Süleyman Demirel Üniversitesi Yaşam Dergisi 2010;2(2):01-03 1 Araştırma Makalesi Oncorhynchus mykiss ile Salmo salar L. Balık Türlerinin SDS-PAGE Elektroforezi Yöntemi ile Protein Bantlarının Karşılaştırılması Meryem ATEġ1, Serdal ÖĞÜT2, Ġsmail ġEN3, Burçin AĢkım GÜMÜġ4, Mümin POLAT5 1,3 Süleyman Demirel Üniversitesi, Deneysel ve Gözlemsel Öğrenci Araşırıma ve Uygulama Merkezi-Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü-Isparta 4 Gazi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü-Ankara 5 Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta Sağlık Hizmetleri Meslek YüksekOkulu-Isparta 2 ÖZET Alabalık, dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de 1970’li yıllardan beri yetiĢtiriciliği baĢarılı bir Ģekilde uygulanan bir balık türüdür. Alabalık türleri içinde yoğun ve yaygın yetiĢtiriciliği yapılan en önemli tür gökkuĢağı alabalığıdır. Yine Salmonidae familyasında bulunan somon (Salmo salar) ise özellikle Norveç ve Ġskoçya'da ciddi miktarlarda üretilmektedir. Bu çalıĢmada, ülkemizde yetiĢtirilen alabalık (Oncorhynchus mykiss) ile aynı familyadan olan ve Norveç’ten ithal edilen Atlantik somonunun (Salmo salar) sodyum dodesil sülfat poli-akrilamid jel elektroforezi (SDS-PAGE) yöntemiyle protein profilleri ve protein kaliteleri araĢtırılmıĢtır. Protein bant profillerine göre Salmo salar balığının alabalığa göre daha yoğun protein bantlarına sahip olduğu tespit edilmiĢtir. Anahtar Kelimeler: Oncorhynchus mykiss, Salmo salar, protein, SDS-PAGE, Bradford. SDÜ Yaşam Dergisi 2010;2(2):01-03 SUMMARY The Comparison of the Protein Bands in Two Fish Species, Oncorhynchus mykiss and Salmo Salar Using the SDSPAGE Electrophoresis ABSTRACT The trout has been successfully aquacultured in our country since 1970s just as in many countries around the world. The rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) is one of the most densely and widespread aquacultured speckled trout species. Salmo salar (Salmon) as a member of the family Salmonidae has been aquacultured in big amounts especially in Norway and Scotland. In this study, the protein profiles and protein quality of the (Oncorhynchus mykiss) which is being aquacultured in our country and Salmo salar which is being imported from Norway were determined by the sodium dodesil sulphate polyacrylamide gel electrophoresis (SDS-PAGE). We determined that Salmo salar has denser protein bands than Oncorhynchus mykiss has, according to the protein files of these two fish species. Key Words: Oncorhynchus mykiss, Salmo salar, protein, SDS-PAGE, Bradford GİRİŞ Son yıllarda artan dünya nüfusu, insan beslenmesinde önemli bir yeri olan hayvansal kökenli protein kaynaklarının yetersizliğine neden olmakta, bu protein açığını en iyi derecede ve ucuz bir Ģekilde gidermede yararlanılacak kaynakların baĢında gün geçtikçe önem kazanan su ürünleri gelmektedir.(1) Özellikle balık eti beslenme değeri ve protein (2) kalitesi bakımından mükemmel bir besindir. GökkuĢağı alabalığı ve atlantik somonu Salmonidler arasında en önemli kültür balıklarıdır.(3) GökkuĢağı alabalığı, dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de ilk ele alınan ve 1970’li yıllardan beri yetiĢtiriciliği baĢarılı bir (4) Ģekilde uygulanan bir balık türüdür. Yine Salmonidae familyasında bulunan somon (Salmo salar) ise 1970'li yılların baĢlarında geliĢtirilen çiftlikte balık yetiĢtirme teknolojisi sayesinde özellikle Norveç ve Ġskoçya'da ciddi miktarlarda üretilmeye baĢlanmıĢtır. Ülkemizin, taze ve dondurulmuĢ balık ithalatı, 1993’te 5,3 milyon ton olup, bu ithalatın büyük bir kısmını somon, (5) bakalorya ve sardalya balıkları oluĢturmaktadır. Balık etinin yapısı balık türleri, yaĢları, türler arasındaki büyüklük farkları, yağ içerikleri ve proteinlerinin özellik ve miktarları gibi bir çok faktör tarafından etkilenmektedir.(6) Bu çalıĢmada, ülkemizde yetiĢtirilen alabalık (Oncorhynchus mykiss) ile aynı familyadan olan ve Norveç’ten ithal edilen Atlantik somonunun (Salmo salar) sodyum dodesil sülfat poli-akrilamid jel elektroforezi (SDS-PAGE) yöntemiyle protein profilleri ve protein yoğunlukları araĢtırılmıĢtır. Ayrıca Bradford yöntemi ile toplam protein miktarları karĢılaĢtırılmıĢtır. Materyal ve Metod Bu araĢtırmada materyal olarak Isparta civarında üretimi yapılan gökkuĢağı alabalığı ile aynı familyadan olan ticari olarak satılan ve ülkemize dondurulmuĢ olarak gelen Norveç somonu kullanılmıĢtır. Balıklar soğukta muhafaza edilerek laboratuara getirilmiĢ ve -20°C de muhafaza edilmiĢtir. Balıkların genel protein bant profillerini incelemek ayrıca aynı familyadan olan somon ve gökkuĢağı alabalığının protein profillerinde benzerlik ve farklılıkları ortaya koymak için sodyum dodesil sülfat poliakrilamit jel elektroforezi (SDS-PAGE) kullanılmıĢtır. ÇalıĢmada BioRad marka mini Süleyman Demirel Üniversitesi Yaşam Dergisi 2010;2(2):01-03 8 vertikal sodyum dodesil sülfat (SDS)-polyakrilamid jel elektroforezi (PAGE) cihazı kullanılmıĢtır. Standart BSA Çözeltisi Derişim Serisi Protein Ekstraksiyonu 2. 75 μg/mL BSA çözeltisine 2 mL bradford çözeltisi. SDS-PAGE’de kullanılacak olan örnekler önce ekstrakte edilip proteinlerine ayrılmıĢ ve jellere bu ekstrakt enjekte edilmiĢtir. Ekstraksiyon iĢlemi Dyer ve ark., nın yöntemine (7) göre yapılmıĢtır. Bunun için 10 gr balık örneği tartılıp üzerine % 10’luk sodyum dodesil sülfat (SDS), % 1’lik 2merkaptoethanol ve 1 M Tris-HCl ilave edilip, sonikatör yardımıyla homojenize edilmiĢtir. Ardından 1 gece -20 °C de bekletilmiĢtir. Ekstrakte edilen örnekler daha sonra 5000 rpm de 4 °C’de 20 dakika soğutmalı santrifüj ile santrifüj edilmiĢtir. Üstte kalan süpernatant alınarak aynı Ģekilde santrifüj iĢlemi tekrarlanmıĢtır. 3. 50 μg/mL BSA çözeltisine 2 mL bradford çözeltisi. 1. 100 μg/mL BSA çözeltisine 2 mL bradford çözeltisi. 4. 25 μg/mL BSA çözeltisine 2 mL bradford çözeltisi. 5. 12,5 μg/mL BSA çözeltisine 2 mlL bradford çözeltisi. Örnekler 1 mL protein ekstraksiyonu + 2 mL bradford çözeltisi ilave edilerek spektrofotometrede 595 nm’de ölçülmüĢtür. BSA standardına ait kalibrasyon grafiği 0,24 Elektroforez İşlemi Absorbans (595 nm) Elektroforez iĢlemi Laemmli’nin metoduna göre % 10’luk (8) polyakrilamid jel ile yapılmıĢtır. Bu amaçla % 10’luk ayırma jeli % 5’lik yığma jeli hazırlanmıĢtır. Elektroforez iĢlemi 100 V ile 2 saat yürütülmüĢtür. Ayrıca jel boyama iĢlemi Porzio (9) ve Pearson’ın yöntemine göre gerçekleĢtirilmiĢtir. Jel, % 3.5’luk perklorik asit içinde 2 saat yıkanıp daha sonra yine % 3.5’luk perklorik asit içinde % 0.04 Coomassie Blue R–250 çözülerek hazırlanan boya ile boyanmıĢtır. Jelde dağılım gösteren proteinlerin molekül ağırlıklarının hesaplanmasında molekül ağırlıkları bilinen standart proteinler ile molekül ağırlıkları bilinmeyen örnek proteinler tamamen aynı Ģartlarda ve aynı jel konsantrasyonunda elektroforez iĢlemine tabii tutulmuĢtur. Proteinlerin moleküler kütlesini belirlemek için myosin (192,775 kDa), β-galaktosidaz (117,905 kDa), bovin serum albumin (99,261 kDa), ovalalbumin (54,145 kDa), karbonik anhidraz (37,783 kDa), soybean tripsin inhibitör (29,460 kDa), lysozim (20,198 kDa) ve aprotinin (7,441 kDa) içeren SDS-PAGE standardı (BioRad-161-0318) kullanılmıĢtır. Jel biolab uvi-tec marka görüntüleme cihazi ile görüntülenmiĢtir. y = 0,0012x + 0,1153 R2 = 0,9981 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 0 20 40 60 80 100 120 Konsantrasyon ppm (µg/ml) Grafik 1. BSA standardına ait kalibrasyon grafiği Bulgular Oncorhynchus mykiss ve Salmo salar balık türlerinin protein bant içerikleri ġekil 1’de, toplam protein miktarları ise Tablo 1’de görülmektedir. Bradford Yöntemi ile Protein Miktarının Tayini Bradford yöntemi Coomasie brillant blue R-250 boyasının farklı konsantrasyonlardaki proteinlere bağlanarak, değiĢik renk Ģiddetinde mavi renkli çözeltiler ortaya koymasından (10) yararlanılarak geliĢtirilmiĢtir. Mavi rengin oluĢmasında proteinin aminoasit bileĢimi önemlidir. Boyanın özellikle arjinin gibi bazik amino asitlere ve bazı aromatik amino asitlere bağlanma eğiliminde olduğu gösterilmiĢtir. Dolayısıyla bu yöntemde proteinin primer yapısının önemi vardır. Yöntemde boyaya bağlanmıĢ protein 595 nm dalga boyunda maksimum absorbans verir. Bradford Testi İçin Standart Eğrinin Hazırlanması 1 mg/mL standart bovine serum albumin (BSA) % 0,9’luk NaCl içinde çözülerek hazırlanmıĢtır. Bradford çözeltisi; 25 mg Coomasie brillant blue G–250, 12.5 mL % 95 etanolde çözündürülüp, 25 mL % 85 fosforik asit (H3PO4) eklenir. Bu boya çözeltisi 250 mL’ye tamamlanır. Kullanılacağı zaman 5 kere sulandırılır. Whatman no.1 filtreden geçirilirek cam ĢiĢede oda sıcaklığında saklanır (Grafik 1). Şekil 1. Oncorhynchus mykiss ve Salmo salar balık türlerine ait protein profillerinin molekül ağırlıklarına göre dağılımı. M: Marker, A: Alabalık (Oncorhynchus mykiss), S: Somon (Salmo salar). Süleyman Demirel Üniversitesi Yaşam Dergisi 2010;2(2):01-03 Tablo 1. Bradford yöntemine göre her iki balık türünün toplam protein miktarları. Balık Türleri Onchorhyncus mykiss Salmo salar 21.98 31.78 Protein (%) TARTIŞMA ve SONUÇ Protein bant profillerine göre Salmo salar’ın Oncorhynchus mykiss’e göre daha yoğun protein bantlarına sahip olduğu tespit edilmiĢtir. 99 kDa’luk büyüklükte Salmo salar 2 bant sergilerken Oncorhynchus mykiss’te bu bantlar görülmemiĢtir. 54 ve 35 kDa’luk büyüklüklerde somon (Salmo salar) daha yoğun bir bant sergilerken GökkuĢağı alabalığında (Oncorhynchus mykiss) bu bantlar daha az görülmektedir. 32, 25 ve 20 kDa’luk büyüklüklerde GökkuĢağı alabalığında (Oncorhynchus mykiss) var olan bantlar somon (Salmo salar)’da görülmemiĢtir. Bradford yöntemine göre toplam protein miktarlarına bakıldığında somon (Salmo salar) % 31,78 gr toplam protein içerirken GökkuĢağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) % 21,98 gr toplam protein içerdiği belirlenmiĢtir.(10) Balık etindeki protein miktarı % 15-20, karbonhidrat miktarı ise % 1-2 arasında değiĢmektedir. Ayrıca balık eti yağda eriyen vitaminler ve mineral madde bakımından da zengindir.(11) Sodyum dodesil sülfat poliakrilamid jel elektroforezi (SDSPAGE) en yaygın olarak kullanılan protein elektroforez tekniğidir. Bu metodda, örnek hazırlama tamponuna bir miktar anyonik bir deterjan olan SDS eklenir. SDS, örnekteki protein moleküllerinin etrafında boĢluk kalmayacak Ģekilde bir katman oluĢturur. Sonuçta her molekül, homojen bir Ģekilde, (-) yükle kaplanmıĢ olur. Poliakrilamid, polimerizasyondan önce akrilamid içeriği değiĢtirilerek porozitesi kolaylıkla değiĢtirilebilen inert bir destek materyalidir. Elektroforetik ayırmada sadece etkin moleküller kütleye bağlıdır ve jeldeki moleküler elek doğrultusunda ayrıĢma gerçekleĢir. Bu yöntem daha çok proteinlerin molekül ağırlıklarının saptanmasında, protein saflığının kontrolünde, proteinleri fraksiyonlamada, saf proteinin alt yapısının (12,13) incelenmesinde kullanılmaktadır. Michalezyk ve Surowka’nın çalıĢmasında alabalık filetoları üzerine tuz ve Ģeker karıĢımının serpilmesiyle oluĢturulan gravad balık ürününün soğukta muhafazası sırasında proteinlerinde meydana gelen değiĢimler incelenmiĢ ve saklama koĢulları ile ilgili önerilerde bulunulmuĢtur. (14) Morzel ve ark. SDS-PAGE yöntemi ile yaptıkları çalıĢmada Salmo salar filetolarında yoğun protein bantları (15) belirlemiĢtir. Fagan ve ark. farklı zamanlarda atlantik somonlarının etlerinde yaptıkları SDS-PAGE ile benzer yoğunlukta protein bantları belirlemiĢlerdir. En önemli farklılıkları protein profillerinin 30 ve 14.5-kDA bölgelerinde belirlemiĢlerdir.(16) 9 Sonuç olarak, hem SDS-PAGE hem de Bradford toplam protein analizi sonuçları Salmo salar’ın Oncorhynchus mykiss’ten daha fazla ve daha çeĢitli protein profili sergilediğini göstermektedir. KAYNAKLAR 1. AngiĢ S, Oğuzhan P, Atamanalp M. Soğuk TütsülenmiĢ ve Mangalda PiĢirilmiĢ GökkuĢağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss)’nda Duyusal Kalite Kriterlerinin KarĢılaĢtırılması. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 2006;23(1/3):337-8. 2. Aslan E. KızartılmıĢ ve TütsülenmiĢ Tilapia (Oreochromis niloticus)’ların Duyusal Analizi. Fen Bil. Enst, Çukurova Üniv, 1999;20. 3. Krogdahl A, Sundby A, Olli JJ. Atlantic salmon (Salmo salar) and rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) digest and metabolize nutrients differently. Effects of water salinity and dietary starch level. 2004;229:335-60. 4. Korkmaz K. Selenometiyonin katkılı yem ile beslenen gökkuĢağı alabalığının (Oncorhynchus mykiss) buzda depolanması esnasında protein kalitesi ve lipit oksidasyonunda meydana gelen değiĢimler. Fen Bil. Enst, Çukurova Üniv, 2007; 37s. 5. DPT, Sekizinci BeĢ Yıllık Kalkınma Planı: Su Ürünleri ve Su Ürünleri Sanayi Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu, 2001:142. 6. Hultmann L, Rustad T. Iced storage of Atlantic salmon (Salmo salar) - effects on endogenous enzymes and their impact on muscle proteins and texture. Food Chemistry, 2004;87:31-41. 7. Dyer WJ, Fench HV, Snow JM. Proteins in fish muscle. 1. Extraction of protein fraction in fresh fish. Journal of Fisheries Research Board of Canada, 1950;7:585. 8. Laemmli UK. Cleavage of stuctural proteins during the assembly of the head of bacteriophage T4. Nature. 1970;277:680-5. 9. Porzio, M.A., Pearson, A.M. Improved resolution of myofibrillar proteins with sodium dodecyl sulfate-polyacrylamide gel electrophoresis. Biochim. Biophys. Acta, 1977;409(1):27-34 10. Bradford M. A Rapid and Sensitive Method for the Quantitation of Microgram Quantities of Protein Utilizing the Principle of Protein-Dye Binding. Anal Biochem.1976;72:248-54. 11. Anonim. Sofradaki dost balık, BroĢür. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Gen. Müd. Yay, 2001;6. 12. Ünlüsayın M, Erdilal L, Çağatay T. Balık proteinlerinin saflaĢtırılmasında kullanılan son yöntemler. Journal of Fisheries Sciences. 2009;3(4):298-309. 13. Janson JC, Ryden L. Protein Purification-Principles, High Resolution Methods and Applications. Wiley-VCH, New York. 1998;695. 14. Michalezyk M., Surowka K. Changes in protein fractions of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) gravads during production and storage. Food Chemistry. 2007;104:1006-13. 15. Morzel M, Fransen NG, Arendt EK. Defined starter cultures used for fermentation of salmon fillets. J. Food Sci. 1997;62:1214-7,1230. 16. Fagan MS, Ring NO, Ryan R, Cotter D, Whelan K, Evilly UM. A biochemical study of mucus lysozyme, proteins and plasma thyroxine of Atlantic salmon (Salmo salar) during smoltification. Aquaculture. 2002;222:287-300. Yazarla İletişim Adresi Serdal ÖĞÜT Süleyman Demirel Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü-Isparta [email protected], [email protected]