TÜRKİYE EKONOMİSİ - Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri
advertisement
TÜRKİYE EKONOMİSİ Prof.Dr. İlkay Dellal Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü 1.DERS Şubat 2013 Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları DERS PLANI • • • • • • • • • • • • • • • 1. hafta – Ders planının gözden geçirilmesi, Türkiye’nin dünyadaki yeri bazı parametrelerle irdelenmesi ve ekonomi ile ilgili bazı kavramların hatırlanması 2. hafta – Osmanlı İmparatorluğundan Türkiye Cumhuriyeti’ne 3. hafta– Türkiye Ekonomisinin Kaynakları-Türkiye’nin Doğal Kaynakları 4. hafta– Türkiye Ekonomisinin Kaynakları-Türkiye’nin Beşeri Kaynakları 5. hafta– Türkiye Ekonomisinin Kaynakları-Türkiye’nin Sermaye Kaynakları, Ekonomik Düzeni 6. hafta– Atatürk Dönemi: 1923-1938 7. hafta – 1930’lar ve Savaş yılları ve ödev teslimi 8. hafta –Ara Sınavı 9. hafta – Savaş sonrası dönem; 1950-1960 arası ekonomik ve toplumsal dönüşüm 10. hafta –1960 –1980 arası Planlı kalkınma dönemi; 1970’lerde Türkiye ve dünya ekonomisi 11. hafta – 24 Ocak 1980 Kararları ve Türkiye ekonomisindeki değişiklikler 12. hafta – 1980’li yılların dünya ekonomisindeki değişiklikler ve Türkiye’ye etkileri 13. hafta –1990’lı yıllar; Türkiye ekonomisinin dünya ekonomisindeki değişikliklerden etkilenmesi 14. hafta– 2000’li yıllar ve Rapor sunumları 15. hafta Dünya ekonomisi içerisinde Türkiye, krizler, yeni trendler Türkiye ekonomisi ile ilgili güncel rakamların genel değerlendirmesi ve tartışılması Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Ders geçme • • • • • Başarı puanının elde edilmesi için bir ara sınav bir final sınavı bir ödev bir rapordan hesaplanacaktır. Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Bazı ekonomik göstergeler • • • • • • • • • Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) Kişibaşı GSYH Büyüme oranı, Büyüme hızı, GSYH’da büyüme İstihdam İşsizlik Gelir Dağılımı Enflasyon Dış Ticaret Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Ekonomik göstergeler • GSYH: Bir ülkede belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) üretilen nihai mal ve hizmetlerin toplam parasal değeridir. – 3 ana sektörden elde edilir :Tarım, Sanayi ve Hizmetler • Nominal (Cari fiyatlarla) GSYH: Toplam değer, üretim dönemindeki fiyatlarla hesaplanır. Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Türkiye’de cari fiyatlarla GSYH (1998-2014) Nominal GSYH (trilyon TL) 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 70 105 167 240 350 455 559 649 758 843 951 953 1099 1298 1417 1567 1747 25 kat artış Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Kaynak: TÜİK Ekonomik göstergeler • GSYH: Bir ülkede belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) üretilen nihai mal ve hizmetlerin toplam parasal değeridir. – 3 ana sektörden elde edilir :Tarım, Sanayi ve Hizmetler • Nominal (Cari fiyatlarla) GSYH: Toplam değer, üretim dönemindeki fiyatlarla hesaplanır. • Reel (Sabit fiyatlarla) GSYH: Temel alınan bir yılın fiyatlarıyla hesaplanır. Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Türkiye’de GSYH (1998-2014) Nominal GSYH (trilyon TL) 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Reel GSYH (trilyon TL) (1998=100) 70 105 167 240 350 455 559 649 758 843 951 953 1099 1298 1417 1567 1747 70 68 72 68 73 76 83 90 97 101 102 97 106 115 118 123 126 Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Kaynak: TÜİK 25 kat artış 1,8 kat artış Ekonomik göstergeler • GSYH: Bir ülkede belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) üretilen nihai mal ve hizmetlerin toplam parasal değeridir. – 3 ana sektörden elde edilir :Tarım, Sanayi ve Hizmetler • Nominal (Cari fiyatlarla) GSYH: Toplam değer, üretim dönemindeki fiyatlarla hesaplanır. • Reel (Sabit fiyatlarla) GSYH: Temel alınan bir yılın fiyatlarıyla hesaplanır. • Kişibaşına GSYH: GSYH’nın nüfusa bölünmesiyle hesaplanır. Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Türkiye’de Nominal, Reel (1998 yılı fiyatlarıyla) ve kişi başına GSYH, (1998-2014) Nominal GSYH (trilyon Reel GSYH TL) (trilyon TL) Nominal GSYH Kişi başına GSYH (milyar $) (ABD dolar) 1998 70 70 1999 105 68 2000 167 72 2001 240 68 2002 350 73 2003 455 76 2004 559 83 2005 Türkiye’nin yıllık 649 90 GSYH’sı yaklaşık 2006 758 97 2007 843 101 kişibaşına GSYH’sı yaklaşık 2008 951 102 2009 953 97 2010 1099 106 2011 1298 115 2012 1417 118 2013 1567 123 2014 1747 126Ders Notları Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, 271 248 265 197 230 305 390 481 526 649 742 617 732 774 786 823 799 800 milyar 10000 $ Kaynak: TÜİK 4338 3907 4129 3019 3492 4565 5775 $,7036 7597 9247 10444 8561 10003 10428 10459 10822 10390 Ekonomik göstergeler • GSMH: GSYİH, dış alem net faktör gelirleri denilen işçi dövizi, kar transferleri, borç faizleri gibi gelir ya da giderlerin eklenmesiyle elde edilir. GSMH= GSYH+Dış alem net faktör gelirleri • SMH: GSMH’dan amortismanların çıkarılmasıyla elde edilir. SMH=GSMH-Amortismanlar • MG: SMH’dan hazineye giden dolaylı vergilerin çıkarılmasıyla hesaplanır. MG= SMH-Dolaylı vergiler Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Ekonomik göstergeler • İstihdam: Ülkedeki mevcut işgücünün ekonomik faaliyetler içerisinde sürekli biçimde çalıştırılması. • İşsizlik: Çalışabilir olduğu halde çalışamayan veya bir işle ilişkisi devam etmeyen ve iş arayan nüfus • Enflasyon:Tedavüldeki para miktarının üretim seviyesine ve mal arzına göre ölçüsüz bir artış göstermesi ve bu nedenle fiyatların hızla yükselmesidir. Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Ekonomik göstergeler • Makro ekonomik performans konusunda ölçütler: – Büyüme oranı (hızı): GSYH’nın bir önceki yıla göre oransal değişimi – İşsizlik oranı – Enflasyon oranı Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Ekonomik göstergeler Sabit Fiyatlarla GSYH yıllık değişim (%) Yıl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Türkiye 6,8 -5,7 6,2 5,3 9,4 8,4 6,9 4,7 0,7 -4,8 9,2 8,8 2,1 4,1 Çin 7,6 8,3 9,1 10 10,1 11,3 12,7 14,2 9,6 9,2 10,4 9,3 7,7 7,7 Ekonomik göstergeler • Gelir Dağılımı:Bir ülkede belli bir dönemde yaratılan gelirin, kişiler, kişilerden oluşan gruplar ya da üretim faktörleri arasında dağılımıdır. • Fonksiyonel gelir dağılımı: Faktörler arasında bölüşüm • Kişisel gelir dağılımı: Toplumda yaşayan kişiler yada aile birimleri araında bölüşümü • Sektörel gelir dağılımı: Sektörler arasında bölüşüm • Gelir dağılımı nasıl ölçülür? – Lorenz eğrisi – Gini oranı Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları 80 60 Mutlak Eşitlik Doğrusu 40 A B 20 Gelir % Lorenz eğrisi Gini oranı: Mutlak eşitlik doğrusu ile Lorenz eğrisi arasında kalan alanın mutlak eşitlik doğrusu altında kalan üçgen alanına bölümü =A/(A+B) – 0’a yaklaştıkça iyi, 1’e yaklaştıkça kötü dağılım 100 Ekonomik göstergeler: Gelir Dağılımı Lorenz eğrisi 0 20 40 Nüfus % Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları 60 80 100 Prof.Dr.İlkay DELLAL, DELLAL, Türkiye Türkiye Ekonomisi, Ekonomisi, Ders Ders Notları Notları Prof.Dr.İlkay Prof.Dr.İlkay DELLAL, DELLAL, Türkiye Türkiye Ekonomisi, Ekonomisi, Ders Ders Notları Notları Prof.Dr.İlkay Ekonomik Sistemler • Kapitalizm:Özel mülkiyete dayanan piyasa ekonomisi sistemi, ekonomik denge rekabet ve fiyat mekanizması yoluyla kendiliğinden oluşur. • Sosyalizm: Kamu mülkiyetine dayanan ve ekonomik faaliyetlerin merkezi otorite tarafından belirlendiği ve yürütüldüğü ekonomik sistem • Karma ekonomi: Kapitalist sistemin adaletsizliğe yol açtığı, sosyalist sisteminde özgürlükleri kısıtladığı ileri sürülerek toplumsal refahın artırılması için hem özel hem de kamu sermayesinin var olduğu sistem Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları Sigara kullanımı http://www.economist.com Prof.Dr.İlkay DELLAL, Türkiye Ekonomisi, Ders Notları
