ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 3 330 Педагогика

Педагогика илимдери
УДК 372.8
TÜRK MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI’NIN; ÖRGÜN VE YAYGIN
EĞİTİM KURUMLARINA YÖNELİK HAZIRLANAN DERS
KİTAPLARINI İNCELEME KRİTERLERİ
Orhan Elbay
Uluslararası Atatürk Alatoo Üniversitesi
Pedagoji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi
Özet
Bu araştırmanın amacı Türk Milli Eğitim Bakanlığına bağlı örgün ve yaygın eğitim
kurumlarında okutulacak ders kitaplarının incelenmesinde, değerlendirmeye esas olacak
kriterleri belirlemektir. Yazar amaç ve hedeflerini tanımlamış ve pedagojik bir model
oluşturmuştur.
Anahtar kelimeler: Ders Kitabı, Kitap İnceleme, Kitap İnceleme Kriterleri.
THE ANALYSIS CRITERIA OF COURSE BOOKS AIMED FOR FORMAL
AND INFORMAL EDUCATION INSTITUTIONS UNDER MINISTRY
OF NATIONAL EDUCATION OF REPUBLIC OF TURKEY
Abstract
The purpose of the research is to identify the basic criteria for assessment in research of
course books that are used in formal and informal education institutions under the Ministry of
National Education of the Republic of Turkey. The writer has defined the aims and goals, and
formed the pedagogical model.
Key words: Course books, analysis of book, book analyzing criteria.
ТҮРКИЯНЫН БИЛИМ БЕРҮҮ МИНИСТРЛИГИНИН ФОРМАЛДУУ
ЖАНА ФОРМАЛДЫК ЭМЕС БИЛИМ БЕРҮҮ МЕКЕМЕЛЕРИНЕ ЖАРАША
ДАЯРДАЛГАН ОКУУ КИТЕПТЕРИН АНАЛИЗДӨӨНҮН КРИТЕРИЙЛЕРИ
Кыскача мазмуну
Бул изилдөө ишинин максаты – Түркиянын Билим берүү министрлигине караштуу
формалдуу жана формалдуу эмес билим берүү мекемелеринде окутула турган окуу китептерин анализдөөдө негиз боло турган критерийлерди белгилөө. Автор максат жана
милдеттерин белгилеген жана педагогикалык модель түзгөн.
Ачкыч сөздөр: окуу китеби, китепти анализдөө, китепти анализдөөнүн критерийлери.
330
ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 3
Orhan Elbay
КРИТЕРИИ ИЗУЧЕНИЯ УЧЕБНЫХ КНИГ, ПОДГОТОВЛЕННЫХ
ДЛЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ ФОРМАЛЬНОГО
И НЕФОРМАЛЬНОГО ОБУЧЕНИЯ МИНИСТЕРСТВОМ
ОБРАЗОВАНИЯ ТУРЦИИ
Аннотация
Цель данного исследования определение критериев оценки в изучении учебных
книг, преподаваемых в образовательных учреждениях формального и неформального
обучения при министерстве образования Турции. автор определил цель и задачи, а также создал педагогическую модель.
Ключевые слова: учебные книги, изучение книг, критерии изучения книг.
Giriş
Tüm teknolojik gelişmelere rağmen
okullarda öğrenciler için temel bilgi kaynağını kitaplar oluşturmaktadır. Ders kitapları,
hem öğrencilere hem de öğretmenlere büyük yararlar sağlayan eğitim-öğretim materyallerinin başında gelmektedir. Eğitim-öğretim alanında bir çok şey değişse de ders
kitapları önemini korumaktadır. Dolayısıyla
ders kitaplarının değerlendirilebilmesi ve
doğru kitap seçimi eğitim-öğretim açısından
büyük önem taşımaktadır.
Problem
Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları
Yönetmeliği’nde ders kitabını; “her tür ve
derecedeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında kullanılacak olan, konuları öğretim
programları doğrultusunda hazırlanmış, öğrenim amacı ile kullanılan basılı eser” olarak tanımlamaktadır (Millî Eğitim Bakanlığı, 1995). Oğuzkan (1974) ise; “ders kitabı,
belli bir dersin (matematik, Türkçe, Fizik
vb.) öğretimi için, belli bir düzeydeki (ilköğretim 1, lise 1 gibi) öğrencilere yönelik
olarak yazılan, içeriği yetişeklere (öğretim
programlarına) uygun, incelemesi yapılmış
ve onaylanmış temel kaynaktır” demektedir.
Ülkemizde ders kitapları konusu geçmişten günümüze sürekli olarak güncelliğini korumuştur. Ders kitapları nasıl olmalıdır? Öğretimde yeri ve önemi nedir? Nasıl
seçilmelidir? gibi sorular Millî Eğitim Şû-
ralarında, parti ve hükümet programlarında,
kalkınma planlarında ele alınmış ve bu konuda çeşitli yönetmelikler çıkarılmıştır (Kılıç, 2005: 38).
Amaç
Çalışmadaki temel amaç; Türk Milli
Eğitim Bakanlığına bağlı örgün ve yaygın
eğitim kurumlarında okutulacak ders kitaplarının incelenmesinde, değerlendirmeye
esas olacak kriterleri belirlemektir.
Yöntem
Bu araştırmada, tarama modeli kullanılmıştır. Bu araştırmada, Millî Eğitim
Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliğinin 19’uncu maddesi (4)
’üncü fıkrasında yer alan Millî Eğitim
Bakanlığına bağlı örgün ve yaygın eğitim
kurumlarında okutulacak ders kitabının
incelenmesinde, değerlendirilmeye esas
olacak kriterler esas alınmıştır. Bu kriterler
belirtilmiş, açıklamalar yapılmış ve gerekli
öneriler sunulmuştur.
Taslak Ders Kitaplarının İncelenmesinde, Değerlendirmeye Esas Olacak Kriterler:
Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları
ve Eğitim Araçları Yönetmeliğinin 19’uncu
maddesi (4) ’üncü fıkrasında yer alan Millî
Eğitim Bakanlığına bağlı örgün ve yaygın
eğitim kurumlarında okutulacak ders kitabının incelenmesinde, değerlendirilmeye esas
olacak kriterler ile bunlara ait açıklamalar
aşağıdadır.
ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 3
331
Педагогика илимдери
Taslak ders kitaplarının incelenmesi ve
değerlendirilmesinde;
a. İçeriğin Anayasa ve kanunlara uygunluğu,
b. İçeriğin bilimsel olarak yeterliliği,
c. İçeriğin eğitim ve öğretim programının kazanımlarını gerçekleştirme yeterliliği,
ç. Görsel tasarımın ve içerik tasarımının,
öğrenmeyi destekleyecek nitelikte olması ve
öğrencilerin gelişim özelliklerine uygunluğu, olmak üzere dört kriter kullanılır.
Z-kitaplarda yukarıda ifade edilen kriterlere ek olarak zenginleştirilmiş içeriklerin,
kazanımlara uygun ve bunları gerçekleştirme yeterliliğini destekleyici nitelikte olması
kriteri de kullanılır.
A. İçeriğin Anayasa ve Kanunlara
Uygunluğu
Taslak ders kitabı 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununun 2’inci maddesinde
ifade edilen Türk Millî Eğitiminin genel
amaçları ile Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri esas alınarak hazırlanır.
Taslak ders kitabında Anayasa, kanunlar
ve ilgili diğer mevzuata aykırılık olamaz.
Taslak ders kitapları Anayasada ve Millî
Eğitim Temel Kanununda açıkça hükme
bağlanmış eşitlik ilkesini gözeterek, temel
insan hak ve özgürlüklerini destekleyen ve
her türlü ayrımcılığı reddeden bir yaklaşımla hazırlanır. Konuların işlenişinde ya da örneklerde insanların ve olayların sunulmasında toplumsal eşitlik ilkesi gözetilir. İçerikte
ve görsel ögelerde bireylerin hak ve özgürlüklerini ihlal edecek unsurlar bulunmaz.
İnsan haklarına aykırı, ayrımcılık ve önyargı
niteliği taşıyan ifadeler kullanılmaz.
B. İçeriğin Bilimsel Olarak Yeterliliği
Taslak ders kitaplarının içeriğinde genel geçer, kabul görmüş ve güncel bilimsel
bilgi, teori, teknik, yöntem, terim, birim ve
semboller kullanılır. İçerik, bilimsel olarak geçerliliği ve güvenilirliği kabul edilen
kaynaklara dayandırılır. Bilimsel olarak
geçerliliği ve güvenilirliği konusunda kanıt
olmayan ve kaynağı bilinmeyen içeriklere
yer verilmez. Bilimsel bilgi dışında görüş
veya kanaat niteliğinde olan bilgilerin hangi
332
kaynağa ya da kişiye ait görüş veya kanaat
olduğu açıkça belirtilir. İçeriğin alıntıya da
atıf yoluyla kullanılmasında kaynakların güvenilirlik, önem ve önceliklerinin değerlendirilmesinde evrensel olarak geçerli bilimsel
standartlar esas alınır. Bilimsel olarak hatalı
ve yanlış bilgi kullanılamaz. Kaynak göstermeden alıntı yapılamaz. Alıntı ve atıflar telif
hakları kurallarına uygun olarak yapılır.
C. İçeriğin Eğitim ve Öğretim
Programının Kazanımlarını
Gerçekleştirme Yeterliliği
Taslak ders kitabında güncel yazım kurallarına uyulur. Kullanılan dil ve anlatım
öğrencilerin gelişim düzeyine uygun, açık
ve anlaşılır olmalıdır. Taslak ders kitabının
yazım ve imla hataları ile anlatım bozukluklarından arındırılmış olması esastır. İçerik,
öğrencinin bir yetişkinin yardımı olmadan
da okuyarak anlayabileceği ve öğrenebileceği ayrıntı ve yapıda sunulur.
Taslak ders kitabı ilgili eğitim öğretim
programının tüm kazanımlarını eksiksiz olarak kapsar. Hangi içeriğin, hangi kazanımı
karşıladığı uygun bir ifade ile belirtilir. Dersin özelliğine göre ünite, bölüm, tema veya
konular arasında mantıksal bir sıra ve hacim
bakımından programa uygun bir denge oluşturulur. Kazanımın gerçekleşmesi için gereken içerik sistematik bir yapı, anlaşılır dil ve
ayrıntıda sunulur.
D. Görsel Tasarımın ve İçerik
Tasarımının, Öğrenmeyi
Destekleyecek Nitelikte Olması ve
Öğrencilerin Gelişim Özelliklerine
Uygunluğu
Taslak ders kitabında kullanılan fotoğraf, resim, tablo, grafik, diyagram ve benzeri görsel ögeler özgün, tasarım ve renk
seçimlerinin estetik değeri yüksek olmalıdır.
Bu ögeler öğrencinin gelişim düzeyine uygun ve öğrenmeyi destekleyici nitelikte tasarlanır.
Metinler yaşa uygun yazı tipi ve puntoda
verilir. Taslak ders kitabında sayfa düzeni ve
görsel tasarım öğrencilerin dikkat ve ilgisini
uygun yerlere çeken ve estetik değeri yüksek bir biçimde yapılır.
ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 3
Orhan Elbay
E. Zenginleştirilmiş İçeriklerin
Kazanımları Desteklemesi ve
Kazanımlara Uygunluğu
Z-kitaplar, ders kitaplarının niteliklerine
ek olarak; zenginleştirilmiş içeriklerin kazanımlara uygunluğu ve kazanımları destekleyip desteklemediği ve öğrenci seviyesine
uygun olup olmadığına göre değerlendirilir.
Z-kitaplarda sesli içeriklerde ses net ve
anlaşılır olmalıdır. Zenginleştirme içeriklerinde yer alan ses, grafik, video, animasyon,
benzetim, etkileşimli oyun gibi unsurlarda
süre, kazanımın gerektirdiği etkinlik veya
işlenişe uygun biçimde sınırlandırılır. Bu
içeriklerde, elektronik materyallere atıf veya
telif hakları ile ilgili bilgilendirme zorunlulukları dışında reklam amaçlı ögeler kullanılamaz.
Sonuç Ve Öneriler
Teknolojik gelişmelere rağmen okullarda öğrenciler için temel bilgi kaynağını
kitaplar oluşturmaktadır. Dolayısıyla ders
kitaplarının değerlendirilebilmesi ve doğru
kitap seçimi eğitim-öğretim açısından büyük önem taşımaktadır. Okullarda eğitim ve
öğretim faaliyetlerinin en önemli materyallerinden olan ders kitaplarının doğru kriter-
lere göre titizlikle hazırlanması son derece
önemlidir.
Ders kitapları, ülkelerin vazgeçilemez
bilgi kaynaklarıdır. Bu nedenle, ders kitaplarının incelenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda daha kaliteli kitaplara doğru bir yönelim sağlanmalıdır. Bu bağlamda Millî Eğitim
Bakanlığı tarafından geliştirilen, örgün ve
yaygın eğitim kurumlarında okutulacak “Taslak Ders Kitaplarının İncelenmesinde, Değerlendirmeye Esas Olacak Kriterler’’ ilgili ders
kitaplarının daha iyi incelenmesini ve değerlendirilmesini sağlayacak ve daha kaliteli kitapların yazılmasına katkıda bulunacaktır.
1.
2.
3.
4.
KAYNAKÇA:
Kılıç, D. (2005).Ders kitabının öğretimdeki yeri. (Ed: Ö.Demirel ve K. Kıroğlu)
Konu alanı ders kitabı incelemesi Ankara: Pegem A Yayınları sf. 37-53.
Millî Eğitim Bakanlığı. (1995). Ders Kitapları Yönetmeliği. Ankara.
Oğuzkan, A. F. (1974). Eğitim terimleri
sözlüğü. Ankara: İnkılap Yayınları.
Tebliğler Dergisi (03/2000) MEB Eğitim
Araçları İnceleme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik.
ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2016. № 3
333