dünyada tıbb* b*tk*ler
advertisement
DÜNYADA TIBBİ BİTKİLER • Tıbbi bitkilerin iki kaynağı vardır a) doğal b) kültür Tıbbi bitkilerin büyük kısmı doğadan elde edilmektedir. Dünyada ki 270 bin bitkiden 20 bin adedi tıbbi bitki olarak Dünyada yaklaşık olarak 20.000 çeşit bitki türünün tıbbi amaçlı Avrupa’da 2.000 kadar bitkisel drog ticareti Dünya çapında popüler olan tıbbi bitki sayısının 4-6 bin ticareti yapılan tür sayısının da 3 bin civarında 900 kadar tıbbi bitki türünün kültürü yapıldığı Dünyada ilaç pazarı hacmi 2014 yılında 950 milyar dolar civarında olup, biyoteknolojik ürünlerinde bu sektöre girmesi ile bu pazarın giderek büyüyeceği tahmin edilmektedir (Arslan N. Vd. 2015.) Dünyada Tıbbi Bitkiler • • • • • • • Dünya pazarları, ileriye yönelik planlamaya imkan veren bir üretim tarzı ile etken madde miktarı ve kalitesi yüksek “standart” ürün talep etmektedir. Ancak bu talebi bugüne kadar yapıldığı gibi doğadan toplayarak karşılamamız ve pazarda kalıcı bir yer edinmemiz mümkün değildir. Doğal bitki dokusunda mevcut ıtrî ve tıbbi bitkilerin çok az bir kısmı kültüre alınmıştır. İç ve dış piyasada değerlendirilen bitki türlerinin önemli bir kısmı doğadan toplanmaktadır. Son yıllarda doğal tedavi yöntemleri ile ilgili bu konuya ağırlık verilmesi tıbbi bitkileri tekrar gündeme getirmiştir. Bugün kullanılan tıbbi bitkilerin tahmini olarak %70’inin doğadan toplandığı, %30’unun ise kültürünün yapıldığı tahmin edilmektedir. İşte bu nedenle yoğun ve kontrolsüz toplamalar nedeniyle tıbbi bitki türleri arasında %20’den fazlasının geleceği tehlike altında olduğu bildirilmektedir. Sadece Almanya pazarında alınıp satılan tıbbi ve aromatik bitki sayısı 1,500’ün üzerindedir. Ancak dünya genelinde tıbbi ve aromatik bitkilerin %1’den daha azının ekonomik anlamda kültürü yapılmaktadır. Örneğin 2,000 kadar tıbbi ve aromatik bitkinin pazarlandığı Avrupa’da kültürü yapılanların sayısı en fazla 150’dir. Çok köklü bir tıbbi ve aromatik bitki üreticisi olan Macaristan’da dahi bu sayı 40 kadardır. BİTKİSEL ÜRÜNLER-GLOBAL PAZAR PAYI (BİTKİSEL KATKI VE TEDAVİ EDİCİ ÜRÜNLER) 3 Ülkemizde Tıbbi Bitkiler Türkiye,174 familyay aait 1,251 cins ve 12,000’den fazla tür,alttür, Bu bitkilerin 3.649’ u yöreye özgü iklim ve toprak şartlarında yetişen endemik tür ve çeşitler Yaklaşık 1.000’ i de ülkemizde veya dünyada ıtrî ve tıbbi bitki olarak İç piyasada ticarete konu olan bitki sayısı ise 350 olup bu bitkilerden yaklaşık 100 bitkinin ihracatı, Bir başka kaynağa göre ise ülkemizdeki türlerin en az 1.000 kadarından çeşitli şekillerde yararlanıldığı ve tıbbi aromatik bitkilerin ihracatından yıllık 140 milyon dolar civarında bir gelir 30 türün kültürü yapılıyor. Tıpbi bitkilerin ticareti Tıbbi bitki ihracatı yapan 110 ülke arasında Türkiye 18. sırada bulunmaktadır. Türkiye, Doğu ve Güney Doğu Avrupa ülkeleri arasında ise ihracatta 5. sırada iken, ithalatta 8. sırada (Arslan N. Vd. 2015) ) Dışalımı ve Dışsatımı yapılan türler • Türkiye’nin ihraç ettiği öneml itıbbi, aromatik ve baharat bitkileri; adaçayı, anason, biberiye, çemen, çörekotu ,dağçayı, defne, kapari, kekik, kırmızı biber, kimyon, kişniş, mahlep, meyankökü, nane, oğulotu, rezene ve sumak ile salep, kardelen ve lale gibi bazı soğanlı ve yumrulu bitkilerdir. Kekik, adaçayı, defne yaprağı, anason, kimyon ve rezene Türkiye’ni en önemli dış satım ürünleridir ve bu ürünlerin tıbbi ve aromatik bitki ihracatındaki payı yaklaşık %90’dır. • Türkiye yukarıda sayılan ham drog dış satımından başka morfin, gülyağı, kekikyağı ,defneyağı, adaçayı yağı, ıtır çiçeği yağı, sığlayağı, kimyon yağı, anason yağı, lavanta yağı, limon yağı, portakal yağı, mersin yağı, biberiye yağı reçine, terebentin, oleoresin, sığla, kitre, sakız ve zamk gibi işlenmiş tıbbi ve aromatik bitki ekstre ve ekstarkatları ile ile orman tali ürünlerinin ihracatındanda önemli gelir sağlamaktadır. • Türkiye'nin tıbbi, aromatik ve baharat bitkileri ithalatında ise en fazla kakule, karabiber, karanfil, muskat, vanilya, yenibahar, zencefil ve zerdeçal gibi tropikal kökenli oldukları için Anadolu’da yetişmeyen ve kültürü yapılmayan bitkiler yeralmaktadır (Arslan N. Vd. 2015). • ) Kokulu Ve Tıbbi Bitkiler Üretim Verileri (2014) ÜRÜN ADI EKİLEN ALAN (DEKAR) ÜRETİM (TON) Kimyon 224421 15570 Nane 10652 14700 Kekik 92959 11752 Gül (Yağlık) 28359 10831 Anason 140506 9309 Rezene 15848 2289 Şerbetçiotu 3530 1832 Çörekotu 1717 140 Oğulotu (Melissa) 505 238 Lavanta 2189 297 Adaçayı 130 19 Kişniş 11 1 Kaynak: TÜİK (2015) Doğadan toplanarak veya üretilerek yurt içinde kullanılan ve yurt dışına ihraç edilen bazı türler ADAÇAYI, REZENE, OĞULOTU, ANASON, KEKİK, KİMYON, LAVANTA, KİŞNİŞ, SALEP ORKİDESİ, ŞERBETÇİOTU, NANE, SAFRAN, GÜL(Yağlık), ÇÖREKOTU
