Harun KART / Türkçe Öğretmeni FİİL

FİİL (EYLEM)
Kainatta iki temel öğe vardır. Birincisi her türlü canlı, cansız nesne
ve kavramı karşılayan isimler. İkincisi ise bu isimlerin meydana getirdiği iş,
oluş ve hareketler yani fiiller
Dilin temel görevi ise bu kavram ve hareketleri sesler veya harfler
aracılığıyla söze dönüştürmektir. Seviyorum, okuduk,çalışmalıyız, gideceğim.
Dikkat edersek bu kelimeler iş, oluş, hareket, durum bildirmekle kalmıyor, bu
işleri yapanları yani şahısları ve de işlerin gerçekleştiği zamanı veya dileğini
bildiriyorlar. Sevdik .... (Sevme işini geçmişte, biz gerçekleştirdik.)
Fiil (Eylem) : Varlıkların yaptıkları işleri, hareketleri veya içinde
bulundukları durumları bir kipe (yani zamana veya bir dileğe) ve kişilere
bağlayarak bildiren kelimelere fiil denir. Fiillerin üç temel kuralı vardır:
a) İş, hareket, oluş bildirir.
b) Kök veya gövde halindeyken kip eklerini alabilir.
c) Kök ve gövde halindeyken mastar eklerini (-mek, -mak) alabilir.
Fiillerin en önemli özelliği harekettir. Fiiller hareketlerine göre üç
çeşittir:
A) Fiil Tabanı (Kök veya Gövde) : Fiilin kök veya gövdesi,başka bir
ifadeyle kelimenin (-mek, -mak) eklenebilen en büyük parçasıdır. Okudum
oku (mak)
Kısacası, çekimli bir fiilden kip ve kişi ekleri atıldıktan sonra kalan
iş, oluş veya hareket bildiren kısma fiil tabanı denir. Fiil tabanı basit (kök)
veya yapım eki alarak türemiş (gövde) halinde olabilir.
Çekimli Fiil
Kök( İsim Fiil )
Gövde
Mastar (Fiilin İsmi)
Gördüm
----Gör
------Gör
Başlattık
Baş
-----Başlat
Başlatmak
Yazdırın
----Yaz
Yazdır
Yazdırmak
Taban
Görmek
Başlat
Yazdır
(Yukarıdan da anlaşılacağı gibi her fiilin kökü fiil değildir. Bazen isim de
olabilir.)
Kelime
Kök
Gövde
İş ve Kılış Fiilleri: Bir nesneyi olumlu olumsuz
etkileyen, insanlar tarafından genellikle bilinçli olarak
gerçekleştirilen fiillerdir. Bu fiiller “kimi, neyi”
sorularına cevap verir. Bu nedenle iş ve kılış fiilleri
çatısına göre geçişli fiillerdir. Kır-, ver-, dur-...
Durum Fiilleri: Fazla hareketi olmayan, belli bir süre
devam eden, nesneyi etkilemeyen, insanlar tarafından
bazen bilinçli, bazen bilinçsiz gerçekleştirilen ve sona
ermeleri için başka bir fiilin başlaması gereken
fiillerdir. Durum fiilleri çatı yönünden geçişsizdir. Uyu, kalk-, yat-...
Oluş Fiilleri: Bu fiillere “doğa fiilleri” de denir. Oluş
fiillerinde kendi kendine olma anlamı vardır. Bu fiiller
aslında gizli bir güç tarafından gerçekleştirilir. Bu
fiillerin gerçekleşmesi irademize (isteğimize) bağlı
değildir. Yağ-, es-, yeşer-, kızar-, acık-, gürle-...
Sarardı
Yaşıyorum yaş
Çoğalmış
sarı
yaş a
çok
sarı ar
sarar(mak)
yaşa (mak)
çok al
çoğal (mak)
Haber (Zaman) Kipleri
Dilek Kipleri
Örnek Soru: Aşağıdaki cümlelerin yüklemi olan fiillerden hangisi “oluş”
bildirmektedir?
Geçmiş
Zaman
-di
-miş
Gereklilik
Kip
-meli, -malı
Şimdiki
Zaman
-( ) yor
İstek
-e, -a
Gelecek
Zaman
-ecek, -acak
Şart
-se, -sa
Geniş
Zaman
-( ) r
Emir
Eki yoktur.
1.
2.
3.
A)
B)
C)
D)
Sizi çok seviyoruz.
Bir de şu soruyu çözsene.
Çocuklar ne güzel de oynuyorlar.
Sen ne kadar da büyümüşsün, ufaklık!
[Cevap: A’da sev(mek) için birine ihtiyaç vardır. B’de, çöz(mek) için soruya
ihtiyaç vardır. Her iki fiil de kılış bildiriyor. C’de oyna(mak) durum bildirir.
D’de ise büyü(mek) irademizin dışında olur, biz istediğimiz için büyümeyiz.
Cevap D’dir. ]
Fiillerde Somutluk-Soyutluk
Somut Fiiller: Beş duyu organından herhangi biriyle algılanabilen fiillere
denir. Kır-, oku-, yaz-...
Soyut Fiiller: Beş duyu organından herhangi biriyle algılanamayan; fakat var
olan fiillere denir. Düşün-, hoşlan-...
Bazı somut fiiller, cümlede kullanılışına göre soyut olabilir:
Babam biraz odun kırdı. (Somut) / Arkadaşımın sözleri kalbimi kırdı. (Soyut)
Fiillerde Aktarma: İnsanlarla ilgili fiiller doğaya; doğayla ilgili fiiller insana
aktarılabilir. Mevsimler yas tutup, çöller ağlasın. (İnsandan doğaya) / Ali
Paşa sinirle kükredi: “Buraya gel!” (Doğadan insana)
Dikkat !
gerekir.
1.
2.
3.
Bir kelimenin fiil olabilmesi için şu üç öğeyi bulundurması
Fiil tabanı
Kip eki
Şahıs eki
Örnek Soru: Çekimli fiiller aşağıdakilerden hangisini göstermez? (1989-AL)
A) Zaman B) Şahıs
C) Hareket ve oluş
Çözüm : Sev – i – yor – um
İş-oluş-hareket Zaman Şahıs
Cevap D
Harun KART / Türkçe Öğretmeni
D) Yer
Taban
B) Kip Eki : Fiillerin yapılış amacını ve zamanını bildiren eklerle almış
oldukları biçimine “kip” denir. Kipler iki grupta incelenir:
A) Bildirme (Haber) Kipleri
B) Dilek (Tasarlama) Kipleri
HABER KİPLERİ : İşin, oluşun, hareketin gerçekleşme zamanını; işin
yapıldığını, yapılacağını veya yapılmakta olduğunu haber verirler. Haber
verdikleri zamanın adıyla anılırlar.
Görünen (-di’li) Geçmiş Zaman: Geçmişte yaşadığımız veya
gördüğümüz fiilleri anlatmak için kullanılır. Fiil tabanına –di eki
getirilerek yapılır. Bu yüzden di’li geçmiş zaman kipi de denir.
Fiil Tabanı -dı,-di,-du,-dü, -tı,-ti,-tu,-tü şahıs eki
1.
Sev
Yaz
Oku
Git
Sat
Uç
di
dı
du
m
n
-------
ti
tı
tu
k
nız
lar
Notlar : 1. –dı zaman ekiyle –k şahıs ekleri birleştiğinde yapım eki olarak
kullanılır. Biz o devleti tanıdık. (Çekim eki) / Okulda tanıdık yüzler vardı.
(Yapım eki)
2. Bu kipteki bir fiilden sonra “mi” edatı gelirse, zaman anlamı
kazanabilir. Babam geldi mi? (Soru) / Babam geldi mi okula
gideceğiz. (Zaman)
2. Duyulan (-miş’li) Geçmiş Zaman Kipi : Fiilin, önceden
gerçekleştiğini bildirir. Ancak söyleyen fiilin yapıldığını görmemiş,
başkasından duymuştur. Fiil tabanına –miş eki getirilerek yapılır.
Fiil Tabanı
-mış, -miş, -muş, -müş
Şahıs Eki
Sev
miş
im
Kazan
mış
sın
Kork
Notlar:
1.
2.
3.
4.
muş
----
–mış eki, yapım eki olarak kullanılır. Burak bu kitabı okumuş
(çekim eki) / Okumuş adamdan zarar gelmez. (yapım eki)
–dir ek-fiil eki bu kipe bazen kesinlik bazen olasılık anlamı katar.
Bu kitap Ankara’da basılmıştır. (Kesinlik) / Şimdi bizim oralarda
dağlar yeşermiştir. (olasılık)
Bazı kullanımlarda “farkına varmama” anlamı görülür. Maçta
ayağımı incitmişim.
Oluş fiilleriyle birlikte kullanılırsa “sonradan farketme” anlamı
kazanır. Sabah kalktım ki her tarafa kar yağmış.
3.Şimdiki Zaman Kipi: Fiilin şu an gerçekleşmekte olduğunu bildirir. Fiil
tabanına –( ) yor eki getirilir. Sev (i) yor um
Dikkat: - ( ) yor eki kendinden önceki geniş sesliyi (a, e) daraltır. Gör me yor
um ----Görmüyorum.
Dikkat: Şimdiki zaman anlamı –mekte, -makta ekiyle de sağlanabilir. Ders
çalışıyorum / Ders çalışmaktayım.
NOTLAR: a) -dir ek-fiil, şimdiki zaman kipinin anlamına olasılık katar.
b) –makta, -mekte ekleri şimdiki zaman anlamı taşır.
c)Olumsuz soru biçimi, zaman zarfı olarak kullanılır. Böyle konuşuyor
musun, deli oluyorum.
d)İkilime biçiminde kullanılırsa, süreklilik anlamlı zarf olur. Geliyor
gidiyor, beni deli ediyor.
4.Gelecek Zaman Kipi: Fiilin daha sonra gerçekleşeceğini bildirir. Fiil
tabanına –ecek, -acak getirilerek yapılır.
Fiil Tabanı
-ecek/-acak
şahıs eki
Sev
eceğ
im
Anla
y
acak
sın
Bekle
y
ecek
.....
Çalış
acağ
ız
Başar
acak
sınız
Gör
ecek
ler
Diğer özellikler:
a) Fiilin yapılması konusunda kesinlik yoktur. Kesinlik anlamı bir
zarfla sağlanır. Yarın mutlaka köye gideceğim. (Zarf)
b) Çoğunlukla tahmin edilir. Seninle güzel günler göreceğiz.
c) –dir ek-fiili, bu kipin anlamına kesinlik katar. Toplantı saat
14.30’da başlayacaktır.
d) –acak, -ecek ekleri bazen yapım eki göreviyle kullanılır. Kırılacak
eşyaları kutulara yerleştir. (Yapım eki)
e) Bazı kullanımlarda “hırs ve kararlılık” anlamları görülür. Herkes
benim kim olduğumu görecek.
f)
“Ol” fiiline getirildiğinde bazen olasılık anlamı kazanır. Yarın
hava güzel olacak.(olabilir)
5. Geniş Zaman Kipi: Fiilin her zaman yapıldığını veya yapılabileceğini
bildirir. Fiil tabanına –( )r eki getirilerek yapılır. Fiil tabanı+ [-( ) r ]+ şahıs
eki (Sev-e-r-im)
DİKKAT : Geniş zamanın olumsuzu yapılırken –( ) r kullanılmaz. Yerine –
me, -ma, -mez, -maz kullanılır. (Severim...Sevmem, Anlarız....anlamayız,
Okur...okumaz,çalışırsınız....çalışmazsınız)
Özellikleri:
1) Ata sözlerinde kullanıldıklarında her zaman geçerli olan gerçekleri
anlatır. Su uyur, düşman uyumaz.
2) Bazı kullanımlarında alışkanlıkları bildirir. Her yemekten sonra bir
fincan kahve içerim.
3) Geniş zamanın olumluluk eki –r ile olumsuzluk eki –mez, bazen
yapım eki olarak kullanılır. Koşar adım, görünmez kaza.
4) Birleşik isimler yapılır. Bilirkişi, yazarkasa, uyurgezer...
5) –r ve –mez eklerini alan kelimelerle ikileme yapılırsa, bu
ikilemeler zarf-fiil olur. Sabah olur olmaz köye gideceğiz.
6) Bazen gelecekteki bir iş için kullanılır. Bu durumda olasılık
bildirir. Bu sene sınıfı geçer.
7) Soru biçiminde kullanıldığında “rica, yadırgama” anlamları
görülür. Bir dakika bakar mısınız? (Rica) / Ben seninle aynı yerde
oturur muyum? (Yadırgama)
Örnek Soru: “Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur”
Cümlesindeki fiillerin zamanı hangi seçenekte doğru verilmiştir? (1994EML)
A)
B)
C)
D)
Şimdiki zaman-geniş zaman
Geniş zaman-geniş zaman
Gelecek zaman-gelecek zaman
Geçmiş zaman-geçmiş zaman
Çözüm: kavuş-maz / kavuş-ur (her zaman) (geniş zaman) (Geniş
zamanın olumsuzu –mez, -maz, veya –me, -ma ile yapılır)
Harun KART / Türkçe Öğretmeni
DİLEK KİPLERİ
Gereklilik Kipi : Eylemin mutlaka gerçekleşmesi gerektiğini
bildirir. Fiil tabanına –meli, -malı ekleri getirilerek yapılır. (Sevmeli-y-iz)
Özellikleri:
a) Bazı cümlelerde olasılık anlamıyla kullanılır. Geç
kaldığına göre uyanamamış olmalı
b) Gereklilik kipini alan bir fiilden sonra –dir ek-fiili
getirilirse, kesinlik anlamı oluşur. Başarılı olmak
isteyenler çok çalışmalıdır. Gereklilik kipinden sonra –
dır ek-fiilinin kullanıldığı cümlelerde kesinlik zarfları
kullanılırsa dil yanlışı olur. Başarılı olmak isteyenler
mutlaka çok çalışmalıdır. (Yanlış)
1.
Dilek-Şart Kipi: İşin, oluşun, hareketin gerçekleşmesi ,başka bir
eylemin olması şartına bağlı olduğu durumlarda fiil tabanına –se, sa ekleri getirilerek yapılır. Hem dilek hem de şart anlamı
görülebilir. Çalışırsan kazanırsın.(Şart)
/ Şimdi Konya’da
olabilsem. (Dilek)
Diğer Özellikleri: a) –sa, -se ekini alan fiiller tekrarlanırsa,bu durumda
“sadece” veya “en fazla” anlamları ortaya çıkar. Bu soruyu çözse çözse
Murat çözer. (Sadece) / Bu defter gitse gitse iki ay gider. (En fazla)
b) Olumlu ve olumsuz biçimlerinden sonra “de, da” bağlacı getirilirse
şart anlamı ortadan kalkar, kararlılık ve eşitlik anlamları oluşur. Sen
olsan da, olmasan da bu işi yapacağım. (Kararlılık) / Sevse de olur,
sevmese de (Eşitlik)
2.
İstek Kipi: Eylemin yapılması veya yapılmaması istendiği
durumlarda kullanılır. Ğenellikle birinci tekil ve birinci çoğul
şahıslarda kullanılır. Fiil tabanına –e, -a ekleri getirilerek yapılır.
Sev-e-lim, çalış-a-yım...
Diğer Özellikleri: a) İyi dilek sözleri istek kipiyle oluşturulmuştur.
(Rastgele, uğurlar ola, kolay gele...)
b) Bazen soru amacıyla kullanılır. (Beni görünce meraklı bakışlarla
konuştu: “Hayrola!”
d) Bazı cümlelerde “öğüt, gereklilik ve emir” anlamları görülür.
(Çiçekleri koruyalım, derste gürültü etmeyelim)
3.
Emir Kipi : Eylemin yapılmasını veya yapılmamasını başkasından
isteme durumunda kullanılır. DİKKAT : Emir kipinin eki yoktur.
Buna göre kök halindeki bütün fiiller, emir kipindedir. Üçüncü
tekil ve çoğul kişilere göre, emir kipinde çekimlenmiş fiillere –sin
eki getirilir. (Gel-, dur-, otur-, /gelsin, dursun, otursun/gelsinler,
dursunlar, otursunlar)
Özellikleri:
a) İnsan kendi kendine emir veremeyeceği için emir kipi
1.tekil ve 1.çoğul kişilerde kullanılmaz.
b) Emir kipi, cümlede bazen istek anlamı taşır. Allah’ım
beni affet!
c) Verilen emirleri yumuşatmak amacıyla ikinci tekil
kişiye, ikinci çoğul kişiymiş gibi emir verilebilir. Ahmet
Bey, buraya geliniz.
d) Bazı ata sözü ve özdeyişlerde öğüt verme amacıyla
kullanılır. Sakla samanı, gelir zamanı.
e) Olumlu ve olumsuz biçiminin tekrarlanması “süreklilik,
korkutma, boyun eğme” anlamları taşır. Akşama kadar
yaz yaz, bıktık doğrusu (süreklilik) / Gelmeyin
gelmeyin, görürsünüz siz! (korkutma) / Biz emir
kuluyuz! Otur otur, kalk kalk! (Boyun eğme)
f)
Emir kipinin bazı kullanımları yalvarma ve dileme
anlamları taşır. Allah’ım bizi koru. Allah korusun. Allah
razı olsun.
4.
ÖZEL NOT : Dilek kiplerini şöyle formüle edebiliriz: Melisa’ya emir
yok. (meli) (sa) y (a) , emir eki yok.
Örnek Soru: Aşağıdaki fiillerin hangisi emir kipindedir? (1987-FL)
A) Yazasın
B) Yazsın
C) Yazmalı
D) Yazsa
Çözüm: Yaz – a – sın (İstek kipi) / Yaz – malı (Gereklilik kipi) / Yaz –
sa (Şart kipi)
Yaz x sın (Emir kipi) Cevap B
Şahıs Eki : Fiilin bildirdiği iş mutlaka canlı veya cansız bir varlık
(özne) tarafından yapılır. İşte bu varlığa fiilin kişisi denir.
Türkçe’de üç tanesi tekil, üç tanesi çoğul olmak üzere altı tane
şahıs vardır.
Ben....(Kendisi söz söyleyen)
C)
Sen....(Kendisine söz söylenilen)
O......(Kendisinden bahsedilen)
Dikkat: Fiilin bildirdiği şahısları aldıkları eklerden tanırız. Sevdim...(Ben), Sevmiş-sin ...(Sen)
Tekil
Çoğul
Ben
Biz
Sen
Siz
O
Onlar
1
2
3
* Çalış – tı –m
* Çalış – sın
* Oku – muş

Ben
Sen
--- (3. tekil şahıs eki yoktur)
İste – di – m (Fiil tabanı-Kip eki-şahıs eki)
Örnek Soru : Aşağıdakilerden hangisi çekimli fiil değildir?
A) Anlarım
B) Anlamak
C) Anlamazsın
Anlıyorum
D)
Çözüm: Şimdi bu kelimelerde fiilin 3 temel öğesinin (taban, kip, şahıs) olup
olmadığına bakalım:
Anlarım (Fiil tabanı, geniş z., 1.t.ş.)
Anlamazsın (Fiil tabanı, geniş zamanın olumsuzu, 2.tekil ş.)
Anlıyorum (Fiil tabanı, şimdiki z., 1.tekil ş.)
Anlamak (Mastar eki alan fiiller artık fiil değil fiilin ismidir ve isimlerde kip
ve şahıs kavramı yoktur. ) Cevap B’dir.
1.çeşit
-m
-n
---
2.çeşit
-im
-sin
----
3.çeşit
-yim
-sin
----
1.Çoğul
2.Çoğul
3.Çoğul
-k
-niz
-ler
-iz
-siniz
-ler
-lim
-siniz
-ler
1.
2.
3.
4.
BİLEŞİK (BİRLEŞİK) ZAMANLI FİİLLER: Fiil kök veya gövdelerine
herhangi bir kip eki getirildikten sonra idi (-dı,-di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü), imiş (-mış, -miş, -muş, -müş), ise (-sa, -se) ek-fiilleri getirilerek oluşur. Bazı
kaynaklarda birleşik zamanlı fiiller, “iki kip eki almış” fiil olarak da
tanımlanır.
Birleşik zamanlı fiiller üçe ayrılır:
1. Hikaye (öyküleme) birleşik zaman: Fiil kök veya gövdelerine
herhangi bir kip eki getirildikten sonra “idi” (-dı, -di, ...) getirilerek
oluşturulur. Gel-i-r-di, gel-i-yor-du-m...
2. Rivayet birleşik zaman: Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir kip
eki getirildikten sonra “imiş” (-mış, -muş...) getirilerek oluşturulur.
Gel-i-r-miş, gel-miş-miş...
3. Şart (Koşul) Birleşik Zaman: Fiil kök veya gövdelerine herhangi
bir kip eki getirildikten sonra “ise” (-se, -sa) getirilerek
oluşturulur:Gel-i-r-se, gel-miş-se-m...
NOT: Çekimi tabloda gösterilmiştir.
Birleşik Zaman Formülü :
Fiil Tabanı + Kip Eki
+
Ek-fiil + Şahıs Eki
Haber Kipleri (-di, -miş, -yor, -ecek, -r Hikaye -idi(-dı,-di,-tu..)
Dilek Kipleri(-meli, -sa, -a)
Rivayet –imiş (-mış, -muş...
Şart -ise (-se, -sa)
Sev
Gel
Bil
4.çeşit
Basit Zamanlı Fiiller
Bileşik Zamanlı Fiiller
BASİT ZAMANLI FİİLLER: Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir kip
eki getirilmesiyle oluşur. Basit zamanlı fiillerde, kip ekinden sonra kişi ekleri
getirilir. Türkçe’de basit zamanlı fiillerin tekil ve çoğul kişilere göre
çekimlenişi tabloda gösterilmiştir.
Çalış
Türkçe’de Şahıs Ekleri kimi kiplerde değişik şekillerdedir:
Şahıs
1.Tekil
2.Tekil
3.Tekil
A.
B.
miş
m
ecek
ler
malı
sınız
(i)yor
lar
ti
miş
(y)mış
sa
---sin
-in, -iniz
-sinler
Çeşit ekleri alan kipler: Görülen geçmiş zaman, dilekşart
Çeşit ekleri alan kipler: Öğr.geç.zaman, şimdiki zaman,
gelecek zaman, geniş zaman, gereklilik kipi
Çeşit ekleri alan kipler: İstek kipi
Çeşit ekleri alan kipler: Emir kipi
FİİLLERİN OLUMSUZLUK ŞEKLİ
Fiil tabanı +Olumsuzluk Eki (-me,-ma, -mez, -maz)+Kip +Şahıs Eki
Sev
me
di
m
Gel
me
-y in
DİKKAT : Geniş zamanın olumsuzu 1. şahıslarda –me, -ma diğerlerinde ise –
mez, -maz ile yapılır. Ve “- ( ) r kip ekinin yerini alır. Sev (e) r im ----Sev
(me) m / Bil (i) r sin....Bil (mez) sin
DİKKAT : Şimdiki zamanın olumsuzu yapılırken “ ( ) yor” eki -me, -ma
olumsuzluk ekini daraltarak –mı, -mi, -mu, -mü haline sokar. İste mi yor um,
Görüş mü yor uz
FİİLLERİN SORU ŞEKLİ
Fiillerde soru anlamı “-mı, -mi, -mu, -mü” soru ekiyle sağlanır.
Soru eki daima kelimeden ayrı yazılır. Şahıs ekleriyle ise bitişik yazılır.
Soruları çözdünüz mü?
Beni seviyor musun?
ZAMANLARINA GÖRE FİİLLER
Fiiller, zamanlarına göre iki ana grupta incelenir:
Harun KART / Türkçe Öğretmeni
FİİLLERDE ANLAM KAYMASI
Bazen fiilin kipi kendi zamanını değil de başka bir zamanı ifade
eder. Buna fiillerde zaman (anlam) kayması denir.
Yarın sinemaya gidiyor muyuz? (Fiilin kipi şimdiki zaman ama “yarın
gidecekler” gelecek zaman anlamı taşıyor.
Şimdi Konya’da olsak keşke. (Şart kipiyle çekimlenmiş ama istek bildiriyor.)
Hikaye
Haber Kipleri
-di
-dı, -di,
idi
-ti, -tu, -tü
-( ) yor
()r
Dilek Kipleri
Rivayet
-miş
-du, -dü, -tı
imiş
ise
-mış, -miş
-muş, -müş
-meli
-sa
ti
sa
miş
dı
DİKKAT ! Yardımcı fiille oluşturulan birleşik fiillerde ses düşmesi veya ses
türemesi oluşuyorsa fiil bitişik yazılmalıdır. Eğer ünlü düşmesi veya ünsüz
türemesi olmuyorsa ayrı yazılır.
Sabır-et- sabret- (Ses düşmesi)
Af-etaf-f-et- (Ses türemesi)
Terk etNamaz kılHasta ol-
-se, -sa
-a
miş
(i)yor
ecek
sa
y
Cevap (B)
Çözüm: Ol- kelimesi tek başına yüklem olduğu zaman, yanındakini
fiilleştirmek yerine onları özne, nesne veya tümleç olarak alır.
Ş AHIS E K İ
EK FİİL
Şart
F İ İ L
T A B A N I
KİP EKİ
Sev
Bil
Gel
Al
m (miş’li geçmiş zamanın hikayesi)
lar (şimdiki zamanın şartı)
ler (gelecek zamanın rivayeti)
m (şartın hikayesi)
Örnek Soru: Hangi cümlede birleşik fiil yoktur? (1993 EML)
A) Bahçede çalışan komşumuza yardım edelim.
B) İnsanları fikirlerinden dolayı küçümsemeyin.
C) Sabahtan beri içimde bir eziklik hissediyorum.
Dayıma, sabah erkenden telefon ettim.
b)
YAPILARINA GÖRE FİİLLER
Türkçe’de fiiller yapı bakımından üçe ayrılır:
1. Basit fiil
2. Türemiş fiil
3. Birleşik fiil
1.BASİT FİİLLER: Herhangi bir yapım eki almamış, başka bir kelimeyle de
birleşmemiş kök durumundaki fiillerdir. Kök, fiilin bölünemeyen en küçük
anlamlı parçasıdır.
Sev-, ağla-, kaç-, sorÇekimli bir fiilin kip, kişi ve olumsuzluk ekleri atıldıktan sonra
geriye kalan iş, oluş, hareket bildiren kısmı yapım eki almamış, yani başka bir
kelimeden türememiş veya başka bir kelimeyle de birleşmemiş fiil basit
yapılıdır.
Okuyacakmışsın ....Oku-y-acak-mış-sın (Kök-yardımcı ses-gelecek zam.ekirivayet eki-2.tekil şahıs eki.)
2.TÜREMİŞ YAPILI FİİLLER: Fiil ya da isim köklerine yapım eki
getirilerek türetilen fiillerdir.
Göz-legör-üş
yaş-agiy-in
İsim
fiil
isim
fiil
Fiil
fiil
fiil
fiil
Dikkat ! Yansıma olan kelimelerle de fiil türetilebilir.( Çat-la-, fısıl-da-, havla-)
Örnek Soru: Hangi cümledeki yüklemin yapısı basittir? (19996 DPY)
A) Yeni aldığı elbiseyi bugün giydi.
B) Çocuk, yatağından hafifçe doğruldu.
C) Seyahatten dönen kardeşini yokladı.
D) Akşam olunca sokaklar tenhalaştı.
Cevap (A) : Giy-di (Basit)
Örnek Soru : Aşağıdaki altı çizili kelimelerden hangisi isimden türemiş bir
fiildir?
A) Babam koca bir ayı avlamış.
B) Bebeğe yedirdin mi mamasını?
C) Bu kartları çok ucuza bastırdım.
D) Alıştım artık, bana yapılanlara.
Cevap (A) : Av (isim)
3. BİRLEŞİK YAPILI FİİLLER : İki ya da daha fazla kelimenin bir araya
gelerek oluşturdukları fiillerdir. Üç yolla yapılır:
a) Yardımcı fiille kurulan birleşik fiiller:
İ S İ M
Yardımcı Fiil
etoleylekılYardım
Başarılı
etol-
Not: Ol- yardımcı fiili tek başına da fiil olarak kullanılabilir. Ben hep sizin
yanınızda olacağım.
Örnek Soru: “Olmak” fiili aşağıdaki cümlelerin hangisinde yardımcı fiil
olarak kullanılmıştır? (1996 – FL / AÖL)
A)
B)
Evimizin bir de bahçesi olmalı. (Özne)
Bu yaz ekinler erken oldu. (Zarf Tümleci)
C)
D)
TABLO : B
Gideli iki yıl oluyor. (Zarf Tümleci)
Her şeyden önce insan olmalı. (Yüklem)
Harun KART / Türkçe Öğretmeni
Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller ( Deyim Halindeki Birleşik
Fiiller) :
Kelimelerin gerçek anlamlarından sıyrılmasıyla yani mecaz
anlamda kullanılmasıyla oluşan birleşik fiillerdir. –mek. –mak mastar
ekinin alabilen deyimler bu gruba girer. Veya ; isim soylu kelime ya da
kelimelerle bir fiilin bir araya gelmesiyle oluşur.
Memleketim gözümde tütüyor ! Başka nereye başvurdunuz? Çok eziyet
çekmiş.
(Göz gezdir-, kafa patlat-, kapı dinle-, kulak asma-, akıl ver-...)
c)
Kurallı Birleşik Fiiller
En az iki kelimenin belli bir kurala göre birleşmesiyle oluşan
birleşik fiillerdir. Dilimizde çok değişik kurallı birleşik fiil vardır.
Bunların en yaygın olarak kullanılanları dört çeşittir.
1) Tezlik Fiili: Fiil kök ve gövdelerine –ı, -i, -u, -ü ekleri getirilir. Ortaya
çıkan kelime “vermek” fiiliyle birleştirilir. Tezlik fiilleri daima bitişik yazılır.
Geliver-, yapıver-, okuyuver-, seçiver...
Tezlik fiillerinde genellikle “çabukluk, beklenmezlik, kolaylık, önem
vermeme” anlamları görülür.
Gazeteyi yere atıverdi. (Önem vermeme)
Fiil Tabanı
-(i) ver (mek)
Bak
(ı)verTezlik fiilinin olumsuzu iki şekilde yapılır: Geliver...gelmeyiver
veya Geliverme
2) Yeterlilik Fiili : Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya
çıkan kelime “bilmek” fiiliyle birleştirilir. Bu fiillerde bir işin yapılmasına
gücün yetmesi, işi başarma anlamları vardır. Daima bitişik yazılır. Yapabil-,
gezebil-, okuyabil-...
Yeterlilik fiillerinde genellikle olasılık anlamı görülür. Bu nedenle
yeterlilik fiillerinin bulunduğu cümlelerde olasılık zarflarının kullanılması dil
yanlışlığına yol açar.
Belki yarın köye dönerim. (Doğru)
Yarın köye gidebilirim. (Doğru)
Belki yarın köye gidebilirim. (Yanlış)
Yeterlilik fiilinin olumsuzu üç şekilde yapılır: Alabilirim...
(Alamam) (Almayabilirim) (Alamayabilirim)
Yukarıdaki üç olumsuz yeterlilik fiilinin aralarında anlam farkı
vardır. Birincide kesinlik, ikincide kişinin kendisine bağlı olumsuzluk,
üçüncüde ise kişinin elinde olmayan nedenlerden doğan olumsuzluk söz
konusudur.
3) Sürerlilik Fiili : İki şekilde yapılır.

Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya
çıkan kelime “durmak, kalmak, gelmek” fiilleriyle
birleştirilir. Bu tür sürerlilik fiilleri daima bitişik yazılır.
Uyuyakal-, gidedur-, süregel-...

Fiil kök veya gövdelerine –ıp, -ip, -up, -üp ekleri
getirilir. Bu kelimelerden sonra “durmak, kalmak,
gelmek” fiilleri kullanılır. Bu tür sürerlilik fiilleri ayrı
yazılır. Konuşup dur-, gidip dur-, donup kal-, sürüp
gel-...
Bu fiillerde, işin belli bir süre devam ettiği anlamı vardır.
Sürerlilik fiillerinin olumsuzu yoktur.
4) Yaklaşma Fiili: Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya
çıkan kelime, “yazmak” fiiliyle birleştirilir. Yaklaşma fiilleri bitişik yazılır.
Düşeyaz-, öleyaz-...
Bu fiillerde “olmadı ama az daha olacaktı, az kalsın oluyordu”
anlamları vardır. Yaklaşma fiillerinin anlamı olumsuzdur. Bu nedenle
yaklaşma fiilleri ayrıca olumsuz yapılamaz. Yani bu fiillerin görünümü
olumlu, anlamı olumsuzdur.
NOT : Türkçe’de en çok kullanılan kurallı birleşik fiiller bunlardır. Bunlar iki
fiilden oluşmuştur. Ayrıca bir fiilimsi, bir fiilden (ağlayacağı tut-, göresi gel..) ; bir fiil , bir yardımcı fiilden oluşan (hazırlanmış ol-, gider ol-, söyleyecek
ol-...) kurallı birleşik fiiller de vardır.
EK-FİİL (EK-EYLEM)
İsim soylu kelimelerin sonuna gelerek, onları yüklem yapan eklere
ek-fiil denir. Ek –fiil ekleri şunlardır: -dır, -idi, -imiş, -ise
Ek-fiillerin iki temel görevi vardır:
a) Basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapar. (-dır eki
dışındakiler)
Sev (i) yor du m.
b) İsim ve isim soylu kelimelere gelerek onları yüklem
yaparlar. Hayat, yaşayınca güzeldir.
Ek-fiiller genel olarak dört bölümde incelenir:
1.Ek-fiilin geniş zamanı
2.Ek-fiilin görülen geçmiş zamanı
3.Ek-fiilin duyulan geçmiş zamanı
4.Ek-fiilin şartı
Ek-fiilin geniş zamanı
İSİM + EK FİİL ( -dır, -dir, -dur, -dür, -tır, -tür, -tur, -tür) + ŞAHIS EKİ
(-ım, -im, -um, -üm, -sın, -sin, -sun, -sün, -ız, -iz, -uz, -üz, -sınız, siniz, -sunuz, -sünüz, -lar, -ler) ekleri de Ek-fiilin geniş zamanını karşılar. İyidir- , yorgundur, yorgunum, yorgunsunuz, yorgunlar.
Ek-fiilin geniş zamanı, aynı zamanda ek-fiilin şimdiki zamanını
karşılar.
DİKKAT :1) “-dır” ek-fiili sadece 3.şahıslarda kullanılır. Birinci ve ikinci
şahıs çekimlerinde –dir yerine şahıs ekleri kullanılır.
2) İyelik ekiyle ek fiilin ek hali birbirine karıştırılabilir. Ben iyi bir
babayım. (Ek fiilin 1.tekil şahıs hali) / Benim canım babam. (İyelik eki)
3) Üçüncü şahsa gelen “dır” ek fiili istenirse kullanılmayabilir. Bu
daha iyidir. / Bu daha iyi.
Ek-fiilin görülen geçmiş zamanı
İSİM + EK FİİL (-idi, -dı, -di, -du, -dü-tı, -ti, -tu, -tü ) + ŞAHIS EKİ
Öğrenci-y- di- m , çalışkandı, güzeldi.
Ek-fiilin duyulan geçmiş zamanı
İSİM + EK FİİL (-imiş, -mış, -miş, -muş, -müş) + ŞAHIS EKİ
Güzelmişim, güzelmişsin, güzelmiş, güzelmişiz, güzelmişsiniz, güzelmişler
Ek-fiilin şartı
İSİM + EK FİİL ( ise, -se, -sa) + ŞAHIS EKİ
Hastaysanız...
DİKKAT: Ek-fiilin şartı olan ise isim ve isim soylu kelimelere geldiğinde
onları yüklem yapmaz; sadece cümleye şart anlamı kazandırır. Hastaysanız
biraz istirahat ediniz.
DİKKAT : Ek fiiller sadece isimleri değil; isim soylu olan zamirleri de
yüklem yapabilirler.
Benim en iyi arkadaşım sen-di-n. / Kim-miş beni soran / En iyi adam Odur.
NOT : Ek-fiiller, fiilimsilerin sonuna gelerek onları yüklem yapabilir. En
güzel şey, sağlıklı yaşamaktır.
FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)
Fiil anlamı taşıyan; ancak fiillerin özelliklerini tam olarak
yansıtmayan ve cümlede isim soylu kelimeler gibi görev üstlenen kelimelere
fiilimsi (eylemsi) denir. Bilindiği gibi Türkçe’de –(i)msi eki benzeyen
anlamına gelir. Buna göre fiilimsi de “fiile benzeyen” demektir. Fiillerin üç
temel özelliği vardır: Fiiller, iş hareket, oluş bildirir, mastar eklerini (-mek, mak) alır, kip eklerini alır. Fiilimsiler ise mastar eklerini ve kip eklerini
alamaz. Sadece iş, hareket, oluş bildirmesi bakımından fiile benzer.
Fiil
Fiilimsi
Harun KART / Türkçe Öğretmeni
GelKoşGül-
Gelmek
Koşan adam
gülerek
Fiilimsiler üçe ayrılır:
1. İsim-fiiller
2. Sıfat-fiiller (Ortaç)
3. Zarf-fiiller (Bağ-fiil, ulaç)
İsim-fiiller
Fiilin adı demektir. Fiil kök veya gövdelerine –mak, -mek, -ma, me, -ış, -iş, -uş, -üş ekleri getirilerek oluşur. Yazmak, konuşmak, yemek,
yazma, alış... Konuşmak bir sanattır.
Olumsuzluk eki –ma, -me ile isim-fiil eki olan –ma, -me
karıştırılmamalıdır. Bu hafta işe gitme. (Olumsuz fiil) / Tatile gitme
hazırlıkları başladı. (İsim-fiil)
-mak, -mek, -ma, -me eklerini alan bazı kelimeler bir nesnenin adı
olarak kullanılabilir. Ekmek, çakmak, yemek, tokmak, kıyma, sarma, kazma...
Bu yıl tarlaya buğday ekmek istiyorum. (isim-fiil)
Bakkaldan üç ekmek aldı. (İsim)
-iş ekini alan bazı kelimeler isim-fiil, isim ve fiil görevinde
kullanılabilir.
Yurda giriş işlemleri başladı. (İsim-fiil)
Binanın girişi çok berbattı. (İsim)
Hiç çekinmeden rakiplerine girişti. (Fiil)
Sıfat-Fiiler (Ortaç)
Fiilin sıfat dönüştürülmüş şeklidir. Fiil kök veya gövdelerine –an, en, -ası, -esi, -maz, -mez, -ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür, -dık, -dik, -duk, -dük, -tık, tik, -tuk, -tük, -acak, -ecek, -mış, -miş, -muş, -müş ekleri getirilerek yapılır.
Sıfatların her zaman bir ismi nitelediği gibi sıfat-fiiller de genellikle bir ismi
niteler. Tanıdık kişi, okumuş adam, çıkmaz sokak....
Sıfat-fiil ekini alan fiiller, bazen isim göreviyle kullanılır. Bayrama
katılan öğrencilere izin verildi. (Sıfat-fiil) / Bayrama katılanlara izin verildi.
(İsim) (Sıfat-fiiller çekim eki alarak isimleşir.)
Sıfat-fiil ekleriyle kip ekleri karıştırılmamalıdır. Görünmez kaza
(Sıfat-fiil) / Buradan bizim ev görünmez. (Fiil)
Sıfat-fiil eklerinin olumsuzları da yaygın olarak kullanılır.
Görmemiş adam, olmayacak iş
-dık, -acak sıfat –fiil ekleri, ünlü ile başlayan ekleri aldığında
yumuşama olayı meydana gelir. Babamın tanıdığı kişiler geldi.
Zarf-fiiller (Bağ-fiil, ulaç)
Fiillerin durumunu, zamanını, şeklini bildiren fiilimsilerdir. Fiil
kök veya gövdelerine “-ıp, -ip, -up, -üp, -arak, -erek, -ken, -a, -e, -maden, madan, -alı, -eli, -ınca, -ince, -maksızın, -meksizin, -casına, -alı, -eli, -ınca, ince, -unca, -ünce, -dıkça, -dikçe, -dukça, -dükçe, -dığında, -düğünde, -mez”
ekleri getirilerek yapılır.
Zarf-fiiller çoğunlukla bağlama göreviyle
kullanıldığı için bir adı da bağ-fiildir.
Koşa koşa geldi.
Çocuk ağladıkça açıldı.
Öğretmen dersi anlatıp çıktı.
Zarf-fiiller çekim eki almaz (Diğer fiilimsilerden farklı)
NOT : Fiil ve fiilimsilerde olumsuzluk –me, -ma ekleriyle sağlanır. Geniş
zamanın olumsuzu –maz, -mez ekleriyle yapılır. Gel-me, gel-mez
ÖRNEK SORU:
Fiil kök ya da gövdelerinden türeyen, tamlayıcı cümlecik kuran, çekimi
olmayan kelime çeşitlerinin ortak adı nedir? (1985 FL)
a) İsim-fiil b) Sıfat-fiil
c) Bağ-fiil d) Fiilimsi
ÖRNEK SORU: “Okul eğitimi dışında kalan gençlerin de eğitilmeleri
gerekir.” Cümlesinde “kalan” kelimesinin çeşidi nedir? (1986-FL)
a) İsim-fiil b) Bağ-fiil c) Sıfat-fiild) Yardımcı fiil
ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil yoktur? (1996
FL/AÖL)
a)
b)
Günlerce düşünüp çalışarak bir program yaptık.
Yapılacak işleri öncelik sırasına göre dizdik.
c)
d)
Bulunduğumuz çevreyi ayrıntılarıyla tanıdık.
Bu arada bizi üzen olaylar oldu.
ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi vardır? (1996
FL/AÖL=
A)
B)
C)
D)
Yolda pek çok tanıdık kimseyle karşılaştık.
Biraz konuştuk, sonra ayrıldık.
Onu uzaktan gördük, ama yetişemedik.
Okuldan çıktık, hemen eve geldik.
FİİLLERİN ÇATISI
Fiillerin öznelerine ve nesnelerine göre aldıkları konuma ve
girdikleri biçime çatı denir. “Çatı” fiilin en önemli konusudur. Fiiller
çatılarına göre iki grupta incelenir. Bu iki grupta toplam sekiz çeşit fiil vardır:
1. Özne-Yüklem İlişkisine Göre Fiiller
a) Etken fiiller (Belli eki yok)
b) Edilgen fiiller (-l, -n)
c) Dönüşlü fiiller (-l, -n)
d) İşteş fiiller (-ş)
2.
Nesne-Yüklem İlişkisine Göre Fiiller
a) Geçişli fiiller (Belli eki yok)
b) Geçişsiz fiiller (Belli eki yok)
c) Oldurgan fiiller (-r, -t, -dır)
d) Ettirgen fiiller (-r, -t, -dır)
Öznesine Göre Fiiller
1. Etken Fiiller : Cümlenin gerçek öznesi varsa, işin kim tarafından yapıldığı
belli oluyorsa böyle fiillere etken fiiller denir. Sezai, dün geç geldi.
/
Bugün geleceğim. (Ben- Gizli Özne)
Ger.Özne
Etken
Etken
Yalın haldeki tüm fiiller etkendir. Çünkü yalın fiillerin öznesi
ikinci tekil kişidir. Git, yaz, oku, ver...)
2. Edilgen Fiiller : Cümle okunduğunda veya dinlendiğinde, işin kimin
tarafından yapıldığı belli olmuyorsa, yani cümlede sözde özne varsa böyle
fiillere edilgen fiiller denir. Edilgen fiiller, etken fiillerin sonuna –l, -n ekleri
getirilerek yapılır. Kır-ı-l-, sev-i-n-....
Ali pencereyi kırdı.
Pencere kırıldı.
G.Özne
Etken
Sözde Özne Edilgen
Edilgen fiillerle dönüşlü fiillerin ekleri aynı olduğu için
karıştırılabilir. Karıştırmamak için şuna dikkat etmek gerekir: Dönüşlü
fiillerde işi yapan bellidir. Yani gerçek özne vardır. Edilgen fiillerde ise işin
kim tarafından yapıldığı bilinmez. Yani sözde özne vardır.
Dün, çarşıdan öte beri alındı. Ahmet, sana çok alındı.
Edilgen
Dönüşlü
Şu cümleler de edilgendir: Fatih, 29 Mayıs’ta milletçe anıldı. / Ali, Hasan
tarafından dövüldü.
Dönüşlü Fiiller : Özne tarafından yapılan işin etkisi, başka bir
varlığı etkilemeyip yeniden özne üzerine dönüyorsa, böyle fiillere
dönüşlü fiiller denir. Genellikle –n, bazen de –l ekleri dönüşlü fiil
yapar. Abim, bu olaya çok sevindi. Çocuk, üzerime atıldı.
-l, -n eklerini alan fiillerin dışında –leş, -len, -ş eklerini alan bazı
fiiller de dönüşlülük anlamı görülür. Türküyü dinleyince iyice
dertlendim. Şu günlerde Zehra iyice gelişti.
3.
Dönüşlü fiillerde, işi yapan bellidir. Bu nedenle bütün dönüşlü
fiiller aynı zamanda etkendir.
4.İşteş Fiiller : Birden çok öznenin karşılıklı veya birlikte gerçekleştirdikleri
fiillere denir. İşteşlik eki –ş’dir. Bağr-ı-ş-, gör-ü-ş-....
Bazı fiiller kök halinde işteşlik anlamı taşır. Barış-, güreş-, yarış-...
Bazı fiillerde –laş, -leş ekleri getirilerek işteşlik sağlanır. Mektuplaş-, bayram-laş-..
Bazı fiillerde, önce –la, sonra –ş eki getirilerek işteşlik sağlanır.
Karşı-la-ş-, selam-la-ş-...
Bazı fiiller cümlede kullanılışına göre, bazen işteş olur. Bazen
olmaz. Müdürümüz bu toplantıda güzel konuştu. (İşteş değil) / Selma ile
Nalan, kütüphanede oturup konuştu. (işteş)
Nesnesine Göre Fiiller
1. Geçişli Fiiller : Nesne alabilen, etkisini bir nesne üzerinde gösteren fiillere
denir. “Kimi, neyi, ne” sorularına cevap verirler. Gör-, seç-, bil-, al-...
Harun KART / Türkçe Öğretmeni
Geçişli fiiller cümlede kullanıldığında, genellikle o cümlelerde
belirtili veya belirtisiz nesne vardır. Fatih’ten kitap aldım. (Belirtisiz Nesne –
Geçişli Fiil)
Geçişli fiillerin yüklem olduğu bazı cümlelerde nesne
bulunmayabilir. Öğretmen konuyu öğrencilere açıkladı. (Nesne var)
Öğretmen öğrencilere açıkladı. (Nesne yok)
Geçişli fiil
Geçişli fiil
2. Geçişsiz Fiiller : Nesne alamayan yani etkisini bir nesne üzerinde
gösteremeyen ve "kimi, neyi, ne” sorularına cevap veremeyen fiillere denir.
Otur-, uyu-...
Bazı cümlelerde, yükleme sorulan “ne” sorusu özneyi bulmaya
yarar. Bu nedenle geçişsiz olan fiil, geçişli sanılabilir. Kitap düştü. (Ne
düştü?) (Kitap: Özne)
Oluş fiilleri, durum fiilleri, edilgen fiiller ve dönüşlü fiiller nesne
almaz. O halde bu tür fiiller geçişsizdir. Yağmur yağdı. (Oluş fiili =geçişsiz),
Kapı kırıldı (Edilgen = geçişsiz)...
İşteş fiiller, bazen geçişli, bazen geçişsizdir. Özlemle kucaklaştılar.
(Geçişsiz), Öğretmenler bu durumu tartıştılar. (Geçişli)
Fiiller, kullanıldıkları cümledeki anlamlarına göre bazen geçişli,
bazen geçişsiz olabilir.
Vapurun düdüğü acı acı çaldı. (Geçişsiz). Şu çocuk, arkadaşının kalemini
çaldı. (Geçişli).
3.Oldurgan Fiiller : Geçişsiz fiillere –r, -t, -dır ekleri getirilirse, bu fiiller
geçişli olur. Bu şekilde geçişsizken, geçişli yapılan fiillere oldurgan fiiller
denir.
Geçişsiz
Geçişli (Oldurgan)
Gülgül-dürOturotur-tGelgetir4.Ettirgen Fiiller: Geçişli fiillere –r, -t, -dır ekleri getirilerek geçişlilik
derecesi artırılır. Böylece geçişliyken yine geçişli yapılan fiillere, ettirgen
fiiller denir. Ettirgen fiillerde genellikle işi başkasına yaptırma anlamı vardır.
Geçişli
Sulaİç-
Geçişli (Ettirgen)
Sula-tİç-i-r-
Türkçe’de fiillerin geçişlilik derecesi en fazla dörttür. Sula-t-tır-t1 2 3 4
NOT : Çatı ekleri yapım ekleridir. Bu nedenle çatı eklerini alan fiiller,
türemiştir.