Turkiyenin Dis Ticaret ve Yatirim Baglantilari

tepav
türkiye ekonomi politikaları araştırma vakfı
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım
bağlantıları: Güçlü yönler
Prof. Dr. Serdar Sayan
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü
ve İktisat Bölümü Öğretim Üyesi
Antalya
9 Şubat 2008
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
2001 krizinden sonra yeni dönem
İmalat sanayi üretimi, faiz ve enflasyon, 1999-2006
Kaynak:TCMB
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Düzelen göstergeler ve makroekonomik
istikrarın restorasyonu (1)
Kamu Brüt Borç Stokunun Milli Gelire Oranı (2000-2006)
Kaynak: Hazine
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Düzelen göstergeler ve makroekonomik
istikrarın restorasyonu (2)
YTL cinsinden kamu borcu / Milli
gelir
Yabancı para cinsinden kamu
borcu / Milli gelir
2000
38.7%
23.5%
2001
44.6%
56.2%
2002
37.0%
51.3%
2003
42.6%
36.7%
2004
43.1%
30.7%
2005
42.5%
25.6%
2006
38.6%
22.8%
Kaynak: Hazine
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Olumsuz dış şoklara karşı artan direnç
„ Tutarlı makroekonomik politika çerçevesi
„ Bağımsız Merkez Bankası
„ Daha sağlıklı bir bankacılık sektörü
„ Dalgalı kur rejimi
„ Yapısal reformlar (?!)
„ Daha iyi bir yatırım ortamı
„ Verimlilik artışları
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Kriz sonrası dönemde Türkiye ekonomisi
tarihsel ortalamalardan daha hızlı büyüdü
Milli gelirin tarihsel büyüme hızı ortalamaları
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Yeni dönemde ihracatın değeri rekor
seviyeye ulaştı
Mal ve hizmet ihracatı, 1987-2006 (2000 ABD doları ve Milli gelirin yüzdesi olarak)
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Dış ticaretin dönemlere göre seyrinde
bariz yapısal değişiklikler oldu
Dış ticaret hacmi (Milyon ABD doları) ve milli gelir içindeki pay (%)
Kaynak: TÜİK
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
TL’deki reel değerlenmeye rağmen
ihracat artmaya devam ediyor
Seçilmiş ülkelerdeki reel kur endeksi 1996=100 (1996-2006)
Kaynak: UNCTAD, Trade and Development Report 2006-2007
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Ürünlerin gerektirdiği beceri düzeyi
açısından ihracat sepetinin yapısı değişiyor
UNCTAD’ın tanımladığı ürün gruplarının toplam ihracat içerisindeki payı, Türkiye (1989-2005)
Kaynak: UNCTAD sınıflandırması, TEPAV’s hesaplamaları, COMTRADE veritabanı
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Benzer bir durumun gözlendiği
ülkelerle Türkiye’nin karşılaştırması
UNCTAD’ın tanımladığı orta ve yüksek beceri gerektiren ürünlerin toplam ihracat içerisindeki payı, Türkiye
ve seçilmiş ülkeler (1989-2005)
Kaynak: UNCTAD sınıflandırması, TEPAV’s hesaplamaları, COMTRADE veritabanı
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Türkiye’deki özel sektör artık daha
fazla sayıda ülkeye ihracat yapıyor
Seçilmiş ülkelerin 1 milyar dolar tutarından fazla ihracat yaptığı ülke sayısı
Kaynak: COMTRADE, TEPAV Hesaplamaları
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Türkiye dış pazarlardaki olumsuz
gelişmelere daha az duyarlı hale geliyor
Seçilmiş ülkelerin en fazla ihracat yaptıkları 10 ülkenin toplam ihracatları içindeki payı (%, 1995 ve 2005)
Kaynak: COMTRADE, TEPAV Hesaplamaları
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
1 milyar doları aşan tutarlarda ihraç edilen
ürünlerin sayısı da artıyor
„ İhraç edilen ürün sayısı arttı
Î 100,000 ABD doları üzeri: 2436 (1995) – 3242 (2005)
Î 1 milyar ABD doları üzeri: 0 (1995) – 10 (2005)
Seçilmiş ülkelerin 1 milyar dolar tutarından daha fazla ihracat yaptığı ürün sayısı
Kaynak: COMTRADE, TEPAV Hesaplamaları
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Başlıca ihraç ürünlerinin talep dalgalanmaları
bizi başka ülkelerden daha az etkiliyor
„
İlk 10 ürünün toplam ihracat içindeki payı yüzde 25
Î Bu göstergede Türkiye dünyada 11. sırada
Seçilmiş ülkelerin en fazla ihraç ettiği 10 ürünün toplam ihracat içerisindeki payı (%, 1995 ve 2005)
İtalya
%14.7
Avusturya
%17.1
Polonya
%18.7
Çek Cum.
%19.9
ABD
%20.5
Fransa
%21.2
Almanya
%22.4
Çin
%23.0
Tayland
%23.2
Slovenya
%23.4
Türkiye
%25.0
Kaynak: COMTRADE, TEPAV Hesaplamaları
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
İhracat sepetinin bileşimindeki dönüşüm
„ Türkiye’nin ihracat sepetindeki ürünler 1995’den
2005’e değişti
Î199 ürün sepetten çıktı
Î1004 ürün ilave oldu
„ İlave olan ürünlerin ortalama verimlilik seviyesi
çıkanlara göre daha yüksek
Î Rodrik’in göstergesine göre,
• Çıkan ürünlerin ortalama verimlilik sıralaması 3099
• Yeni ürünlerin ise 2155
• Sıralamada üstlerde yer alan ürünlerin verimlilik seviyesi daha
yüksek
Sayan
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
İhracat artışının kaynakları
„ Bileşenler
ÎGeleneksel : 1 (eski pazarlar, eski ürünler)
ÎYeni pazar: 2 ve 4 (eski ürünler, yeni pazarlar)
ÎYeni ürün: 3 ve 5 (yeni ürünler, yeni pazarlar)
4
Nepal
5
Sırbistan
X
X
Bakır tel
Erkek kıyafet
Hoparlör
Rezistans
İspanya
1
2
İsviçre
2
1
Bakır tel
Erkek kıyafet
3
Hoparlör
5
Sayan
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Yeni pazarlar yeni ürünlerden daha önemli
„
Yeni pazarlar önemli
Î 2005’te yeni pazarlara
yapılan ihracat 1995’teki
toplam ihracatın %73’ü
Î Ortadoğu ve gelişen
ekonomiler (Çin, İrlanda,
G. Afrika)
„
Yeni ürün ihracatı
1995’teki ihracatın
%17,2’sine denk
Î Orta sıralardayız
Î Belli bir seviyeye ulaşmış
sanayi ekonomilerinde
ihraç edecek yeni ürün
bulmak zor
Yeni
pazar
Polonya
Macaristan
Mısır
Türkiye
Hindistan
Peru
Brezilya
Çin
Ürdün
Çek Cum.
Fas
Şili
Arjantin
Tayland
Endonezya
İsrail
Kore
Malezya
Meksika
%95.4
%85.3
%74.7
%73.1
%60.1
%51.9
%47.8
%40.5
%37.3
%33.3
%27.1
%26.2
%25.0
%22.5
%20.3
%15.1
%14.9
%12.6
%9.4
sıra
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Yeni
ürün
%10.8
%22.0
%106.8
%17.2
%14.0
%33.1
%9.1
%5.1
%72.0
%4.6
%40.6
%7.7
%19.6
%10.9
%9.6
%5.3
%1.2
%7.8
%4.4
sıra
Intensive
sıra
10
5
1
7
8
4
12
16
2
17
3
14
6
9
11
15
19
13
18
%198.3
%282.1
%59.3
%174.6
%180.0
%160.0
%141.5
%353.8
%79.1
%242.9
%117.0
%155.1
%104.4
%118.6
%117.0
%154.5
%161.1
%128.4
%195.9
4
2
19
7
6
9
12
1
18
3
16
10
17
14
15
11
8
13
5
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Ancak, ithal ara girdiye olan yüksek
bağımlılık gözden kaçırılmamalı
Milli gelir ile işlenmiş ara girdi ithalatı büyüme oranları karşılaştırması (2002-2006)
Kaynak: COMTRADE, TEPAV Hesaplamaları
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Doğrudan yabancı yatırım
girişleri ile ilgili olarak…
Sayan
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
DYY girişleri rekor seviyede
Türkiye’ye olan DYY girişleri (milyon $), 2000-2006
(Not: Toplam DYY girişleri 1975-2000 döneminde 11 milyar dolar)
25,000
19,919
20,000
15,000
10,029
10,000
5,000
3,352
2,885
1,133
982
1,752
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Kaynak : Hazine
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Yabancı yatırımcılar en çok
hizmetler sektörüne rağbet ediyor
Türkiye’ye gelen DYY’lerin sektörel dağılımı, 2006
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
Em lak.ılık,
kiralam a vd
Diğer sosyal
kişisel hiz.
Elektirk, gaz ve
su
Madencilik
İnşaat
Sağlık ve
sosyal hiz.
Toptan ve
perakende tic.
İm alat san.
Taşım acılık,
depolam a ve
telekom .
Finansal hiz.
Kaynak: Hazine
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
Türkiye’deki yatırım ortamı birçok
komşu ülkede olduğundan daha iyi
Bölge Ülkeleri için DYY Potansiyeli Endeks Değeri, (2003-2005)
0.4
0.35
0.3
0.25
0.2
0.15
0.1
0.05
us
ya
R
Tu
nu
s
ze
rb
ay
ca
n
B
ul
ga
ris
ta
n
K
az
ak
is
ta
n
U
kr
ay
na
Yu
na
ni
st
an
A
Tü
rk
iy
e
e
rn
av
ut
lu
k
R
om
an
ya
A
Fa
s
Su
riy
Ye
m
en
G
ür
ci
st
an
B
Pa
ki
st
a
n
an
gl
ad
eş
Ö
zb
ek
is
ta
n
Ta
ci
ki
st
an
K
ırg
ız
is
ta
n
0
Kaynak: UNCTAD WIR 2007
Türkiye’nin dış ticaret ve yatırım bağlantıları: Güçlü yönler
Sayan
… ancak diğer yükselen ekonomilere kıyasla
daha alınması gereken hayli mesafe var
Seçilmiş Ülkeler için DYY Potansiyeli Endeks Değeri, (2003-2005)
0.4
0.35
0.3
0.25
0.2
0.15
0.1
0.05
or
e
K
İs
ra
il
in
Ç
M
al
ez
ya
ya
M
ac
ar
is
ta
n
Ç
ek
C
um
.
Po
lo
n
Şi
li
M
ek
si
ka
bn
an
Lü
d
Ta
yl
an
in
rja
nt
A
rk
iy
e
Tü
re
zi
ly
a
B
M
ıs
ır
in
d
is
ta
n
Fa
s
H
En
d
on
ez
ya
0
Kaynak: UNCTAD WIR 2007