Ali AKSAKARYA Orçun CAN CEVİZ Melih

advertisement
Hazırlayanlar:
Ali AKSAKARYA
Orçun CAN CEVİZ
Melih ÖZTEKİN
Arman ÇAKAR
Mert ÜRKMEZ
Kemal GÜLTEKİN
Öğretmen:
Ayşe Ruhşah Aşan
İÇİNDEKİLER
Teşekkürler........................................................................................ 3
Projeyi seçme nedenimiz................................................................... 4
1.Elektromıknatıs yapımı ile ilgili bilgiler................................................ 5
2.Telgraf yapımı.................................................................................... 7
a) Araç ve gereçler
b) Yapılışı
3.Telgraf hakkında bilgi......................................................................... 8
4.Elektromıknatıslar................................................................................ 9
A) Bir elektromıknatısın gücü
B) Solenoit
C) Elektromıknatıs çeşitleri
1. Taşıyıcı elektromıknatıslar
2. Mekanik denetim aygıtı olarak kullanılan elektromıknatıslar
3. Şiddetli indüklenme alanlarının oluşturulmasında kullanılan
elektromıknatıslar
5.Elektromanyetizma............................................................................. 11
Bir pusulanın ibresini etkileyen elektromanyetizma
6.Zil........................................................................................................ 12
7.Fotoğraflar........................................................................................... 13
Sonuç ................................................................................................. 16
Kaynakça..........................................................................................17
2
TEŞEKKÜRLER
Neler yapacağımızı söylediği için fizik öğretmenimiz Ayşe Ruhşah Aşan’a ve tüm
Yaptıklarından dolayı arkadaşlarımıza teşekkür ederiz
3
PROJEYİ SEÇMEMİZİN NEDENİ
Sene başında fizik öğretmenimiz bize konulardan bahsediyordu. Bir makine yapma
konusundan bahsederken ilgimizi çekti. Mesela bir kağıt verme makinesi.
yatınca doğru fen odasına gidip Ruhşan hocayla görüştük.
Aklımıza
Artık projeyi almıştık.
Hemen makine için planlar yapmaya başladık. Asıl nedene gelince, tabii ki pek işe
yaramasa da basit bir makine yapmak.
4
1.ELEKTROMIKNATIS YAPIMI İLE
İLGİLİ
BAZI FAYDALI BİLGİLER
Bir çubuğun üzerine sarılmış iletken tellerin tümüne elektromıknatıs denir. Şimdi size
elektromıknatıs yaparken daha iyi performans almanız için bazı bilgiler vereceğiz.
1. Elektrik tellerinin üst üste genelde yuvarlak şekilde makara usulü sarılması, eğer
içine demir konursa yada demirin üzerine sarılırsa daha kuvvetli bir elektromıknatıs
elde edilir. 2. Bobinin sarımlarının kapladığı kısmin boyu, bobinin yarıçapından küçük
yada tam çapından büyük olduğu zaman enduktif reaktansi en güzel şekilde olur.
3. Bir bobinin binlerce değişik şekli olacağından enduktansi da binlerce farklı şekilde
hesaplanabilir, ancak sık kullanılan bobinler için enduktans hesaplanmasında çeşitli
formüller vardır.. tek sıra olarak tellerin yan yana aralık bırakmadan nüvesiz sarıldığı
bobinin enduktansi;
l=microhenry cinsinden enduktans,
r=bobin yarıçapı,
n=bobin sarım şayisi,
b=bobinin boyu olmak üzere;
l=(r²n²)/(23r+25b) formülü ile bulunabilir..
bu formülden n'yi çekersek
n=sqr(l*(23r+25b))/r formülü ile bulunur.. ancak bobin
enduktansini birçok diş etmen
etkiler, en önemlisi demirden bir çekirdeğin bobinin içinde bulunup bulunmamasıdır
çünkü böyle bir çekirdek enduktansi 20kat kadar bile etkileyebilir.. bobinin içine
koyulabilecek anti-manyetik bir nuve ise enduktansi 20% oranında azaltabilir.. bobin
enduktansini etkileyen diğer bir etmen de bobinin ekranlanmış olup olmadığıdır...
5
2.TELGRAF YAPIMI
A)ARAÇ VE GEREÇLER: Pil
5 metre uzunluğunda yalıtılmış bakır tel
Büyük başlı iki çivi , 3 veya 4 küçük çivi
3 parça 20 mm kalınlığında tahta
İnce bir bakır teneke parçası
Seloteyp
3 küçük vida
B)YAPILIŞI: Bir anahtar yapmak için 2,5 x 7,5 cm boyutlarında , ince bir teneke
kesin. Vidalardan birini kullanarak parçayı 50 x 100 cm‘lik tahtaya tutturun , ama
vidayı sıkıştırmayın. Parça tahtanın üzerinde uzunlamasına yerleşmelidir. Tahtanın
diğer ucuna yakın bir noktaya başka bir vidayı yarısına kadar gömün. Teneke
parçasının serbest ucu bu vidanın üzerine kapanmalı. Anahtarı daha sonra
kullanmak üzere kenara koyun. Sonra küçük çivileri kullanarak 10 x 10 cm’lik tahtayı
10 x 12’lik tahtanın üzerine çakın. Büyük çivileri alttaki tahtaya birbirine 5 cm
uzaklıkta çakın.Telgrafın tellerini sarmadan önce telin 50 cm’lik bölümünü bağlantılar
için açıkta bırakın. Sonra sağdaki çividen sarmaya başlayın. Yaklaşık 20 tur sarın.
Teli mümkün olduğu kadar sıkı sarın. Tepeye ulaştığınız zaman teli sıkıca tutarak
soldaki çivinin altından sarmaya başlayın. Tellerle işiniz bitince seloteyp ile sargıları
sağlamlaştırın. Böylece bir elektro mıknatıs yapmış oldunuz. Telin bir ucunu
anahtarın vidalarından birine bağlayın ve sıkıştırın. Diğer vidadan başka bir teli pilin
bir ucuna bağlayın. Elektromıknatıstan gelen diğer teli pilin öteki ucuna bağlayın.
Tenekeden “T” şeklinde bir parça kesin. “T”’nin başı iki çivinin birden üzerine gelecek
uzaklıkta olmalıdır. T ’yi bükün böylece baş kısmı iki çivinin tam üstüne gelmiş
olacaktır.
6
3.TELGRAF
İki merkez arasında kararlaştırılmış işaretler yardımıyla yazılı haberlerin veya
belgelerin iletimini sağlayan telekomünikasyon sistemi.Telgraf iletilen bilgilerin iletim
yolu sonunda grafik bir belge biçiminde kaydedildiği bir iletişim yöntemidir. Telgraf
işaretleri, yazılı bir
mesajın çeşitli
harflerinin
ikili
düzende kodlanmasıyla
gerçekleştirilir.Mors kodu,her harfi belli sayıda noktalardan veya çizgilerden oluşan bir
kodlama sistemi getirmiş, Baudot tarafından
uygulamaya
konulan Hughes'un
yöntemindeyse,her harf ve sayı simgesi,moment denen beş ikili öğeyle (nokta ve
çizgiler) karşılanmış,telgraf işaretleri o günden bu yana değişmemiştir.Daha önce
''noktalar ve çizgiler'' diye adlandırılan ikili sistemin iki farklı durumu, elektriksel
bakımdan
iki olası moda dönüşmüştür: elektrik devresinin anahtarla her açılıp
kapanması sırasında,yazıcıya kumanda eden terminal alıcının çekilip bırakılmasıyla
sağlanan yalın akımlı mod;ikili işaret sisteminin,akımın bir veya öteki yönde geçişine
denk düşen çift akımlı
değiştirilmesi
yerine
mod .İlk
telgrafın
günümüzdeki
uygulamasında ,akım
frekans değişmesi yerleştirilmiş, ayrıca
sayesinde telgraf hatlarının çok sayıda mesaj taşıması
anahtarın yerini daktilo klavyesi,alıcının yerini de
''taşıyıcı akımlar''
sağlanmış, elle çalıştırılan
yazıcıdakine almıştır.Tekniklerin
gelişmesi de iletim hızlarının artmasını sağlamış,hız önceleri saniyede 50 momente
ulaşırken (6 veya 7 harf)günümüzde 200-300 momente çıkarılmıştır. Ayrıca,teleks
şebekesi sayesinde abonelere,her an yazılı haberleşme olanağı sağlanmıştır.(alıcılar
sürekli çalışır durumda olduğundan,abonenin yokluğunda da mesaj alınabilir).
7
4.ELEKTROMIKNATISLAR
A)BİR ELEKTROMIKNATISIN GÜCÜ
Elektromıknatıs, bir demir çubuğun etrafına sarılmış bir tel bobinidir. İstendiğinde
kapatılıp açılabilmesi dışında tıpkı bir daimi mıknatıs gibi davranır. Aşağıda , bir
elektromıknatısın yarattığı manyetik kuvvetin büyüklüğünün , mıknatısın kaldırdığı
ataçların sayısı ile ölçülmesi gösteriliyor. Bir mıknatısın gücü , bobindeki sarım
sayısına ve telden geçen akıma bağlıdır.
B)SOLENOİT
Akım taşıyan bir tel bobinin etrafındaki manyetik alan , normal bir çubuk mıknatısın
etrafındaki alana benzer. Her bir telin alanı üst üste eklenerek toplam manyetik alanı
oluşturur. İçinde demir bulunmayan bobine solenoit denir.
C)ELEKTROMIKNATIS ÇEŞİTLERİ
1.TAŞIYICI ELEKTROMIKNATISLAR
Bunlar , genellikle, mıknatıslı bobinlere s arılmış ve sabit bir boyun ile hareketli bir
armatür aracılığıyla birbirine bağlanmış iki çekirdekten oluşur ; bobinler uyarıldığında
çekirdeklerle güçlü biçimde temas halinde olan hareketli armatür , taşınacak cisimlere
takılmış olan kaldırma aygıtlarını taşır.Ferromagnetik malzemelerin yerini değiştirmek
için, tek bir bobin içeren ve manyetik devresinde yaygın kutup kuşakları bulunan
elektromıknatıslar kullanılır.Akımın kesilmesi , bazen , süren indüklenme nedeniyle,
taşınan cisimlerin ayrılması için yeterli olmaz;bu durumda , bobindeki akımın yönünü
8
değiştirmek gerekir.Taşıyıcı bir elektromıknatısın temel özelliği , taşıyıcı kuvvetidir ;bu
kuvvet çekirdek magnetik doymaya erişinceye kadar akımın şiddetiyle artar ve
500 000 N’ yi bulur.
2.MEKANİK DENETİM AYGITI OLARAK KULLANILAN
ELEKTROMIKNATISLAR
Bunlarda, mıknatıslayıcı bobinleri beslediğinde bir öteleme ya da dönme hareketi
yapabilecek , hareketli bir armatür içeren bir magnetik devre bulunur. Söz konusu
hareketli armatür kesicilerin ya da kontaktörlerin (açma-kapama aygıtı) hareketli
kutupları, uzaktan kumanda ve sinyalizasyon (işaret) düzenleri gibi çeşitli aygıtların
çalıştırılmasında kullanılır. Röleler, elektromıknatısların önemli bir uygulama alanını
oluştururlar. Kontaktör özel bir röledir. Bobini besleyen devrenin kapanması ve
açılması, uzaktan gerçekleştirilebilir.
3.ŞİDDETLİ İNDÜKLENME ALANLARININ OLUŞTURULMASINDA
KULLANILAN ELEKTROMIKNATISLAR
Bunlarda, uzunluğu ve kesiti küçük olan bir demir aralığı bulunur ve mıknatıslayıcı
Bobinler çok sayıda sarımdan oluşur; çünkü demir aralığındaki
indüklenme,
sarımların sayısına ve bobinlerden geçen akımın şiddetine bağlıdır. Yüksek şiddette
akımın kullanılması, sarımların içinde, Joule olayı nedeniyle çok büyük yitimlere yol
açar; dolayısıyla, çok güçlü bazı mıknatıslarda, içinde soğumayı sağlayan bir
akışkanın dolaştığı oyuklu iletkenlerden oluşmuş bobinler kullanılır.Aşırı-iletkenlik, bu
alanda önemli iyileştirmeler getirir; böylece aygıtın yüksek şiddetli
akımlarda
ısınmaması sağlanır.
9
5.ELEKTROMANYETİZMA
Her elektrik akımı , tıpkı bir “daimi” mıknatıs gibi,demir tozlarını ve pusulanın ibresini
etkileyen bir manyetizma yaratır.Elektrik akımı taşıyan bir telin etrafındaki “kuvvet
çizgilerinin” düzeni,yani manyetik alanı daireseldir. Elektrik akımının manyetik etkisi,
akım taşıyan telin bir bobin halinde getirilmesiyle artar.Bir bobin, demir bir çubuğun
etrafına sarılırsa , buna elektromıknatıs denir.Bobinin yarattığı manyetik alan demir
çubuğu mıknatıslandırarak genel manyetik etkiyi arttırır.Bobindeki tellerin manyetik
alanları bir çubuk mıknatısın manyetik alanı benzer bir alan yaratır.Oluşturulan
manyetik alanın şiddeti bobindeki sarım sayısına ve tellerden geçen akımın şiddetine
bağlıdır.Elektrik motorları da dahil çok sayıdaki makine ve cihaz , elektrik ile
manyetizma arasındaki bağlantıdan yararlanılır.Bir elektrik motorunda,
elektromanyetik bobinler ve daimi mıknatıslar , elektromanyetik kuvvetlerin ortadaki
bir milli döndürmesini sağlayacak şekilde yerleştirilmiştir.Bu ilke , çok büyük
kuvvetler oluşturmak için büyük ölçekte kullanılabilir.
BİR PUSULANIN İBRESİNİ ETKİLİYEN ELEKTROMANYETİZMA
Pusula ibresi , kendi etrafında serbestçe dönebilen küçük bir mıknatıstır.normalde
Dünya’ nın manyetik alanı ile aynı doğrultuda , yani kuzey-güney doğrultusundadır.
Ancak , yakındaki bir telden akım geçtiğinde ibre sallanarak , akımın yaratığı
manyetik alanla aynı hizaya gelir.
10
6.ZİL
Elektrik zilinde anahtar kapatılınca palet mıknatıslık özelliği kaybolduğunda palet eski
yerine gelir. Anahtara bastığımız sürece bu işlem aynen devam eder.Bir telefon
devresi, mikrofon, batarya, kulaklıktan oluşur. Mikrofon sesleri elektrik sinyalleri
şekline çevirir ve her saniye bu sinyaller binlerce kez azalıp çoğalan bir elektrik
akımı meydana getirir. Oluşan bu akım telefon telleri ile binlerce kilometre uzağa
iletilir.
11
12
13
14
SONUÇ
Bir makine yapma hevesi ile girdiğimiz proje bize çok şey kazandırmıştı. Mesela bir
elektromıknatısın tam olarak nasıl yapılacağı, Gücünün neye göre değiştiği,
Hangi elementlerle daha yüksek performans alındırdığı... Daha çok şey sayabilirim.
Sonuçta elektrostatik ile ne var ne yok öğrendik.
15
KAYNAKÇA
http://www.yahoo.com
http://www.netbul.com
Tubitak Popüler Bilim Kitapları FİZİK,
AnaFen yayınları.
16
Download