Bölümler ve Yazarları
advertisement
Bölümler ve Yazarları Bölüm 1: İLETİŞİME GİRİŞ: TEMEL KAVRAMLAR VE SÜREÇLER Prof. Dr. Alim Kaya Doğu Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 2: İLETİŞİM BECERİLERİNE GENEL BİR BAKIŞ Doç. Dr. Fulya Yüksel-Şahin Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 3: KİŞİLERARASI İLİŞKİLERİN BAŞLANGICI VE GELİŞİMİ Doç. Dr. Diğdem M. Siyez Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 4: KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİMDE DİNLEME Yrd. Doç. Dr. Zeynep Cihangir-Çankaya Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 5: KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİMDE EMPATİ Doç. Dr. Necla Acun-Kapıkıran Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 6: KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİMDE KENDİNİ AÇMA Yrd. Doç. Dr. Bünyamin Çetinkaya Giresun Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 7: KİŞİLERARASI İLİŞKİLERDE SÖZSÜZ İLETİŞİM Doç. Dr. Flikmet Yazıcı Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı İÇİNDEKİLER ...v Ön S ö z................................. ,.vii Bölümler ve Yazarlar.... İçindekiler.......................... b ö lü m 1 İUOİŞlMEGm^TE^UKAVRAMUBVESUREÇU i ........3 Giriş......................................................................... ........3 iletişim N edir?...................................................... ........4 iletişim Kavram ının Kökenleri..................... ........6 iletişimin T a n ım ı.......................................... ........ 6 iletişimin Öğeleri ve S ü re çleri........................... .........8 iletişimin Ö ğeleri........................................ ........11 İletişimin S ü re çle ri.................................... ........12 iletişim Sürecinin işle yişi.......................... .........12 İletişimin İşlevleri.............................................. .........13 İletişimin Bireysel-Psikolojik işlevleri..... ..........14 İletişimin Toplumsal işlevleri.................. ......... 22 İletişimin S ın ıfla n d ırılm a sı............................ ..........22 İletişim Biçim leri............................................... ...........24 Kişilerarası iletişimi Etkileyen Faktörler...... .27 İletişim M odelleri............................................ .......28 Ö zet................................................................... Kaynaklar.................................................................... BÖLÜM 2 İLETİŞİM BECERİLERİNE GENEL BİR BAKIŞ Giriş........................................................................... iletişim Becerisinin Tanımı........................... Saygı D uym ak........................................... Empatik Anlayışla Yaklaşabilmek ... Etkin Dinlem ek........................................ Somut Ko nu şm ak................................. Uygun Bir Biçimde Kendini Açm a. "Ben Dili" ile Konuşmak.. ____ a" Becerisine Sahip Olmak.. "Tam ve Tek Mesaj, Yollama" Becerisine Göstermek Ben Dili'ni Kullanarak, «Empatik Güvengenlik» Davranışını u . . . Saygıyı Temel Alarak Saydam Davranmak ve Maske Takmamak. ......32 ...... 32 .......33 .......35 ........37 ........40 .........40 .........42 .........44 ..........45 .......... 47 Bölüm 8: KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİMDE GÜVENGENLİK Doç. Dr. Aslı Uz-Baş Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 9: KİŞİLERARASI İLİŞKİLERDE ÇATIŞMA VE ÇATIŞMA ÇÖZME Doç. Dr. Nermin ÖNER-KORUKLU Adnan Menderes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 10: KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİMDE DUYGUSAL ZEKÂ Yrd. Doç. Dr. Aslı TAYLI Muğla Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 11: AİLE İÇİ İLİŞKİLER VE İLETİŞİM Yrd. Doç. Dr. Selahattin AVŞAROĞLU Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Bölüm 12: OKULDA KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİM Doç. Dr. Hülya ŞAHİN BALTACI Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 13: TEMEL PSİKOLOJİK DANIŞMA BECERİLERİ Doç. Dr. Özlem KARAIRMAK Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı Bölüm 14: İLETİŞİM SÜRECİNDE KONUŞMA BECERİSİ Doç. Dr. Ilhan ERDEM İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü BÖLÜM 4 KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİMDE DİNLEME iletişim Sürecinde Dinleme Becerisi..............................................................................................................................94 Dinlemede Sözsüz Davranışlar.........................................................................................................................................95 Dinleme Türleri ve Ö zellikleri............................................................................................................................................ 96 Etkili Dinleme Türleri..............................................................................................................................................................98 Edilgin Dinleme......................................................................................................................................................................... 98 Etkin Dinlem e.............................................................................................................................................................................99 Etkin Dinlemenin Yararları................................................................................................................................................100 Etkin Dinleme T e kn ikleri..................................................................................................................................................100 Etkisiz Dinleme Türleri....................................................................................................................................................... 102 Yetersiz Dinlem e...................................................................................................................................................102 Kalıplanmış Dinlem e..........................................................................................................................................103 Yüzeysel Dinlem e.................................................................................................................................................103 Görünüşte Dinlem e............................................................................................................................................ 104 Seçerek Dinlem e...................................................................................................................................................104 Duyguya Saplanmış D inlem e.......................................................................................................................104 Savunucu D inlem e............................................................................................................................................. 104 Tuzak Kurucu D inlem e......................................................................................................................................104 iletişim E n g e lle ri..................................................................................................................................................105 Ö zet.............................................................................................................................................................................................. 106 Kaynaklar................................................................................................................................................................................... 107 BÖLÜM 5 KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİMDE EMPATİ Giriş, 110 Empati ve İlişkili Bazı Kavramlar 110 Em pati...................................... 111 Perspektif Alm a...................... 113 Benmerkezcilik....................... 115 Hayali Katılım.......................... 117 Kişisel G e rilim ......................... 118 Empati Sempati İlişkisi......... 119 Empatinin Gelişimi 120 Empatik D inlem e....... 123 Soru S o rm a .......... 123 Açıkça ifade Etme 124 D esteklem e......... 124 Y o ru m lam a.......... 124 li- îr v r lû l/ ilc ı»- Sözel Olmayan Davranışlar ve Sözel Olmayan Davranışlarla Sözel Davranışların Uyumlu Olması..................................................................................................................... 49 Özet ve Öneriler......................................................................................................................................................................53 Kaynaklar....................................................................................................................................................................................55 BÖLÜM 3 KİŞİLERARASI İLİŞKİLERİN BAŞLANGICI VE GELİŞİM İ Kişilerarası İlişkilerin Tanımlanması............................................................................................................................... 62 Kişilerarası iletişim................................................................................................................................................................. 62 iletişim Nasıl Kişilerarası Olur?................................................................................................................................. 62 Kişilerarası iletişimi Etkileyen Temel Faktörler............................................................................................... 63 Kişilerarası iletişimde Kişisel Özelliklerin Rolü................................................................................................ 63 Kişilerarası iletişimde Algının Rolü....................................................................................................................... 65 Kişilerarası iletişimde Duyguların Rolü................................................................................................................ 66 Kişilerarası iletişimde Kültürün Rolü.................................................................................................................... 67 Kişilerarası iletişimde Fiziksel Çevrenin Rolü............................................................................................................68 Kişilerarası ilişkiler................................................................................................................................................................. 68 Kişilerarası ilişki Tarzı Nasıl Gelişir?.........................................................................................................................68 Kişilerarası ilişkilerin Avantajları ve Dezavantaları........................................................................................ 68 Kişilerarası ilişkilerin Avantajları............................................................................................................................. 68 Kişilerarası ilişkilerin Dezavantajları..................................................................................................................... 69 Kişilerarası ilişkilerin Başlaması: ilk İzlenimler................................................................................................. 71 Kişilerarası ilişkilerin Aşam aları..............................................................................................................................72 Kişilerarası ilişki Tipleri......................................................................................................................................................... 75 Arkadaşlık ilişkileri........................................................................................................................................................ 75 Romantik ilişkiler............................................................................................................................................................ 76 Sternberg'in Üçgen Sevgi Kuramı ve Aşk Öyküleri Görüşü...................................................................... 76 Lee'nin Aşk Biçimleri Kuramı.................................................................................................................................... 78 Bağlanma Tarzı ve Romantik ilişkiler.................................................................................................................... 82 Aile İlişkileri................................................................................................... 83 Kişilerarası ilişkiler: Kuramsal Yaklaşımlar ve Modeller........................................................................................84 Thibaut ve Kelley'nin Değiş Tokuş Kuram ı....................................................................................................... 84 Harry Stuck Sullivan ve Kişilerarası ilişkiler....................................................................................................... 86 Eric Berne veTransaksiyonel Analiz...................................................................................................................... 86 Paralel (Tamamlayıcı) iletişimler.............................................................................................................................87 Çapraz iletişimler........................................................................................................................................................... 88 Gizli İletişimler..................................................................................................................................................................89 Özet...............................................................................................................................................................................................89 Alıştırma—1................................................................................................................................................................................. 90 Alıştırma 2 .................................................................................................................................................................................. 90 Kaynaklar.................................................................................................................................................................................... 91 Ses Tonu ............................................................................................................................................................................167 Jestler El ve Kol Hareketleri.....................................................................................................................................167 iletişim Ortamı ve Kişilerarası Mesafe........................................................................................................................ 169 Sözel Olmayan iletişim ve Akademik Başarı..........................................................................................................170 Öğretmenlerin Beden D ili................................................................................................................................................171 Ö zet...............................................................................................................................................................................................171 Kaynaklar....................................................................................................................................................................................172 BÖLÜM 8 KİŞİLER A R A SI İLİŞ K İLER VE İLETİŞİM D E GÜVEN GEN LİK Giriş................................................................................................................................................................................................174 Güvengenlik Kavramının Tem elleri.............................................................................................................................175 Güvengenlik Nedir?............................................................................................................................................................. 176 Güvengen, Boyun Eğici ve Saldırgan Davranışlar...............................................................................................177 Saldırgan Davranış........................................................................................................................................................177 Boyun Eğici Davranış.................................................................................................................................................. 178 Güvengen Davranış............................................................................................................................................................. 178 Güvengen Davranışların Sınıflandırılm ası.............................................................................................................. 179 Güvengen, Boyun Eğici ve Saldırgan Davranışın Sözsüz Bileşenleri........................................................181 Güvengen Olmanın Önündeki Engeller...................................................................................................................182 Güvengenlik Eğitim i............................................................................................................................................................ 184 Güvengen Davranışların Geliştirilmesine YönelikTeknikler..........................................................................185 Güvengenlik Eğitimine Kimler Gereksinim Duyar?....................................................................................188 Güvengenlik Eğitiminin Etkililiği......................................................................................................................... 189 Güvengenlik Eğitiminin Eğitim Ortamlarındaki Yeri................................................................................ 191 Ö zet...............................................................................................................................................................................................191 Alıştırmalar................................................................................................................................................................................ 191 Kaynaklar....................................................................................................................................................................................192 Ek: 1 ...............................................................................................................................................................................................194 BÖLÜM 9 K İŞİLER A R A SI İLİŞK İLER D E ÇATIŞMA VE ÇATIŞMA ÇÖZME Çatışma N edir?....................................................................................................................................................................... 196 Çatışma Çözme N edir?.......................................................................................................................................................200 Okulda Çatışma Ç ö z m e ............................................................................................................................................206 Çatışma Çözme Süreci................................................................................................................................................ 208 i i o l/i lo r Yapıcı E le ş tiri ................................................................................................................................................................ ^ EmpatikTepki Örnekleri............................................................................................................................1 2 6 Kaynaklar...................................................................................................................................................... 13 ° BÖLÜM 6 KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİMDE KENDİNİ AÇMA Kendini Açma Nedir?........................................................................................................................................................ 136 Kendini Açma Türleri ve Niteliği.................................................................................................................................. ^ 7 Kendini Açma Türleri................................................................................................................................................. 1 Kendini Açmanın "Geçmiş"Türü..................................................................................................................1 Kendini Açmanın "Hlkâye"Türü...................................................................................................................138 Kendini Açmanın Niteliği................................................................................................................................139 Gelişigüzel Kendini Açma............................................................................................................................... 139 Teşhircilik....................................................................................................................................... 139 Uygun Kendini Açm a....................................................................................................................................... 140 Kendini Açmanın Riskli Olduğu Durum lar.............................................................................................................141 Kendini Açmanın Karşılıklılığı....................................................................................................................................... 142 Psikolojik Danışma Sürecinde Psikolojik Danışmanın Kendini Açm ası..................................................142 Kendini Açmada Kişiye Görelilik..................................................................................................................................143 Kendini Açma Kuramları................................................................................................................................................. 145 Sosyal Nüfuz Kuramı.................................................................................................................................................145 Joharry Penceresi........................................................................................................................................................146 Kendini Açmanın işlevleri...............................................................................................................................................149 Kişi Kendini Neden Açmalıdır?..................................................................................................................................... 150 Hazine.......................................................................................................................................................................................152 Kendini Açma Yolları......................................................................................................................................................... 153 Özet...........................................................................................................................................................................................154 Kaynaklar..................................................................................................................................................... 155 BÖLÜM 7 KİŞİLERARASI İLİŞKİLERDE SÖZSÜZ İLETİŞİM Giriş............................................................................................................................................................................................158 Sözsüz iletişimin Sözlü iletişimden Farkı ve Önem i..........................................................................................158 Sözel Olmayan iletişim ve Kişilerarası Duyarlılık................................................................................................ 159 Kültür ve Beden Dili...........................................................................................................................................................160 Sözsüz iletişimin Unsurları............................................................................................................................................. 161 Beden D u ru şu ............................................................................................................................................................. 162 Yüz ifadeleri ve Göz Teması................................................................................................................................... 163 Dokunma........................................................................................................................................................................ 164 G iysiler.............................................................................................................................................................................165 K ' ic ilo r A r a c ı C ) -U Iİ ilo H c in - . Ailede Anne-Baba-Çocuk ve iletişim i........................................................................................................................ 254 Anne-Çocuk İlişkisi...................................................................................................................................................... 254 Anne-Çocuk ve Bağlanma...............................................................................................................................255 Bağlanmanın Sınıflandırılması......................................................................................................................256 Baba-Çocuk İlişkisi....................................................................................................................................................... 259 Baba-Çocuk ve Bağlanm a...............................................................................................................................261 Eşler Arası iletişim .........................................................................................................................................................262 Anne-Baba Tutumları ve Çocuk.....................................................................................................................................263 Baskıcı ve Otoriter Tutum .........................................................................................................................................264 Gevşek Tutum (Çocuk Merkezci Aile)................................................................................................................ 265 Dengesiz ve Kararsız Tutum ................................................................................................................................... 265 Koruyucu Tutum ............................................................................................................................................................266 İlgisiz ve KayıtsızTutum ............................................................................................................................................ 267 Güven Verici ve Dem okratikTutum ....................................................................................................................267 Aile içi ilişkilerde Benlik Saygısı.....................................................................................................................................268 Ö zet...............................................................................................................................................................................................269 Kaynaklar....................................................................................................................................................................................270 BÖLÜM 12 OKULDA K İŞİLER A R A SI İLİŞ K İLER V E İLETİŞİM Giriş................................................................................................................................................................................................274 Öğretmen-Öğrenci iletişim i............................................................................................................................................ 274 Sınıfta Etkin Dinlem e.................................................................................................................................................. 275 Öğretmenin iletişim D ili........................................................................................................................................... 276 Sınıfta iletişim Engelleri.............................................................................................................................................277 Öğretmen-Öğrenci iletişiminde Sözsüz Mesajlar.......................................................................................278 Öğretmen-Öğrenci iletişimde Öğretmenlere Öneriler....................................................................................280 Öğrenci-Öğrenci iletişim i.................................................................................................................................................282 Çocuklarla iletişim .................................................................................................................................................................284 Ergenlerle iletişim..................................................................................................................................................................288 Sınıf Ortamı ve Öğretmenle ilişkiler............................................................................................................................289 Veli-Öğretmen iletişim i......................................................................................................................................................291 Ö zet...............................................................................................................................................................................................292 Kaynaklar....................................................................................................................................................................................293 Çatışma Çözme Yöntemleri................................................................................................................................... 210 Hakem Kararı-Üçüncü Kişinin Karar Vermesi (Arbitration Adjudication)......................................210 Pazarlık (Negotiation)...............................................................................................................................................210 Arabuluculuk (Mediation)...................................................................................................................................... 210 Etkili Bir Arabulucunun Özellikleri..................................................................................................................... 212 Arabuluculuk Sürecinde Kullanılan Çatışma Çözme ve iletişim Becerileri...................................212 Çatışma Çözme ve Arabuluculuk Sürecinde Etkin Dinlem e....................................................... 213 Çatışma Çözme ve Arabuluculuk Sürecinde Em pati....................................................................... 215 Çatışma Çözme ve Arabuluculuk Sürecinde iletişimin D ili..........................................................215 Arabuluculuk Programının Eğitimde Uygulanması......................................................................... 215 Özet...........................................................................................................................................................................................218 Kaynaklar................................................................................................................................................................................ 219 BÖLÜM 10 KİŞİLERARASI İLİŞKİLER VE İLETİŞİM DE DUYGUSAL ZEKÂ Giriş............................................................................................................................................................................................ 222 Duygu.......................................................................................................................................................................................224 Duyguların Oluşumu................................................................................................................................................ 225 Duyguların işlevleri .................................................................................................................................................. 227 Duyguların Sınıflandırılması.................................................................................................................................. 228 Duygusal Zekâ..................................................................................................................................................................... 230 Duygusal Zekâ Modelleri........................................................................................................................................232 A. Kişisel Yeterlilikler..........................................................................................................................................234 B. Sosyal Yeterlilikler..........................................................................................................................................235 Duygusal Okuryazarlık............................................................................................................................................. 236 Duygusal Zekâ Kuramına Yönelik Eleştiriler..................................................................................................239 Duygusal Zekânın iletişim Açısından Doğurguları................................................................................... 240 Özet........................................................................................................................................................................................... 245 Kaynaklar.................................................................................................................................................................................246 BÖLÜM 11 AİLE İÇİ İLİŞKİLER VE İLETİŞİM Ailenin Tanımı, işlevleri ve Aile Tipleri...................................................................................................................... 250 Ailenin Tanımı................................................................................................................................................................250 Ailenin işlevleri............................................................................................................................................................. 251 AileTipleri....................................................................................................................................................................... 252 U 'i c î l o r ' A ı - a c ı C f l / i li İ l o + i c i r r » BÖLÜM 13 TEMEL PSİKOLOJİK DANIŞMA BECERİLERİ Temel Psikolojik Danışma Becerileri................................................... ......................................296 Gözlem Becerileri............................................................... ................... 300 Cesaretlendirme, Açımlama ve Özetleme............................................................................................ 302 Duygu Yansıtma.......................................................................... ................... 306 Danışanın İhtiyaçlarını Karşılamak için Becerileri Seçme ve Yapılandırm a....................................310 Beş Aşamalı Görüşme: Dinleme Becerileri ile Görüşme Yapılandırm a.....................................3 ^3 Yüzleştirme................................................. 316 Boşlukları Belirleme............................................... .......... 316 Kaynaklar.................................................... 322 BÖLÜM 14 İLETİŞİM SÜRECİNDE KONUŞMA BECERİSİ ^ iletişim Sürecinde Konuşma Becerisi.............................................................................................................. 326 Konuşma..................................................................................................................................................... ^27 Diksiyon............................................................................................................................................................ ^28 Boğumlama.......................................................................................................................................................... 3^0 Tonlama................................................................................................................................................................... Tonlama Alıştırmaları......................................................................................................................................... 332 333 334 Durak......................................................................................................................................................................... Doğru ve Etkili Bir Konuşmanın Özellikleri............................................................. ....................................... 335 33^ Vurgu........................................................................................................................................................................... Etiketlemelerden Sakınmak............................................................................................................................ GözTeması Kurmak...................... Açıklık.................................................. Konuşmada Zamir Dili................ Amaca Uygunluk........................... Hedef Kitleye Uygunluk............. Dikkati Toplayabilirlik................ Hoşa Giderlik.................................. Konuşma ikna Edici Olmalıdır Kaynaklar................................................. xiv Kişiler Arası Etkili iletişim
