَ سَ ََََََََََََََََ َم ْدرَ َس ٌة 3+1 3 BAB 3+2 5 BAB 3+3 4 BAB اسمَالمفعول اسمَالفاعل أمر مصدر مضارع ماض ُم َفع ٌل ُم َف ِّع ٌل َف ِّع ْل َت ْفعِي ٌل ُي َف ِّع ُل َفع َل َ ْ ْ ْ ٌُم ْف َعل ٌُم ْف ِعل ٌ أف ِع ْل إِف َعال ُيف ِع ُل أَ ْف َع َل ٌ ُم َفا َع ٌل ُم َفاعِ ٌل َفاعِ ْل ِف َعا ٌل/ُم َفا َعلَة ُي َفاعِ ُل َفا َع َل َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُمتفع ٌل ُمتف ِّع ٌل تفع ْل تف ُّع ٌل َيتفع ُل َت َفع َل ُم َت َفا َع ٌل ُم َت َفاعِ ٌل َت َفا َع ْل َت َفا ُع ٌل َي َت َفا َع ُل َت َفا َع َل ْ ْ ْ ْ ْ ُمف َت َع ٌل ُمف َت ِع ٌل ِاف َت ِع ْل ِاف ِت َع ٌل َيف َت ِع ُل ِا ْف َت َع َل ------ُم ْن َف ِع ٌل ِا ْن َف ِع ْل ِا ْن ِف َعا ٌل َي ْن َف ِع ُل ِا ْن َف َع َل -------ُم ْف َعل ِا ْف َعل ِا ْفع َِال ٌل َي ْف َع ُّل ِا ْف َعل ْ ْ ْ ْ ْ َ َ َ َ مُسْ تف َع ٌل مُسْ تف ِع ٌل ِاسْ تف ِع ْل ِاسْ ِتف َعا ٌل َيسْ تف ِع ُل ِاسْ َت ْف َع َل ُم ْف َع ْو َع ٌل ُم ْف َع ْوعِ ٌل ِا ْف َع ْوعِ ْل ِا ْفعِي َعا ٌل َي ْف َع ْوعِ ُل ِا ْف َع ْو َع َل ْ ْ ْ ْ َ -------ُمف َعال ِاف َعالِ ْل ِافعِيال ٌل َيف َعا ُّل اَ ْف َعال ُم ْف َعو ٌل ُم ْف َعوِّ ٌل ِا ْف َع ِّو ْل ِا ْفعِو ًاَل َي ْف َعوِّ ُل ِا ْف َعو َل -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------İSM-İ ZAMAN, İSM-İ MEKAN, İSM-İ ALET ان وَالَلَ َِة َِ َانَوَالَمَك َِ َالزم ََّ ََاَسَمَاء KURAL-2:Mezid fiilerin zaman ve yer isimleri ise bu fiillerin ismul mefulleri ile aynı vezindedir. ُ ْ ْ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ ََََََََاِسْ تشفىَََََََََََََالمُسْ تشفى،ََََََت َوضأ َََََََََََََََََََال ُمت َوضأ b)İsm-i alet: Fiilden türeyen ve ait olduğu fiilin kendisiyle işlendiği alete delalet eden isim yapısıdır. Müteaddi, sülasi fiillerden türerler. Alet isimleri şu kalıplardadır: VEZİN ÖRNEK َ Ölçtü, tarttı ٌِم ْف َعال كا َل ِم ْك َيالÖlçek َف َت َحAçtı ِم ْف َتاحAnahtar ْ Eğirdi َغ َز َل م ِْغ َزلİğ ِمف َع ٌل َ Yükseltti ن َب َر ِم ْن َبرMinber َ لَ ِعقYaladı م ِْل َع َقةKaşık ِم ْف َعلَة س ِم ْك َن َسةSüpürge َ َك َنSüpürdü َن َخ َلEledi ُم ْن ُخلElek ُم ْف ُع ٌل َفعالَة ٌ َثل َجKarlı oldu َثال َج ٌةBuzdolabı şofben َس ّخا َ َنة َس َخ َنısıttı -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------İSM-İ TASĞİR, İsm-i Tasğir: ilk harfi zamme, ikinci harfi fetha yapılarak c) فُ َع ْيعِي ٌل: Bu kalıp beş harfli isimler içindir. ve ikinci harften sonra sakin bir ( ) يharfi ilave edilerek ٌ ( ِمصْ َباLamba)-- صي ِْبي ٌح Örnek: ح َ ( ُمKüçücük lamba, lamküçültülür. Bu işleme tasgir yani küçültme denilir. bacık) ٌ ( َر ُجAdam) ------ ( ر َُج ْي ٌلAdamcık) Tasgir aşağıdaki gayeleri ifade eder: Örnek: ل 1) Azaltma ( َج َب ٌلDağ)---------- ( ُج َب ْي ٌلDağcık) 2) Küçümseme İsmi tasgir (küçültme) üç kalıpta gelmektedir. 3) Yaklaştırma a) فُ َع ْي ٌل: Bu kalıp üç harfli isimler içindir. 4) Şefkat ve sevgi ٌ ( َج َبDağ) ------ ( ُج َب ْي ٌلDağcık) Örnek: ل İsm-i tasğirin başka kalıpları da vardır. Ancak burada en ( َقل ٌمKalem)---- ( قُلَ ْي ٌمKalemcik) çok kullanılan bu üç kalıpla yetineceğiz. b) فُ َعي ِع ٌل: Bu kalıp dört harfli isimler içindir. Örnek: ج ٌد ِ ْ( َمسCami) --- ( ُم َس ْي ِج ٌدKüçücük cami, camicik) ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 6 HARFİ CERLER حروفَالجر İsimlerin önüne gelip, kendilerinden sonra gelen ismin 180 derece zıt manalara gelmektedir. O yüzden bu harfi son harekesini kesra (esreli) okuturlar, yani mecrur yaparcerler çok iyi ezberlenmelidir. Bu harfi cerler toplam 20 lar. Harf oldukları için kendi başlarına bir anlam ifade tanedir. İngilizce bilenler bunları in, on, at, since, for, as, etmezler, ancak isme dâhil olduklarında manaya katkıda from vs. şeklinde düşünürse daha kolay kavrayacaktır. bulunurlar. Harf-i cerler arapçada çok büyük önemi haizOkunuş ve yazılışları tüm harf-i cerler aşağıdadır. dir hem çok kullanılmakta hem de birçok fiil bu harfler ile :)حروف الجرَ وحروف اإلضافة (تج ّر اإلسم فقط ُ آ َم ْن Allah’a inandım ََِّ ت ِبا ّلل ّ ْ ُ ُ ُتب Bütün günahlardan tövbe ettim ْت مِنَ ك ِّل ذنب ُ ُتب Allah Teala’ya tövbe ettim َّللا َت َعالَى ِ ْت ِالى ُ ُك ِف ْف Haramdan men edildim لح َر ِام َِ ت ع َ ن ْا ْ ُ ُ Her günahkar üzerine tövbe etmek vaciptir َت ِجبُ الت ْو َبةَعلى ك ِّل مُذنِب Ben Allah Teala’nın/Teala için kulcağızıyım ّلل َت َعالَى ََِّ ِ اَ َنا ُع َب ْي ٌد İtaat eden cennettedir لجن ِة َ اَ ْلمُطِ ي ُع فِي ْا O’nun benzeri gibi hiçbir şey yoktur (Şura 42/11) ْس كمِثلِ َِه َشيْ ٌء َ لَي Ölüme kadar Allah Teala’ya ibadet ederim ت ِ َّللا َت َعالَى ح َّتى ْال َم ْو َ اَعْ ُب ُد ْ ْ ُ ُ Nice okuyucular vardır ki Kur’an onlara lanet eder ُب َتال َيل َعن ُه القرْ آن ََّ ر Allah’a yemin ederim ki asla büyük günahları yapmayacağım ّللا ََل اَ ْف َعلَن اْل َكبائ َِر ََِّ و Allah’a yemin ederim ki elbette farzları yapacağım ِض ََِّ ت َ اّلل ََلَ ْف َعلَن ْال َف َرائ ْ ُ َ ُ ُتب Buluğ gününden beri yaptığım tüm günahlara tövbe ettim وغ ِ ْت ِمنْ ُك ِّل ذ ْنب َف َعل ُت ُه مذَ َي ْو ِم ْال ُبل ُ ْ َ Buluğ gününden itibaren namaz farz olur وغ ِ َت ِجبُ الصالةُ منذَ َي ْو ِم ال ُبل Âlim hariç, insanlar helak oldu ك الناسُ حاشا ْال َعال ِِم َ ََهل ْ İlmiyle amel edenler hariç, âlimler helak oldu ُون خلَ ْال َعام ِِل ِبعِل ِم ِه َ ك ْال َعالِم َ ََهل ُ ْ ْ ْ İhlâslılar hariç, amel edenler helak oldu ِص َ ك ال َعا ِمل َ ََهل ِ ون عدا المُخل 1 َب ِ َ مِن2 إلَى3 َ عن4 على5 6 َِل فِي7 َ ك8 ح َّتى9 ََّ ر10 ب واوَ القس َِم11 تاءَ القس َِم12 َ مذ13 َ منذ14 حاشا15 َ خل16 عدا17 Ey Allah’ın rahmeti, sen olmasaydın elbette insanlar helak olurdu ُك الناس َ لوَل18 َ ََّللا لَ َهل ِ لوَلكَ َيا َرحْ َم َة Niçin/neden isyan ettin? (Keymihe = keymâ (elif’ten bedel he gelmiş) َصيْت َ كيم19 َ كيمه َع ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ZARFLAR Zarflar; fiilin meydana geldiği zamanı ve mekânı belirten, “Ne zaman” ve “nerede” sorularının cevabı olan kelimelerdir. Kendinden sonra gelen ismi, cer harfleri gibi mecrûr (esreli) yapar. Zarflar; zaman zarfı ve mekân zarfı olmak üzere iki kısımdır: Bazı Önemli Mekân Zarfları أ َما َمÖnünde ب ِ أ َما َم ْال َباKapının önünde ف ب ِ ف ْال َبا َ َخ ْلArkasında َ َخ ْلKapının arkasında َ َف ْوقÜstünde, üzerinde ِّ َف ْوقَ الرفRafın üzerinde َ َتحْ تAltında ب ِ َتحْ تَ ْال َباKapının altında خا َ ِر َجDışında دي َن ِة ِ خا َ ِر َج ْال َمŞehrin dışında داَ ِخ َلİçinde دي َن ِة ِ داَ ِخ َل ْال َمŞehrin içinde َبي َْنArasında ب َوالنا ِف َذ ِة ِ َبي َْن ْال َباKapı ve pencerenin arasında ْ عِ ن َدYanında ب ِ عِ ْن َد ْال َباKapının yanında َو َس َطOrtasına, ortasında َو َس َط الشا ِر ِعCaddenin ortasına َح ْو َلEtrafında, çevresinde َح ْو َل ْال َكعْ َب ِةKâbe’nin etrafında َم َعBirlikte, beraber س ِ َم َع الناİnsanlarla beraber Bazı Önemli Zaman Zarfları َ Önce ق ْب َل َش ْه ٌرAy َس َن ٌة- عا َ ٌمYıl َ َبعْ دSonra َ ل ْي ٌلGece َفجْ ٌرfecr سا َ َع ٌةSaat َي ْو ٌمGün ُ Sabah ٌ أسْ بُوعHafta صبا َ ٌح َ اَ ْْل َنŞimdi لَ ْيلَ ٌةBir gece َطواَ َلBoyunca مْس ِ َ أDün ُ Öğle أَ ْثنا َ َءEsnasında ظ ْه ٌر 7 َنها َ ٌرGündüz َعصْ ٌرİkindi ٌ َدقِي َقةDakika َمسا َ ٌءAkşam -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ZAMİRLERََََ) َضمائِر َّ ََََ(َال MUNFASIL ZAMİRLER MUTTASIL ZAMİRLER َجمع ُه ْم هُن أَ ْن ُت ْم أَ ْن ُتن َُنحْ ن تثنِي َة ُه َما ُه َما أَ ْن ُت َما أَ ْن ُت َما َُنحْ ن َمفرد ه َُو ِي َ ه َأَ ْنت ت ِ أَ ْن أَ َنا جم َع ُه ْم... هُن... ُك ْم... ُكن... َنا... O مذكر غائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة تثنِي َة ُه َما... ُه َما... ُك َما... ُك َما... َنا... مفر َد ُه... َها... ك َ ... ِك... ِي... Ona,onun,onu مذكر غائب مؤنثََغائبة مذكرَمخاطب مؤنثَمخاطبة نفسَمتكلمة ÖRNEK: ........., ِك َتا ُبهُن, ِك َتا ُب ُه َما, ِك َتا ُب َها, ِك َتا ُب ُه ْم, ِك َتا ُب ُه َما, ِك َتا ُب ُهve diğer muttasıl zamirler başka örneklerle kullanılabilir. İSM-İ İŞARETLER YAKIN İSM-İ İŞARETLER َجمع َهؤُ ََل ِء َهؤُ ََل ِء َتثنِية ان ِ َه َذ ان ِ َها َت مفر َد َه َذا َه ِذ ِه UZAK İSM-İ İŞARETLER َجمع ك َ أُولَ ِئ ك َ أُولَ ِئ Bu مذكرَغائب مؤنثََغائبة َتثنِية َذلِ ُك َما ت ِْل ُك َما مفر َد ك َ َِذل ك َ ت ِْل Şu مذكرَغائب مؤنثََغائبة İSM-İ MEWSULLER İsm-i mewsuller genellikle kendinden önceki ile kendinden sonraki arasında bağ kuran bağlaçlardır. Kendinden sonrakiler öncekinin açıklaması niteliğindedir. Öyleki َجمع َتثنِية َمفرد ان ِ اَل َذ ان ِ اَلل َت ِين َ اَلذ اَلل َواتِي/اَلالتِي/اَلالئِي Örnek: اَلذِي اَلتِي Dini yalanlayanı gördün mü? İbadetlerinden gafil olanlar-Gösteriş yapanlar Namazlarında huşu içerisinde olan mü’minler kesinlikle kurtuluşa ermişlerdir. Babası imam olan kız öğrenci geldi. Annesi mühendis olan öğrenci geldi Babaları gelen çocuklar gittiler. Anneleri öğretmen olan iki çocuk geldiler. Babaları öğretmen olan iki kız çocuğu geldiler. Babaları Profesör olan kızlar öldüler. َاَ َإلِضافة مذكر غائب مؤنثََغائبة ين ِ اَ َراَ ْيتَ ال ِذي ُي َكذبُ ِبال ِّد ين ُه ْم ُي َراؤُ َن َ ُون اَل ِذ َ ص َال ِت ِه ْم َساه َ ْينَهمَ َعن َ ال ِذ ْ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُ ُ ون ع خ م ه ت ال ص ي ف م ه ين ذ ل ا * ون ن م ؤ م ال ح ل ِ ْ َ ِ َ َِ ِ ِ ْ اش َ ِ َ َق ْد أَ ْف ُ ت الطالِ َبة ال ِتي اَ ُبو َها إِ َما ٌم ِ َجا َء ٌَجا َء الطالِبُ ال ِذي ا ُ ُّم ُه ُم َه ْن ِد َسة ين َجا َء اَ ُبو ُه ْم َ ب ْاَلَ ْط َفا ُل ال ِذ َ َذ َه ِّ ٌان ا ُ ُّم ُه َما ُم َدرِّ َسة َ ْ َ ِ َجا َء الطفال ِن الذ ِّ ت ان اَ ُبو ُه َما ُم َعلِّ ٌم ِ َجا َء ِ ان الل َت ِ الط ْفلَ َت ٌات الل ِتي اَ ُبو ُهن ا ُسْ َتاذ ْ ُ ت ال َب َن ِ ُتوُ ِّف َي İSİM TAMLAMASI İdafette iki öğe vardır; mudaf (َ )مَضَافve mudafun ileyh ()مَضَافََاَِلَيَه Kurallar; 1-Mudaf olan kelime الtakısı ve tenvin( ََََََََ,ََََ َ َََ,ََََ ) almaz. Cümle içindeki yerine göre (ََ)َ,َ( َ َِ )َ,َ( ََ ) harekelerini alabilir. 2-Mudafun ileyh olan kelime ise mecrur olmak zorundadır. Ma’rife veya nekira olabilir. - ف ِ َم ْك َتبُ الص- ب ِ ِ َقلَ ُم الطال- ف ِ ُم َد ِّرسُ الص- َد ْف َت ُر ُم َدرِّ َسة َمالِكِ َي ْو ِم ال ِّد ِي ِن- ِصِ ْب َغ َة َّللا ُ رَ اَ ْي-1 ت ُم َد ِّرسَ ا ْل َم ْد رَ َس ِة فِي ا ْل َم ْد رَ َس ِة ت ِ ُم َد ِّرسُ ا ْل َم ْد رَ َس ِة فِي ا ْل َب ْي-2 ُ ْ َمرَ ر-3 س ا ْل َم ْد رَ َس ِة ِ ت بِ ُم َد ِّر NOT-1: Mudaf olan kelime eğer müsenna veya cem müzekker salim ise bu kelimenin sonundaki nûn ( ) نharfi düşer. ْ َتب ن اَ ِبي لَ َهب َِ ت َي َدا ُه َما+ ن َِ ِاسْ َما ْ َتب ت َي َدا اَ ِبي لَ َهب ِاسْ َما ُه َما , NOT-2: Mudaf olan kelimenin başına nida harfi gelirse mudaf olan kelimeyi mansup yapar. َِيا ِع َبا َد َّللا ِِع َبا ُد َّللا , َيا اَ َبا َب ْكر اَ ُبو َب ْكر ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 8 MA’RİFE VE NEKİRA )(المعرفةَوالنكرة İsim ve sıfatların belirli olduğunu göstermek üzere başlarına ) (الtakısı getirilir. Bu takıya belirlilik takısı denir. -Başında belirlilik takısı bulunmayan sonu tenvinli olup belirsiz bir varlığı gösteren ( ٌ ) ِك َتابgibi bu tür kelimelere nekira (ٌَ) َن ِك َرة denir. -Nekira olan bir kelimenin başına belirlilik takısı getirilerek ma’rife ( ) َمعْ ِر َف ٌةyapılır. Bilinen bir varlığı gösterip sonundaki tenvin düşerَve bir hareke kalır. Elَ) (الtakısından sonra kelime bu harflerden biriyle başlarsa lam harfi okunur. Erkek varlıkların isimlerine َ مَذَ ََّكرdenir. Dişi varlıkların isimlerine َ مَؤَََّنثdenir. Arapça'da müzekker için bir alamet yoktur. ٌ َب ْي Örnek: ََت Müennes isimler Arapça'da üç kısma ayrılır; Hakiki Müennes, Lafzi müennes ve Sema-i Müennes. 1-Hakiki Müennes: Kendisinde mana itibariyle dişiliğin olduğu isim hakiki müennestir. Bu kelimelerin lafzınayazısına bakılmaz. ٌ أ ُ ْخ- أُم- َمرْ َي ُم ُ - ت Örenk: ُ َز ْي َنب- َفاطِ َم ُة- س َعا ُد 2-Lafzi Müennes: Bu isimlerin sonunda müennes isim olduklarını gösteren alametler bulunmaktadır. Bu alametler şunlardır; A) َةَ–َىة: Müzekker isimlerin sonuna getirilerek müennes yapılır. ٌ تِ ْل ِم Örnek: َ ُم َعلِّ َم ٌة-ََ ُم َعلِّ ٌم/ ٌ تِ ْل ِمي َذة- يذ َ ةgeldiği bazı yerler; a) َ ةBazen erkek isimlerin (Talha) sonunda bulunur bura da o isimlerin müennes olduğunu göstermez. َ - َحمْ َز ُة Örnek: َََط ْل َح ُة Sonunda ةbulunan bütün özel isimler gayri munsarif olurlar. b) َ ةİsmi failin ُم َبالَ َغ ٌةkipini göstermek için ismi failin sonuna gelir. Müzekker ismi failin sonuna geldiği zaman dişilik alameti olmaz. ٌ َ َرحا Örnek: (çokbilmiş)ََ َعال َم ٌة-َ َعال ٌم/َ َرحالَ ٌة-َل Ek Bilgi: Ayrıca ismi faillerin sonuna çoğul alameti olarak gelmektedir. Örnek: َق َتلَ ٌة- ٌ َف َج َرة- ٌَك َف َرة B) (kısa elif) elif-i maksure: Elif sesiyle telaffuz edilen َى şeklinde yazılan harflerde de müenneslik alameti vardır. ْ َ ُب- ُيسْ َرى Örnek: َ ُك ْب َرى-َش َرى İsimlerin sonundaki ) ( اde müenneslik alametidir. Örnek: َعصا C) Bazı isimlerin sonundaki hemzeden( ) ءönce bulunan elif ( ) اisimlerde müenneslik alameti katar. Bu tür müennes isimler hep sıfat anlamı taşıyan isimlerdir. Örnek: َس ْو َدا ُء- َزرْ َقا ُء- ْضا ُء َ َبي- َح ْم َرا ُء 3-Sema-i Müennes: Bunların müennes olduğunu gösteren herhangi bir alamet yoktur. Sözlükten, duyarak veya ezberleyerek bulunur bilinir. َََََََََََََََََََ ٌ ُرو- ٌ َعيْن- ٌ َشمْس- ٌََََََََََََََ َن ْفس Örnek:َََح ٌَباب ُاَ ْل َباب , ٌاَب ُاَ َْلَب َ MA’RİFE VE NEKİRA )َ(اَلَمَعَ َِرفَةََوَالََّن َِكرَة ُ َو َي ُكون.َلسْ ُم ال ِذي ََل َي ُد ُّل َعلَى َش ْيئ ُم َحدد اَ ْو َمعْ روُ ف ِ ْ َ ا:ََََنَ ِكَرَة َ َ ٌ طالِب- ٌ ِك َتاب- َقل ٌم: مثال.ُم َنو ًنا َعادَ ًة َو ِه َي سِ ت ُة.َلسْ ُم ال ِذي َي ُد ُّل َعلَى َش ْيئ ُم َحدد أَ ْو َمعْ ُروف ِ ْ َ ا:َََرَفَة ِ مَع ٌ َب ْي: ٌَن ِك َرة ُ اَ ْل َب ْي: َمعْ ِر َف ٌة ت – َقلَ ٌم اَ ْل َقلَ ُم- ت أَ ْن َواع Arapça'da 28 harfin 14 tanesi şemsi diğer 14 tanesi kameri ُ اَلطالِب- ُ اَ ْل ِك َتاب- اَ ْل َقلَ ُم: )ب (اَ ْل ِ ُاَ ْل ُم َعرف-1 harftir. ُ ُ َمكة- َفاطِ َمة- اَحْ َم ُد: اَ ْل َعلَ ُم-2 Şemsi harfler: َ َت ث د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ل ن -şemsi harflerde el takısından sonra gelen bir kelime bu 14 ........ك َ ك – ِت ْل َ ِ َذل-- َه ِذ ِه- َه َذا: ار ِة َ اَل َش ِ ْ أَسْ َما ُء-3 harften biriyle başlarsa el ()الtakısının lamَ( )لharfi okunmaz. .......... ـ ُه – َها-- ِه َي- ُه َو: اَلض َما ِئ ُر-4 Lamdan sonraki harf şeddeli okunur. ج ٌر ْ ِ اَلتا ِج ُرَََََََََ َتا ُ ُ اَ َْلَسْ َما ُء ال َم ْو-5 ........... اَل ِذي – اَل ِتي:صولَة Kameri harfler: ع ِقي َم ُه َ ْك َو َخف َ اَ ْب ِغ َحج ُضاف ب ِ ِ َقلَ ُم الطال- ب ِ ِ ِك َتابُ الطال: َ اَ ْل ُم-6 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------MÜZEKKERLİK VE MÜENNESLİK َِاَلََّتذَ َِكيرََوَالََّتأَنِيثََفِيَالَسَمَاء -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------İSM-İ MAKSUR, İSM-İ MENKUS, İSM-İ MEMDUD a) Maksur isim, sonunda devamlı elif-ya bulunan Fakat bu isim mansub olduğu zaman, sonunda fetha ortaisimdir. Üç hareke bunların sonunda takdir edilir. ya çıkar. ْ ْ ْ ْ َ َ ُ ( أَيKadı’yı gördüm) Örnek: ْت ْالقِاضِ َي Örnek: .ت ِباَلذى ِ ( َهذا ال َف َتى ِات َب َع ال ُه َدى َولَ ْم َيأBu delikanlı, Bu isimler nekira olarak geldiklerinde kelimenin sonunaki doğru yola uydu ve eziyet verici bir şey yapmadı) gibi. ‘’ya’’ harfi düşer. Merfu ve mecrur halinde ise حَ َك َم َقاض b) Menkus isim, sonunda bir önceki harf kesreli olan َعلَى جَ انşeklinde gelir, mansub halinde ise ‘’ya’’ harfi tekdevamlı “ya” bulunan isimdir. Merfu’ veya mecrur olduُ َرأَيşeklinde yazılır. rar ortaya çıkar ve ْت َقاضِ يًا ğunda (zamme ve kesre) ağır geldiği için, sonunda bu c) Memdud isim, sonunda kendisinden önce zaid elif harekeler takdir edilir. (eklenmiş elif) olan her murab (sonu değişebilen) isimdir. ْ Örnek: .( َح َك َم ْال َقاضِ ي َعلَى ال َجا ِنيHâkim, suçluyu mahkûm ُ ( ِاحْ َت َرمOkuyuculara hürmet ettim) gibi. Örnek: ْت ْالقُرا َء etti. Gibi. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 9 İSM-İ MENSUB İsm-i Mensub: Sonuna, kendisinden önceki harfin hare Şeddeli ( ) يile sona eren isme nisbet yapıldığında bu ismin üç hükmü vardır: kesi kesreli, şeddeli bir “ ”يharfi eklenen isimdir. Bu, sonunda “ ”يbulunmayan isme mensubiyeti (aitliği) gösa) Eğer şeddeli ( ) يbir harften sonra gelirse, birinci termek için yapılır. ( ) يaslına, ikinci () ي, (’) وa çevrilir ve bundan önceki İsmin sonunda müenneslik “ ”ةsi varsa hazfedilir harfin harekesi fetha kılınır. َ (Tay—aslı= ي (düşürülür.) ٌ ) َط ْوَط َو ِوي Örneğin; طي ٌ ْ ْ َ Örneğin; ( َمالطةMalta) ( َمالطِ يMaltalı) Diğer örnek: ( َحيCanlı) ( َح َي ِويcanlıya ait) İsim, üç harfli maksur (sonunda elif-i maksure b) Eğer şeddeli “ ”يiki harften sonra gelirse, birinci bulunan) bir isim ise, veya elif-i memdude ile sona eren ( ) يhazfedilir, ikinci (‘ ) و( ) يa çevrilir ve bundan önceki müennes bir isim ise, son harfi “‘ ”وa çevrilir. harfin harekesi fethalı kılınır. Örneğin: صا َ ( َعbaston) ص ِوي َ َع----- صحْ َرا ُء َ (Çöl) Örneğin; ( َعلِيAli) ( َعلَ ِويAliye ait) صحْ َر ِوي gibi َ c) Eğer şeddeli ( ) يüç veya daha fazla harften sonra İsim dört harfli maksur veya menkus bir isim ise gelirse, hazfedilir. َ (Şafi-i) ( َشا ِفعِيŞafi’ye ait) ( ) اve (’) يyı (’) وa çevirmek ve bunları hazfetmek (düÖrneğin; شا ِفعِي şürmek) caizdir. Diğer örnek: ُّ( ُكرْ سِ يKürsü, sandalye) ُّ( ُكرْ سِ يKürsüye Örneğin; ً( َمعْ نىMana) َمعْ َن ِويveya ( َمعْ نِيManevi) ---ait, sandalyeye ait) ( المَاضِ يMazi, geçmiş) ُّ ال َما ضِ يveya ُّض ِوي İsim َفعِيلَ ٌةveya فُ َعيلَ ٌةvezninde ise, “ “ يve “ ”تhazfedilir َ ( ال َماMazi ile ilgili, geçmiş) (düşürülür) ve ikinci harf fethalı kılınır. İsim, beş veya daha fazla harfli maksur veya menÖrneğin; ( َحنِي َف ٌةHanife) ( َح َنفِيHanifeye ait) َ ( قُ َريKurayze) ( قُ َرظِ يKurayze’ye ait) kus bir isim ise nisbet ( ) يsı eklenmeden önce kelimenin Diğer örnek; ظ ٌة son harfi hazfedilir. (düşürülür) Lame’l fiil (son harfi) hazfedilen ve kök harflerinَ ْ( المُصMustafa) ُّ( المُصْ َطفِيMustafa’ya ait) Örneğin; طف َى den ikisi üzerine kalan üç harfli her isme nisbet yapıldığında bu isim aslına döndürülür. ( ال ُم ْش َت ِريMüşteri) ُّ( ال ُم ْش َت ِريMüşteri ile ilgili, müşteriye ait) Örneğin; ( َي ٌدEl) دَوي ِ ( َيEl ile ilgili) İsim, ikinci harfi kesreli, üç harfli bir isim ise, nisDiğer örnek; ٌ( اَبBaba) ( اَ َب ِويBabaya ait) ٌ َ( اKardeş) ( اَ َخ ِويKardeşe ait) bet yapılmadan önce ikinci harfi fethalı kılınır. Diğer örnek; خ َ ٌ ِ( َملKral) ( َملكِيKrala ait)----- ( ا ِِب ٌلDeve) ِا َبلِي Örneğin; ك (Deve ile ilgili) -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------İSM-İ TAFDİL, İsm-i Tafdil: iki şeyin nitelendiği bir sıfatta, birinin diğeDİKKAT KIYAS YOK! rinden daha üstün olduğunu gösteren kiptir. ÖRNEKLER: ُ ( اَ ْل ِب ْنEn büyük kız çalışkandır.) gibi. Örneğin; ِّ( َز ْي ٌد اَعْ لَ ُم ِمنْ َعلِيZeyd Ali’den daha bilgilidir.) .ٌت ْال ُكب َْرى مُجْ َت ِه َدة .( اَ ْل ُغرْ َف ُة الص ُّْغ َرى َجمِيلَ ٌةEn küçük oda güzeldir.) ُ اَ ْف َع, müennesi فُعْ لَىvezninde İsm-i tafdil üç harfli fiilden ل ب ِ َ( اَ ْل َولَ ُد اَلَ ْك َب ُر ِب َم ْن ِزلَ ِة ْاَلEn büyük erkek çocuk, baba yerinyapılır. Bu fiilin malum, tam, olumlu, çekimli, yalın, farklıdedir=baba makamındadır) C) a-Marifeye mudaf olması durumunda: Bu durumda lığı kabul eden, renk, kusur veya süse delalet etmeyen bir kendinden öncekine uyması ve uymaması caizdir. (Yani fiil olması şarttır. İsm-i tafdilin üç kullanılış şekli vardır: uyabilir de uymayabilir de) ÖRNEKLER: A) Başında “ “ الbulunmaması ve mudaf olmaması: Bu ُ (Mekke, şehirlerin en durumda müfred müzekker olması ve kendinden sonra da َمك ُة اَ ْش َرفُ ْال ُم ُد ِنya da شرْ َفى ْال ُم ُد ِن değerlisidir.) “mufaddalun aleyh’in (kendisine karşı başkası üstün tutulmuş olanın=kıyas var) “min” ile mecrur olarak getiril.اس َ ون اَ ْف َ ُ اَ ْل ُعلَ َما ُء ْا َلعا ِملYa da ( اس ِ ض ُل الن ِ ) اَ َفاضِ ُل الن. (Amel mesi gerekir. eden âlimler, insanların en faziletlisidir. ) DİKKAT KIYAS VAR! .ض ُل ال ِّن َسا ِء َ َز ْي َنبُ اَ ْفYa da ( ( ) فُضْ لَى ال ِّن َسا ِءZeynep, kadınların Örneğin; ( َز ْي َنبُ اَ ْك َب ُر ِمنْ َمرْ َيمZeynep Meryem’den daha en faziletlisidir.) büyüktür.) gibi. C) b-Nekreye mudaf olması: Bu durumda müfred ve müْ ْ ْ َ َ َ ْن ُ zekker olması gerekir. .ال م ال م ع ف ن ا م ِل ع ل ا (İlim, maldan daha faydalıdır.) ِ ُ ِ َ ُ ÖRNEKLER: .( َفاطِ َمة اَعْ لَ ُم ِمنْ َخالِدFatma, Halid’den daha bilgilidir.) ُ (Tuba, en faziletli kadındır) gibi. ْ َ َ َ ض ُل ِا ْم َرأَة ْن ُ ُمْس َ طو َبي اَ ْف ( الش اك َبر ِم الق َم ِرGüneş, Ay’dan daha büyüktür.) ْ ْ ْ B) Başında “‘ ”الin bulunması: Bu durumda ism-i tafdilin .( ِر َجا ُل العِل ِم اَن َف ُع ِر َجالİlim adamları, en faydalı adamlardır.) mevsufuna uyması gerekir ve kendinden sonra “mufaddalun aleyh” (=kendisini başkası üstün tutulmuş olan=kıyas ( َمرْ َي ُم اَ ْك َب ُر ِا ْم َرأَةMeryem, kadınların en büyüğüdür.) getirilmez) 10 اعرابَاَلسماءİ’RAB TABLOSU جمعََالتكسِ ير َثَالسالم َِ جمعََالمؤن َكرَالسالم َِ جمعَالمذ تثنية مفرد ُُ َات... َون... َان ِ ... ُُ مرفوع َُ ت ِ َا... ين َ ِ... َََي ِن... َُ منصوب ُِ ت ِ َا... ين َ ِ... ُِ مجرور اَ َْلَطِ با ُء ُ اَ ْل ُم َدرِّ َس ات ون َ اَ ْل ُم َدرِّ ُس َََي ِن... ان ِ اَ ْل ُم َدرِّ َس اَ َْلَطِ با َء اء ِ اَ َْلَطِ ب ت ِ اَ ْل ُم َدرِّ َسا ين َ ِاَ ْل ُم َدرِّ س ْن ِ اَ ْل ُم َدرِّ َسي ْن ِ اَ ْل ُم َدرِّ َسي ُاَ ْل ُم َدرِّ س س َ ِّاَ ْل ُم َدر المثلة ت ين س ِ اَ ْل ُم َدرِّ َسا َ ِاَ ْل ُم َدرِّ س ِ ِّاَ ْل ُم َدر -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------CÜMLE Cümle: İki veya daha fazla kelimeden oluşmuş tam mana veren söz dizisine cümle denir. Arapçada isim cümlesi ve fiil cümlesi olmak üzere iki türlü cümle vardır. A-FİİL CÜMLESİ (ََ)اَلَجَمَلَةََالَفِعََلََِّية ُ ْ ُ ْ َك َت َب Fiil ile başlayan cümlelere fiil cümlesi ( )اَ ْل ُج ْملَةَالفِعْ لِيةdenir. ت ال ُم َد رِّ َس ُة الرِّ َسالَ َة ب ْال ُمدَ رِّ سُ الرِّ َسالَ َة َ َك َت ْ Fiil (َ)َفعل,fail ( ) فاعلve mef’ul ( ) مفعولolmak üzere 3 öğeَان الرِّ َسالَة َ َ ْ َك َت َب ب ال ُمدَ رِّ َسا ِن الرِّ َسالة َ َك َت ِ ت ال ُم َد رِّ َس َت si vardır. Fiil müzekkerlik konusunda faile tabi olur, ancak! ْ ْ َك َت َب ُ ت ال ُم َد رِّ َس ُ ِّر ُ ات الرِّ َسالَ َة ون الرِّ َسالَ َة س م ال ب ََك َت َ د َ Aynı zamanda fiil her zaman müfrettir. Fail cem li ğayri akil olursa fiil müfred ve müennes olarak Madi fiil fetha üzere mebnidir, mudaride ise merfu olur. ُّ َت ْ ََََََََََََََََََََََََََََََ َما َت gelirَََ َََالط ُيو ُر KURALLAR: NOT:Fiil cümlesinin iki temel öğesi; fiil ve faildir. Fail kural itibarı ile her zaman merfudur. Mef’ul ise menFail gizli veya açık gelebilir. suptur. Bu fiilin faili gizlidir. َخ َر َجَ= ُهو MEF’UL ÇEŞİTLERİ 1-Mef’ulü mutlak: Fiilin lafzından alınan mansub bir isim.( اَ ْذ َهبُ ِالَى َع َملِي صَبَاحَاİşime sabahleyin gidiyorum) dir. Yani fiilin mastarından getirilir. Mefulu mutlak; Bu örnekte ise, zaman bildirildi. İşe gitme eyleminin hangi a)Fiili pekiştirmek, zaman diliminde yapıldığı söylendi. b)Çeşidini belirtmek, ُ ( َي ِقفُ ال ِّت ْل ِمÖğrenci, tahtanın önünde duruc)Sayısını belirtmek için fiilden sonra zikredilir. .سبَورَ َِة ََّ عنَدَ ال َِ يذ Örneğin; yor.) َ ُ ْح َّللا َح ْم ًدا د م ا (Allah’a güzelce hamd ederim.) ( Pekiştirme ) َ Dikkat edilirse, bu örnekte de durma işinin nerede yapılَ ً ص ْبرً ا َج ِم ْر ْص dığı bildiriliyor. Burada yapılan durma eylemi belirli bir يال ب ا (Güzel bir sabırla sabret.) ( Çeşit ) َ ِ ِ ِّ mekan olan tahtanın önünde yapılmıştır. ضرْ َب َت ْي ِن َ ب ال ُّشرْ طِ يُّ اللص َ ض َر َ (Polis hırsıza iki defa vurdu.)(sayı) Mekan zarfı, sınırları belli bir yer olduğu zaman “fi” zik2-Mef’ulün li eclih: Mansub veya sebep gösteren bir harfredilir. le mecrur olan bir isimdir. Yani mefulün li eclih, ya fetha Örneğin; alarak, ya da bir harfi cerden dolayı kesre alarak görevini yapar. Fiilden sonra gelir ve fiilin sebebini ve meydana .َب ِ َب ْاَلَ ْو ََل ُد فِي الَمَلَع َ ( لَ ِعÇocuklar oyun sahasında oynadı) geliş nedenini açıklar. Bu örnekte de fiilin hangi mekanda yapıldığı sınırlandırılaÖrneğin; rak bildirilmiştir. Yani çocuklar tamı tamına oyun sahasınْ da oynamıştır başka bir yerde değil. ِل ِ ِ صليِ ال ُمسْ لِ ُم شَكَرَا َ ( ُيMüslüman, Allah’a şükür olsun diye ُ صل ْي namaz kılar.) .َج ِد َِ َت فِي الَمَس َ (Camide namaz kıldım.) ُ ْب ْال ِعلم ْ َ Bu son örneğimize dikkat ettiğimizde, namaz kılma işinin َِ َ( َساف َر التل ِميذ َلِطَلÖğrenci, ilim talep etmek için yolcuِ belirli sınırlandırılmış bir mekânda yani camide yapıldığı luğa çıktı.) vurgulanmaktadır. 3-Mef’ulun fih: Fiilin meydana geliş zamanını veya yerini Kısacası mefulu fihler; yer ve zaman bildiren isimlerdir. belirten mansub isimdir. Daima “fi=de, da” manasını içerir. 4-Mef’ulü ma’ah: ( ) معberaber manasındaki “vav” dan ْ ُ َ dan sonra gelen ve fiilin, kendisiyle beraber geldiği şeye Örneğin; .السبَورَ َِة ََّ َ( َوقفت اَمَامTahtanın önünde durdum.) Bu örnekte görüldüğü üzere, durmak işinin nerede yapıldelalet eden mansub bir isimdir. Yani burada “ ”وharfi dığı bildirilmektedir. Tahtanın önünde durma işi, tam cümlede bir eylemin birlikte yapıldığı manasını vermekteOlarak sınırlandırılmamıştır. Yani tahtanın ne kadar önündir. Burada bu “ ”وharfine “vav-ı maiyye” (beraberlik vavı) de durulduğu tam olarak belirli değildir. denilir. 11 ُ ْ( سِ رDağ boyunca yürüdüm= Dağla birÖrneğin; َت وَالَجَبَل likte yürüdüm) ٌ ( َم َشى َخلِيHalil nehir kıyısı boyunca yürüdü. .ل وَ شَاطَِئَ الََّنهَ َِر =Halil nehirle beraber yürüdü.) .ش َِ َشم ََّ ض َر ُم َحم ٌد وَ غَرَوبَ ال َ ( َحMuhammed, güneşin batışıyla geldi= Muhammed, güneşin batışıyla birlikte geldi.) Yukarıdaki örnekleri incelediğimizde şu sonuç ortaya çıkmaktadır: Cümlelerde bulunan “ ”وharfi beraberlik anlamı katmıştır. 5-Mef’ulun bih: Failin işlediği işten etkilenen isme mefulun bih denir. Fiil, mefulun bih'ten önce doğrudan doğru- ya, kendisi gelmişse, yani, fiille meful arasında cer harfi yoksa, böyle mefule sarih mefulun bih denir: ُ ِا ْش َت َريBir kalem satın aldım. ْت قلما َ َق َر ْأ َنا الكِتابKitabı okuduk. cümlelerindeki َقلَمًاve اب َ ال ِك َتisimleri, sarih mefullerdir. Bazı fiiller de, mefullerine, ancak cer harfi ile tesir ederler. Böyle, önünde cer harfi bulunan mefulun bih'e de gayri sarih mefulun bih denir: ب على صاح ِِب َِه َ ِ َغضArkadaşına kızdı Bazı fiiller iki meful alırlar: َ أَعْ َطيْتَ الفقِيرَ صدقةFakire sadaka verdin. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------LAZIM FİİL-MÜTEADDİ FİİL Lazım fiil; faili ile yetinen ve herhangi bir mefulun bihi ( َخا َلHayal etti, farz etti) , ب َ ( َو َهHibe etti) nasb etmeyen (almayan) fiillerdir. Yani eğer bir fiil, bir Yukarıdaki bu fiiller, zan ifade eder. mefule ihtiyaç duymadan mana tamamlanabiliyorsa bu fiil lazım fiildir. b) ( َد َرىBildi, idrak etti) , ( َراَىGördü) , ( َت َعل ْمÖğren) , ُ ت ْال ِب ْن Örneğin: س َعلِي ِ ( َذ َه َبKız gitti) َ َ( َجلAli oturdu.) ت ( َعـلِ َمBildi) , ( َو َج َدBuldu) , ( اَ ْل َفىBirini buldu). ِّ( َخ َر َج ْال ُم َعل ُمÖğretmen çıktı) Yukarıdaki fiiller kesin bilgi ifade eder. Yukarıdaki örneklerde görüldüğü üzere, gelen fiiller herhangi bir mefule ihtiyaç duymamışlardır. O halde bu fiiller c) ( َج َع َلYaptı, kıldı) , ب َ ( َو َهHibe etti) , ( ِات َخ َذEdindi) , ك َ َت َر lazım fiillerdir. (Terk etti) , ( َردReddetti) , Müteaddi fiil ise, bir veya daha çok mefulun bihi nasb Yukarıdaki fiiller bir şeyi bir halden başka bir hale dönüşeden, yani mefule ya da mefullere ihtiyaç duyan fiillerdir. türmeyi ifade ederler. O halde aşağıdaki örnekleri incelememizde fayda vardır: 3) Asılları mübteda ve haber olmayan iki mefulu ُ ُ ْ َ َ ْر ْس Örneğin: س الد اذ ت اَل ح ر ش (Hoca dersi açıkladı) nasb eden (iki meful alan) fiiller : Bunlar: َ َ َ َ اح ( َعل َمÖğretti) , ( اَعْ َطىVerdi) , ( َسأ َ َلSordu) , ( َم َن َحBağışlaَ ( أ َك َل َعلِي اَل ُّتفAli elmayı yedi.) Yukarıda da görüldüğü üzere, gelen fiiller, meful almışlar dı) , ve cümleler de bu şekilde oluşmuştur. O halde bu fiiller ( َم َن َعEngel oldu) , ( َك َساGiydirdi) , ( َسمىİsim verdi) , س َ اَ ْل َب müteaddi fiillerdir. (Elbise giydirdi) , ( َه َدىHidayet etti) Örneğin: Ali geldi (Nesne almadı- Geçişsiz fiil) 4) Üç mefulu nasb eden fiiller (Üç meful alan fiiller) Ali eve geldi (Nesne aldı- Geçişli fiil) Bunlar: Sonuç olarak Arapça’da; َ ( َحدAnlattı, aktardı) , ( َج َب َرZorladı) , ( اَجْ َب َرZorladı) , َ َن َبأ ث Lazım fiil, meful almayan (Haber verrdi) , َ ( أَ ْن َبأHaber verdi) , ( اَعْ لَمBildirdi, öğretti) , Müteaddi fiil ise meful alan fiillerdir. ( اَ َرىGösterdi) fiilleridir. Sonuç olarak Arapça’da geçişli (müteaddi) fiillere meful Geçişli fiil, dört kısma ayrılır: gelmesi hususu; 1) Bir mefulun bihi nasb eden fiiller: ( Bir meful Bir meful alan fiiller alan fiiller) Mefulun bih, failin işlediği işten etkilenen isim Aslı mübteda-haber olup iki meful alan fiiller lerdir. Yani hepimizin bildiği genel manada meful de diyea) Zan ifade edenler biliriz. Bu fiillerin bazıları şunlardır: b) Kesin bilgi ifade edenler ( اَ َك َلYedi) ( َح ِف َظEzberledi) ( َق َرأOkudu) vb. c) Bir halden başka hale dönüştürmeyi ifade edenler َ ( َح ِفÖmer dersini ezberledi) Örneğin: ظ ُع َم ُر دَ رْ َس ُه Aslı mübteda-haber olmayan ve iki meful alan 2) Aslı mübteda ve haber olan iki mefulun bihi fiiller nasb eden (alan) fiiller: Bunlar : Üç meful alan fiiller a) ( َح َجاBiri hakkında iyi düşündü), ( َعدSaydı), ( َز َع َمiddia olmak üzere incelenebilir. َ (Zannetti) , ب etti) , ( َج َع َلYaptı, kıldı), ظن َ ِ( َحسSandı) , -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------SIFAT-I MÜŞEBBEHE SÜLASİ MÜCERRED (YALIN HALDE) FİİLLERİN BABLARI َ َف َع َل – َي ْف َع ُل ) ُب – َي ْذ َهب َ (ذ َه Bunlar altı tanedir: (Birinci bab:Mazi=>Fetha Muzari=> Zamme)) ُب – َي ْك ُتب َ َف َع َل – َي ْف ُع ُل ( َك َت ُ َف َع َل – َي ْف ِع (İkinci bab: Mazi=> Fetha / Muzari=> Kesra ( ل (Dördüncü bab: Mazi=> Kesra / Muzari=>Fetha) (Üçüncü bab: Mazi=> Fetha / Muzari=> Fetha (Altıncı bab: Mazi=> Kesra / Muzari=> Kesra) ) ُب – َيضْ ِرب َ ض َر َ ) َيعْ لَ ُم-َف ِع َل – َي ْف َع ُل ( َعلِ َم (Beşinci bab:Mazi=>Zamme /Muzari=>Zamme) ) َُف ُع َل – َي ْف ُع ُل ( َحس َُن َيحْ سُن 12 ) ُب – َيحْ سِ ب َ َِف ِع َل – َي ْف ِع ُل ( َحس Sıfat-ı müşebbehe; kendisiyle nitelenen şahıstan ayrılmayan sabit bir sıfata delalet etmek üzere üç harfli lazım bir fiilden yapılan bir kiptir. Örneğin; ٌ( َح َسنgüzel), ( َك ِري ٌمCömert), ٌصعْ ب َ (zor), َُشعْ َبان (tok) Sıfat-ı müşebbehe ح َ َف ِرbabından (dördüncü babtan) üç vezinde gelir. ٌ َف ِع a) Fiil, üzüntü veya sevince delalet ettiğinde ل ٌ vezninde gelir. Müennesi َف ِعلَةdür. (Semai) ٌ َف ِر َح ٌة – َف ِر Örneğin; ( َح ِزنٌ – َح ِز َن ٌةüzgün erkek-bayan), ح (sevinen erkek-bayan) b) Fiil, kusur veya süs veya renge delalet ettiğinde ْ اَف َع ُلvezninde gelir. Müennesi de َفعْ الَ ُءdür. (Gayr-ı munsarıf, kıyasi) BURADAKİ VEZİNLER KIYASİ (YANİ KALIPLI-KURALLI) ُ ( اَعْ َرTopal erkek-bayan), اَحْ َو ُر – َح ْو َرا ُء Örneğin; ج – َعرْ َجا ُء (Huri gözlü erkek-bayan) c) Fiil, bir boşluk veya doluluğa delalet ettiğinde ُ َفعْ الَنveznindedir. Müennesi, َفعْ لَىdır. (Gayr-ı munsarıf ve kıyasi) َ – ُ( َش ْب َعانtok erkek-bayan), َج ْو َعانُ – َج ْو َعى Örneğin; شب َْعى (aç erkek-bayan) Sıfat-ı müşebbehe َك ُر َمbabından (beşinci babdan) birçok vezinde gelir. Bu vezinlerin en çok bilinen ve kullanılanı altı tanedir. VEZİN ÖRNEK َف َعا ٌل ٌَج َبان korkak فُ َعا ٌل ٌ صرَ ا ُ ح (çığlık atan), َفعْ ٌل َفعِي ٌل َف َع ٌل َس ْه ٌل َجمِي ٌل ٌَح َسن Kolay güzel güzel فُعْ ٌل ٌص ُْلب sertkatı İsm-i fail ve ismi meful’den her biri devamlı bir niteliğe delalet ettiğinde, Sıfat-ı müşebbehe; bunların vezninde gelebilir. Örneğin; ب ِ ( َطا ِه ُر ْال َق ْلtemiz kalpli), ( مُعْ َت ِد ُل ْالقا َم ِةorta boylu), ( ُم َهذبُ الطب ِْعİyi huylu) EXTRA BİLGİLER: (Önemlidir! Meraklısına ) 1) اَ ْف َع ُلve َفعْ الَ ُءkalıpları gayr-ı munsarıftır. (Renk, kusur ve sakatlık bildirenler) 2) Sarf ilmi ile uğraşan âlimlerden bir kısmı, ism-i fail ile sıfat-ı müşebbehe aynı şeydir demişlerdir. 3) >= اَ ْف َع ُلMüennesi => >= َفعْ الَ ُءCemisi => >= فُعْ ٌلBu kalıplar kıyasidir, yani kurallıdır, kalıplıdır. Diğer kalıplar ise semaidir; yani sözlüklerden bakılarak ve kullanılarak öğrenilir, belli bir kurala dâhil değildirler. 4) Mezid fiillerin sıfatı müşebbehesi; ism-i failleridir. ْ َُظلِ ٌم >= ا ْ ( مKaranlık) ya da مُعْ َت ِد ٌل >= ِاعْ َت َد َل Örneğin; ظلَ َم (Orta yollu) 5) Sıfat-ı müşebbehe lazım fiilden yapılırken, ismi fail hem lazım hem müteaddiden yapılır. 6) İsm-i fail daha çok hal ve istikbal (gelecek), bazen de mazi içindir. Oysa sıfat-ı müşebbehe yalnız geniş zaman içindir. 7) Sıfat-ı müşebbehe devamlılık bildirir. 8) Sıfat-ı müşebbehe fail alır. 9) Sıfat-ı müşebbehe failine mudaf olabilir. Örneğin; ْ ُ ُ ( ه َُو َح َسنُ الخل ِقO güzel huyludur) 10) Sıfat-ı müşebbehe bazen istisnai olarak müteaddi (geçişli) fiillerden de gelebilir. Örneğin: َعلِي ٌم >= َعلِ َم 11) Sülasilerde semai, mezidlerde ise kıyasidir. (genellikle) -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------İSİM CÜMLESİََََ)َاَلِسَ ِمَََّية َ ََََ(اَلَجَمَلَة َ İsim cümlesi bir durumu bir varlığın nasıl olduğunu haber Haber mübteda'ya aşağıdaki hallerde uyar. verir, bir hüküm bildirir umumiyetle isim cinsindenَbir 1-Cinsiyet konusunda yani mübteda müzekker ( ) مذكرise kelimeyle başlar. haberَde müzekker, mübteda müennes ( ) مؤنثise haber ٌ اَ ْل َم ْد َر َس ُةَ َنظِ َي ÖRNEK: َاَ ْل ِك َتابُ َ ُم ِفي ٌد-َفة de müennes olur. İsim cümlesinde söze kendisiyle başlanan kelimeye MÜB2-Sayı konusunda yani mübteda müfred ( ) مفردise haber TEDA ( ) مبتدأdenir. Mübteda isim cümlesinin öznesidir. müfred, mübteda müsenna ( ) مثنىise haber de müsenna, Mübtedayı (özneyi) niteleyen öznenin durumunu haber müpteda cem ( ) جمعise haber de cem olarak gelir. veren kelimeye HABER ( ) خبرdenir. Haber isim cümlesiٌ ِ اَ ْلمُدَ رِّ سُ َنش:ِم َثال ُ ُِون َنش َ ِان َنش .ون َ يط َ اَ ْل ُم َدرِّ س- .ان َ – اَ ْل ُم َدر.يط ِ يط ِ ِّس nin yüklemidir. ُ ٌ ٌ ت َنشِ يط ُ َ اَ ْلمُدَ رِّ َسا-.ان .ات ِ ان َنشِ ي َط َت ِ – اَ ْل ُم َدرِّ َس َت.اَ ْل ُم َدرِّ َس ُة َنشِ ي َطة ٌ اَ ْل َبابُ َ َم ْف ُتو ÖRNEK: َ َح Ancak mübteda cem liğeyri akil ise haber genelde müfred (haber) (mübteda) ve müennes olarak gelir. Mübteda umumiyetle marife ( الalan( haber ise nekira .ٌاَ ْل ُك ُتبُ ُمفِي َدة ( الalmayan)dır. Gerek mübteda gerekse haber merfudur. HABERİN ÇEŞİTLERİ Haber üç kısımdır: Müfred, cümle (isim veya fiil cümlesi) ( م َُحم ٌد اَبُو ُه َعالِ ٌمMuhammed (var ya) babası alim olandır. ) ve şibhi cümle (yani zarf veya carr ve mecrur => Haber isim cümlesi =>Şibh=cümleye benzeyen) Dilerseniz bunları örneklerde inceleyelim. ( اَ ْل ِك َتابُ فِي ْال َحقِي َب ِةKitap çantadadır) => Şibh cümle(cümleye ( َعلِي مُجْ َت ِه ٌدAli çalışkandır) => Haber müfreddir. benzeyen)=>Carr ve mecrur (Esre yapan= فيve Esre yapıُ ( اَل ِّت ْلمÖğrenci ödevini yazar) => Haber fiil cümِيذ َي ْك ُتبُ َوا ِج َب ُه lan= ) اَ ْل َحقِي َب ِة lesi 13 ( اَلسالَ ُم َق ْب َل ْال َكالَ ِمSelam sözden (konuşmadan) öncedir.) =>Şibh cümle(Fiile benzeyen) => Zarf (burada َق ْب َلzarf edatıdır) Haber cümlesinin, kendisini mübtedaya bağlayan bir zamiri kapsaması gerekir: ُ ان َمالَ ِب Örneğin: (س ُه َما َنظِ ي َف ٌة ِ = اَل ِّت ْلمِي َذİki öğrenci elibiseleri temiz olandır.) HABERİN ÖNE GEÇMESİ Bazı durumlarda haberin, mübtedadan önce gelmesi ge2) Haber, soru ismi olduğunda: ُ ( اَي َْن الصدArkadaş nerededir?) rekir. Bu durumlardan bazıları şunlardır: Örneğin: ِيق ؟ 1) Haber, şibh-i cümle (zarf veya carr mecrur) olduُ “ ) اَلصدarkadaş” kelimesi Bu örnekte görüldüğü gibi (ِيق ğunda ve mübteda da nekira olduğunda: mübtedadır. (“ ) اَي َْنnerededir” kelimesi haberdir. Soru ٌ ( فِي الصفِّ ت ِْلمSnıfta bir öğrenci vardır. ) Örneğin: ِيذ ismi olduğu için cümlenin başında gelmiş ve haber olmuşBu örnekte görüldüğü gibi تلميذkelimesi nekiradır ve tur. mübtedadır. 3) Mübtedada habere işaret eden bir zamir bulun) ِّ“ ) فِي الصفsınıfta” carr ve mecruru mahallen merfudur, duğunda haberin mübtedadan önce gelmesi gerekir. haberdir. Yani olması gereken konum, merfu konumudur Örneğin: ح ُب َها ِ صا َ ار ِ ( فِي الدEvde sahibi vardır.) ama harfi cerden ötürü mahallen merfu olabilmiştir. Bu Bu örnekte görüldüğü gibi, ( ) صاحبهاkelimesi mübtedaörnekte mübteda nekira olduğu için, haberin mübtedadır. Mübteda olan bu kelimede habere işaret eden bir dan önce gelmesi gerekmiştir ve nitekim de öyle olmuşzamir bulunduğundan dolayı haberden sonra gelmiştir. tur. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------İNNE VE KARDEŞLERİ ََل َلَيَت َّلَعَ َل ََّل َِكن ََّ( اِنİnne) ve benzerleri amil (Etki eden) harflerdir.Kendi başlarına anlamları olmamakla birlikte isim cümlesinin başına gelirler müptedayı(َ )مَبَتَدَأkendilerine isim olarak alıp nasp eder,haberi de ( )خَبَرharberleri olarak alırlar ve ref yaparlar.İsim cümlesine her biri ayrı bir anlam kazandırır.İnne ve benzerleri Arapça'da ( اَلَحَرَوفََالَمَشَََّبهَةَََبِاَلفَِعَ َِلfiile benzeyen harfler) adıyla anılmaktadır,َ çünkü bunlar fiil gibi üç ve daha fazla harflidirler ve fetha üzere mebnidirl- ََّكَأََن ََّاَن َََِّان er.َ Bu harfler isim cümlesinin başına gelerek müptedayı kendilerine isim olarak nasp etmeleri, haberi de haber olarak almaları ve merfû yapmaları sebebiyle اَلََّنوَاسَِخ (hükmü kaldıranlar) değiştirenler de denir. İnne ve benzerleri tüm diğer harfler gibi mebnidirler, bunların müzekkerlik-müenneslik, müred-tesniye ve cem olma durumu yoktur. ِاَنَََّوََأَخَوَاتَهَا َ ْ ُ ْ ْ ان َس ْه ٌل ح ت م اَل ن أ ت م ل ِ َع َ َ ِ ِ ْ انَ َس ْه ٌل ََ َ َاَل ْم ِت َح ِ َََََََََ ل ِكن ْ َ انَ َس ْهل َ َاَل ْم ِت َح ِ ََََََل َعل ٌ ان َس ْه Kesinlikle sınav kolaydır.َََل َ اَلمْ ِت َح ِ ْ ِان Sanki sınav kolaydır. َان َس ْه ٌل َ اَلمْ ِت َح ِ ْ َكأ َن ٌ ان َس ْه َ Keşke sınav kolay olsa. َل َ اَلمْ ِت َح ِ ْ َلَ ْيت Allah'tan başka ilah yoktur. ُ ََل ِال َه ِاَل َّللا ََCİNSİNİ OLUMSUZ KILAN (Ait olduğu tüm grubla ilgili olumsuzluk bildiren ) “LA” 2) Kendisine bitişik olması (yan yana olması) araya başka Cinsini nefyeden (olumsuz yapan) (“ ) َلla”, ( ) أِنgibi iş kelime girmemiş olması yapar. Yani mübtedayı nasb eder, mübteda onun ismi 3) Başına bir harfi cer gelmemesi gerekir. kabul edilir. Haberi de ref eder, habere de onun haberi Dikkat edilirse bu edatla yani الile başlayan cümdenir. Özetle, َلismini nasb (fethalı) haberini de ref (örteli) lelere “hiç, hiçbir” anlamı verilerek giriş yapılmaktadır. yapar. Örnekler: Mudaf veya mudafa benzer olduğu zaman ismini nasb اب فِي الس َما ِء ُم ْن ُذ َثالَ َث ِة أَيام َ ( َلَ َس َحÜç günden beri havada hiç eder. Müfred (tek kelime) olduğu zaman, ne ile mansub bulut yok.) oluyorsa onun üzerine mebnidir. ْب فِي ِه َ َذل َِك ْال ِك َتابُ َلَ َري،( المElif lam, mim. O, kendisinde hiçÖrneğin; ٌ( َلَ َساعِ يًا فِي َفسِ اد َمحْ بُوبFesada koşan hiçbir kimse bir şüphe olmayan kitaptır.) sevilmez.) ْلن َ َار ا َ ( َلَ مُساَفŞu anda, tren garında hiçbir ِ ِرين فِي َم َحط ِة ْال ِق َط ُ ْ َ ( َل ظل َم َدا ِئ ٌمHiçbir zulüm daimi değildir.) gibi. yolcu bulunmamaktadır. ) Bunun, َلnın, amel etmesi (iş görmesi) için, 1) isminin nekra olması Öğrendim ki sınav kolaydır. Fakat sınav kolaydır. Umulur ki sınav kolaydır. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------KANE VE KARDEŞLERİ 14 Kane ve arkadaşları nakıs(eksik) fiillerdendir. Nakıs (eksik) fiil; yalnız faili ile bir oluş bir iş bildirmeyen ve başka bir kelimeye ihtiyaç duyan fiillerdir. Bu fiiller çoğu zaman yardımcı fiil olarak kullanılır. Örneğin; اب َق ْب َل َقلِيل َ ان اَحْ َم ُد َي ْق َرأ ُ ْال ِك َت َ ( َكAhmed, az önce kitap okuyordu.) Kane ve arkadaşları isim cümlesinde geldiğinde durum şu şekilde olur: Kane ve arkadaşları ismini ref haberini nasb eder. Bu ne demek? Bu şu demek: Yani kane ve arkadaşlarından sonra gelen isim (mübteda) merfu (örteli) olur. Peki haberi ne oldu? Yani ikinci isim? Haberini de nasb (fethalı) yapar. Şunu da söyleyelim: Mübteda kane ve arkadaşlarının ismi, haber de kane ve arkadaşlarının haberidir. Bu bizim kane’nin grubu oldukça kalabalıktır. 13 tane var. 1) ان َ ( َكidi, vardı, oldu) 2) ( أصْ َب َحsabahladı, oldu) 3) ( أضْ َحيkuşluk vakti oldu, oldu) 4) ( أَ ْم َسيakşamladı) 5) ْس َ ( لَيdeğildir, olmadı, yoktur) 6) ار َ ص َ (oldu, dönüştü,) 7) ( َظلgün boyunca oldu, devamlı) َ( َباتgece boyunca oldu) 8) 9) ( َما دَ ا َمdevam ettiği sürece) َ ( َمhala, devam ediyor) 10) ازا َل 11) 12) 13) ( َما َب ِر َحhala, devam ediyor) ( َما َفت َِئhala, devam ediyor) ( َما ِا ْن َفكhala, devam ediyor) ÖRNEKLER: 1) ان اَحْ َم ُد َعالِمًا َم ْشهُورً ا َ ( َكAhmet meşhur bir alim idi) 2) ( اَصْ َب َح َعلِي َتا ِجرً اAli tüccar oldu) 3) ْس ْال َجوُّ َبا ِر ًدا َ ( لَيHava soğuk değildir) ْ ِّ 4) ْسي ال ُم َعل ُم َف ِرحً ا َ ( اَمÖğretmen mutlu bir şekilde akşamladı) ْ ( َظلÇalışkan kız devamlı başarılıdır) 5) ت اَ ْلمُجْ َت ِه َد ُة َنا ِج َح ًة MERAKLISINA !!! Kane ve arkadaşları tek başlarına pek bir şey ifade etmez. Bunlara eksik(nakıs) denmesinin sebebi, bir fail meful almamaları, eksik kalmaları, bunun yerine isim ve haber almalarıdır. Yani bu fiiller tam bir fonksiyon içinde değildirler. Bu fiillerden ما دام, ْس َ لَيnin muzari ve emir fiil َ َمnin ise emir fiil çekimi yoktur. Yani çekimleri yoktur. ازا َل bu fiiller camid (çekimsiz, türetilemez) dir. İsimleri müfred de gelse, tesniye de gelse, cemi de gelse, fiiller daima müfreddir. Nakıs fiillerin (kane ve arkadaşlarının) isimleri müzekkerse fiilleri de müzekker, müennesse fiilleri de müennes gelir. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------LEYSE GİBİ İŞ GÖREN EDATLAR Olumsuzluk ifade eden “ ْ ” َلَتَ – َلَ – َما – ِانgibi edatlar, b) َلnın iş görebilmesi için, yukarıda sayılan iki şarta ilaveten, “la” nın isminin ve haberinin nekre olması gereْس َ ( لَيdeğildir) gibi iş görürler. kir. Bu edatlar, isimlerini ref (ötre) haberlerini nasb ederler. Örneğin; ضا ًعا َ ( َلَ َخ ْي ٌر ُمİyilik zayi olmaz=boşa gitmez) Fakat bu edatlar bazı şartlarla şu şekillerde iş görürler: َ َلَتnin iş görebilmesi için isim ve haberinin zac) ْ َما – ِانedatlarının iş görebilmesi için, isimlerinin a) man zarflarından olması ve bunlardan birisinin hazfedilhaberlerinden önce gelmesi ve olumsuzluklarının ( اِالاanmesi gerekir. cak) edatı ile bozulmaması gerekir. Örneğin; حي َْن َن َدا َمة ِ ) ُ( َلَتَ (اَ ْل ِحيْنZaman) pişmanlık zamanı Örneğin ( َما حُمَ ام ٌد قَائِماMuhammed ayakta değildir.) değildir. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------KADE VE KARDEŞLERİ 1Mukarebe (Yaklaşma) Fiilleri: Bu fiiller, haberin Kade ve benzerleri (Mukarebe-Reca- Şuru fiilleri) meydana gelmesinin yakın olduğunu bildirir. nakıs fiillerdendir. Bu fiillerin haberleri her zaman muzari bir fiille başlamalıdır. Oysa Kane ya da İnne ve benzerleَكاد : Neredeyse rinde haber: isim cümlesi, fiil cümlesi, mazi fiille başlayan ك َ اَ ْو َش: Az kalsın, üzere fiil cümlesi, muzari bir fiille başlayan isim cümlesi, müfَ ب َ ك َر: Neredeyse red, şibih cümle olabilir. 2Reca (Ümit ifade eden): Bu fiillerin haberin mey Mukarebe( yaklaşma) fiilleri; bir isim cümlesinin dana gelmesinin beklendiğini bildirir. Bunlar: başına gelerek, ismini ref, haberi olan muzari fiili ise, cümَ ا ِْخلَ ْولَق: İnşallah, umulur ki le olduğu için mahallen nasb eden nakıs fiillerdir. Yaklaş َع َسي: Umulur ki ma anlamı kazandırırlar. َح َرى: Umulur ki Mukarebe fiillerinden ب َ َك َرgünümüz Arapçasında 3Şuru’ fiilleri: Bu fiiller haberin yapılmaya başkullanılmamaktadır. landığını bildirir. َكا َدve ك َ اَ ْو َشfiillerinin hem mazi hem de muzari َج َع َل: Başladı اَ َخ َذ: Başladı اَ ْق َب َل: Başladı َ َعلِق: Başladı şekilleri kullanılabilir. Oysa Reca ve ve Şuru fiillerinin saَ أَ ْن َشأ: Başladı َ َط ِفق: Başladı َش َر َع: Başladı َهب: dece mazi şekilleri kullanılabilir. Başladı قاَم:Başladı َ MERAKLISINA 15 Kade ve benzerlerinin cümledeki anlamına göre, müfred, müsenna, cem’, müzekker müennes, gaipmuhatap şekilleri yapılabilir. Mukarebe (yaklaşma) bildiren fiillerin haberi konumundaki muzari fiillerin başına, muzari fiili nasb eden bir اَنgetirilebilir. Şuru (başlama) fiillerinin haberi konumundaki muzari fiillerin başına kesinlikle ْ أَنedatı getirilmez. Reca (ümit) fiillerinden عسىdışında kalanlar günümüz Arapçasında artık kullanılmamaktadır. Reca (ümit) fiillerinden عسىden hemen sonra عسىnin ismi olan bir kelime gelmelidir. Bir isim değil de أنile başlayan mansup bir muzari fiil geliyorsa, bu takdirde عسىnakıs fiil olmaktan çıkıp, tam fiil kapsamına sokulur. أنile başlayan muzari fiil cümlesi ise, bu tam fiilin faili olarak mahallen merfu kabul edilir. ÖRNEKLER: Mukarebe(Yaklaşma) : ان أَنْ َي ْن َت ِه َي َ ض َ ( َي َكا ُد َش ْه ُر َر َمRamazan ayı neredeyse bitmek üzere) ك ْا َلولَ ُد أَنْ َيسْ قُ َط م َِن ال ُّشرْ َف ِة َ ( أَ ْو َشÇocuk az kalsın balkondan düşecekti) Reca (Ümit): ( َع َسي َر ُّب ُك ْم اَنْ َيرْ َح َم ُك ْمUmulur ki Rabbiniz size yardım eder. ُ ( َج َع َل التالَمÖğrenciler ilim tahsiline يل ْالع ِْل ِم َ ِيذ َي ْه َتم ِ ُِّون ِب َتحْ ص önem vermeye başladılar.) اب َ ( أَ َخ َذ ْال َولَ ُد َي ْق َرأ ُ ْال ِك َتÇocuk kitabı okumaya başladı.) ِّ ( َش َر َعÇocuk ağlamaya başladı.) الط ْف ُل َي ْبكِي -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------SIFAT VE MEVSUFَََ (َصفَةََوَالَمَوَصَوف ََّ )اَل c) irab konusunda (üstün, esre ve ötre) ُ ) َم ْوsonra Arapçada Türkçenin aksine önce mevsuf ( ٌصوف d) marife ve nekrelik konusunda ِّ )اَلgelir. Mevsuf nitelenen, sıfat ise niteleyendir. sıfat (ص َف ُة Ancak mevsuf cem li ğayriakil olursa sıfat müfred ve müSıfat mevsufa her halükarda uyar. ennes olarak gelir(ağırlıklı olarak). a) cinsiyet konusunda (müzekkerlik ve müenneslik) b) sayı konusunda (müfred, müsenna ve cem) ُ ِون َنش .ون َ يط َ ون ْال ُمجْ َت ِه ُد َ اَ ْل ُم َدرِّ ُس .ان َنشِ ي َطا ِن ِ ان ْال ُمجْ َت ِه َد ِ اَ ْل ُم َدرِّ َس ٌ ِاَ ْل ُم َدرِّ سُ ْال ُمجْ َت ِه ُد َنش .يط Erkek öğretmenler etkindirler. Erkek iki öğretmen etkindirler. Erkek öğretmen etkindir. Bayan öğretmenler etkindirler. Bayan iki öğretmen etkindirler. Bayan öğretmen etkindir. َ ِات َنش ٌ يطا ُ ات ْال ُمجْ َت ِه َد ُ اَ ْل ُم َدرِّ َس .ت .ان َنشِ ي َط َتا ِن ِ ان ْال ُمجْ َت ِه َد َت ِ اَ ْل ُم َدرِّ َس َت َمَؤَََّنث SIRA SAYILARI اَلطالِ َب ُة ْاَل ُولَى اَلطالِ َب ُة الثا ِن َي ُة اَلطالِ َب ُة الثالِ َث ُة اَلطا ِل َب ُة الر ِاب َع ُة ُاَلطالِ َب ُة ْال َخا ِم َسة اَلطالِ َب ُة السا ِد َس ُة اَلطالِ َب ُة الس ِاب َع ُة اَلطالِ َب ُة الثا ِم َن ُة اَلطالِ َب ُة التاسِ َع ُة ُاَلطالِ َب ُة ْال َعاشِ َرة اَلطا ِل َب ُة ْال َحا ِد َي َة َع ْش َر َة اَلطالِ َب ُة الثا ِن َي َة َع ْش َر َة ََََََ َمذَ ََّكر ْاَلَو ُل الثا ِني ُ ِالثال ث الر ِاب ُع ُْال َخا ِمس ُالسا ِدس الس ِاب ُع ُالثا ِمن التاسِ ُع ْال َعاشِ ُر ي َع َش َر َ ْال َحا ِد الثا ِن َي َع َش َر ََََََSAATLER ------------ saat 10 saat 10'a 10 dakika var saat 10'a çeyrek var saat 10'a 20 var َاَلسا َع ُة ا ْل َعاشِ رَ ةُ اَِل َع ْشرَ َد َقائِق اَلسا َع ُة ا ْل َعاشِ رَ ةُ اَِل ُر ْب ًعا اَلسا َع ُة ا ْل َعاشِ رَ ةُ اَِل ُثل ُ ًثا ------------ ------------ ------------ ------------ saat 10 buçuk ------------ َ ِاَ ْل ُم َدرِّ َس ُة ْال ُمجْ َت ِه َدةُ َنش .يط ٌة َََََََََََََََََََََََََََََََََ ُاَلطالِب ُاَلطالِب ُاَلطالِب ُاَلطا ِلب ُاَلطالِب ُاَلطالِب ُاَلطالِب ُاَلطالِب ُاَلطالِب ُاَلطالِب ُاَلطا ِلب ُاَلطالِب َك ِم السا َع ُة ؟saat 10'u 10 dakika geçiyor َك ِم السا َع ُة ؟saat 10'u çeyrek geçiyor َك ِم السا َع ُة ؟saat 10'u 20 geçiyor ُاَلسا َع ُة ا ْل َعاشِ رَ ة ْ َ َاَلسا َع ُة ا ْل َعاشِ رَ ةُ َو َعش ُر َدقائِق اَلسا َع ُة ا ْل َعاشِ رَ ةُ َوالرُّ ْب ُع ُّ اَلسا َع ُة ا ْل َعاشِ رَ ةُ َو ُ ُ الثل ث ُاَلسا َع ُة ا ْل َعاشِ رَ ةُ َوال ِّنصْ ف َك ِم السا َع ُة ؟ َك ِم السا َع ُة ؟ َك ِم السا َع ُة ؟ َك ِم السا َع ُة ؟ َك ِم السا َع ُة ؟ SAYMA SAYILARI 1-2: Önce madud ( )معدودsonra aded ( )عددgelir, madud olarak gelir. Madud müzekker ise aded müennes, madud müzekker ise aded de müzekker madud müennes ise müennes ise aded müzekker olur. aded de müennes olur. ََََََََ 11-12: Önce aded sonra madud gelir, madud müzekker 3-10: Önce aded sonra madud gelir, aded ile madud ise aded de müzekker, madud müennes ise aded de arasında idafet ilişkisi vardır yani aded mudaf olur madud müennes olur. ise mudafun ileyh olur ve mecrur olur.Ayrıca madud cem NOT-1: 11 ile 19 arasında geçen sayılar fetha üzere mebnidir. Ancak 12 sayısının ikisi hariç. 16 NOT-2: 11 ile 99 sayıları arasında gelen madud müfred veَ mansup olarak gelir. 13-19: Önce aded sonra madud gelir.Madud müzekker olursa adedin birler basamağı müennes olur, madud müennes olursa adedin birler basamağı müzekker olur. 20-99: Önce aded gelir sonra madud gelir.Madud müfred ve mansup olur. 100 VE SONRASI: Önce aded sonra madud gelir.Madud müfred ve mudafun ileyh olur. -21-22'den 91-92'ye Kadar olan sayılar arasında 1-2'deki kural geçerlidir.Madud müzekker ise aded de müzekker, madud müennes ise aded de SAYILAR müennes olur. 23-29'den 93-99'a kadar olan bu sayılar arasındaki sayılar3-9'deki kurala tabidirler yani madud müzekker ise bu sayıların birler basamağı müennes, madud müennes ise bu sayıların birler basamağı müzekker olur. 17 مؤنث مذكر َطالِ َب ٌة َوا ِح َدةٌ َطالِبٌ َوا ِح ٌد ان ان ِا ْث َن ِ َطالِ َب ِ ان ان ِا ْث َن َت ِ َطالِ َب َت ِ َث َال ُ ث َطالِ َبات َث َال َث ُة ُ طالب اَرْ َب َع ُة ُ طالب اَرْ َب ُع َطالِ َبات َخ ْم َس ُة ُ طالب سِ ت ُة ُ طالب َخ ْمسُ َطالِ َبات سِ ُّ ت َطالِ َبات َس ْب ُع َطالِ َبات َس ْب َع ُة ُ طالب َث َما ِن َي ُة ُ طالب َث َما ِن ُي َطا ِل َبات ِتسْ َع ُة ُ طالب َع َش َرةُ ُ طالب َع ْش ُر َطالِ َبات اَ َح َد َع َش َر َطالِ ًبا ِا ْث َناِ -ا ْث َنيْ َع َش َر َطالِ ًبا َث َال َث َة َع َش َر َطالِ ًبا ِاحْ َدي َع ْش َر َة َطالِ َب ًة ِا ْث َن َتاِ -ا ْث َن َتيْ َع ْش َر َة َطالِ َب ًة َث َال َ ث َع ْش َر َة َطالِ َب ًة اَرْ َب َع َة َع َش َر َطا ِل ًبا اَرْ َب َع َع ْش َر َة َطا ِل َب ًة َخ ْم َس َة َع َش َر َطالِ ًبا سِ ت َة َع َش َر َطا ِل ًبا س َع ْش َر َة َطالِ َب ًة َخ ْم َ سِ ت َع ْش َر َة َطالِ َب ًة َس ْب َع َة َع َش َر َطالِ ًبا َس ْب َع َع ْش َر َة َطالِ َب ًة َث َمانِ َي َة َع َش َر َطالِ ًبا ِتسْ َع َة َع َش َر َطالِ ًبا َث َما ِن َي َع ْش َر َة َطالِ َب ًة ِتسْ ُع َطالِ َبات ون َطالِ ًبا عِ ْش ُر َ ِتسْ َع َع ْش َر َة َطالِ َب ًة ون َطالِ َب ًة عِ ْش ُر َ ون َطالِ ًبا َوا ِح ٌد َو عِ ْش ُر َ ون َطا ِل ًبا ان َو عِ ْش ُر َ ِا ْث َن ِ ون َطالِ َب ًة َوا ِح َدةٌ َوعِ ْش ُر َ ون َطا ِل َب ًة ان َوعِ ْش ُر َ ِا ْث َن َت ِ ون َطالِ ًبا َث َال َث ٌة َو عِ ْش ُر َ ون َطالِ ًبا اَرْ َب َع ٌة َو َث َال ُث َ َث َال ٌ ون َطالِ َب ًة ث َوعِ ْش ُر َ ون َطالِ َب ًة اَرْ َب ٌع َو َث َال ُث َ ون َطالِ ًبا َخ ْم َس ٌة َو اَرْ َب ُع َ ون َطالِ َب ًة َخ ْمسٌ َو اَرْ َب ُع َ ون َطالِ ًبا سِ ت ٌة َو َخ ْم ُس َ ون َطالِ َب ًة سِ ت َو َخ ْم ُس َ ون َطالِ ًبا َس ْب َع ٌة َو سِ ُّت َ ون َطالِ ًبا َث َما ِن َي ٌة َو َس ْب ُع َ ون َطالِ َب ًة َس ْب ٌع َو سِ ُّت َ ون َطالِ َب ًة َث َما ِن ٌي َو َس ْب ُع َ ون َطالِ ًبا ِتسْ َع ٌة َو َث َما ُن َ ون َطالِ ًبا ِتسْ َع ٌة َو ِتسْ ُع َ ون َطالِ َب ًة ِتسْ ٌع َو َث َما ُن َ ون َطالِ َب ًة ِتسْ ٌع َو ِتسْ ُع َ ِما َئ ُة َطالِب ِما َئ ُة َطالِ َبة ESMA-İ HAMSE اََلَسَمَاءََالَخَمَسَةَ 18 مجرور ِذي ِفي اَ ِبي اَ ِخي َح ِمي منصوب َذا َفا اَ َبا اَ َخا َح َما Arapça'da esma-i hamse şunlardır; ذو- فو- اب- اخ- حم . Merfu ( ) مرفوعkonumunda vav ( ) وile,َMansup( ) منصوبkonumunda elif ( ) اile,Mecrur konumunda ya ( ) يile i’rab yapılır. Esmai hamse (beş isim) nin harf ile i’rab olabilmesi için aynı anda iki şartı birden taşıması gerekmektedir. Bu şartlar: 1. Müfret olmak (ikil ve çoğul olmamak) 2. Ya-i mütekellim (konuşan kişinin ya’sı) dışında herhangi bir zamir veya isme mudaf olmak. ÖRNEKLER: ار ِة َ ُوك ِبا ل ِّت َج َ ( َي ْش َت ِغ ُل َحمKayınpederin ticaretle uğraşıyor.) Burada kayınpeder kelimesi merfu durumundadır=faildir. Bu yüzden irabı vav ile olmuştur ve ayrıca ( ) كzamirine muzaftır ve müfreddir. ُ ( َقا َب ْلMuhammed’in kardeşiyle akşam ت اَ َخا م َُحمد فِي ْال َم َسا ِء görüştüm) Bu örnekte, kardeş kelimesi mansup durumundadır=mef’uldur. Bu yüzden i’rabı elif ile olmuştur. Ve Muhammed kelimesinin mudafıdır ve müfreddir. ُ ( َسلمBabana sabahleyin selam verاح َ ْت َعلَى اَ ِب ِ يك فِي الص َب مرفوع ُذو فُو اَ ُبو اَ ُخو َح ُمو Sahip Ağız Baba Kardeş Kayın peder اس اَ َبا ُه ِ ( َيحْ َت ِر ُم َجمِي ُع النBütün insanlar babasına hürmet gös- teriyor.) Bu örnekte baba kelimesi mansup konumundadır=mef’uldur. Bu yüzden irabı elif ile olmuştur. Ve ayrıca ( )هzamirine mudaftır. Ve müfreddir. Esmai hamsenin (beş isim) harf ile i’rab edilmesi anlatılırken iki şartımız vardı: Bunlardan ikincisi şuydu: Yai mütekellim dışında herhangi bir zamir veya isme mudaf olmak. Burada istisna bir durum vardır. ذوsadece isme mudaf olabilir, zamir önünde mudaf konumunda bulunamaz. Örnek: ال ِ ( ُذو ْال َمMal sahibi= Burada görüldüğü gibi damire değil isme bitişti) Günümüz Arapçasında فَ ٌمsözcüğünün irabı esmai hamse dışında normal kelimeler gibi hareke ile de yapılmaktadır. Örnek: َف ُم ُه َف َم ُه َف ِم ِه Esmai hamse’den (beş isim) ذوdışında kalan diğer dört isim, cümlede tesniye olarak kullanıldıklarında klasik tesniye i’rabı ile i’rablanırlar. Ancak bu durumda َف ٌم ٌ َاَبٌ ا dışında kalan خ َح ٌم sözcüklerinin sonlarına okumada kolaylık olması için daha önce çıkarılmış ve kelimenin aslından olan “waw” harfleri yeniden ilave edilir. Örnek: ْن ِ اَ َب َوي- ان ِ اَبٌ > اَ َب َو Her zaman bir isme mudaf olan Esmai Hamseden ذوnün tesniye formatı ise ( ْ َذ َوي- ) َذ َواcemi formatı ise dim) Bu örnekte, baba kelimesi başına harfi cer geldiğinden mansup durumundadır. Bu yüzden irabı ya harfi ile ol( َذ ِوي- ) َذوُ وolarak kullanılabilir. muştur. Ve ayrıca ( )كzamirine mudaftır ve müfreddir. SORU EDATLARI Soru edatları şunlardır: هل, (ء) همزةBu iki edat harftir. ف َ ( َك ْيnasıl?) Bunların olumlu cevabı; نعمile, olumsuz cevabı ise َل ( َك ْمkaç, ne kadar?) iledir. ُّ( اَيhangisi?) Bu soru edatları ile belirli bir şey hakkında soru sorulur. Olumsuz sorunun olumlu cevabı ( بلىevet) ile; olumsuz Bunların cevabı ise, sorulan şeyi sınırlandırmak ve belirtcevabı ise ( نعمhayır) iledir. mekle olur. ْ( َمنkim?) (akıllı varlıklar için kullanılan soru edatı) NOT: ُّ اَيdışındaki soru edatları mebnidir. ُّ اَيise ( َماne?) ( akılsız varlıklar için kullanılan soru edatı) mu’rabtır. ( اَ ْي َنnerede?) ( َم َتىne zaman?) -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------CEZMEDEN ŞART EDATLARI İki fiili cezmeden edatlar on üç tanedir. Bunlardan iki ( ان َ ( > ) اَيNe zaman), ْ َ tanesi harftir: ( ْ( ) ِانŞayet) – (( ) اِذماdığında) (( > ) اَي َْنNerede), Diğerlerin tamamı ise isimdir. Birinci fiile “şart fiili”, ikinci(( > ) اَنيHer nerede), sine “şartın cevabı” denilir. )( > ) اَ ْي َن َماHer nerede), Bunlar: ( ْ( > ) َمنKim), (( > ) َحي ُْث َماHer nereye), (( > ) َماNe, öyle şeyki), )( > ) َك ْي َف َماNasıl), (( >) َم ْه َماHer ne kadar), ( ُّ( > ) اَيHangi) (( > ) َم َتىNe zaman), 19 ÖRNEK CÜMLELER: ْ > ِانْ َتجْ َت ِه ْد َك ِثيرً ا َت ْن َجحŞayet çok çalışırsan, başarırsın آن َن ْشعُرْ ِبالس َعا َد ِة َ ْ > اَيا َن َت ْق َر ْا ْالقُرNe zaman Kur’an okursan, mutluluk hissedersin. ( َحي ُْث َما ُت َسا ِفرْ َت ِج ْد َرفِي ًقاNereye yolculuğa çıkarsan arkadaş bulursun) ُ( َم ْه َما ُت ْنف ِْق فِي ْال َخي ِْر ي ُْخلِ ْف ُه َّللاHer ne kadar hayırda infak edersen, Allah karşılığını verir) DİKKAT! Şart için kullanılıp da iki fiili cezmetmeyen bazı edatlar da vardır. Bunlar: )( > ) لَ ْوŞayet), (َ( > ) لَ ْوَلŞayet olmasaydı), (( > ) لَ ْو َماŞayet olmasaydı), (( > ) ل َماdığında), (Burada fiili muzariyi cezm eden edat değil, şart edatıdır.) (( > ) ُكل َماNe zaman olsa, her oluşunda) (( > ) ا َِذاdığında), (( > ) اَماFakat, bununla beraber) ÖRNEK CÜMLELER ( لَ ْو ِاحْ َت َمى ْال َم ِريضُ لَ َس ِل َمHasta perhize uysaydı, kurtulurdu) ٌاش ِا ْن َسان َ ( لَ ْوَلَ ْال َه َوا ُء َما َعHeva ve heves olmasaydı, insan yaşamazdı) ( ا َِذا َعا َد َل الس ُّْل َطانُ ُي ِح ُّب ُه الرعِ ي ُةSultan adil olunca, halk onu sever.) -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ŞARTIN CEVABININ BAŞINA “FA” NIN GELMESİ Cevap (cümlesi), şart (cümlesi) olmaya uygun olmadığı ÖRNEKLER: َك َفنِعْ َم مَا َف َع ْلت zaman, cevabın fa ile gelmesi vacip olur. Bu da cevabın; َ ( اِنْ اَ ْكرَ ْمتَ َوالِ َد ْيEğer anne babana ikramda 1) isim cümlesi bulunursan, yaptığın iş ne güzeldir!) = Camid cümle= = نِعْ َم 2) fiili camid(türemeyen=sabit= نِعْ مgibi) veya çekimli değildir ve türemez.) Ayrıca anne babana ikram 3) taleb (istek) ifade eden veya etmezsen kötüdür diye bir mana çıkmaz ve cevap şarta 4) kendisinden önce ْ لَن, َق ْد, س, َ س َْوفve ( مَاedatlarından bağlı değildir. birisi) geçen bir fiil cümlesi olma durumunda olur. ك ( اِنْ َت َتصَد ْق َفال ُتبْطِ ْلEğer tasaddukta bulunurَ ص َد َق َت َ Dilerseniz bunları örneklerde daha net bir şekilde göresan=sadaka verirsen, sadakanı başa kakarak boşa çıkarlim: ma( =Burada da bir talep vardır.= Dikkat edilirse “fa” nın ُ ْ ْ َ َ َ .ٌ( َمنْ َسعَي ِالي الخي ِْر ف َسعْ ُي ُه َمشكورKim iyiliğe=hayra koşarsa, cevap olarak geldiği kısımda şartın cevabı yoktur. Sadece onun koşması=çabası şükürle karşılanır.) =Cevap fa ile olması gereken bir tespit, bir durum, bir istek ortaya sağlandı.=> Kişi iyiliğe=hayra koşmazsa çabası şükürle konmuştur. Yani sadaka vereceğin zaman başa kaktığında karşılanmaz diye anlam çıkmamaktadır=> Bu da şart cümsadakanın boşa çıkacağı sonucu ortaya çıkmıştır. Bir şarta leciği olmadığını gösterir. =İsim cümlesi bağlı durum söz konusu değildir. Yukarıdaki örnekte cevap cümlesi, yani fa ile başlayan ك َ ُ جرْ َفس َْوفَ َي ْك ُث ُر مَال ِ ( اِنْ َتتEğer ticaret yaparsan, (sonuçta ) bölüm, cevap cümlesi olmaya uygun değildir bu yüzden malın artacaktır. =Sevfe ile gelecek manası verilen bir cevap fa ile başlayan bir cümleyle sağlanmıştır. Ve cevap cümle. =Burada “fa”lı cümle ile ortaya çıkacak bir sonuç dikkat edilirse isim cümlesi yani yukarıda sayılan dört bildirilmiş, herhangi bir şart cümlesine bağlı kalınmadan maddeden birincisi olarak gelmiştir. Burada dikkat edileolacak durum gözler önüne serilmiştir. Yani malın çoğalacek en önemli husus şudur: İlk bölümde verilen bir şart cağı bir şarta bağlı değil, ticaret yapılınca ortaya çıkan cümlesi bulunmamaktadır. Yani cevaplanacak bir şart doğal bir sonuç olarak bildirilmiştir. cümlesi yoktur. Başka bir deyişle, şöyle olsaydı şöyle olurك الطِ بيبُ َفات ِبعْ ُنصْ حَ ُه َ َصح َ ( ِا َذا َنDoktor sana nasihat ettiğinde, du ya da böyle olmasaydı böyle olmazdı diye bir şart yokonun nasihatine uy) = Talep cümlesi =Burada doktorun tur. Şart ve şart edatlarıkonusu anlatıldığında hatırlanacak nasihat etmesinin sonucunda ona uyulması istenmekteolursa, cevaplanacak şart cümlecikleri vardı. Ve ilk cümledir. Yine fa ile başlayan bir cevap sözkonusudur, nasihate deki şarttan dolayı ikinci cümlede cevap oluşuyordu. Buşöyle olursa uy, böyle olursa uyma şeklinde bir şart ortaya rada ise şarta bir cevap verilmiyor aksine, ortaya çıkan konmamış, yalnızca nasihate uyulması istenmiştir. sonuç, tespit fa ile cevaplanıyor. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------)15( كلمات تجزم الفعل المضارع :)4( ) تجزمَفعلَواحداA لمَ َيل ِْد َولم يُولَ ْد ل َّما َي ْن َفعْ ُع ْم ِري صالِحً ا َ لِيعملَ َع َم ًال َْلَ ُت ْذ ِنب ل َم ل َّما َلمَالم َِر َِ َلَفِيَال َّنه ي 1 2 3 4 ُك َ إِنَ َت ُتبْ ي ُْغ َفرْ ُذ ُنوب مهما َت ْف َع ْل ُتسْ َئ ُل ِم ْن ُه َّللا َت َعالَى ِ ما َت ْف َع ْل ِمنْ َخيْر َت ِج ْدهُ عِ ْند صالِحً ا َي ُكنْ َنا ِجيًا َ منَ َيعْ َم ْل َع َم ًال ُ ك ْال َم ْو ت َ اينَ َت ُكنْ ي ُْد ِر ْك ْمتى َتحْ س ُْد َت ْهلِك َ ِإ ن مهما ما َمن َأين متى 1 2 3 4 5 6 (O Allah) doğurmadı ve doğrulmadı Henüz ömrüm fayda vermedi Salih amel yapsın Günah işleme :)11( َ) تجزمَفعلينَمس ِّميينَشرطاَوجزاءB Eğer tövbe edersen günahların bağışlanır Her ne yaparsan ondan sorulursun Hayır, olarak ne yaparsan, Allah Teâlâ yanında onu bulursun Kim salih amel yaparsa o kurtulan olur Nerede olursan ol ölüm sana yetişir Ne zaman haset edersen helak olursun 20 Nerede günah işlersen işle Allah Teala seni bilir Hangi alim kibirlenirse Allah Teala ona gazaplanır Her nerede yaparsan, amelin (fiilin) yazılır Ne zaman tövbe edersen/Tövbe ettiğin zaman tövben kabul olur İlminle amel ettiğin zaman/Ne zaman ilminle amel edersen, insanların en hayırlısı olursun ك َّللاُ َت َعالَى َ ا َّنى ُت ْذ ِنبْ َيعْ لَ ْم اىَ َعالِم َي َت َكبرْ ُي ْب ِغضْ ُه َّللاُ َت َعالَى حيثما َت ْف َع ْل ُي ْك َتبْ ِفعْ ل ُ َك اِذما َت ُتبْ ُت ْق َب ْل َت ْو َب ُت َك اس َ اِذاما َتعْ َم ْل ِبع ِْل ِم ِ ك َت ُكنْ َخي َْر الن أ َّنى7 َ أي8 حيثما9 إِذما10 إِذاما11 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------)4( حروف تنصب الفعل المضارع Allah Teala’ya itaat etmemi severim/itaat etmeyi seviyorum Allah Teala, asla kafirleri bağışlamayacaktır İlim tahsil edebilmem için ömrün uzun olmasını seviyorum “Allah Teala’ya itaat ediyorum” diyen kimseye (cevaben) “O hade/ Öyleyse cennete girersin” sözün َّللا َت َعالَى َ ِاُحِبُّ انَ اُط َ يع أَن 1 ين َ لنَ َي ْغف َِرَّللا ُ َت َعالَى ل ِْل َكاف ِِر لَن 2 ُ ُّاُحِب ِّ طو َل ْال ُع ْم ِر كىَ ا ُ َح ص َل ْالع ِْل َم َكى 3 "أُطِ ي ُع:ك "إِذنَ َت ْد ُخ َل ْال َجن َة" لِ َمنْ َقا َل َ ُ َق ْول إِ َذن 4 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------GAYR-İ MUNSARIF Gayr-i munsarıf isim, sonuna tenvin almayan ve kesre Örneğin; ُ( َس ْك َرانsarhoş) ( – َس ْك َرىsarhoş-müe) – ُ– اَ ْب َيض yerine de fetha ile cer edilen (sonuna esre alan) isimdir. َ َضا ُء – ُر َبا ُع – َم ْثل ث َ َب ْيgibi Şimdi gayr-i munsarıfın çeşitlerini inceleyelim: c) İsim: Cem’in son şekli kalıbında geldiği veya müa) Özel isim: Müennes veya yabancı kelimeleri kayenneslik alameti olan elifi memdude veya elifi meksure ile naştırılmış veya sonuna elif veya nun ilave edilmiş veya fiil bittiğinde gayr-i munsarıf olur. vezninde gelmiş veya ilk harfi ötreli ikinci harfi fethalı üç Örneğin; (hamile) ارسُ – ُح ْبلَى َ – ذ ِْك َرىgibi ِ صحْ َرا ُء – َم َد harfli müzekker bir isim ise; tenvinden menedilir (gayri Gayr-i munsarıf mudaf veya elif lamla marife kılındığında munsarıf olur) kesre ile cerredilir. ُ َمرْ َي ُم – ِاسْ مَاعِ ي ُل – َحضْ َر َم ْوgibi Örneğin; ُز َف ُر-ت – َع ْد َنانُ – َي ِزي ُد ْ Örneğin; س ْال َمدِي َن ِة ِ ار ِ ِمنْ َم َد-ِيح ِ ِبال َم َفاتgibi ُ اَ ْف َع- َفعْ ل َى- ُ َفعْ الَنvezninde olduğunda b) Sıfat: ل – َفعْ الَ ُء gayr-i munsarıf olur. Sıfat مفعل- فعالvezninde olduğunda ا ُ َخ ُرve ُج َم ُعkelimelerinde gayr-i munsarıf olur. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------MEBNİ İSİMLER Sonundaki hareke değişmeyen ve bütün terkiplerde bir ÖRNEKLER: ٌ ( انا ت ِْلBen çalışkan bir öğrenciyim) (Zamir) kalan isme “mebni” denilir. Mebni isimlerden bazıları مِيذ مُجْ َت ِه ٌد şunlardır: ( ه ِذ َِه َم ْد َر َس ٌة َجدِي َد ٌةBu yeni bir okuldur) (İsmi işaret) 1) Zamirler, İsm-i işaretler, İsm-i mevsuller, Şart isimleri, ( اُحِبُّ الَّذِينَ َعلمُونِيBana öğretenleri severim) (İsmi mevsul) Soru isimleri, Fiil isimleri ُ ( اينما َت ُكو ُنوا ي ُْد ِر ْك ُك ُم ْال َم ْوHer nerede olursanız ölüm sizi ت Bunları tamamı Araplardan duyulduğu şekilde mebni bulur) (Şart ismi) olurlar, yani sonları değişmez. ُّك َيا َعلِي َ ُ ( كيفَ َحالNasılsın, ey Ali?) (Soru edatı) 2) Onikinin ilk kelimesi hariç, onbirden ondokuza kadar ك َ ( صهَ ا َِذا َت َكل َم َغ ْي ُرBiri konuştuğunda sen sus!) (Fiil ismi) olan sayılar, her iki kelimenin fetha olması üzere mebniْ ار َت خمسَ عشرةَ حمامة َ ( َطOnbeş güvercin, uçtu.) (11-19 dir. arası sayı) 3) İdafete girmeyen bazı zarflar (yani mudafun ileyh göَِل ْاَلَ ْم ُر ِمنْ قبلَ َو ِمنْ بعد ِ ِ (Sonra da önce de emir Allahındır.) rünürde olmayan fakat mana bakımından vardır) Bunlar (Görünürde muzafın ileyhi olmayan fakat mana bakımınise zamme üzere mebnidir. dan var olan) 4) Nefyeden (yani yasaklayan) ) )َلnın ismi, mudaf veya ُ( َلَ الهَ اَِل َّللاAllahtan başka ilah yoktur.) (La’nın ismi, muzaf mudafa benzer olmadığı zaman mebnidir. Bu isim, ne ile veya muzafa benzer değil) nasb ediliyorsa o hal üzere mebnidir. ( سِ بوي َِه ِمنْ أَ ئِم ِة النحْ ِوSibeveyh, büyük nahiv alimlerinden5) “ ” َو ْيهile biten isimler kesre üzere mebnidir. dir.) Dilerseniz bunları örneklerde daha net bir şekilde görelim: ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------MEBNİ FİİLLER 21 Mazi fiilerin hepsi mebnidir. Aynı şekilde bütün emir fiiller ve bazı muzari çekimler de mebnidir: a) Mazi fiil; fetha (üstün) üzere mebnidir. Ancak kendisine cem-i müzekker vavı bitiştiğinde zamme (ötre) üzere mebni olur. Kendisine harekeli merfu bir zamir bitiştiğinde de sükun (cezim) üzere mebni olur. َ – َش ِرب َْن- ب Örneğin; ش ِربُوا َ َش ِر b) Mudari fiil; Te’kid nununa doğrudan (araya başka kelime girmeden bitiştiğinde) fetha (üstün) üzere mebni olur. Cem-i müennes nununa bitiştiğinde sükûn üzere mebni olur. Örneğin; لَ َتجْ َت ِهدَ ن – َيجْ َت ِه ْد َن c) Emir fiil; sonu sahih olup kendisine bir şey bitişmediğinde sükun üzere mebni olur. Kendisine Cem-i müennes nunu bitiştiğinde de böyledir. Örneğin; اَ ْك ِر ْم َن- اَ ْك ِر ْم Kendisine tesniye elifi veya cem-i müzekker vavı veya muhataba ya’sı bitiştiğinde nunun hazfı üzere mebni olur. ْ ِاجْ َت ِهدِي – ِاحْ َف Örneğin; ظ – ِا ْن َت ِبهُوا Sonu illetli olduğunda illet harfinin hazfi üzere mebni olur. Örneğin; ِاسْ َع – ِارْ ِم – ا ُ ْد ُع Kendisine te’kid nunu bitiştiğinde fetha üzere mebni olur. Örneğin; ِاجْ َت ِه َدن -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------TE’KİD (PEKİŞTİRME) Te’kid: Kendisinden önce geçeni pekiştirmek için zikrediBunlardan her birine, te’kid edilene (pekiştirilen kelimelen bir tabidir. Yani bir önceki kelimeyi kuvvetlendirir. İki ye) uygun bir zamirin bitişmesi gerekir. Örneğin; ْ ( َجا َءKızın kendisi bizzat geldi) ُ ت اَ ْل ِب ْن çeşittir: ت َن ْف ُس َها ْ َ a) Lafzi te’kid: Bu lafzın (sözün) isim veya fiil veya ُ ( َق َر ْأHikayeyi bizzat okudum) ت القِصة َع ْي َن َها edat veya cümle olarak tekrarlanmasıyla yapılır. Muttasıl (bitişik) ve müstetir (gizli) zamir merfu Örneğin; .( اَحْ َت ِر ُم ْال ُم َعلِّ َم اَ ْل ُم َعلِّ َمÖğretmene hürmet ederim, munfasıl (ayrık) zamirle pekiştirme yapılır. öğretmene.) Muttasıl (bitişik) ve müstetir (gizili) merfu zamir, ( َظ َه َر َظ َه َر ْال َح ُّقHak ortaya çıktı, ortaya çıktı.) ancak munfasıl (ayrık) zamirle pekiştirme yapıldıktan son( َن َع ْم َن َع ْم اَ ْنتَ َعلَى ْال َح ِّقEvet, evet sen haklısın) ra ٌ َن ْفسve ٌ َعيْنkelimeleri ile pekiştirilirler. ( اَ ْنتَ َنا ِج ٌح اَ ْنتَ َنا ِج ٌحSen başarılısın, sen başarılısın) Örneğin; َك اَ ْنت َ ( اَ ْك َر ْم ُتBizzat sana ikramda bulundum.) b) Manevi te’kid: Bu şu kelimelerden biri zikredileُك َ ( قُمْتَ اَ ْنتَ َن ْفسSen bizzat kendin kalktın) rek (kullanılarak) yapılır: Te’kid; ref, nasb ve cer olarak irabında te’kid edilene= ُون َ اَجْ َمع- َعيْنٌ – َن ْفسٌ – ِكالَ – ك ِْل َتا – ُك ُّل – َجمِي ٌع – َعم ٌة pekiştirilene uyar. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------BEDEL BEDEL: i’rabta kendinden önceki isme tabi olan isimdir. MÜBDELÜN MİNH: Bedelden önceki isme denir. Tümden bir parçanın(bedelü’l-ba’d mine’l-Küll) ve iştimal bedelinde mübdelün minhe dönen bir zamir vardır ve mübdelün minhe mutabıktır. Bedelin dört çeşidi var: ِّ َب َد ُل ْال ُك ِّل م َِن ْال ُك: Mübdelün minhe eşit 1-Mutabık Bedel: ل ٌ َبَد olan, ona tamamen uygun bedele mutabık bedel ل َ مveya َب َد ُل ْال ُك ِّل م َِن ْال ُك ِّلdenir. ٌُط ِابق Örnek: ب ْالخ َِال َف َة َبعْ دَ أَ ِبي َب ْكر ِ َت َولى اَ ْل َخلِي َف ُة ُع َم ُر بْنُ ْال َخطا بدل بدل مبدل منه 3-İştimal bedeli :ال ِ اإل ْش ِت َم ِ َب َد ُل: İştimal bedeli, mübdelün minhe mutabık değildir, ondan bir parça da değildir. Ancak mubdelun minhin şümulüne girer. ُ اَعْ َج َبنِي الر ُج Örnek: ل صِ ْدقُ ُه بدل مبدل منه بدل مبدل منه ُ َْس ِمع ت الر ُج َل أَنِي َن ُه مبدل منه ث الش ِري َف ِة ِ اَلص َح ِابيُّ أَبُو ه َُري َْر َة ِمنْ ر َُوا ِة ْاَلَ َحادِي بدل ِّ ض م َِن ْال ُك 2-Tümden bir parça bedel:( ل ِ ْ )بَدَ ُل ْال َبع: Bedelin hepsini değil de bir parçasını ifade eden bedel çeşidine ُ ضى الل ْي denir. Örnek: ل ِنصْ فُ ُه َ َم ُ ََاي ِن(اَ ْل َغل bedel: )ط ِ َب َد ُل ا ْل ُمب: Mübdelün minh ile hiç ilgisi olmayan yanlışlıkla söylenen kelimedir. ُ اَل ِّت ْلم,جَ ا َء ا ْل ُم َعلِّ ُم Örnek: ِيذ 4-Mubayin مبدل منه بدل مبدل منه ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------HAL Hal, fiil olurken, failin, mefulun veya her ikisinin durumunu gösteren sözdür. Türkçedeki durum zarfı karşılığıdır. (nasıl?) sorusuna cevap teşkil eder. Çocuk koşarak geldi. َجا َء ْال َولَ ُد عَدَوَا Halid binmiş olarak geldi. َجا َء َخالِ ٌد رَا َِكبَا Cümlelerindeki altı çizili kelimeler hal’dir, failin durumunu göstermektedir. Hasta sütü soğuk olarak içti.اردَا َِ َيب ب َ ِب ْال َم ِريضُ ْال َحل َ َش ِر ُ َراَ ْي Mahmudu uyur halde gördüm. ت َمحْ ُمو ًدا نَائِمَا Cümlelerindeki son kelimeler de hal olup mefulun durumunu göstermektedir. Meyve olgun olarak yenir. َُت ْؤ َك ُل ْال َفا ِك َه ُة نَاضَِجَة Su soğuk olarak içilir. اردَا َِ ََي ْش َربُ ْال َما ُء ب Cümlelerindeki son kelimeler de haldir, naibu failin durumunu göstermektedir. Not: Bir cümlede, birden fazla hal olabilir. Tahir binmiş olarak gülerek geldi. حكَا َِ َجا َء َطا ِه ٌر رَا َِكبَا ضَا ِّ س ُ الط ْف Çocuk ağlayarak, bağırarak oturdu. ل بَا َِكيَا صَائِحَا َ ََجل 22 Hal sahibine sahibul hal denir, umumiyetle marife olur. HALİN ÇEŞİTLERİ: Hal, yalnız bir kelimeden ibaret olabileceği gibi, isim cümlesi, fiil cümlesi, zarf, carr ve mecrur da olur. a)İsim cümlesi: Hal olan isim cümlesinin başında, bu cümleyi asıl cümleye bağlayan, hal wawı denen bir waw bulunur. Bildiğiniz halde Allah’a eşler yapmayınız. َِل اَ ْندَ ا ًدا وَاَنَتَمَ تَعَلَمَون ِ َف َال َتجْ َعلُوا ُ َقا َت َل الض ِاب Subay susamış olarak savaştı. َط وَهَوَ عَطَشَان b)Fiil cümlesi: Hal olan fiil cümlesinin de başında, eğer cümlede, sahibul hale ait bir zamir yoksa bu cümleyi asıl cümleye bağlayan hal wawı bulunur. İmam güneş doğmadığı halde uyandı. َشمَس ََّ اَل َما ُم وَلَمَ تَطَلَ َِع ال ِ ْ ِاسْ َت ْي َق َظ c)Zarf: Arkadaşımın sesini, kapı arkasında olduğu halde işittim ُ َْس ِمع ب َِ ص ِدي ِقى خَلَفَ الَبَا َ َص ْوت َ ت d)Carr ve mecrur: Mahmud, sevinçle bir mektup okudu َق َرأَ َمحْ ُمو ٌد ِر َسالَ ًة فِى فَرَح NOT: Hal, durumunu bildirdiği isme tekil-ikil-çoğul ve müzekker-müenneslik açısından uyar. Ancak İnsan dışın- dakilerin çoğullarının haberi, sıfatı, fiili, hali vb. müennestekil gelir أَنَوَاعََالَحَا َِل HALİN ÇEŞİTLERİ 1- Hal tek kelime olursa genelde ism-i fail olur. Elimlamsız ve üstünlü olarak gelir َجَ ا َء اَلَ ْوَلَ ُد َلعِبِين َِ َان َلعِبي ن جَ ا َء ا ْل َولَ ُد َلعِبا ِ _ جَ ا َء ا ْلوَ لَد Çocuk -iki-lar oynayarak geldiler ُ اءت ا ْل ِب َن ْ َن ; ج ْ ; جَ ا َئ ُ ت ا ْل ِب ْن ْ جَ ا َئ َات َلعِبات َِ ان َلعِبتي َت َلَعِبة ِ ت ا ْل ِب ْن َت Bir kız-iki-lar oynayarak geldiler 2- Hal mazi fiil olursa başına ( ) َو َق ْدgelir. Ali arabasına binmiş olduğu halde geldi. َجَ ا َء َعلِى وقدَ ركِبَ س َّيارته 3- Hal muzari fiil olursa başına bir şey gelmez. Ancak başında ( ) َق ْدvarsa ( َ)وilave edilir. Öğretmen sınıfa öğrencileri müjdeleyerek girdi. ِّ َد َخ َل ا ْل ُم َعلِّ ُم الصف يب َطلب ََّ شرال 4- Hal isim cümlesi olursa başına () َوgelir. ُ ْاَ َنا س َِهر İnsanlar uyurken ben uyumadım. َت وَ ال َّناسَ نائِمون 5- Halde harf-i cer veya zarf varsa, aynen kalır. ُ رَ اَي Hilali bulutlar arasında gördüm. ب َِ سحا َّ ْت ا ْل ِهال َل بينَ ال Ziynetleri içinde kavminin yanına çıktı.َخرَ َج َعلَى َق ْو ِم ِه فِى ِزينتِ َِه -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ATF Arapçada Atıf Harfleri - Bağlaç Harfleri - Bağlaçlar ْ لَ ِكن- َف – أَ ْو – ُثم – أَ ْم – َحتى – إِما – َب ْل – َل َ – َو - Harfleri, kelime veya cümleleri aynı hükme bağladıkları için Atıf Harfi / Atf-ı Nesak olarak isimlenirler. - Şayet bu harfler; kelime veya cümleleri aynı hükme (fiile) bağlamıyorsa, atf-ı nesak olarak görev yapmazlar. Atıf harflerinden önceki kelimelere matufun aleyh, sonraki kelime veya cümleye de matuf denir. Atf-ı nesak edatı olur. Müfret kelimeleri “ile” manasıyla ve cümleleri “-ip” manasıyla bağlar. Şayet öncesi ile sonrası arasında zıtlık varsa “fakat ise, de” anlamlarını verir. Kelimelerin işinde (veya hükme bağlanışında), öncelik ve sonralık aranmaz kaidesi vardır. Atf-ı nesak olarak kullanıldığı cümlelerde, bir "MÂNA DÖNGÜSÜnü saklarlar. Örnek: (ل ٌَ ) ٌأُ ِطي ُع ٌهللاَ ٌ َو ٌال َّرسُوMatuf olan (ٌ )ال َّرسُو َلlafzı, matufun aleyh olan (ٌَ )هللاlafzının harekesini almıştır. * Matuf, matufun aleyh'in harekesini alır. İsim isime, fiil fiile, cümle cümleye atfedilir. Atıf harfi arada olmaksızın da atıf yapılabilir. Bu durumdaki atıf harfi MAHZÛF sayılır. (ٌ ) َوharfinin cümledeki görevleri hakkında örnekler: َّ ف :)ِسق ُ َعط/( ف ُ اَل َعط َ الن Allah’a ve Resulüne itaat ediyorum İftitah tekbiri vacip olur, kıyam da (hemen peşinden vacip olur) (Önce) ilim, sonra amel vacip olur İnsanlar öldü, hatta peygamberler de (öldüler) Kuşluk (namazını) dört veyahut sekiz (rekat) kıl Ya vacip veya müstehap (olarak) amel et Allah Teala’nın rızasını mı istiyorsun, yoksa gazabını mı? İyiyi amel et, kötüyü değil Helali belki iyisini talep et Gösteriş helal olmaz, fakat ihlas (helal olur) :ان ِ عطفَالبي Nebimiz Muhammed’e (asv) iman ettik َ الرس ول َّ أُطِ ي ُع َّللاَ و َاح فالقِيام َ َت ِجبُ َت ْك ِب ِ ُيرة ِ اإل ْف ِت َت َت ِجبُ الع ِْل ُم ث َّمَال َع َم ُل ََماتَ الناسُ ح َّتى الن ِبياء َص ِّل الض َُحى أَر َب ًعا اوَ ثمانِية َ ِاعْ َم ْل اِ َّما َوا ِجبًا و ِا َّماَمستحبا ََّللا َت َعالَى َت ْطلُبُ امَ سخطه ِ ضا َء َ اَ ِر صالِحً ا َلَ س ِّيئا َ ِاعْ َم ْل ا ُ ْطلُبْ َحالَ ًَل بلَ ط ِّيبا ََلَ َي ِح ُّل ِر َئا ٌء لكِنَ اِخلص )آ َمنا ِب َن ِب ِّي َنا مح َّمدَ ( َعلَ ْي ِه الص َالةُ والس َال ُم َو َ ف ث َِّم ح َّتى َاو ِا َّما َام ََل َبل َلكِن 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
