Atriyal Fibrilasyon Yaşlıların Enstrümental Günlük

Atriyal Fibrilasyon Yaşlıların Enstrümental
Günlük Yaşam Aktivitelerini
Olumsuz Etkiliyor
Dr. Bünyamin YAVUZ*, Dr. Burcu Balam YAVUZ**, Dr. Cihan FİDAN***
*Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kardiyoloji, Ankara Türkiye
**Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Geriatri, Ankara Türkiye
***Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Aile Hekimliği, Ankara, Türkiye
ÖZET
Giriş ve Amaç: Yaşlılarda atrial fibrilasyon (AF) sık görülmesi ve tromboembolik olaylara yol açması
nedeniyle önemli bir ritim bozukluğudur. AF’nin yaşam kalitesini bozduğu, yaşlılarda fiziksel olduğu kadar
olumsuz mental sonuçlarla da ilişkili olduğu belirtilmektedir. Bu çalışmanın amacı AF’un yaşlıların günlük
yaşam aktivitelerini etkileyip etkilemediğinin incelenmesidir.
Metod: 120 hasta çalışmaya alındı. AF’si olan ve normal sinüs ritminde olan hastalar çalışmaya alınarak iki
grup oluşturuldu. Hastaların günlük aktivitelerdeki bağımsızlık derecesinin değerlendirilmesi için Günlük
Yaşam Aktiviteleri (GYA) ve Lawton Brody Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri (EGYA) testleri
uygulandı.
Bulgular: AF’si olan hasta sayısı 59, normal sinüs ritminde olan hasta sayısı 61 idi. AF olan ve olmayan
gruplar arasında GYA puanı fark göstermezken (p=0.22), EGYA puanının AF olan grupta sinüs ritminde
olan gruba göre anlamlı olarak bozuk olduğu tespit edildi (p<0.001). Lineer regresyon analizi AF’un EGYA
puanını yaş, cinsiyet, varfarin kullanımı ve kalp hızından bağımsız olarak etkilediğini gösterdi (p<0.001).
Sonuç: AF’nin yaşlılarda fonksiyonel bağımsızlıkta kısıtlanma ve günlük yaşam aktivitelerini bağımsız
olarak yerine getirmede azalma gibi sonuçlarının olması nedeniyle mutlaka üzerinde durulmalı uygun tanı,
tedavi ve takibi yapılmalıdır.
A NAHTAR K ELİMELER
Kardiyoversiyon, Günlük yaşam aktivitesi, Enstrümental Günlük Yaşam
70
Türk Aritmi, Pacemaker ve Elektrofizyoloji Dergisi
Atrial Fibrillation Impairs Instrumental Daily Life
Activities of Elderly
ABSTRACT
Background and Aim: Atrial fibrillation (AF) is an important dysrhytmia in the elderly as it is frequent at
this age and can lead to thromboembolic events. It has been stated that AF may cause impairment in quality
of life and result in metal consequences as well as physical outcomes in the elderly. The aim of this study is
to examine whether AF affects daily life activities in the elderly.
Method: 120 patients were enrolled in the study. Two groups were formed patients with AF and sinus rhythm.
For assessing daily life activities, Activities of Daily Life Scale (ADL) and Lawton Brody Instrumental
Activities of Daily Life Scale (IADL) were performed.
Results: 59 patients with AF and 61 patients with sinus rhythm were analysed. ADL scores were not different
between the groups of AF and sinus rhythm (p=0.22). IADL scores were significantly impaired in patients
with AF (p<0.001). Results of linear regression analyses revealed that AF effects IADL scores independent
from gender, age, usage of warfarin, and heart rate (p<0.001).
Conclusion: AF may cause functional disability and impairment in daily life activities in the elderly.
Therefore it should be assessed diagnosed and treated appropriately in older adults.
K EYWORDS
Atrial Fibrillation, Daily Life Activity, Instrumental Daily Life Activities
İLETİŞİM ADRESİ
Dr. Bünyamin YAVUZ
Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kardiyoloji, Keçiören, Ankara, Türkiye
GİRİŞ
Atrial fibrilasyon (AF) sıklığı yaşla birlikte
belirgin olarak artar. Çeşitli çalışmalarda 60 yaş
altında %0.5 iken, 65 yaş üzerinde %4.7, 80 yaş
ve üzerinde %6-10 gibi sıklıklar bildirilmiştir
(1-3). Tromboembolik olaylara yol açması, kardiyomiyopati ve hipertansiyon ile ilişkili olması
nedeniyle önemlidir (3,4). Özellikle yaşlı hastaların tromboembolik olaylar açısından daha büyük risk altında olduğu gösterilmiştir (5,6). AF
75 yaş ve üzerinde iskemik inme riskini her yıl
%7 arttırmaktadır (3). Yaşlılardaki iskemik inmelerin %25’inden AF’nin sorumlu olduğu bildirilmiştir (7). AF’de gelişebilecek tromboembolik olaylar ve inme mortaliteye de neden olaCİLT 9, SAYI 2, Haziran 2011
bileceği gibi hastanın yaşam kalitesini de bozmaktadır.
AF olan hastalarda yaşam kalitesinin bozulduğuna dair çeşitli çalışmalar yapılmıştır
(1, 7-9). Özellikle kalp hızı ve varfarin kullanımı ile yaşam kalitesi arasında ilişki bulunmuştur (10,11). Yaşlılarda AF’nin fiziksel sonuçlarının yanında mental sonuçlarının da olduğu depresyon, anksiyete, bilişsel bozuklukla ilişkili olduğu gösterilmiştir (1,7,12). Bu çalışmada da yaşlılardaki durumu incelemek hedeflendi ve AF yaşlıların günlük yaşam aktivitelerini ne derecede etkilediğinin test edilmesi amaçlandı.
Atrial Fibrilasyon Yaşlıların Enstrümental Günlük Yaşam Aktivitelerini Olumsuz Etkiliyor
METOD
Hastalar ve yöntem
Geriatri ve Kardiyoloji polikliniklerine başvuran 120 hasta çalışmaya alındı. Hastaların
hikaye ve fizik muayenelerinin ardından kan
sayımı, lipid profili ve biyokimyasal tetkikleri yapıldı. Demans, depresyon, serebrovasküler
olay sekeli, kalça kırığı, mobilite sorunu olan
hastalar, yardımcı yürüme cihazları kullananlar, kontrol altında olmayan kronik hastalıkları
olan ve bası yarası olan hastalar günlük yaşam
aktiviteleri etkileneceği için çalışma dışı bırakıldı. AF dışında kalp ritim bozukluğu olan ve
pacemaker veya ICD’si olan hastalar da çalışmaya alınmadı.
Hastalara istirahat halinde 12 derivasyonlu
EKG çekildi. Tüm EKG’lerin değerlendirilmesi
sonrası atrial fibrilasyonu olan ve normal sinüs
ritminde olan hastalar çalışmaya dahil edilerek
iki grup oluşturuldu.
Hastaların günlük aktivitelerdeki bağımsızlık derecesinin değerlendirilmesi için Günlük
Yaşam Aktiviteleri ve Lawton Brody Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri testleri uygulandı (13,14). Günlük Yaşam Aktiviteleri testi 0-27 puan arasında puanlandırılmakta olup
yüksek puanlar bağımlılık derecesinin arttığını
göstermektedir. Enstrümental Günlük Yaşam
Aktiviteleri testi ise 0-17 arasında puanlandırılmakta olup yüksek puanlar bağımsızlığın arttığını göstermektedir.
İstatistiksel Analiz
Çalışmanın verileri SPSS 15.0 programına kaydedildi ve ikinci bir çalışmacı tarafından veriler kontrol edildi. Kategorik veriler sayı ve yüzde olarak, normal dağılan sayısal veriler ortalama±SD olarak, normal dağılmayan
veriler ortanca (minimum-maksimum) olarak
verildi. Atrial fibrilasyon ve normal sinüs ritmi
71
grupları arasındaki karşılaştırmalarda kategorik veriler için ki-kare testi, normal dağılan sayısal veriler içi t-testi, normal dağılmayan sayısal veriler için Mann-Whitney U testi kullanıldı. Korelasyon analizi için Spearman testi uygulandı. P<0.005 olması anlamlı olarak kabul
edildi. Verilerin istatistiksel analizi SPSS 15.0
programında yapıldı.
BULGULAR
Değerlendirilen 120 hastanın yaş ortalaması
71.6±5.8 idi ve 72’si (%60) kadındı. Atrial fibrilasyonu olan hasta sayısı 59, normal sinüs ritminde olan hasta sayısı 61 idi. Hastaların gruplara göre genel özellikleri Tablo 1’de gösterilmiştir.
Atrial fibrilasyonu olan ve olmayan gruplar
arasında yaş ve cinsiyet açısından anlamlı bir
fark yoktu. GYA ve EGYA puanları AF olan ve
olmayan gruplar arasında karşılaştırıldığında
GYA puanının iki grup arasında fark göstermediği (sırasıyla 0 (0-7) ve 0 (0-6), p=0.22), EGYA puanının ise AF olan grupta sinüs ritminde
olan gruba göre anlamlı olarak daha bozuk olduğu tespit edildi (sırasıyla 15 (5-17) ve 17 (1017), p<0.001). Kalp hızı ile GYA ve EGYA puTABLO 1
Atrial fibrilasyonu olan ve normal sinüs ritminde olan
hastaların genel özellikleri ve günlük yaşam aktiviteleri.
(AF: atrial fibrilasyon, NSR: normal sinüs ritmi, K/E: kadın/
erkek, GYA: Günlük Yaşam Aktivileri Ölçeği puanı, EGYA:
Enstrumental Günlük Yaşam Aktivileri Ölçeği puanı, AD:
anlamlı değil)
AF
(n=59)
NSR
p
(n=61)
Yaş
71.8±5.5
71.4±6.0
AD
Cinsiyet
(K/E)
38/21
34/27
AD
GYA
0 (0-7)
0 (0-6)
AD
EGYA
15 (5-17)
17 (10-17)
<0.001
CİLT 9, SAYI 2, Haziran 2011
72
Türk Aritmi, Pacemaker ve Elektrofizyoloji Dergisi
anlarının korelasyonları incelendiğinde anlamlı bir ilişki saptanmadı. Atrial fibrilasyonu olan
hastaların 9’u varfarin kullanmaktaydı. Varfarin kullanan ve kullanmayan hastaların GYA
ve EGYA sonuçları arasında bir fark bulunmadı.
Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri
puanı için lineer regresyon analizi yapıldığında atrial fibrilasyonun EGYA puanını yaş, cinsiyet, varfarin kullanımı ve kalp hızından bağımsız olarak etkilediği tespit edildi (Beta:0.45,
t:5.23, %95CI: 1.19-2.64, p<0.001).
TARTIŞMA
Bu çalışmanın sonucunda geriatrik yaş grubunda atrial fibrilasyonun temel günlük yaşam
aktivitelerini etkilemediği, enstrümental günlük yaşam aktivitelerinde istatistiksel olarak
anlamlı bozulmaya neden olduğu tespit edildi. Bu bozukluk kalp hızı, varfarin kullanımı,
yaş ve cinsiyetten bağımsızdı. Yaşlılarda enstrümental günlük yaşam aktivitelerinde aksaklığa yol açabilecek hastalıklara sahip olan yaşlılar çalışmaya alınmamıştır. Çok değişkenli analiz sonucunda da AF ve EGYA puanı arasındaki ilişkinin diğer olası faktörlerden bağımsız olduğu ortaya konmuştur. Dolayısıyla bu çalışmanın sonuçlarına göre AF’nun yaşlılarda enstrümental günlük yaşam aktivitelerini olumsuz
yönde etkilediği sonucuna varılmıştır.
Yaşlılarda AF’un fiziksel sonuçlarının yanında mental sonuçlarının da olduğu depresyon, anksiyete ve bilişsel bozuklukla ilişkili olduğu gösterilmiştir (1,7,12). Bu çalışmada da AF’un yaşlılardaki başka bir olumsuz
sonucu daha ortaya konmuş oldu. Yaşlılarda
AF’un yaşam kalitesi ile ilişkisi çeşitli çalışmalarda incelenmiş ve çelişkili sonuçlar bulunmuştur. Atrial fibrilasyonu olan yaşlılarda
yaşam kalitesinin psikolojik komponentlerinde bozulma olduğu, yaşlıların AF’un fizikselden çok mental sonuçlarından rahatsızlık duyduğu tespit edilmiştir. Başka bir çalışmada ise
AF yaşam kalitesi ve eşlik eden hastalıklarla ilişkisiz bulunmuştur (1,15). Bu çalışmada
tespit edilen EGYA testlerinde bozulma bozulmuş yaşam kalitesinin indirekt bir göstergesi olarak düşünülebilir.
Yaşlıya özel olmayan yaşam kalitesi ile ilgili
çalışmalarda AF’un yaşam kalitesini bozduğu,
özellikle de cinsel, profesyonel ve ev içi aktivitelerde bozulmaya yol açtığı gösterilmiştir (7).
EGYA skalasında da ev içi aktiviteler, seyahat
yeteneği ve mali işlerdeki bağımsızlık gibi faktörler değerlendirilmektedir. Bunlarda bozulmanın tespit edilmiş olması önceki çalışmaların sonuçlarını destekler niteliktedir. Yaşlılarda
bu aktivitelerin AF’dan etkilenip etkilenmediği
daha önce çalışılmamış bir konudur.
TABLO 2
Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri puanıyla etkileşen faktörlerin lineer regresyon analizi sonuçları.
Beta
t
%95CI
p
Yaş
-0.017
-0.19
-0.071; 0.058
0.843
Cinsiyet
-0.16
-1.86
-1.41; 0.04
0.065
Varfarin kullanımı
0.154
1.81
-0.10; 2.30
0.073
Kalp hızı
0.146
1.73
-0.01; 0.08
0.086
Atrial fibrilasyon
Beta:0.45
5.23
1.19; 2.64
<0.001
CİLT 9, SAYI 2, Haziran 2011
Atrial Fibrilasyon Yaşlıların Enstrümental Günlük Yaşam Aktivitelerini Olumsuz Etkiliyor
Atrial fibrilasyonun yaşam kalitesinin etkilediğinin gösterilmiş olmasının yanı sıra AF’un
kontrol altına alınmasının da yaşam kalitesinde düzelme ile birlikte olduğu da gösterilmiştir. Kateter ablasyonu, antiaritmik ilaçların verilmesi, flekainid tedavisi verilmesi veya hız
kontrolü yolu ile yaşam kalitesinde artış olduğu
tespit edilmiştir (16-18)
Atrial fibrilasyon ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin sebebi araştırıldığında çeşitli
farklı çalışmalarda kalp hızının yüksek olması,
serebrovasküler olay öyküsü, varfarin kullanımı gibi faktörlerin yaşam kalitesinin bozulmasına yol açtığı gösterilmiştir (10,11). Bu çalışmada yaşam kalitesi bakılmamış günlük yaşam
aktiviteleri incelenmiştir ve kalp hızı ve varfarin kullanımının yaşam aktivitelerini etkileme-
K AYNAKLAR
1. Perret-Guillaume C, Briancon S, Wahl D, Guillemin
F, Empereur F. Quality of Life in elderly inpatients with
atrial fibrillation as compared with controlled subjects. J
Nutr Health Aging 2010; 14:161-6.
2. Sudlow M, Thomson R, Thwaites B, et al. Prevalence of
atrial fibrillation and eligibility for anticoagulants in the
community. Lancet 1998;352:1167-71.
3. Massoure PL, Sacher F, Derval N, Hocini M, Jais P,
Haissaguerre M. Atrial fibrillation in elderly patients Rev
Prat. 2009;59:1365-9.
4. Camm AJ, Kirchhof P, Lip GY, et al. Guidelines for the
management of atrial fibrillation: the Task Force for the
Management of Atrial Fibrillation of the European Society
of Cardiology (ESC). Europace. 2010;12:1360-420.
5. Wann LS, Curtis AB, January CT, et al. 2011 ACCF/
AHA/HRS focused update on the management of patients
with atrial fibrillation (updating the 2006 guideline): a
report of the American College of Cardiology Foundation/
American Heart Association Task Force on Practice
Guidelines. Circulation. 2011;123:104-23.
6. Gage BF,WatermanAD, ShannonW et al. Validation
of clinical classification schemes for predicting stroke.
Results from the national registry of atrial fibrillation.
JAMA 2001; 285: 2864–2870.
7. Dąbrowski R, Smolis-Bąk E, Kowalik I, Kazimierska
B, Wójcicka M, Szwed H. Quality of life and depression
in patients with different patterns of atrial fibrillation.
Kardiol Pol 2010;68:1133-9.
73
diği, AF’un bunlardan bağımsız olarak EGYA
bozulmasına yol açtığı gösterilmiştir.
SONUÇ
Atrial fibrilasyonun embolik olaylar, inme,
serebrovasküler olay ve dolayısıyla disabilite,
bağımlılık ve mortalite gibi önemli sonuçlar doğurmasının yanı sıra yaşlılarda mental sonuçlarının olması, fonksiyonel bağımsızlıkta kısıtlanma ve günlük yaşam aktivitelerini bağımsız
olarak yerine getirmede azalma gibi sonuçlarının olması nedeniyle yaşlılarda önem arz eden
bir aritmi türüdür. Yaşlı hastaların mutlaka bu
açıdan değerlendirilmesi, AF’un gözden kaçırılmaması, uygun bir şekilde tedavi ve takibinin sağlanması gerekmektedir.
8. Kirch W, Pittrow D, Bosch RF, Kohlhaussen A, Willich
SN, Rosin L, Bonnemeier H; MOVE-Studiengruppe.
Health-related quality of life of patients with atrial fibrillation managed by cardiologists: MOVE study. Dtsch Med
Wochenschr 2010;135 Suppl 2:S26-32.
9. Guédon-Moreau L. Quality of life in atrial fibrillation patients. Clinical stakesAnn Cardiol Angeiol (Paris).
2009;58 Suppl 1:S19-21.
10. Jaber J, Cirenza C, Jaber J, Amaral A, Almeida de
Sousa JM, Oliveira Filho JA, de Paola AA. Influence of
heart rate on quality of life in patients with chronic atrial
fibrillation. Clin Cardiol. 2010;33:E28-32.
11. Das AK, Ahmed A, Corrado OJ, West RM. Quality of
life of elderly people on warfarin for atrial fibrillation. Age
Ageing 2009;38:751-4.
12. Yavuz BB, Yavuz B, Cankurtaran M, Halil M, Ülger
Z, Aytemir K, Kabakci G, Oto A, Arıoğul S. Atriyal
Fibrilasyonun Kognitif Fonksiyonlar Üzerine Etkisi. Türk
Aritmi, Pacemaker ve Elektrofizyoloji (TAPE) Dergisi
2007; 5: 226-230.
13. Mahoney FI, Barthel DW. Functional Evaluation: The
Barthel Index. Md State Med J 1965; 14:61-65.
14. Lawton MP, Broody EM. Assessment of older people:
self maintaining and instrumental activities of daily living.
Gerontologist 1969; 9:179-186.
15. Rådholm K, Ostgren CJ, Alehagen U, Falk M, Wressle
E, Marcusson J, Nägga K. Atrial fibrillation (AF) and
co-morbidity in elderly. A population based survey of 85
years old subjects. Arch Gerontol Geriatr. 2010 Nov 17.
[Epub ahead of print]
CİLT 9, SAYI 2, Haziran 2011
74
Türk Aritmi, Pacemaker ve Elektrofizyoloji Dergisi
16. Reynolds MR, Walczak J, White SA, Cohen DJ, Wilber
DJ. Improvements in symptoms and quality of life in
patients with paroxysmal atrial fibrillation treated with
radiofrequency catheter ablation versus antiarrhythmic
drugs. Circ Cardiovasc Qual Outcomes 2010;3:615-23.
17. Wokhlu A, Monahan KH, Hodge DO, Asirvatham SJ,
Friedman PA, Munger TM, Bradley DJ, Bluhm CM,
Haroldson JM, Packer DL. Long-term quality of life
after ablation of atrial fibrillation the impact of recurrence,
symptom relief, and placebo effect. J Am Coll Cardiol.
2010;55:2308-16.
CİLT 9, SAYI 2, Haziran 2011
18. Guédon-Moreau L, Capucci A, Denjoy I, Morgan CC,
Périer A, Leplège A, Kacet S. Impact of the control of
symptomatic paroxysmal atrial fibrillation on healthrelated quality of life. Europace 2010;12:634-42.