EKONOMİ BÜLTENİ 72 2 Mayıs 2011 CARİ AÇIK RİSKİ, TÜRKİYE’NİN KREDİ NOTU ÖNÜNDE ENGEL TEŞKİL EDEBİLİR TÜİK tarafından 29 Nisan 2011 tarihinde açıklanan geçici dış ticaret istatistiklerine göre, 2011 yılı Mart ayında, 2010 yılının aynı ayına göre ihracat %19.6 artarak 11.8 milyar dolar, ithalat %44.1 artarak 21.65 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı 5.13 milyar dolardan, 9.8 milyar dolara ulaşmıştır. Takvim etkilerinden arındırılmış seride; 2011 yılı Mart ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat ve ithalatın değişim oranları orijinal seri ile aynı kalarak, sırasıyla %19.6 ve %44.1 olmuştur. 2010 Mart ayında %65.9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2011 Mart ayında %54.7’ye gerilemiştir. Açıklanan veriler, cari açık üzerindeki risklerin arttığını göstermiştir. Dış Ticaret İstatistikleri (*1,000,000 $) Dış Ticaret İstatistikleri (Mart 2010-2011) -12,000.00 Dönem İhracat İthalat Dış Ticaret Açığı İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%) -10,000.00 -8,000.00 -6,000.00 10,367 19,347 -8,980 56.5 Şubat, 2010 8,776 13,214 -4,438 70.2 70 Şubat, 2011 10,692 19,645 -8,953 57.5 60 Mart, 2010 9,006 14,045 -5,039 65.9 50 Mart, 2011 10,776 20,237 -9,461 54.7 Nisan 11 Ocak, 2011 -2,000.00 Şubat 11 67.0 Ocak 11 -5,439 Kasım10 13,938 Eylül 10 8,499 Ağustos 10 Ocak, 2010 Haziran 10 61.4 Mayıs 10 -71563 Mart 10 185,493 Ocak 10 113,929 Aralık 09 -4,000.00 2010 0.00 75 65 55 Mar.11 Şub.11 Oca.11 Ara.10 Kas.10 Eki.10 Eyl.10 Ağu.10 Haz.10 Nis.10 May.10 Şub.10 Mar.10 40 Tem.10 45 --- Dış Ticaret Açığı --- İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Risk büyüyor. . . Okan Üniversitesi Finansal Riskleri Araştırma ve Uygulama Merkezi Tuzla Kampüsü Tuzla / İstanbul Tel: 0 216 677 1630/1996 www.okfram.okan.edu.tr, [email protected] twitter.com/okfram Mart 11 Şubat 11 Ocak 11 Aralık 10 Kasım 10 Ekim 10 Dış Ticaret Açığı Cari Açık Yüksek büyüme hızının bir sonucu olarak DIŞ TİCARET AÇIĞI-CARİ AÇIK-DOLAR Dolar (Ortalama) genişleyen dış ticaret açığı, cari açık problemini 1.65 artırmaktadır. Sıcak para ile bu açığı finanse 10,000 9,000 eden Türkiye’nin bu dengeyi sürdürme olasılığı 1.60 8,000 zaman ilerledikçe azalmaktadır. Dolayısıyla cari 7,000 1.55 açık riskinin dengelenmesi için, dış ticaret 6,000 dengesini artıran unsurları irdelemek 5,000 1.50 gerekmektedir. Buna göre dış ticaret dengesini 4,000 etkileyen en önemli değişken döviz kurudur. 1.45 3,000 Döviz kurunun yükselmesi ihracatı artırıp, 2,000 1.40 ithalatı azaltırken, dış ticaret açığının da 1,000 gerilemesine yol açmaktadır. Dolayısıyla dış 0 1.35 ticaret açığının azaltılması için kullanılabilecek birinci unsur döviz kurudur. T.C. Merkez Bankası, 2010 yılının son aylarından beri Kaynak: Matriks, TÜİK uyguladığı para politikasını değiştirerek; fazileri düşük seviyede tutarken, döviz kurunu dalgalı kur rejimi ile serbest bırakmaktadır. Bu nedenle kura yönelik doğrudan müdahaleye geçmemektedir. Gelişmiş ülke merkez bankalarının genişlemeci para politikaları nedeniyle, Türkiye’ye giren sıcak paranın bu kur üzerinde yarattığı baskı, dövizi aşağı yöneltmekte; bunun bir sonucu olarak Türkiye’nin ihraç ürünlerinin fiyatları yükselmektedir. Yine ithal malların fiyatları ucuzlamakta; tüketicinin bu mallara yönelik talebi güçlenmektedir. Merkez Bankası bu dengede tüketici talebini azaltmak için krediler üzerinden baskı kurmaktadır. Yine yabancı para cinsinden zorunlu karşılık oranlarını yüksek tutarak döviz kurunu yukarı yöneltmektedir. Bu iki strateji cari açık konusunda kısa vadeli alınabilecek kritik tedbirler olarak doğru görünse de, zorunlu karşılık oranlarında artışın devamlılığı, büyüme üzerinde olumsuz etki yaratacaktır. Zaten baz etkisinin de ortadan kalkmasıyla 2011 büyüme rakamlarının daha düşük seyredeceği göz önünde bulundurulduğunda, TCMB’nin bu stratejisinde ısrarı; yıl sonu büyüme dengesini olumsuz etkileyebilir. 2011 yılının ilk çeyreğinde ihracat yapılan ilk dört ülke Ülke Milyar $ % Ülke Milyar $ % sırasıyla; Almanya (3.32 milyar Almanya 3.33 27.9 Rusya 5.76 13.9 dolar), İtalya (2.1 milyar dolar), İtalya 2.11 21.9 Almanya 5.11 46.1 İngiltere (1.8 milyar dolar), ve Irak (1,86 milyar dolar) olarak İngiltere 1.84 19.3 Çin 5.01 37.3 karşımıza çıkmaktadır. İthalat Irak 1.77 40.4 A.B.D. 4.16 91.9 hacminde ise 5.76 milyar dolar Frans a 1.65 0.3 İtalya 3.13 45.9 ile Rusya ilk sırada yer alırken, Rusya 1.41 57.3 İran 2.42 75.1 bunu yaklaşık 5.1 milyar dolar ile Almanya ve 5 milyar dolar ile Çin A.B.D. 1.11 34.3 Fransa 2.27 26.9 takip etmektedir. Buna göre B.A.E. 1.01 40.0 İspanya 1.46 49.2 ihracatta Avrupa ülkeleri İspanya 0.98 15.5 Güney Kore 1.45 75.5 ağırlığını korumakla birlikte, Irak Hollanda 0.76 37.0 Hindis tan 1.41 115.3 gibi son yıllarda işbirliğinin hızla arttığı komşu ülkeler dikkat çekmektedir. Bununla birlikte komşu ülkelerle yapılan ticarette ithalat-ihracat dengesine dikkat edilmelidir. Nitekim, Rusya ile yapılan ihracat 1.41 milyar dolar düzeyinde kalırken, ithalat 5.76 milyar seviyesinde oluşmuştur. Yani sadece bu ülke ile yapılan ticaretten 3.35 milyar dolar açık oluşmuştur. Yine dikkat çeken unsur ihracatta ilk 10’a İHRACAT (LİBYA, MİLYON $) girmeyen Çin’in, ithalatta 3. sıraya oturmasıdır. İTHALAT YAPILAN ÜLKELER 250 200 150 100 50 Mart 11 Şubat 11 Ocak 11 Aralık 10 Kasım 10 Ekim 10 Eylül 10 Ağustos 10 Temmuz 10 Haziran 10 Kaynak: Matriks, TÜİK Mayıs 10 0 Nisan 10 Türkiye için özellikle inşaat sektörünün ihracatı açısından kritik olan Libya’ya yönelik ticarette meydana gelen düşüş dikkat çekicidir. Buna göre Libya’ya yapılan ihracat Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %84 oranında azalış göstermiştir. Libya’daki isyanlarda oluşan bu olumsuz tablonun devam etmesi beklenmelidir. Bununla birlikte, Libya’ya yapılan ihracat iç isyanlar öncesinde, aylık bazda 100-200 milyon dolar aralığında seyretmektedir. Son olaylar ile birlikte bu rakam 30 milyon doların altına gerilemiştir. Dolayısıyla ölçek bazında incelendiğinde bu ihracatın zayıflamasının dış ticaretinin genelini etkileme düzeyi oldukça düşük gerçekleşecektir. Mart 10 İHRACAT YAPILAN ÜLKELER Cari açık not önündeki en büyük engel. . . Haziran ayındaki seçime yönelik anketlerin önemli bir bölümü siyasi istikrarın devam edeceğini göstermektedir. Bu nedenle 2011 yılı içinde beklenen not arttırımı önünde en önemli engel, cari açık sorunu olarak görünmektedir. Bu nedenle, OKFRAM olarak, cari açığın dengelenmesi için ekonomi yönetiminin ihracatın arttırılmasına yönelik yeni teşvik paketlerini ortaya koyması gerektiğini düşünmekteyiz. TCMB’nin mevcut para politikasının yeni Başkan ile sürdürüleceğini ve zorunlu karşılık oranlarındaki artışın devam edeceğini öngörmekteyiz. Okan Üniversitesi Finansal Riskleri Araştırma ve Uygulama Merkezi Tuzla Kampüsü Tuzla / İstanbul Tel: 0 216 677 1630/1996 www.okfram.okan.edu.tr, [email protected] twitter.com/okfram