Programın izleme ve değerlendirme raporuna buradan ulaşabilirsiniz.

YAŞAYAN KÜTÜPHANE
KAPASİTE GELİŞTİRME PROGRAMI
DEĞERLENDİRME RAPORU 2014/2015
2014/2015
Uzm. Psk. Erhan Okşak
İzleme – Değerlendirme Uzmanı
İçindekiler
Kısaltmalar ................................................................................................................................................ i
Özet ..........................................................................................................................................................ii
Giriş.......................................................................................................................................................... 1
Programın Amaç, Hedef ve Faaliyetleri ............................................................................................... 1
Değerlendirme Yöntemi ve Araçları ........................................................................................................ 3
Bulgular.................................................................................................................................................... 4
YK KGP Teknik Destek Eğitimi (TDE) .................................................................................................... 4
Amaç ve Hedefler ............................................................................................................................ 4
Eğitimin Çerçevesi ........................................................................................................................... 5
Değerlendirme Süreci ve Araçları .................................................................................................... 5
Bulgular............................................................................................................................................ 6
Sonuç ve Öneriler .......................................................................................................................... 13
Yaşayan Kütüphane - IF İstanbul 2015 .............................................................................................. 16
Okuyucular .................................................................................................................................... 16
Kitaplar .......................................................................................................................................... 22
Yerel Eğitimler ................................................................................................................................... 24
Yerel Yaşayan Kütüphaneler .............................................................................................................. 28
Okuyucular .................................................................................................................................... 29
Kitaplar .......................................................................................................................................... 37
Süreç Değerlendirme ......................................................................................................................... 40
Sonuç ve Öneriler .................................................................................................................................. 46
Ek – 6 ..................................................................................................................................................... 64
Kısaltmalar
YK
Yaşayan Kütüphane
KGP
Kapasite Geliştirme Programı
TDE
Teknik Destek Eğitimi
YDE
Yerel Düzenleme Eğitimi
YE
Yerel Eğitim
TOG
Toplum Gönüllüleri Vakfı
STK
Sivil Toplum Kuruluşu
i
Özet
Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı gençleri insan hakları, ayrımcılık, önyargılar,
farklılıklarla bir arada yaşam ve savunuculuk konularında güçlendirerek yerel düzeyde insan hakları
konusunda aktiviteler gerçekleştirmeleri için gündem ve farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır. Hedef
kitlesi, 17 – 29 yaş arasındaki üniversite öğrencileri, üniversite dışı gençlik grupları, erken gençlik
dönemindeki gençler ve bu yaş grubunu hedef kitle olarak benimseyen gençlik örgütleridir. Program,
Mart 2014 – Eylül 2015 tarihleri arasında Toplum Gönüllüleri Vakfı tarafından, İstanbul Bilgi
Üniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi ve Genç Engelliler Gençlik ve Spor Kulübü (Adana) ortaklığıyla
Toplum Gönüllüleri Vakfı tarafından yürütülmüştür.
Yaşayan Kütüphane Kapasite Gelişimi Programı (YK KGP) ile, Yaşayan Kütüphane düzenlemek isteyen
gençlerin ve gençlik örgütlenmelerinin insan hakları, önyargılar ve ayrımcılık konularında kavramsal
olarak güçlenmelerine; ihtiyaç duyacakları organizasyonel konularda donanım ve yetkinlik
kazanmalarına ve YK ile insan hakları ve ayrımcılık arasındaki ilişkiyi kavramalarına imkan sağlayacak
öğrenme ortamlarının kurgulanması hedeflenmiştir. Program kapsamında düzenlenen Yaşayan
Kütüphaneler ile kütüphane yararlanıcılarının (okuyucular, kitaplar ve yerel organizasyon ekibi üyeleri)
kendi önyargılarını ve ayrımcı davranışlarını sorgulamaları ve ayrımcılığa yol açabilecek önyargıların
farkına varma becerilerinin artması hedeflenmiştir.
Söz konusu amaç ve hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için program boyunca aşağıdaki faaliyetler
gerçekleştirilmiştir. Bir yerel yaşayan kütüphane hariç planlanan faaliyetlerin tümü hedeflenen
düzeyde ve nitelikte gerçekleştirilmiştir.
Program süresince;









159 yerel organizasyon ekibi gönüllüsü, 415’i İf İstanbul YK ve 928’i yerel YK’lar olmak üzere 1343
okuyucu, 21’i İf İstanbul YK ve 84’ü yerel YK’lar olmak üzere 105 kitap programın doğrudan
faydalanıcısı olmuştur.
6 gençlik örgütünden toplam 24 katılımcının Yaşayan Kütüphane ile ilgili kavramsal ve
organizasyonel açılardan güçlenmesi için Teknik Destek Eğitimi gerçekleştirilmiştir.
Teknik Destek Eğitimi katılımcıları ile beraber Şubat ayında, İstanbul’da bir tane Yaşayan
Kütüphane gerçekleştirilmiştir.
Yerel Yaşayan Kütüphane ekiplerini güçlendirmek için her ekiple (toplam 144 katılımcı) temel
insan hakları eğitimi, ayrımcılık eğitimleri ve “yaşayan kütüphane nasıl yapılır?” eğitimleri
gerçekleştirilmiştir. Ankara’da talep nedeniyle ek olarak bir ayrımcılık eğitimi ve bir toplumsal
cinsiyet eğitimi düzenlenmiştir.
Proje koordinasyon ekibi tarafından 18, video rehberi uzmanı tarafından 18 ve değerlendirme
uzmanı tarafından 7 saha ziyareti gerçekleştirilmiştir.
Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı’na katılan örgütlenmeler hibe programı
kapsamında 5 farklı şehirde toplam 5 tane Yerel Yaşayan Kütüphane gerçekleştirmiştir. YK
gerçekleştirilemeyen şehirde, yerel organizasyon ekibi gerekli bütün eğitimleri almış, bütün
hazırlıklarını tamamlamıştır. Ancak işbirliği yapılan yerel yönetimler arasındaki siyasi çatışma
nedeniyle son anda sağlanan mekan desteğinden yoksun kalmıştır. Kalan kısa sürede yeni bir
mekan bulunması mümkün olmadığı için YK gerçekleştirilememiştir.
Program sonunda, Teknik Destek Eğitimi katılımcıları ile bir program değerlendirme toplantısı
gerçekleştirilmiştir.
“Yaşayan Kütüphane Nasıl Yapılır?” başlıklı bir video rehberi oluşturulmuştur. Video rehber çeşitli
sosyal medya araçları aracılığıyla yayınlanmıştır.
Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı için bir web sitesi oluşturulmuştur.
ii
Değerlendirme yöntemi nicel ve nitel veri toplamanın yanında hem içerik hem de süreç
değerlendirmesi yapmaya imkan verecek şekilde tasarlanmıştır. Buradaki temel amaç hem programın
doğrudan ve dolaylı hedef kitlesi olan gruplar üzerindeki bilgi, beceri ve farkındalık değişimlerini
tespit etmek hem de program faaliyetlerinin hedeflenen etkileri ortaya çıkarmadaki etkinliklerini
takip edebilmektir.
Kurgulanan faaliyetlerinin gerçekleştirilme düzeyi ve niteliğinin izlenmesi, program koordinatörü ile
işbirliği içerisinde, faaliyetlerin düzenli dokümantasyonu sağlanarak gerçekleştirilmiştir. Teknik Destek
Eğitimi için iki farklı değerlendirme formu geliştirilmiştir. Ayrıca, gözlem ve sözel değerlendirme
araçları ile niteliksel bilgiler toplanmıştır. If İstanbul YK, okuyucular ve kitaplara uygulanan
değerlendirme formu ile takip edilmiştir. If İstanbul organizasyon ekibinde yer alanlardan (TDE
katılımcısı olan yerel çekirdek organizasyon ekibi üyeleri) deneyimlerine ilişkin tanıklıklar toplanmıştır.
Yerelde gerçekleştirilen eğitimler için bu eğitimlere özel olarak tasarlanmış değerlendirme formları
kullanılmıştır. Buna ek olarak, yerel Yaşayan Kütüphaneler öncesinde saha ziyaretleri
gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaretler esnasında, Yerel Düzenleme Eğitimleri’nde gözlem yapılmış, yerel
organizasyon ekipleri ile Ara Değerlendirme Toplantıları gerçekleştirilmiştir. Son olarak, programa
başından itibaren dahil olmuş olan yerel organizasyon ekibi üyelerinin katılımı ile Program
Değerlendirme Toplantısı gerçekleştirilmiştir.
Programın doğrudan yararlanıcıları (hedef kitlesi) programa dahil olma süreleri ve yoğunluklarına
göre üçe ayrılmaktadır. Bunlar, programın başından (Teknik Destek Eğitimi) itibaren süreçte yer alan
yerel Çekirdek Organizasyon Ekibi üyeleri, yerel organizasyon ekibi gönüllüleri ve gerçekleştirilen
YK’ların kitapları ve okuyucularıdır.
TDE değerlendirme sonuçları, ara değerlendirme toplantıları ve program değerlendirme toplantısı
çıktıları Çekirdek Organizasyon Ekibi üyelerinin insan hakları, önyargılar ve ayrımcılık konularında
kavramsal bilgilerinin arttığını, YK düzenleme ve proje yönetimi konularında bilgi ve becerilerinin
arttığını, insan hakları ve ayrımcılık ile Yaşayan Kütüphane arasında ilişki kurabildiklerini, kendi
önyargılarını ve ayrımcılığa yol açabilecek davranışlarını sorgulamaya başladıklarını, ayrımcılık temelli
hak ihlallerine karşı farkındalıklarının arttığını göstermektedir.
Yerel organizasyon ekibi için düzenlenen eğitimlerin değerlendirme sonuçları gönüllülerin insan
hakları ve ayrımcılık konusunda kavramsal bilgilerinin arttığını göstermektedir. Edindikleri yeni
bilgilerin yanı sıra ayrımcılığa yol açan/açabilecek kendi tutum ve davranışlarını da sorgulamaya
başlamışlardır. Yerel düzenleme eğitimleri ile gönüllüler YK'nın amaç, hedef ve ilkeleri; YK'da yer alan
roller, görev ve sorumluluklar, YK esnasında karşılaşabilecekleri olası krizler ve çözüm yöntemleri
konusunda bilgi edinmişlerdir. Katılımcılar, YK uygulama süreciyle YK ilke ve değerleri arasındaki
ilişkinin farkına varmış, YK esnasında karşılaşabilecekleri olası krizlere YK ilke ve değerlerini dikkate
olarak çözüm geliştirme konusunda becerilerini artırmışlardır.
Yerel Yaşayan Kütüphane uygulamaları ise gönüllülerin yaşayan kütüphane düzenleme becerilerini
artırmış aynı zamanda önyargılar ve ayrımcılık konusunda savunuculuk yapma motivasyonlarını
güçlendirmiştir.
YK değerlendirme sonuçları (IF İstanbul ve yerel YK’lar), düzenlenen YK’larda güvenli, samimi, eşitlikçi
bir diyalog için gereken ortamın sağlanabildiğini, organizasyon ekibi gönüllülerinin YK ilke ve
prensiplerini temel alarak uygulamayı gerçekleştirdiklerini göstermektedir. YK’lar, günlük hayatta çok
da fazla bir araya gelemeyen insanların samimi, doğal ve gerçek bir alanda tanışarak dinamik, keyifli,
paylaşımlı bir okuma süreci yaşamalarına imkan sağlamıştır.
Dolayısıyla, YK okuyucularının çok büyük çoğunluğu zihinlerindeki ötekiyle tanışma olanağı bularak
birinci ağızdan gerçekçi bilgiler edinmiş, kendileriyle yüzleşmiş, yanlış bilgilerini yeni ve doğru
olanlarıyla değiştirmiş, önyargılarının farkına varma şansı bulmuş ve algı kalıplarını değiştirmeye
başlamışlardır. Başka bir ifade ile okuyucuların ayrımcılığa yol açan kendi önyargıları ve toplumda var
olan önyargılarla ilgili farkındalıkları artmıştır.
iii
Kitaplarla yapılan değerlendirme çalışmaları kitapların da samimi, güvenli ve açık bir platformda, iyi
niyetle ve amacına hizmet eden, birliktelik hissi içeren bir deneyim yaşadıklarını göstermektedir.
YK’nın kitaplar açısından en önemli getirileri kendini ifade etme alanı bulma, özgüven, cesaret,
motivasyon ve umut olmuştur. İlk kez YK’ya katılmış kitaplar ayrımcılıkla mücadele konusunda yeni
bir metodoloji ile tanışmıştır. Kitapların önemli bir bölümü YK deneyiminin kendileri için de bir
öğrenme alanı sağladığını, diğer başlıklarla ilgili kendi önyargılarını fark ettiklerini belirtmiştir.
YK’lar sadece okuyucuları için değil gönüllüler ve kitapları için de bir farkındalık ve öğrenme alanı
sağlamıştır.
Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı hedef kitlesi üzerinde yaratmak istediği değişimi
hedeflenen düzeyde ve nitelikte gerçekleştirmiştir. Bununla birlikte, daha sonra tasarlanacak kapasite
gelişimi programlarına model olacak nitelikte çerçeve, yöntem ve uygulama araçları üretmiştir.
Program sürecinde yerel organizasyon ekipleri tarafından güçlük yaşanan alanlar dikkate alındığında
aşağıdaki önerilerin daha sonraki YK kapasite geliştirme programlarında göz önünde bulundurulması
önerilmektedir (Teknik Destek Eğitimi ile ilgili spesifik önerilere raporun ilgili bölümünde yer
verilmiştir).




TDE’den sonra bütün ekipler kendi yerellerinde en az bir Aktarım Atölyesi
gerçekleştirebilmiştir. Aktarım Atölyesi, TDE’ye katılan çekirdek ekiplerin yerel gönüllü
ekiplerine YK ile ilgili temel kavramsal ve organizasyonel donanımı aktardığı toplantıdır. Aynı
zamanda, yerel gönüllü ekip oluşumunun ilk ayağını teşkil etmektedir. Her yerelde farklı
sayılarda katılımcıyla gerçekleştirilen bu ilk aktarım çalışmasının ardından İstanbul’da
gerçekleştirilen IF İstanbul YK’ya kadar belirgin bir sessizlik ve hareketsizlik dönemine
girilmiştir. Ekiplere göre farklılık göstermekle birlikte bu süre bir buçuk, iki ay arasındadır.
Üniversite öğrencisi olan çekirdek ekip ve gönüllülerin final dönemlerinin söz konusu döneme
etkisi olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte bazı ekiplerin TDE’den IF İstanbul YK’ya kadar
olan sürenin uzun olduğuna dair geribildirimleri de bulunmaktadır. Söz konusu dönemin daha
verimli hale getirilmesi için gözden geçirilmesi, gerekirse TDE - İstanbul YK uygulaması
arasındaki sürenin kısaltılması önerilmektedir. Bu, daha fazla ekiplerin sürecin içinde
hissetmelerini sağlayabilir.
Hazırlıkların tamamlanmasına ve YK’nın uygulanmasına engel olmamakla birlikte ekip
çalışması ve bu çalışmanın niteliği bir ekip dışında yerel ekiplerin en çok zorlandığı alanlardan
birisi olarak ortaya çıkmıştır. Çekirdek ekipler gönüllü ekipleri sürece dahil etmekte belirgin
şekilde güçlük yaşamıştır. Yaygın olarak öne çıkan bir diğer güçlük ise yerel kurum ve
kuruluşlarla yapılan görüşme ve işbirliği çalışmalarıdır. Bu iki alanın “hazırlık sürecindeki
riskler ve olası güçlükler” başlığı altında ele alınması; TDE programında bu iki alanın
çalışılabileceği oturumlar tasarlanması ve hazırlık sürecinde çekirdek ekiplerin gönüllü ekiple
işbirliği konusunda daha yakından desteklenmesi önerilmektedir. Yerel organizasyon
ekiplerine katılım taleplerinin çok olduğu durumlarda ekibe katılım kriterleri için ortak bir
çerçeve oluşturulması ise ekip oluşumu ile ilgili bir diğer öneridir.
Katalog oluşturma ve kitap görüşmeleri yerel YK’larda ihtiyaç duyulan sayıda kitabın katılımını
sağlamıştır.
Aday kitaplara ulaşma konusunda sadece bir ekip güçlük yaşadığını belirtmiştir. Bu durumun
sebepleri YK ilke ve prensiplerine göre belirlenen kriterlere uygun aday bulmanın güçlüğü,
görünür olmak istemeyen aday kitaplar ve YK’nın hafta içi yapılmasıdır. Özellikle kitapların
katılımının artırılması için yerel YK’ların hafta sonu yapılmasının teşvik edilmesi
önerilmektedir.
iv
Giriş
Programın Amaç, Hedef ve Faaliyetleri
Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı en genel anlamı ile gençleri, insan hakları,
ayrımcılık, önyargılar, farklılıklarla bir arada yaşam ve savunuculuk konularında güçlendirerek yerel
düzeyde insan hakları konusunda aktiviteler gerçekleştirmeleri için gündem ve farkındalık yaratmayı
amaçlamaktadır. Hedef kitlesi, 17 – 29 yaş arasındaki üniversite öğrencileri, üniversite dışı gençlik
grupları, erken gençlik dönemindeki gençler ve bu yaş grubunu hedef kitle olarak benimseyen gençlik
örgütleridir.
Yaşayan Kütüphane (YK), başta gençler olmak üzere bütün katılımcılarının (organizasyon ekibi
gönüllüleri, okuyucular, kitaplar) kurgulanan diyalog ortamını deneyimleyerek önyargılar, ayrımcılık
ve ayrımcılık temelli hak ihlalleri konusunda kendilerini sorgulamalarını ve böylelikle birlikte yaşam ve
demokrasi kültürüne ilişkin bilgi ve farkındalıklarını artırmalarını sağlayan bir eğitim metodolojisidir.
Yaşayan Kütüphane’yi insan hakları savunuculuğu için kullanılan diğer eğitim yöntemlerinden ayıran
en önemli özelliği gerçekçi oluşu ve deneyime dayalı olmasıdır. Okuyucular, önyargılar ve ayrımcılık
hakkında konuşmak yerine etnik kimlikleri, meslekleri, dinleri, cinsiyet kimlikleri, vb. özellikleri
nedeniyle toplumda önyargılara ve ayrımcılığa maruz kalan kişilerle gerçekçi ve samimi bir diyalog
kurarak kendi zihinlerindeki “yabancı”yla temas etme şansı bulmaktadır. Bu temas, hakkında
konuşulanların daha gerçekçi bir zemine oturmasını sağlayarak okuyucuların kendilerini
sorgulamalarını ve zihinlerindeki kalıp yargıları ve önyargıları; aynı zamanda günlük yaşamlarında
ayrımcılığa yol açan kendi eylemlerini fark etme olanağı yaratmaktadır.
Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG), İstanbul Bilgi Üniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi ortaklığıyla
2007’den beri toplam 13 Yaşayan Kütüphane gerçekleştirmiştir. 2011’den itibaren ise kendi
üniversite örgütlenmelerinin ve başka kuruluşların düzenlediği 24 Yaşayan Kütüphane’yi
desteklemiştir. Bu deneyim sonucunda kazanılan bilgi ve becerilerin insan hakları kavramsal zemini
gözetilerek yaygınlaştırılması ihtiyacı kapasite geliştirme programının tasarlanması ile sonuçlanmıştır.
Yaşayan Kütüphane Kapasite Gelişimi Programı (YK KGP) ile, Yaşayan Kütüphane düzenlemek isteyen
gençlerin ve gençlik örgütlenmelerinin insan hakları, önyargılar ve ayrımcılık konularında kavramsal
olarak güçlenmelerine; ihtiyaç duyacakları organizasyonel konularda donanım ve yetkinlik
kazanmalarına ve YK ile insan hakları ve ayrımcılık arasındaki ilişkiyi kavramalarına imkan sağlayacak
öğrenme ortamlarının kurgulanması hedeflenmiştir. Şekil – 1’de program faaliyetleri, Şekil – 2’de ise
program hedefleri hedef kitle temelinde özetlenmiştir. Program hedeflenen çıktıları ise aşağıda
sunulmaktadır.

6 gençlik örgütünden toplam 24 katılımcının Yaşayan Kütüphane ile ilgili kavramsal ve
organizasyonel açılardan güçlenmesi için Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı Teknik
Destek Eğitimi gerçekleştirilmesi,

Teknik Destek Eğitimi katılımcıları ile beraber İstanbul’da bir tane Yaşayan Kütüphane
gerçekleştirilmesi,

Yerel Yaşayan Kütüphane ekiplerini güçlendirmek için TOG’un insan hakları havuzunda yer alan
gönüllü akran eğitmenleri vasıtasıyla her ekiple (toplamda 120 genç) temel insan hakları eğitimi,
ayrımcılık eğitimleri ve “yaşayan kütüphane nasıl yapılır?” eğitimleri gerçekleştirmek,

Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı’na katılan örgütlerin hibe programı kapsamında
6 farklı şehirde toplam 6 tane Yerel Yaşayan Kütüphane gerçekleştirmesi,

Program sonunda, Teknik Destek Eğitimi katılımcıları ile bir program değerlendirme toplantısı
gerçekleştirilmesi,

“Yaşayan Kütüphane Nasıl Yapılır?” başlıklı bir video rehberi oluşturması,

Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı için bir web sitesi oluşturulması.
1
Şekil – 1: YK KGP Faaliyet Akışı
Teknik Destek Eğitimi
(Aralık 2014)
Yaşayan Kütüphane
İstanbul
(14-15 Şubat 2015)
Yerel Eğitimler
Temel İnsan Hakları ve
Ayrımcılık
(Mart-Nisan 2015)
Web sitesi
oluşturulması
Ara Değerlendirme
Ziyaretleri
(Değerlendirme Uzmanı)
(Mayıs 2015)
Saha Ziyaretleri
(Video Rehberi Uzmanı)
Saha Ziyaretleri
(Koordinatör)
(Mart, Nisan, Mayıs
2015)
(Mart, Nisan, Mayıs
2015)
Video rehberi
oluşturulması
Yerel Eğitimler – Yerel
Düzenleme Eğitimleri
(Mayıs 2015)
Yerel Yaşayan
Kütüphaneler
Program Değerlendirme
Toplantısı
(Mayıs 2015)
(Ağustos 2015)
Şekil – 2: YK KGP Hedefleri – Farklı hedef kitlelere göre
Teknik Destek Eğitimi
Katılımcıları (Çekirdek
Organizasyon Ekibi)
Yerel Organizasyon
Ekibi Gönüllüleri
Yerel Yaşayan
Kütüphane
Yararlanıcılıarı
• İnsan Hakları, önyargılar, ayrımcılık konularında kavramsal, teorik bilgi artışı
• YK düzenleme ve proje yönetimi konularında bilgi ve beceri artışı
• İnsan Hakları ve ayrımcılık ile Yaşayan Kütüphane arasındaki ilişkinin kavranması
• Kendi önyargılarını ve ayrımcı davranışlarını sorgulama becerisinde artış
• İnsan Hakları, önyargılar, ayrımcılık konularında kavramsal, teorik bilgi artışı
• YK düzenleme konusunda beceri artışı
• Kendi önyargılarını ve ayrımcı davranışlarını sorgulama becerisinde artış
• Ayrımcılığa yol açabilecek önyargıların farkına varma becerisinde artış
• Kendi önyargılarını ve ayrımcı davranışlarını sorgulama becerisinde artış
2
Değerlendirme Yöntemi ve Araçları
YK KGP değerlendirme süreci, Teknik Destek Eğitimi hazırlık döneminde başlamış ve program sonuna
kadar sürmüştür. Kullanılacak yöntem ve araçlar, program koordinatörü ile işbirliği içinde bağımsız bir
değerlendirme uzmanı tarafından tasarlanmıştır. Anlamlı bir değerlendirme yapılabilmesi için süreç
boyunca hem niceliksel hem de niteliksel veri toplama araçları kullanılmıştır. Kullanılan
değerlendirme araçları programın hedefleri ve yaratmak istediği değişimler göz önünde
bulundurularak geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Program boyunca belirli aralıklarla, elde edilen veriler
kullanılarak program koordinatörü ile sözel değerlendirme yapılmıştır.
Değerlendirme yöntemi nicel ve nitel veri toplamanın yanında hem içerik hem de süreç
değerlendirmesi yapmaya imkan verecek şekilde tasarlanmıştır. Buradaki temel amaç hem programın
doğrudan ve dolaylı hedef kitlesi olan gruplar üzerindeki bilgi, beceri ve farkındalık değişimlerini
tespit etmek hem de program faaliyetlerinin hedeflenen etkileri ortaya çıkarmadaki etkinliklerini
takip edebilmektir.
Kurgulanan faaliyetlerinin planlandığı şekilde gerçekleştirilme düzeyi ve niteliğinin izlenmesi,
program koordinatörü ile işbirliği içerisinde, faaliyetlerin düzenli dokümantasyonu sağlanarak
gerçekleştirilmiştir. Teknik Destek Eğitimi için niceliksel veri sağlayan iki farklı değerlendirme formu
geliştirilmiştir. Ayrıca, gözlem ve sözel değerlendirme araçları ile niteliksel bilgiler toplanmıştır. If
İstanbul YK okuyucular ve kitaplara uygulanan değerlendirme formu ile takip edilmiştir. If İstanbul
organizasyon ekibinde yer alanlardan (TDE katılımcısı olan yerel çekirdek organizasyon ekibi üyeleri)
deneyimlerine ilişkin tanıklıklar toplanmıştır. Yerelde gerçekleştirilen eğitimler için bu eğitimlere özel
olarak tasarlanmış değerlendirme formları kullanılmıştır. Buna ek olarak, yerel Yaşayan Kütüphaneler
öncesinde saha ziyaretleri gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaretler esnasında, Yerel Düzenleme
Eğitimleri’nde gözlem yapılmış, yerel organizasyon ekipleri ile Ara Değerlendirme Toplantıları
gerçekleştirilmiştir. Son olarak, programa başından itibaren dahil olmuş olan yerel organizasyon ekibi
üyelerinin katılımı ile Program Değerlendirme Toplantısı gerçekleştirilmiştir. Her araç, ilgili
bölümlerde daha detaylı biçimde anlatılmaktadır. Değerlendirme süreci Şekil-3’te gösterilmektedir.
Şekil – 3: YK KGP Değerlendirme Süreci ve Araçları
3
Bulgular
Bu bölümde, program çıktıları, program süreci ve programın hedef kitle üzerindeki etkilerine ilişkin
bulgular faaliyet akışı takip edilerek paylaşılacaktır.
YK KGP Teknik Destek Eğitimi (TDE)
Amaç ve Hedefler
Yaşayan Kütüphane düzenleme motivasyonu ile programa başvuran yerel ekiplerden proje sonuna
kadar süreçte yer almaları ve yerel Yaşayan Kütüphane’lerin organizasyon ve uygulama süreçlerini
yürütmeleri beklenmiştir. Teknik Destek Eğitimi (TDE), yerel ekiplerin söz konusu beklentiyi
karşılayabilmeleri için ihtiyaç duyabilecekleri kavramsal ve organizasyonel donanımın sağlanmasına
hizmet edecek şekilde tasarlanmış ve programa dahil edilmiştir.
Bu kapsamda, TDE’nin temel amacı altı yerel TOG örgütlenmesinden gelen toplam 24 katılımcının
(17-25 yaş arası gençlerin)



İnsan Hakları ve Ayrımcılık konusunda kavramsal olarak güçlenmesi,
Yaşayan Kütüphane düzenlemek için ihtiyaç duyulan organizasyonel konularda donanım ve
yetkinlik kazanması,
Yaşayan Kütüphane ile İnsan Hakları ve Ayrımcılık arasındaki ilişkiyi kavraması için bir
öğrenme ortamı sağlanması olarak belirlenmiştir.
Eğitimin öğrenme hedefleri ise yukarıdaki temel amaç doğrultusunda katılımcıların;






















İnsan Hakları ile ilişkili kavramlar,
İnsan Hakları’nın tarihsel gelişim süreci,
İnsan Hakları’nın özellikleri,
Ayrımcılık (ve ilişkili kavramlar),
Ayrımcılığın nedenleri,
Norm-normal kavramları,
Kalıp yargılar, önyargılar,
Ayrımcılık türleri,
Ayrımcılık temelli hak ihlalleri,
Kişisel deneyimleri ile insan hakları ve ayrımcılık arasındaki ilişki,
Hak temelli yaklaşım,
Yaşayan Kütüphane’nin insan hakları ve ayrımcılık zeminindeki yeri,
Yaşayan Kütüphane dili,
Yaşayan Kütüphane ilke ve prensipleri,
Yaşayan Kütüphane’nin düzenleme aşamaları,
Katalog oluşturma,
Kitap görüşmeleri,
Yaşayan Kütüphane’deki roller ve görevler,
Uygulama esnasında karşılaşılabilecek kriz ve sürprizler,
Yaşayan Kütüphane faaliyet planı oluşturma,
Yaşayan Kütüphane bütçesi planlama,
Yerel ekiplere aktarım yöntemleri
alanlarında donanım (bilgi), yetkinlik (beceri) ve farkındalık kazanmaları olarak belirlenmiştir.
4
Eğitimin Çerçevesi
TDE, 26 Kasım - 03 Aralık 2014 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.
Eğitim, sivil toplum, insan hakları, ayrımcılık, insan hakları hukuku, yaşayan kütüphane düzenleme,
formel olmayan eğitimler ve deneyimsel öğrenme metodolojisi konularında deneyimli bir eğitmen
ekip tarafından tasarlanmış ve uygulamıştır. Eğitim tasarlama sürecinde eğitmen ekibin, proje
koordinatörünün ve değerlendirme uzmanının katıldığı 4 hazırlık toplantısı gerçekleştirilmiştir.
TDE’ye 6 farklı yerel örgütlenmeden toplam 24 kişi katılmıştır. Katılımcıların %71’i kadın, %29’u
erkektir. Yaş ortalamaları 20,74’tür. En genç katılımcı 18 yaşında, en yaşlı katılımcı ise 24 yaşındadır.
Katılımcıların %27’si daha önce “İnsan Hakları ve/veya Ayrımcılık” temalı eğitim almıştır. Bu
eğitimlerin %83’ünü TOG sahasında gerçekleştirilen İnsan Hakları Çatısı Eğitimleri oluşturmaktadır.
Daha önce Yaşayan Kütüphane düzenleme eğitimi almış katılımcı bulunmamaktadır.
Değerlendirme Süreci ve Araçları
Değerlendirme uzmanı eğitim sürecinin başından (programın tasarlanması) sonuna (eğitim sonrası
değerlendirme toplantısı) kadar her aşamada sürece dahil olmuştur. Hem katılımcılardan gelen
bulgular hem de eğitmenlerin geribildirimleri veri olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte, yöntemsel
üçgenleme yapılarak eğitime dair hem niceliksel hem de niteliksel veriler toplama yoluna gidilmiştir.
Eğitimin değerlendirme planı, eğitimin öğrenme hedeflerine ilişkin donanım, yetkinlik ve kanaat
değişikliklerinin tespit edilmesi, eğitimin gözlenmesi, günlük değerlendirme gruplarının (küçük gruplar
halinde birer eğitmenin desteği ile yapılan gün sonu toplantıları) takibi ve eğitmenlerin gün sonunda
yaptıkları değerlendirme toplantılarının izlenmesi ve önerilerin sunulması ile biçimlendirilmiştir (bkz.
Şekil - 4).
Değerlendirme Formu I: Donanım, yetkinlik ve kanaat değişikliklerinin niceliksel olarak ölçülebilmesi
için eğitim ekibinin katkısıyla değerlendirmeci tarafından “YK KGP Teknik Destek Eğitimi
Değerlendirme Formu – I” geliştirilmiştir. Eğitimin oturumlar temelinde spesifik hedefleri göz önüne
alınmış ve katılımcıların her bir maddeyi 1’den 10’a kadar puanladıkları Likert tipi bir form
hazırlanmıştır. Formda toplam 56 maddeye yer verilmiştir (bkz. Ek-1). Form, hem her bir maddedeki
hem de bireysel olarak katılımcılardaki değişiklikleri belirleyebilmektedir. Ayrıca, genel olarak
gruptaki değişikliği görmeye de imkan tanımaktadır. Form eğitimin başında ve sonunda olmak üzere
iki kez uygulanmıştır. Eğitimin hemen başında gerçekleştirilen uygulamada katılımcılardan formdaki
“A” sütununu, eğitimin sonunda ise “B” ve “C” sütunlarını doldurmaları istenmiştir. “A” sütunu öntest puanlarını, “B” sütunu düzeltilmiş ön-test puanlarını, “C” sütunu son-test ise puanlarını
oluşturmaktadır. Düzeltilmiş ön-test puanları katılımcıların eğitim sonunda, form maddelerine
eğitimin başında kaç puan vereceklerini düşünerek yaptıkları puanlamayı ifade etmektedir.
Değerlendirme Formu II: İkinci olarak, katılımcılardan eğitimin akışına, eğitmenlere, teknik imkanlara,
birbirlerine ve oturumlardaki öğrenme düzeylerine ilişkin geri bildirim almayı sağlayan “YK KGP
Teknik Destek Eğitimi Değerlendirme Formu – II” kullanılmıştır (bkz. Ek – 2). Ayrıca DF-II, eğitimden
sonra eğitmen ekip ve proje koordinatörünün katılımıyla gerçekleştirilen değerlendirme toplantısına
veri sağlamıştır.
5
Şekil – 4: TDE Değerlendirme Süreci
Ön-test
Günlük Değerlendirme
Grupları(katılımcılarla)
Program
Tasarlama
1. Gün
2. Gün
3. Gün
Eğitimin
Başlangıcı
4. Gün
Günlük
Değerlendirme
Toplantıları
5. Gün
6. Gün
Eğitimin
Sonu
Son-test
7. Gün
Eğitim
Değerlendirme
Toplantısı
EĞİTİM DEĞERLENDİRME SÜRECİ
Günlük Değerlendirme Grupları: Eğitim esnasında, gün sonlarında, bir eğitmen ve 5-6 katılımcıdan
oluşan küçük gruplar halinde gerçekleştirilen değerlendirme oturumlarıdır. Bu oturumların amacı,
katılımcıların güne dair hislerini ve düşüncelerini paylaşmaları, anlaşılmayan noktaların netleştirilmesi
ve o günkü programın değerlendirilmesidir. Buradan elde edilen geribildirimler ve değerlendirmeler,
katılımcılardan izin alınarak, gün sonunda eğitmenlerin gerçekleştirdiği değerlendirme toplantılarında
gözden geçirilmiştir. İhtiyaç duyulduğunda eğitmen ekip tarafından program akışında değişiklikler
yapılmıştır.
Günlük Değerlendirme Toplantıları: Her günün sonunda eğitmenlerin günlük akışı ve içeriği
değerlendirmek için yaptığı toplantılardır. Bu toplantılarda değerlendirmeci hem gözlemci olarak hem
de katılımcı olarak yer almıştır. Değerlendirmeci, eğitmenlerin değerlendirmelerini ve gerekli
gördüklerinde programda yaptıkları değişiklikleri izlemiş, güne dair anlamlı olduğunu düşündüğü
gözlem ve önerilerini eğitmenlerle paylaşmıştır.
Eğitim Değerlendirme Toplantısı: Eğitim bittikten sonra eğitmen ekibi ve değerlendirmecinin yer
aldığı, eğitimin akışının ve içeriğinin gözden geçirildiği, programda ihtiyaç duyulabilecek değişikliklerin
tartışıldığı, sonraki işleyişin belirlendiği toplantıdır.
Bulgular
Bu bölümde, öncelikle Değerlendirme Formu – I’den daha sonra ise Değerlendirme Formu – II’den
elde edilen bulgular sunulmaktadır.
Grafik – 1’de katılımcıların ön-test (A), düzeltilmiş ön-test (B) ve son-test (C) puanları görülmektedir.
Düzeltilmiş ön-test puanları katılımcıların eğitim sonunda, eğitimin başında her bir madde için
yaptıkları puanlamayı (“A” sütunu ) gözden geçirip tekrar puanlamaları ile elde edilmektedir.
Değerlendirme Formu – I’den elde edilen bu 3 ölçüme uygulanan non-parametrik Friedman Testi
sonuçları A, B, ve C puanları arasında ileri düzeyde anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir (Asymp.
Sig. = 0,000, p<0,001). Başka bir ifadeyle, eğitim bir bütün olarak değerlendirildiğinde, belirlenen
hedefler temelinde ileri düzeyde anlamlı öğrenme gerçekleştiği görülmektedir.
6
Katılımcıların düzeltilmiş ön-test puanları (B), ön-test puanlarından (A) anlamlı şekilde düşüktür.
Katılımcılar eğitimden önce maddeleri “fazla” puanlamışlardır. Bu anlamlı fark kullanılan üçlü ölçüm
yönteminin işlevsel olduğuna işaret etmektedir. Katılımcıların yaptıkları ikinci bir değerlendirme
(düzeltilmiş ön-test puanları) daha geçerli ve gerçekçi bir analize imkan verecek nitelikte olmuştur.
Grafik – 1: Katılımcıların ön-test, son-test ve düzeltilmiş son-test ortalamaları
* Ön-testleri eksik doldurulduğu için 2 form değerlendirme dışı bırakılmıştır.
Grafik – 2’de ise öğrenme hedefleri temelinde hazırlanan her bir maddeye dair ön-test (A),
düzeltilmiş ön-test (B) ve son-test (C) puan ortalamaları sunulmaktadır.
Grafik – 2: Madde temelinde ön-test, son-test ve düzeltilmiş son-test ortalamaları
Değerlendirme Formu – I’den elde edilen verilere uygulanan İlişkili Örneklem Tek Yönlü Varyans
Analizi A, B ve C puan ortalamaları arasında birbirleri içinde ikili olarak da anlamlı farklar olduğunu
göstermektedir (bkz. Tablo – 1). Öngörüldüğü üzere ön-test (A) puan ortalamaları düzeltilmiş ön-test
(B) puan ortalamalarından anlamlı biçimde yüksektir. Ayrıca son-test (C) ortalama puanları da anlamlı
şekilde düzeltilmiş ön-test ortalamalarından (B) yüksektir (Bkz. Tablo – 2).
Tablo- 1: A, B, C Puan Ortalamaları
Ölçümler
Ortalama
Tablo 2: Ölçümler arası ikili karşılaştırmalar tablosu
(İlişkili Örneklem Tek Yönlü Varyans Analizi)
Std.
Sapma
Ön-test
5,285
,285
Düzeltilmiş
ön-test
Son - test
3,466
,226
8,780
,173
(I) faktör 1
A
C
Sig.
b
*
,237
,000
-3,495
*
,331
,000
-1,819
*
,237
,000
C
-5,315
*
,303
,000
A
3,495
*
,331
,000
5,315
*
,303
,000
A
B
A: ön-test
Std.
Sapma
1,819
B
C
B
Ortalama
Farkı (I-J)
B: son-test C: düzeltilmiş ön-test
7
Bu nedenle her bir maddedeki değişimin anlamlılık analizi için B (düzeltilmiş ön-test) ve C (son-test)
ölçümleri arasındaki farka bakılmıştır.
Uygulanan Eşleştirilmiş Örneklemli Wilcoxon Testi sonuçlarına göre tüm maddelerde maddelerde
anlamlı düzeyde farklılık bulunmuştur.
Tablo – 3: Değerlendirme Formu – I, Maddeler, Anlamlılık Tablosu
No Madde
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
YK 'nın tarihçesi hakkında bilgim var.
İnsan hakları ile ilgili kavramların neler olduğunu biliyorum.
Ayrımcılık kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
Katalog oluşturma aşamalarının neler olduğunu biliyorum.
Kitap seçim sürecinde dikkat etmem/göz önünde bulundurmam gereken ilkelerin
neler olduğunu biliyorum.
YK'da hangi roller (görevler) olduğunu biliyorum.
YK "hazırlık" aşamalarının neler olduğunu biliyorum.
YK'nın amaç, hedef ve ilkeleri konusunda bilgi sahibiyim.
İnsan hakları ile ilgili kavramları birbirleriyle ilişkilendirebilirim.
Ayrımcılığın hangi sebeplerle ortaya çıktığını biliyorum.
Katalog oluşturma sürecinde dikkat edilmesi/göz önünde bulundurulması gereken
ilkeleri biliyorum.
Düzenleyeceğimiz YK'nın "hazırlık" aşamasını planlayabilirim.
YK sürecindeki işleyişi ve ilişkileri düzenleyen değerlerin neler olduğunu biliyorum.
İnsan haklarıyla ilgili kavramları tartışabilirim.
Ayrımcılık türlerini biliyorum.
Norm-normal kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
Katalog oluşturma sürecinde dikkat etmem/göz önünde bulundurmam gereken
yapısal koşulların neler olduğunu biliyorum.
YK Gönüllü Hazırlık Toplantısı içeriğinde neler olduğunu biliyorum.
YK'nın amaç ve hedeflerini YK yöntemi ile ilişkilendirebilirim.
İnsan hakları olgusunun nasıl ortaya çıktığını biliyorum.
Ayrımcılıkla ilgili kavramları birbirleriyle ilişkilendirerek tartışabilirim.
Kalıp yargı ve önyargı kavramlarının ne anlama geldiğini biliyorum.
Düzenleyeceğimiz YK için kitap seçim kriterlerini belirleyebilirim.
Bir YK Gönüllü Hazırlık Toplantısı tasarlayabilirim.
İnsan haklarının özelliklerini biliyorum.
Ayrımcılık ve İnsan Hakları arasında ilişki kurabilirim.
Hangi önyargılara sahip olduğumun farkındayım.
YK "uygulama" sürecinin (YK esnası) hangi aşamalardan oluştuğunu biliyorum.
YK'da var olan rolleri (görev alanlarını) biliyorum.
YK metodolojisi (yöntemi) ile insan hakları arasında nasıl bir ilişki olduğunun
farkındayım.
Düzenleyeceğimiz YK'nın "uygulama" aşamasını (YK esnası) planlayabilirim.
İnsan haklarının temel değerlerini biliyorum.
Önyargı ve kalıp yargı kavramları üzerine tartışabilirim.
YK "kapanış" süreci aşamalarını biliyorum.
Aday kitapla gerçekleştirilecek bir görüşmenin (aday kitap görüşmesi) neleri
içerdiğini biliyorum.
YK hazırlık ve uygulama sürecinde karşılaşabileceğim olası krizlerin neler olduğunu
biliyorum.
Düzenleyeceğimiz YK'nın "kapanış" sürecini planlayabilirim.
YK'nın baştan sona (uygulama esnasında) nasıl işlediğini biliyorum.
İnsan haklarının tarih içerisinde nasıl bir gelişim gösterdiğini biliyorum.
Bir Yaşayan Kütüphane bütçesinin neler içerdiğini biliyorum.
İnsan haklarının gelişimi zamana ve içinde bulunduğu coğrafyaya göre değişir.
YK'da yer alan her bir rolün ne gibi sorumluluklara sahip olduğunu biliyorum.
Norm-normal kavramlarını ayrımcılıkla ilişkilendirebilirim.
Düzenleyeceğimiz YK'nın bütçe planını yapabilirim.
Kişi ya da grupların ayrımcılığa maruz kalma nedenlerini tartışabilirim.
d.öntest
sontest
p
değerleri
2,59
4,86
5,91
2,14
9,00
8,82
9,09
9,09
0,0000
0,0001
0,0003
0,0000
3,18
3,14
2,82
3,91
4,82
5,00
9,32
9,41
9,23
9,23
8,86
8,41
0,0000
2,59
2,68
2,77
5,45
4,00
4,05
9,14
9,09
8,91
8,95
8,32
7,68
2,68
2,36
2,68
4,23
4,77
4,82
2,91
2,73
4,27
5,32
4,95
2,50
2,95
8,73
8,77
8,82
8,18
8,55
9,05
9,05
9,05
8,77
8,73
7,73
8,91
9,18
3,50
2,27
5,09
4,09
2,41
8,77
8,77
8,77
8,82
8,59
2,23
9,09
2,32
2,36
2,59
3,82
2,36
5,05
2,73
3,82
2,50
5,45
8,82
8,50
8,68
7,95
9,14
8,55
8,91
7,91
8,14
8,82
0,0001
0,0000
0,0000
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000
0,0000
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000
0,0000
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000
0,0001
0,0001
0,0009
0,0001
0,0000
0,0001
0,0000
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000
0,0000
0,0000
0,0000
0,0001
0,0000
0,0004
0,0000
0,0001
0,0001
0,0001
8
No Madde
46 YK ilkelerini ve yapısal koşulları gözeterek bir YK katalogu oluşturabilirim.
47 YK değerlendirme sürecinde nasıl bir yöntem kullanılabileceğini biliyorum.
Toplumda var olan ayrımcılığın oluşmasında ve sürmesinde ben de dahil herkesin
48 payı vardır.
49 Aday kitap görüşmesi (aday kitapla gerçekleştirilen görüşme) tasarlayabilirim.
Düzenleyeceğimiz YK'nın tanıtım/iletişim malzemelerini (ve belgelerini) YK ilke ve
50 değerleri çerçevesinde tasarlayabilirim.
Yapacağımız gönüllü ekip toplantılarında YK'da yer alan rolleri ve sorumlulukları
51 tanıtabilirim.
YK uygulama süreciyle YK ilke ve değerleri arasında nasıl bir ilişki olduğunun
52 farkındayım.
YK süresince karşılaşabileceğim olası krizlere YK ilke ve değerlerini dikkate olarak
53 çözüm geliştirebilirim.
54 Yaşayan Kütüphane faaliyet planı oluşturabilirim.
55 YK düzenleme nedenlerimizle YK ilke ve değerlerini ilişkilendirebilirim.
56 YK-KGP'nin bundan sonra nasıl; hangi aşamalarla ilerleyeceğini biliyorum.
d.öntest
sontest
2,55
2,73
8,82
8,18
7,18
2,73
9,36
8,95
2,73
8,50
2,36
9,05
2,95
9,09
2,68
2,59
3,55
2,50
8,86
8,50
8,86
9,23
p
değerleri
0,0000
0,0001
0,0014
0,0000
0,0000
0,0000
0,0000
0,0000
0,0000
0,0001
0,0000
*Anlamlılık düzeyi olarak p < 0,05 kabul edilmiştir.
Ek olarak, Grafik – 3’te düzeltilmiş ön-test ve son-test ortalama puanlarının eğitim temalarına göre
dağılımı sunulmaktadır. Tematik dağılım eğitimin temel hedeflerini başka bir boyutta görmeyi
sağlamaktadır. Temaların tamamında anlamlı bir artış gözlenmektedir. Başka bir ifadeyle,
katılımcıların eğitim sonunda söz konusu tüm temalarla ilgili anlamlı bir öğrenme yaşamış oldukları
ifade edilebilir.
Grafik – 3: “Düzeltilmiş Ön-test” ve “Son-test” puan ortalamalarının temalara göre dağılımı
Grafik 4’te ve 5’te katılımcıların eğitim sonundaki öğrenme düzeyleri sırasıyla katılımcı temelinde ve
oturumlar temelinde gösterilmektedir. Bu veriler Değerlendirme Formu – II’den elde edilmiştir.
Algılanan öğrenme düzeyleri, katılımcıların eğitim sonunda tüm oturumları kendilerinde gerçekleştiğini
düşündükleri öğrenmeyi dikkate alarak 1’le 5 arasında değerlendirmeleri sonucunda elde edilen verilerdir.
Başka bir ifade ile oturumların ne kadar öğretici olduğuna dair katılımcıların kişisel geri bildirimleridir.
9
Grafik – 4: Katılımcı Temelinde Algılanan Öğrenme Düzeyi
Ortalama öğrenme puanı 5 üzerinden 4,23’tür. Katılımcıların öğrenme temelinde eğitimin geneline
verdikleri en düşük puan 3,42 iken en yüksek puan 4,96’dır. Bir katılımcı ise ortalamanın dışında 2,33’
lük puan vermiştir.
Grafik – 5: Oturumlar Temelinde Algılanan Öğrenme Düzeyi
Oturumlara göre öğrenme düzeyi dağılımlarına baktığımızda öğrenme puanlarının 3,63 ile 4,65
arasında değiştiğini görmekteyiz. Hoş Geldik Gecesi ve Yerel YK Planlama – Bütçe en düşük puana
sahip oturumlardır. Katılımcıların en çok öğrenme yaşadıklarını düşündükleri oturumlar ise YK’da
Roller ve İşleyiş, YK Kitap ve Konuk Kitaplarla Buluşma olmuştur.
10
Eğitimin gerçekleştirildiği “Teknik Koşullar” la ilgili katılımcıların verdikleri puanlar aşağıdaki gibidir.
Grafik – 6: Teknik Koşullar
Katılımcıların teknik koşullara verdikleri ortalama puan 3,67’dir. Bu puan, katılımcıların gözünde,
teknik ihtiyaçlar anlamında eğitimin ortalama koşullarda gerçekleştiğini göstermektedir. Bu
değerlendirmede ortalamayı düşüren faktör yemeğin kalitesi ve hızı olmuştur. İki katılımcı ise eğitimin
gerçekleştirildiği salonun penceresiz oluşunu motivasyonu düşüren bir etken olarak belirtmiştir.
Eğitim sürecine ilişkin niteliksel veriler için Değerlendirme Formu – II’de yer alan açık uçlu sorulara
verilen yanıtlara bakmak faydalı olacaktır.
Katılımcılardan eğitimin sonunda kendilerini ifade etmeleri için çizmeleri istenen sembollere
bakıldığında birikim, gelişim, kavrayış, sorgulama, umut, özgürlük, birliktelik ve çoğulculuk
temalarının vurgulandığı görülmektedir. Bu durum katılımcıların eğitimin kavramsal zeminini
oluşturan konularda kavrayışlarının ve donanımlarının arttığına işaret etmektedir. Bununla birlikte
katılımcıların eğitim sonunda birlikte yaşam ve özgürlükler konusuna vurgu yaptığı, bu yöndeki
umutlarının arttığı gözlemlenmektedir.
Katılımcılar eğitim programı ve akışını genel olarak çok iyi planlanmış, kapsamlı ve dolu olarak
değerlendirmektedir. Eğitimi, sorularına yanıt sunan bir eğitim olarak görmektedirler. Oturumların
birbirleri ile bağlantılı şekilde düzenlendiğini belirtmektedirler. Eğitimin yoğun ve yorucu olduğunu
ancak canlı, öğretici ve dolu bir programa sahip olduğunu ifade etmektedirler. Ayrıca, kullanılan
yöntemlerin eğlenceli ve keyifli olmasının bu yoğunluğu taşıyabilmelerine imkan sağladığını
belirtmektedirler. Üç katılımcı program ve akışla ilgili önerilerde de bulunmuştur. Bu öneriler,
eğitimde bir Yaşayan Kütüphane simülasyonu yapılması, otelin dışına daha fazla çıkılabilmesi ve
verilen insan hakları tarihsel bilgisinin azaltılmasıdır.
Katılımcıların eğitmenlerle ilgili en sık kullandığı sıfatlar deneyimli, donanımlı, sevimli-cana yakın,
samimi, yardımsever ve işini ciddiye alandır. Katılımcıların eğitmen ekiple ilgili hislerinin ve
değerlendirmelerinin genel olarak olumlu olduğu görülmektedir.
Yaşayan kütüphane düzenleme sürecine girmeye ne ölçüde hazır hissettikleri sorulduğunda sadece
bir katılımcı hayır yanıtı vermiştir. 12 katılımcı kesinlikle hazır hissettiğini ifade etmiştir. Geri kalan 11
katılımcı ise çeşitli çekinceleri ile birlikte hazır hissettiklerini belirtmiştir. Katılımcıların çekinceleri
arasında yerel ekiplerin oluşma ve çalışma süreçleri bulunmaktadır. Ek olarak yerelin ve
koordinatörün desteği ile hazır hissedeceklerini ifade etmişlerdir. Katılımcıların eğitim sonunda
yaşayan kütüphane düzenleme sürecine başlama konusunda motive oldukları, heyecan ve
inançlarının arttığı anlaşılmaktadır.
11
Değerlendirme Formu – II’de katılımcılardan eğitim süreci boyunca edindikleri bilgileri, becerileri ve
değişen kanaatlerini kısaca paylaşmaları istenmiştir. Aşağıda katılımcıların yanıtları sunulmaktadır
(Bilgi ve Beceri başlıkları altında en sık yanıtlar önce sunulmuştur).
BİLGİ
İnsan hakları ile ilişkili kavramlar
Ayrımcılık
Ayrımcılık Türleri
Farklı kimliklerle ilgili bilgi
YK’daki roller, görevler ve sorumluluklar
YK tarihi ve gelişim aşamaları
Önyargı – kalıp yargı ayrımı
Norm-normal kavramları
İnsan hakları tarihi
YK planlama
Katalog oluşturma
Kitap görüşmesi yapma
Bütçe planlama
YK hazırlık aşamaları
BECERİLER
Ekip çalışması yapabilme
Kendini ifade edebilme
Daha olumlu iletişim kurabilme
Dinleme
Tartışabilme
Proje planlama
Organizasyon yapabilme
KANAATLER
“Önyargılarımın farkına vardım.”
“Önyargısız olmadığımı anladım.”
“Önyargısız insanın imkansızlığına kanaat getirdim.”
“Kendi önyargılarımı daha fazla fark ettim.”
“Önyargıların pat diye, kısa bir sürede yıkılamayacağını gördüm.”
“Önyargılarımda kırılma hissediyorum, önyargımı fark ettiğimde nasıl düşüneceğimi öğrenmeye
başladım.”
“Ne söylediğime daha fazla dikkat ediyorum.”
“Kendimi ayrımcılık konusunda sorguladım.”
“Kendimi, düşüncelerimi sorgulamaya başladım.”
“Topluma yüklediğimiz yargılar aslında bizim yargılarımızmış.”
“Kendi kökenimle ilgili maruz kaldığım önyargılarla nasıl mücadele edeceğim konusunda kendime
daha çok güveniyorum.”
“İnsan hakları ve ayrımcılık konusunda hiç bu kadar detaylı düşünmemiştim.”
“YK’nın amacını, ilke ve değerlerini bilmenin YK düzenlemede önemini anladım.”
Yukarıda örnekleri sunulan kanaatler katılımcıların eğitim süresince kendilerini daha önce olmadığı
şekilde sorguladıklarına işaret etmektedir. Katılımcılar hem önyargıların doğası hem de kendi
davranışları konusunda bir sorgulama sürecinden geçmiş, bunun sonucu olarak kendi önyargılı tutum
ve davranışları konusunda farkındalık yaşamışlardır.
12
Sonuç ve Öneriler
Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı Teknik Destek Eğitimi ile ulaşılmak istenen iki temel
sonuç bulunmaktadır. Bunlardan ilki katılımcıların YK’nın kavramsal çerçevesi, amaç ve ilkeleri
konusunda insan hakları ve ayrımcılık zemininde bir kavrayış ve bakış açısı geliştirmeleridir. İkincisi ise
söz konusu kavramsal çerçeve, ilke ve prensipler doğrultusunda YK düzenlemek için gereken teknik
becerileri başlangıç düzeyinde kazanmalarıdır.
Yukarıda sunulan bulgular, eğitimin bütünü değerlendirildiğinde bu iki sonuca anlamlı ölçüde
ulaşıldığını göstermektedir. (Bkz. Ön-test, düzeltilmiş Son-test, Son-test ortalamaları, Algılanan
Öğrenme Puan Ortalamaları, Bilgi-Beceri-Kanaat çıktıları)
Eğitim içeriğini oluşturan oturumların spesifik öğrenme hedeflerine ilişkin çıktılar söz konusu
sonuçlarla ilgili daha detaylı bir kavrayış sunmaktadır.
Eğitim sonunda katılımcıların, insan hakları çerçevesindeki kavramlarla tanışmış oldukları, bu
kavramları birbirleriyle ilişkilendirebildikleri ve insan hakları üzerine tartışırken söz konusu kavramları
yeniden yapılandırarak kullanabilir hale geldikleri gözlenmektedir. Eğitim süreci, kavramların
katılımcılar için daha anlaşılabilir olmasını sağlamıştır.
Katılımcılar insan haklarının tarihsel bir gelişim süreci sonunda ortaya çıktığını, zaman içerisinde
coğrafyaya göre değişkenlik göstererek geliştiğini görmüşlerdir. İnsan haklarının özellikleri ve hangi
değerler üzerine kurulduğu konusunda bilgileri artmıştır.
Katılımcıların ayrımcılık, ayrımcılık türleri, ayrımcılığı doğuran sebepler, norm-normal kavramları,
kalıp yargı ve önyargı kavramları ile ilgili bilgileri artmıştır. Bu kavramları birbirleriyle ilişkili biçimde
düşünme ve tartışabilme becerisi geliştirmişlerdir. Toplumda var olan ayrımcılığın oluşmasına ve
sürmesine yönelik kendi etkilerini fark etmişlerdir. Kendi önyargılarını fark etmiş ve sorgulamışlardır.
Eğitim, katılımcıların YK 'nın tarihçesi, tarihsel gelişimi, amaç, hedef ve ilkeleri konusunda bilgilerini
artırmalarını sağlamıştır. Buna ek olarak, katılımcılar YK’nın amaç ve hedeflerini uygulama süreciyle
ilişkilendirmeye başlamışlardır. Nasıl bir uygulama süreci ve ekip çalışması gerçekleştirirlerse YK’nın
amaç ve hedeflerine ulaşılmasını sağlayabileceklerini fark etmişlerdir. Bu durum YK’yı ilgilendiren etik
konulardaki farkındalıklarının artması ile de uyumludur. Katılımcılar YK hazırlık ve uygulama
sürecinde eşitlikçi bir yaklaşıma sahip oldukları, ayrımcılık içermeyen dil kullandıkları sürece başarılı
bir YK düzenleyebileceklerini fark etmişlerdir. Söz konusu ilke ve değerlere yaşayan kütüphane
düzenleme sürecinin bütün aşamalarında ihtiyaç duyulduğunu kavramışlardır.
Eğitim boyunca gerçekleştirilen deneyimsel öğrenme yöntemleri katılımcıların katalog oluşturma,
kitap başlıkları belirleme, aday kitaplarla görüşme, seçim kriterleri konularında teknik bilgi
edinmelerini ve bu teknik bilgiyi YK’nın çerçevesini oluşturan ilke ve değerlerle ilişkili şekilde
düşünebilmelerini sağlamıştır.
YK uygulama sürecinde karşılaşabilecekleri çeşitli sürpriz ve kriz durumları ile ilgili yapılan vaka
çalışmalarının etkili olduğu görülmektedir. Katılımcılar olası kriz ve sürpriz durumları ile ilgili
farkındalıklarını arttırmıştır. Aynı zamanda bu gibi durumlarda YK değer ve ilkelerine dayanarak ne tür
çözümler üretebileceklerini fark etmişlerdir.
Eğitimin çeşitli aşamalarında görsel öğelerle (videolar ve grafik sunumlar) desteklenen oturumlar
katılımcıların YK uygulama sürecinin baştan sona nasıl ilerlediğini, hangi rollerin hangi sorumluluklara
sahip olabileceğini, düzenleme ekibinde hangi küçük ekiplerin yer aldığını ve bütün bir sistemin nasıl
13
işlediğini anlamalarını ve zihinlerinde canlandırabilmelerini sağlamıştır. Bunun sonucu olarak
katılımcıların YK’daki roller, ekipler, sorumluluklar ve işleyiş mekanizması hakkındaki bilgileri anlamlı
şekilde artmıştır. Aynı zamanda, düzenleme sürecine girme konusundaki motivasyonları ve yeterlilik
hisleri artmıştır.
Hazırlık sürecinin aşamaları ise her ekibin kendi YK’sı için henüz eğitim içindeyken tasarım yapmaya
başlamaları ile güçlendirilmiştir. Katılımcılar eğitimin son bölümünde kendi yerel YK’ları için proje
takvimi ve bütçe çalışması gerçekleştirmiştir. Buna ek olarak yerel ekipleri için gerçekleştirecekleri
aktarım atölyelerinin içeriğini taslak olarak hazırlamışlardır. Bu oturumlar ve çalışmalar katılımcıların
düzenleyecekleri yaşayan kütüphaneleri bir proje olarak görmelerini ve bu doğrultuda hazırlık
yapmaya başlamalarına imkan vermiştir. Sonuç olarak eğitim sonrasında takip edebilecekleri bir
taslak plan ve program hazırlamışlardır. Organizasyon sürecine yönelik gerçekleştirilen bu çalışmalar
katılımcılar YK düzenlemek için ihtiyaç duydukları teknik bilgi ve becerileri sürece başlayacak düzeyde
edinmelerini sağlamıştır.
Teknik bilgi ve becerilerin yanı sıra TDE’nin en önemli sonuçlarından birisi katılımcıların YK’yı insan
hakları ve ayrımcılığın önlenmesi konusunda kullanılan bir “yöntem” olarak kavramaları ve bu
yöntemin düzgün işleyebilmesi için ihtiyaç duyulan kavramsal çerçeve, değer ve prensiplerin farkına
varmaları olmuştur. Katılımcıların eğitimin etkisi ile kendilerini, kendi önyargılarını ve davranışlarını
sorgulamaya başlamış olmaları bunun en önemli ve belirgin göstergesidir. Söz konusu sorgulama
süreci YK amaç, ilke ve prensipleri ile doğrudan ilişkilidir. YK düzenlemek isteyen kişilerin ve ekiplerin
kendi önyargıları ile ayrımcı tutum ve davranışlarını sorgulamaları ve fark etmeleri YK’yı amacına
hizmet edecek şekilde tasarlama ve uygulama olasılıklarını artırmaktadır.
Ek olarak, katılımcıların ekip çalışması yapabilme, kendini ifade edebilme, daha olumlu iletişim
kurabilme, dinleme ve tartışabilme becerilerindeki artış YK ile sağlanmaya çalışılan diyalog ortamının
organizasyon ekibi içinde de deneyimlenmesini olası kılmaktadır.
Dolayısıyla, eğitim sonunda insan hakları ve ayrımcılıkla ilgili kavramsal bilgi edinen, kendi
önyargılarını sorgulamaya başlayan, diyalog kurma becerileri artan katılımcıların YK’yı amaç ve
ilkelerine uygun biçimde tasarlama ve uygulama konusunda donanım, beceri ve farkındalık kazandığı
ifade edilebilir.
Öneriler
Eğitim sonrasında eğitmen ekip ve proje koordinatörünün katılımı ile bir değerlendirme toplantısı
gerçekleştirilmiştir. Bu toplantının çıktıları, katılımcıların geri bildirimleri ve değerlendirme uzmanının
gözlemlerinden ortaya çıkan sonuç ve önerilerin benzer bir eğitim tasarlanırken göz önünde
bulundurulması önerilmektedir.

Süreçte verimli olduğu gözlenen ve benzer bir eğitimde programına dahil edilmesi önerilen konu,
yöntem, araç ve oturumlar:





Programda yer alan tüm konu başlıkları (Bütün başlıklar eğitimin amaç ve hedefleri ile
ilişkili bulunmuştur)
Ekip dosyası: Programın hazırlık aşamasında ve eğitim esnasında kullanılan, oturum
içeriklerinin ve eğitim akışının ortak bir dosyada görülmesini sağlayan word dosyası.
Deneyimli kitapların katılımıyla gerçekleştirilen panel.
STK ziyaretleri.
Komşu ekip uygulaması ve komşu ekipler için hazırlanan videolar.
14





Günlük değerlendirme grupları.
Yerel ekiplerin kendi içinde beklentilerini gözden geçirip değerlendirdikleri sabah
toplantıları.
Film gösterimi ve film üzerine tartışma.
YK işleyişini betimleyen grafik sunum.
Gelişmeye açık alanlar ve öneriler:








Akılda kalan bütün soruların yanıtlandığı Beyaz Nokta oturumunun programa eklenmesi.
Bütçe planlama oturumunun gözden geçirilmesi; daha yapılandırılmış hale getirilmesi.
Zaman yönetimine dikkat edilmesi; gerekli durumlarda moderasyonun sıkılaştırılması.
STK ziyaretleri ile eğitim içeriği ilişkisini daha iyi kurmak; örneğin Katalog oluşturma
çalışmasından sonra STK ziyaretlerinin yapılması.
KGP süreç tanıtımının programın başına alınması.
YK işleyiş oturumundaki grafik sunumun yaşayan kütüphane videosu ile desteklenmesi;
grafik sunumun üzerine daha önce gerçekleştirilmiş bir yaşayan kütüphanenin
görüntülerinin izlenmesi.
Yerel ekip oluşturma ve sürdürme konusunda çerçeve sağlamak amacıyla programa ekip
çalışması üzerine bir oturum eklenmesi.
Eğitimde 5-6 kitaplık bir katalog ile yaşayan kütüphane düzenlenmesi.
15
Yaşayan Kütüphane - IF İstanbul 2015
Yaşayan Kütüphane – If İstanbul, YK Kapasite Geliştirme Programı içinde, !f İstanbul Uluslararası Film
Festivali kapsamında, 14-15 Şubat tarihlerinde SALT Galata’da gerçekleştirilmiştir.
Kütüphane, iki gün süresince toplam net on saat okuyucularını ağırlamıştır.
Bu kütüphanede KGP yerel Yaşayan Kütüphane ekiplerinden gelen 4’er kişi (aynı zamanda TDE
katılımcısı olan) organizasyon ekibinde yer almıştır. Bu sayede TDE’de edindikleri bilgi, beceri ve
yaklaşımı deneyimleme imkanı bulmuşlardır.
Değerlendirme için okuyuculardan ve kitaplardan kendi deneyimlerini yansıtabilecekleri kısa formlar
doldurmaları istenmiştir (Bkz. Ek- 3).
Okuyuculardan, birden fazla okuma gerçekleştirdiklerinde, her bir okuma sonrası tekrar kendi
formlarına ekleme yapmaları istenmiştir. Bu süreç, kütüphaneciler tarafından okuyucu kartları ve
formların aynı sayıyla numaralandırılması yoluyla yürütülmüştür. Böylelikle okuyucu sayısı ve okuma
sayısı ayrı ayrı hesaplanabilmiştir.
Toplanan ve değerlendirme sürecine katılan geçerli okuyucu form sayısı 351’dir. Aşağıda
kütüphanenin sayısal verilerine yer verilmiştir.
Tablo - 4 : YK IF İstanbul, 2015
İstanbul Yaşayan Kütüphane @SALT Galata
1. Gün (14 Şubat 2015)
2. Gün (15 Şubat 2015)
Toplam
Okuma Seansı Sayısı
130
139
269
Okuyucu Sayısı
212
203
415
Okuma Sayısı
279
256
535
Kitap Başlığı Sayısı
18
17
Kitap Sayısı
18
21
(Okuma ve okuyucu sayısı arasındaki fark aynı okuyucunun birden fazla sayıda okuma yapmasından
kaynaklanmaktadır).
Okuyucular

YK If İstanbul okuyucularının yaş ortalaması 22,52’dir. (SS = 5,26). En genç okuyucu 15, en yaşlı
okuyucu ise 58 yaşındadır. (Yaş dağılımları için Bkz. Grafik - 7 )
Grafik – 7 : Okuyucuların Yaş Dağılımı
16
Grafik-7’de görüldüğü üzere okuyucuların büyük çoğunluğunu, 18-26 yaş arasındaki gençler
oluşturmaktadır.

Okuyucuların %68’i kadın, % 32’si erkektir.
Grafik-8: Okuyucuların Cinsiyet Dağılımı

Okuyuculara Yaşayan Kütüphane’den nasıl haberdar olduklarını sorduğumuzda aşağıdaki
cevapları aldık. “Diğer” başlığının önemli bir kısmını “arkadaş” ve “TOG” cevabı oluşturmaktadır.
Kapalı alanda gerçekleştirilen bu YK’da daha çok internet (sosyal medya) ve daha önce kütüphane
ile ilişkilenmiş tanıdıklarından veya diğer okuyuculardan elde ettikleri bilgilerle kütüphaneye
geldikleri anlaşılmaktadır.
Grafik-9: YK’dan Nasıl Haberdar Oldunuz?

Okuyuculardan YK fikrini, katalogda bulunan kitap başlıklarını ve önyargıları, ve kütüphanecileri
1’le 5 arasında puan vererek değerlendirmelerini istenmiştir. Okuyucuların yanıtları Grafik –
10’da sunulmaktadır.
17
Grafik-10: Okuyucuların YK Beğeni Düzeyi
1: Hiç yardımcı olmadılar …………………………… 5: Çok yardımcı oldular
1: Hiç Beğenmedim
…………………………… 5: Çok beğendim, etkilendim
Grafiklerde de görüldüğü üzere okuyucuların neredeyse tamamı YK fikrini beğenmiş ve
kütüphanecilerin kendilerine yardımcı olduğunu belirtmiştir. Okuyucuların büyük bir çoğunluğu kitap
başlıkları ve önyargıları da beğenmiş ve etkileyici bulmuşlardır.
Okuyucuların %98’i YK’da okuyucu olmayı başkalarına önereceklerini belirtmiştir.

Okuyuculardan YK’da okuyucu olurken yaşadıkları en önemli deneyimi ve bu süreçte öğrendikleri
yeni şeyleri paylaşmalarını istedik. Formdaki bu iki soruya verilen açık uçlu yanıtlar okuma
sürecinin öncesi, esnası ve sonrasıyla ilgili okuyucuların duygu ve düşüncelerini anlamayı sağlayan
niteliksel verileri sağlamaktadır.
YK, dinamik, keyifli, paylaşımlı, güvenli bir çerçeve içerisinde, günlük hayatta çok da fazla bir araya
gelme imkanı bulamayan kişileri bir araya getirerek, samimi, dürüst ve gerçek bir sohbet aracılığıyla
süreçte yer alan kişilerin gerçekçi bilgiler edinerek kendileriyle yüzleşmelerini ve önyargılarını
sorgulamalarını hedeflemektedir. Okuyucuların deneyimlerine yönelik soruya verdikleri yanıtlar
Yaşayan Kütüphane’nin hedefleri açısından değerlendirildiğinde aşağıdaki başlıklar altında
gruplanabilmektedir.




Günlük hayatta çok da fazla bir araya gelemeyen insanların tanışması için bir alan sağlanması
Okuma sürecinin dinamik, keyifli, rahat, serbest, farklı, paylaşımlı olması; samimiyet, doğallık
ve gerçeklik içermesi
Birinci ağızdan gerçekçi bilgi edinilmesi ve bu sayede a) okuyucuların zihinlerindeki algıların
değişmesi ve karşılarındaki kişiyi anlamalarına imkan tanınması, b) okuyucuların yargılarını
daha gerçekçi bir temele oturtmalarının sağlanması.
Okuyucuların (ve kitapların) kendileriyle yüzleşmeleri, kitap başlığına ilişkin bilgilerini gözden
geçirmeleri, önyargılarını fark etmeleri ve sorgulamaları için bir deneyim sağlanması.
Aşağıda bu hedeflerle ilişkili olan okuyucu yanıtlarından örnek alıntılar sunulmaktadır.
18

Günlük hayatta çok da fazla bir araya gelemeyen insanların tanışması için bir alan sağlanması
“ İlk defa görme engelli biriyle konuşmam beni çok mutlu etti.”
“Toplumda sayıları az olan bir Yahudi ile ilk kez yüz yüze konuşmak çok faydalı bir deneyim oldu.”
“ Tanımadığım ve bilmediğim bir insan ve hayatını kısa da olsa tanıma imkanım oldu.”
“Hakkında önyargılara sahip olduğum kişilerle birebir yüz yüze görüşebilmenin olanaklı olabileceğini öğrendim.”
“ Daha önce hiç konuşma fırsatım olmayan biseksüel bir bireyle konuşma fırsatı buldum.”
“ Şizofren biriyle ilk görüşmem.”
“ İlk kez bir Yahudi ile Yahudilik, hayatı, karşılaştıkları hakkında fikir edindim.”
“Karşılaşmadığım çok farklı yaşamların olabileceğini fark ettim.”
“Bir gey ile ilk defa görüşme ve konuşma fırsatım oldu.”
“Daha önce tanışma fırsatım olmayan bir insanla yarım saatlik de olsa sohbet etme şansı yakaladım.”
“Dışarda konuşmak istesem bile çekineceğim biriyle sohbet etmiş oldum.”

Okuma sürecinin dinamik, keyifli, rahat, serbest, paylaşımlı olması; samimiyet, doğallık ve
gerçeklik içermesi
“ Kitabın bize çekinmeden kendi deneyimlerini anlatması çok hoşuma gitti.”
“ Kitap çok pozitif ve sıcak bir yaklaşım sergiledi. Bu rahatça sorularımı sormamı sağladı.”
“ Önyargılarını kırmış son derece şeffaf bir çalışmaydı okuma.”
“ Kendi keşfini yaşamaktan korkmamasını beğendim.”
“Karşıt görüşleri kavgaya bağlamadan sakince tartışabilmek son derece tatmin etti.”
“Canlı canlı bütün soruları sorabilmem.”
“Normalde soramayacağım soruları sormak beni rahatlattı.”
“ Kitabın samimiliği sayesinde hem kitabın hem de Hıristiyanlığın biraz da olsa iç dünyasına girebildim.”
“Somut bir kişiyle yüz yüze konuşmak çok daha keyifli.”
“Aramızdaki sohbet çok gerçekti, kitap kendi hayatını samimiyetle açtı.”
“Her şeyi aşıp normal bir birey olarak karşımda sohbet edebilmesi.”
“Rahatlıkla her istediğimizi konuşabiliyor ve anlatabiliyor her konuda yardımcı oluyor.”
“Eski hükümlünün psikolojik olarak sıkıntılarını dinlemek çok samimi ve çok önemli bir andı.”
“Bire bir ilişki/görüş alışverişi.”
“Kitap ve okuyucu arasındaki diyalogların gerçekliği.”
19

Birinci ağızdan gerçekçi bilgi edinilmesi ve bu sayede a) okuyucuların zihinlerindeki algıların
değişmesi ve karşılarındaki kişiyi anlamalarına imkan tanınması, b) okuyucuların yargılarını
daha gerçekçi bir temele oturtmalarının sağlanması.
“Bu konuyu hiçbir değişiklik olmadan birinci ağızdan dinlemek benim için çok önemliydi , bilmediklerimi
öğrenmek en iyi deneyimdi.”
“Yaşadığı bir olayı gözümde canlandırabildim, feminist kitabın olaya bakış açısı beni etkiledi.”
“Düşündüğüm ve bildiğim çoğu şeyin yanlış olduğunun farkına vardım.”
“Feministlerin erkek düşmanı olduğu yargısını kendi açımdan kırmış oldum.”
“Edindiğim bilgiler. Yanlış bilgilerimi değiştirdiğini düşünüyorum.”
“ Şu ana kadar okuduğum izlediğim şeyler yoluyla edindiğim bilincin dışında bir karakterle karşılaştım.”
“Daha önce yüz yüze alınmamış bilgiler ve gerçeklerle yüzleşmek.”
“Yanlış bildiğim yada hiç bilmediğim konular hakkında aldığım açık sözlü cevaplar.”
“İnanılmaz bir deneyimdi. Aklımdaki başörtülü fikrinin nerelerde yanlış olduğunu gördüm.”
“Ermeni kitaptan yeni bilgiler edindim, soykırım tanımını yanlış biliyormuşum.”
“Homoseksüel ilişkilerin de heteroseksüel ilişkiler gibi olduğunu ve bu kişilere önyargıların çok gereksiz ve üzücü
olduğunu düşünüyorum okumadan sonra.”
“Tecrübelerden yararlanmak ve kendimi anlamaya çalışmak, var olduğundan haberdar olmadığım
önyargılarımla yüzleşmek , kendimi tanımlamak.”
 Okuyucuların kendileriyle yüzleşmeleri, kitap başlığına ilişkin bilgilerini gözden geçirmeleri,
önyargılarını fark etmeleri ve sorgulamaları için bir deneyim sağlanması.
“ Ön yargı ile yaklaşılan kişilerin aslında bizlerden farklı olmadığını anladım. Kendime yakın hissettim.”
“Yahudileri güçlü göstermek için söylenen şeyler aslında nefret söylemi olabilir.”
“Başka bir gözle görebildim, herkesin böyle bir şeyi deneyimleyeceğini düşünüyorum artık. Belki bir gün
kendimin bile.”
“Hayat içinde konuşma ihtimalimin az olduğu bir kişiyle görüşme şansım oldu ve önyargılarımın azaldığını
hissediyorum.”
“Çok iyi bir deneyim oldu, önyargımı biraz yendiğimi düşünüyorum.”
“Önyargılarım olmadığını zannederken olduğunu anladım.”
“Önyargılarımın olmadığını düşündüğüm bir konuda aslında ne kadar fazla önyargımın olduğunu gördüm.”
“Onları ötekileştirmediğimizi düşündüğümüz halde farkında olmadan onları görmezden geldiğimizi anladım.”
“Okuduğum kitap, öğrendiğim birçok şey bu tür olaylara bakış açımın genişlemesini sağladı.”
“Biseksüel kişilerin hangi durumlarla karşılaştıklarını ve bunlarla nasıl yüz yüze gelip zorlukları aştıklarını
öğrendim.;Onlarla ilgili bakışım değişti.”
“Lezbiyenleri hep öteki olarak görmüştüm. Okuma sayesinde içimizden biri olduğunu gördüm.”
“Bu güne kadar önyargım olmadığını düşündüğüm halde bir takım farklı düşüncelerim olduğunu keşfettim.
Başka bakış açıları beni zenginleştirmiş oldu.”
20
Yukarıda başlıklar halinde sunulan alıntılarda görülebileceği üzere okuma deneyiminin kendisi
deneyimsel, yaşantısal bir öğrenme süreci olmuştur. Bununla birlikte, okuyuculara daha belirgin
anlamda neler öğrendiklerini sorduk. Aşağıda verilen yanıtlardan alıntılar bulunmaktadır.
“ Türkiye’de yaşayan başka bir azınlığı keşfetmiş oldum, onlarla ilgili bilmediklerimi öğrendim.”
“ İnsanın hayvan mı üstün ırk mı; gelişmişliğin iyi mi kötü mü olduğu; vejetaryenliğin toplumsal süreçte olagelen
bir olgu olup olmadığı ikilemlerini karşılıklı olarak değerlendirdik.
“ Toplumsal olarak dışlanmış bir gruptan az çok haberdar oldum, kafamdaki bir kaç soruya cevap buldum.”
“ HIV+ bireylerin tamamen sağlıklı çocuklarının olabildiğini, AIDS ve HIV+ in farklı kavramlar olduğunu
öğrendim.”
“Rumlar sandığım kadar zengin değilmiş.”
“Uyuşturucunun düşünsel ve duygusal, hatta güdüsel uyuşturduğunu öğrendim.”
“ Lezbiyen bir bireyin çocuk sahibi olma deneyimi.”
“Biseksüel kişilerin hangi durumlarla karşılaştıklarını ve bunlarla nasıl yüz yüze gelip zorlukları aştıklarını
öğrendim.”
“Cezaevinde bile insanların kendilerine ait yaşanabilir bir dünya kurması.”
“Feminist düşünce üzerine yapılan projeleri öğrendim, çok farklı feminist çeşitleri varmış bilmiyordum.”
“Düşündüğümün aksine bu yönelimin de çocukluktan itibaren var olduğunu öğrendim.”
“ Hapishane içindeki hiyerarşi farklarına göre nasıl yaşam şekilleri olduğunu öğrendim.”
“Kesinlikle, okuduğum konuda deneyimli olmama rağmen çok yeni şeyler öğrendiğime inanıyorum.”
“Hıristiyanlık ve Müslümanlık arasındaki farkı öğrendim.”
“ Şizofreninin ilaç tedavisi gerektiren fiziksel bir hastalık olduğunu öğrendim.”
“HIV + olmanın ölmek demek olmadığını öğrendim.”
21
Kitaplar
If İstanbul Yaşayan Kütüphane süresince 18 başlık altında 22 farklı kitap okuyucularıyla buluşmuştur.
İlk gün 18 başlık ve 18 kitap, ikinci gün ise 17 başlık ve 21 kitap katalogda yer almıştır. Kitapların
%59’u her iki gün de kütüphanede yer almıştır.

Kitapların yaş ortalaması 34,55 (SS = 11,63) ‘dir. En genç kitap 21, en yaşlı kitap ise 60 yaşındadır.
Grafik -11: YK Kitap Yaş Dağılımı
Grafik-11’de görüldüğü üzere kitapların yaşları oldukça geniş bir aralıkta dağılmaktadır (21 – 60 yaş
arasında). Kitapların daha çok 27 ile 35 yaş arasında kümelendiğini görmekteyiz. Kütüphanede farklı
yaşlardan kitapların yer almasının bir sorundan çok katalogun yaş bakımından mümkün olduğunca
genel popülasyonu temsil edici olması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Kitapların %59’u bir sivil toplum kuruluşu üyesidir. Kitabın bir sivil toplum kuruluşu üyesi olması,
kendi hakkındaki önyargılardan haberdar olması ve bu önyargılar nedeniyle karşılaştığı
ayrımcılıkla baş etme yöntemleri geliştirmiş olması açısından oldukça önemli bir unsurdur.

Kitaplardan Yaşayan Kütüphane deneyimlerini değerlendirmelerini istediğimizde Grafik – 12’deki
tablo ortaya çıkmaktadır.
Grafik-12: Kitapların YK Değerlendirmeleri
Kütüphane çalışma saatleri;
1: Çok uzun .................................................... 5: Uygun uzunlukta
Kütüphane görevlileri;
1: Hiç yardımcı olmadılar …………………………… 5: Çok yardımcı oldular
YK öncesi yapılan bilgilendirme; 1:Yetersiz, eksik ..............................................5:Oldukça açık ve yeterli
Okuyucularım;
1: İlgisiz, öğrenmeye, anlamaya açık değil. ....................... 5: Çok ilgili, öğrenmeye, anlamaya açık.
YK deneyimim genel olarak;
1: Çok Kötü ..................................................... 5: Çok İyi
22
Kitaplar, sözel geribildirimlerinde de samimi ve açık bir platformda, iyi niyetle ve amacına hizmet
eden şekilde, hep birlikte bir deneyim yaşadıklarını ifade etmektedirler. Kitaplar açısından YK’nın en
belirleyici deneyimi kendilerini ifade edebilecekleri bir alan bulmuş olmalarıdır.

Kitaplara göre okuyucuların büyük bir bölümünü (%90) anlamaya, öğrenmeye açık ve ilgili
bulmuştur.

Kitapların tamamı, Yaşayan Kütüphane gerçekleşmeden önce kendilerine verilen bilginin açık ve
yeterli olduğunu belirtmiştir.Bununla birlikte YK’nın amaçları ve yöntemi, kitaplardan beklenen
roller, süreçte ve okuma esnasında karşılaşabilecekleri muhtemel durumlar, teknik detaylar,
koordinasyon ekibi ve gönüllü ekip hakkında yeterli bilginin sağlandığı bir hazırlık sürecinin
önemini bir kez daha vurgulamak anlamlı olacaktır.

Yine kitapların tamamı YK’da görev alan gönüllüleri çok yardımcı, samimi, içten ve güler yüzlü
olarak tanımlamıştır.

Kitapların büyük bir çoğunluğu (%95,50), çalışma saatlerinin uygun uzunlukta olduğunu
düşünmektedir. Küçük bir bölümü ise, yoğunluk nedeniyle çok yorulduklarından doğal olarak
kütüphanenin çalışma saatlerini bir miktar uzun olarak değerlendirmişlerdir.

Ek olarak, kitapların tamamı daha sonra YK’da yeniden kitap olmak istediklerini belirtmişlerdir.

YK If İstanbul’da gerçekleşen okumaların kitaplara göre dağılımı Grafik-13’de görülmektedir.
Lezbiyen, Eşcinsel Çocuğu, Şizofren, Gey, kitaplar en çok okunanlar listesinin ilk dört sırasını
oluşturmuştur.
Grafik-13: Kitaplara Göre Okuma Sayısı Dağılımı
Yaşayan Kütüphane - İf İstanbul, günlük hayatta çok da fazla bir araya gelemeyen insanların samimi,
doğal ve gerçek bir alanda tanışarak dinamik, keyifli, paylaşımlı bir okuma süreci yaşamalarına imkan
sağlamıştır. Bu sayede okuyucuların çok büyük çoğunluğu, birinci ağızdan gerçekçi bilgiler edinmiş,
kendileriyle yüzleşmiş, yanlış bilgileri yeni ve doğru olanlarıyla değiştirmiş, önyargılarının farkına
varma şansı bulmuş ve zihinlerindeki algıları değiştirmeye başlamıştır.
23
Yerel Eğitimler
Program süresince yerel organizasyon ekiplerinde yer alan gönüllülerin güçlenmesi için iki ayaklı yerel
eğitimler düzenlenmiştir. İnsan Hakları ve Ayrımcılık Eğitimleri gönüllülerin insan hakları ve
ayrımcılıkla ilgili kavramsal zeminlerinin güçlendirilmesi ve farkındalıklarının artırılması, Yerel
Düzenleme eğitimleri ise gönüllülerin YK ilke ve prensipleri konusunda güçlenmeleri ve organizasyon
becerilerinin artırılması amacıyla düzenlenmiştir. Tablo - 5’te Ayrımcılık Temalı İnsan Hakları
Eğitimleri, Tablo – 6’da ise Yerel Düzenleyici Eğitimleri gösterilmektedir
Tablo - 5: YK KGP İnsan Hakları ve Ayrımcılık Eğitimleri
Ayrımcılık Temalı İnsan Hakları Eğitimleri
Tarih
Yerel Yaşayan Kütüphane Ekibi
1 21-22 Şubat 2015
Mersin TOG
2 21-22 Şubat 2015
Muğla TOG
3 7-8 Mart 2015
ODTÜ TOG*
4 21-22 Mart 2015
İzmir TOG Örgütlenmeleri
5 21-22 Mart 2015
Kocaeli TOG
6 11-12 Nisan 2015
ODTÜ TOG*
7 18-19 Nisan 2015
M.O.D.A. TOG (İstanbul Örgütlenmeleri)
* ODTÜ’de yoğun talep nedeniyle iki eğitim düzenlenmiştir.
** Mersin’de bu eğitimlere ek olarak 4 Nisan’da Toplumsal Cinsiyet Eğitimi gerçekleştirilmiştir.
Tablo - 6: YK KGP Yerel Düzenleyici Eğitimleri
YK Yerel Düzenleyici Eğitimleri
Tarih
Yerel Yaşayan Kütüphane Ekibi
1 2 Mayıs 2015
Kocaeli TOG
2 3 Mayıs 2015
ODTÜ TOG
3 5 Mayıs 2015
Muğla TOG
4 8 Mayıs 2015
Mersin TOG
5 10 Mayıs 2015
M.O.D.A. TOG (İstanbul Örgütlenmeleri)
6 19 Mayıs 2015
İzmir TOG Örgütlenmeleri
İnsan hakları konusunda bilgi ve farkındalık artışının amaçlandığı İnsan Hakları ve Ayrımcılık
Eğitimlerinde;














İnsan haklarının özellikleri ve kavramsal çerçevesi,
İnsan haklarının tarihsel gelişim süreci,
Kişinin insan haklarını kendi günlük yaşamı ile ilişkilendirebilmesi ve hak ihlallerini
tanıyabilme,
Ayrımcılık ve İnsan Hakları ilişkisini kurabilme
Ön yargı ve Kalıp yargı kavramlarını tartışabilme
Ön yargıların ayrımcılığa sebep olduğunu, kalıp yargıların ise ayrımcılığa sebep olabileceğini
fark edebilme
Ayrımcılığa sebep olan davranışların farkına varma
Ayrımcılığa sebep olan davranışlardan kaçınmak gerektiği kanaatinin gelişmesi
Ayrımcılığın önlenmesinde maddi eşitlik yaklaşımının önemini fark edebilme
Ayrımcılık ve Eşitlik ilkesi kavramlarının ilişkisini kurabilme
Eşitlik türlerini bilme
Ayrımcılığın önlenmesinde maddi eşitlik yaklaşımının önemini fark edebilme
Ayrımcılık türlerini bilme (Doğrudan, Dolaylı, Dolayısıyla)
Norm-normal kavramlarını bilme
24





Norm-Normal kavramlarını ayrımcılıkla ilişkilendirebilme
Ayrımcılığa uğrayan kişi ya da grupları bilme
Ayrımcılığa uğrayan kişi ya da grupların ayrımcılığa maruz kalma nedenlerini tartışabilme
Yatay ve Dikey Ayrımcılık kavramlarını bilme
Maruz kalınan ayrımcılık türlerini sınıflandırabilme
konularında bilgi ve farkındalık artışı hedeflenmiştir.
Söz konusu eğitimler formel olmayan eğitim ve akran eğitimi metodolojisiyle yukarıdaki öğrenme
hedefleri çerçevesinde Toplum Gönüllüleri Vakfı Demokrasi ve Haklarımız Programı eğitmen
havuzunda yer alan eğitmenlerce gerçekleştirilmiştir.
Bu eğitimlerin değerlendirilmesi için eğitimlere özel tasarlanmış değerlendirme formları kullanılmıştır
(Bkz Ek - 4). Eğitimin öncesinde ve sonrasında uygulanan bu formlar katılımcıların bilgi ve
farkındalıklarındaki değişimi ölçmeye yönelik hazırlanmıştır.
Eğitimlere toplam 150 genç katılmıştır. Eğitimlerden elde edilen formların 113’ü analiz sürecine dahil
edilmiştir. Mersin eğitiminden gelen formlar analize girecek miktarda olmadığı için değerlendirme dışı
bırakılmıştır.
Katılımcıların yaş ortalaması 21,88’dir. Katılımcıların %62,2’si kadın, % 37,8’i erkektir.
Katılımcıların ön-test ve son-test ortalamaları Grafik – 14’te gösterilmektedir.
Grafik – 14: İnsan Hakları ve Ayrımcılık Eğitimleri Ön-test ve Son-test Puan Ortalamaları
Eşleştirilmiş Örneklem Wilcoxon Testi sonuçlarına göre bütün eğitimlerde anlamlı düzeyde öğrenme
gerçekleştiği anlaşılmaktadır (Bkz. Tablo – 7).
Tablo - 7: İnsan Hakları ve Ayrımcılık Eğitimleri p değerleri
ön-test
son-test p değeri
Kocaeli
3,20
4,45
0,000*
Ankara
3,24
4,44
0,000*
Muğla
3,22
4,78
0,000*
İzmir
3,01
4,49
0,000*
İstanbul 3,34
4,63
0,001*
* P<0,01
Maddeler temelinde eşleştirilmiş örneklem wilcoxon testi sonuçları bütün maddelerde anlamlı farklar
olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar İnsan Hakları ve Ayrımcılık Eğitimlerinin öğrenme hedeflerine
ulaştığını göstermektedir. Katılımcılar;

İnsan haklarının özellikleri ve kavramsal çerçevesi,
25








İnsan haklarının tarihsel gelişim süreci,
İnsan haklarını kişinin kendi günlük yaşamı ile ilişkilendirebilmesi ve hak ihlallerini tanıyabilme,
Ayırımcılıkla ilgili temel kavramalar,
Ön yargı ve Kalıp yargı kavramları,
Ön yargı ve kalıp yargıların ayrımcılıkla ilişkisi
Ayrımcılığa sebep olan davranışlar,
Ayrımcılığa uğrayan kişi ya da grupların ayrımcılığa maruz kalma nedenlerini tartışabilme ve
Ayrımcılığa yol açabilecek kendi davranışları
konularından bilgi ve farkındalıklarını artırmışlardır.
Bu eğitimler YK düzenleyecek olan gönüllülerin insan hakları ve ayrımcılık konusunda temel bilgi ve
farkındalıklarını geliştirmelerine olanak sağlamıştır. YK düzenleyecek ekiplerin bu konularda bilgi ve
farkındalık sahibi olması YK’nın amaç hedef ve prensiplerinin gözetilmesi dolayısıyla YK ile yaratılmak
istenen değişimin ortaya çıkarılması açısından önem arz etmektedir.
Programın süreci açısından bakıldığında ise İH ve Ayrımcılık Eğitimleri’nin gönüllülere sağladığı
kavramsal zeminin yanı sıra süreçte ekip dinamiğini artıran bir etkiye sahip olduğu anlaşılmaktadır.
Çekirdek ekiplerin (TDE katılımcıları) motivasyonu artmıştır. Tüm yerel ekibin bir arada olmasını
sağlayan bir çerçeve sağlaması ise yereldeki çalışmaların ivme kazanmasını sağlamıştır.
Yerel Düzenleme Eğitimleri ile temel olarak YK uygulamaya yönelik bilgi ve beceri artışı için yerel
ekiplere destek sağlanması amaçlanmıştır. Bu temel amaç doğrultusunda eğitimin öğrenme hedefleri









YK’daki rollerin ve sorumlulukların genel olarak konuşulması,
YK özelinde rollerin, sorumlulukların/görevlerin belirlenmesi,
YK işleyişinin planlaması ve ekipler arasında iletişimin konuşulması,
Belirlenen rollere göre ekiplerin oluşturulması,
YK süresince karşılaşılabilecek olası krizler ve sürprizler hakkında fikir edinilmesi,
YK süresince karşılaşılabilecek olası sürprizler ve krizlerin çözümü üzerine düşünülmesi ve
tartışılması,
YK süresince karşılaşılabilecek olası krizlere YK amaç, hedef, ilke ve değerlerini dikkate alarak
çözüm geliştirme becerisi edinilmesi,
Ekip olmanın ne anlama geldiğinin aktarılması,
Bir YK ekibi olmanın ne anlama geldiğini aktarılması
olarak belirlenmiştir.
YDE’ler program koordinasyon ekibi tarafından eş zamanlı olarak yürütülmüştür. Değerlendirme
uzmanı ise bu eğitimler esnasında hem gözlem yapmış hem de eğitim sonrasında çekirdek ekiplerle
süreç değerlendirme toplantısı gerçekleştirmiştir.
Eğitimlerin değerlendirilmesi için YDE Değerlendirme Formları kullanılmıştır (Bkz. Ek - 5).
YDE’ler altı farklı yerelde, Mayıs ayında ve YK uygulama öncesinde gerçekleştirilmiştir. Yerel
düzenleme ekiplerinin YK öncesinde bu eğitimler aracılığıyla, program koordinatörlerinin
kolaylaştırıcılığında bir araya gelmesi hem planlamanın hedeflenen şekilde gerçekleştirilmesi hem de
ekiplerinin motivasyonunun artması açısından oldukça etkili olmuştur.
Eğitimlere toplam 144 gönüllü katılmıştır. Veri analizi sürecine toplam 103 form dahil edilmiştir. Buna
göre, katılımcıların %57,7’si kadın, %42,3’ü erkektir. Yaş ortalaması 21,24’tür.
26
Yapılan eşleştirilmiş wilcoxon testi sonuçlarına göre hem form maddeleri temelinde hem de ön-test
son-test toplam puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark gözlenmiştir (Bkz, Grafik –
15 ve Tablo – 8).
Grafik – 15: Yerel Düzenleme Eğitimleri Ön-test ve Son-test Puan Ortalamaları
Tablo - 8: Yerel Düzenleme Eğitimleri p değerleri
ön-test
son-test
p değeri
Kocaeli
5,22
9,01
0,000*
Ankara
6,59
9,52
0,001*
Muğla
5,57
9,57
0,001*
Mersin
5,44
9,28
0,001*
İzmir
5,30
9,04
0,000*
İstanbul
6,08
8,99
0,001*
*p < 0,01
Bu sonuçlara göre, Yerel Düzenleme Eğitimleri katılımcıları;




YK'nın amaç, hedef ve ilkeleri,
YK'da yer alan her bir rolün sahip olduğu görev ve sorumluluklar,
YK esnasında karşılaşabilecekleri olası krizler ve çözüm yöntemleri konusunda eğitim öncesine
oranla daha fazla bilgi sahibi olmuştur.
Katılımcılar, YK uygulama süreciyle YK ilke ve değerleri arasındaki ilişkinin farkına varmış, YK
esnasında karşılaşabilecekleri olası krizlere YK ilke ve değerlerini dikkate olarak çözüm geliştirme
konusunda becerilerini artırmışlardır.
Bunlara ek olarak yapılan planlama sayesinde katılımcılar gerçekleştirecekleri YK'yı zihinlerinde daha
iyi canlandırabilmiş ve kendilerini daha hazırlıklı hissetmişlerdir.
Özetle, YDE’ler, YK’nın amaç, hedef, prensip ve ilkelerinin tekrar hatırlatılmış olmasını ve kavramsal
zeminin daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır. Bununla birlikte, bu eğitimlerde her yerel YK’ya özgü işleyiş,
ekipler, roller ve görev dağılımı netleştirilmiştir. Yapılan bu planlama ekiplerin uygulamaya hazır hale
gelmelerinde oldukça etkili olmuştur. Uygulama sürecinde takip edilecek bir plan ve harita
oluşturulmuştur.
27
Yerel Yaşayan Kütüphaneler
Program kapsamında altı farklı yerelde Yaşayan Kütüphane düzenlenmesi hedeflenmiştir. Ekiplerden
beşi YK düzenlemiştir. Ekiplerden biri ise tüm hazırlıklarını planlandığı gibi gerçekleştirmiş olmasına
rağmen destek alınan yerel yönetimler arasında yaşanan siyasi çatışmalar nedeniyle son anda YK
gerçekleştirememiştir. Tüm yerel YK’lar Mayıs ayı içerisinde gerçekleştirilmiştir.
Yerel Yaşayan Kütüphanelerle ilgili sayılar Tablo – 9’da gösterilmektedir.
Tablo – 9: Yerel Yaşayan Kütüphaneler – Betimleyici İstatistikler
Yerel Yaşayan Kütüphaneler
Yerel Yaşayan Kütüphane Ekipleri
İzmir TOG
KocaeliTOG M.O.D.A. MuğlaTOG
Günler
Bilgiler
Örgütlenmeleri
TOG
(İstanbul)
I. Gün
Okuyucu
78
115
70
129
Sayısı
Okuma
113
229
137
186
Sayısı
Okuma
Seansı
63
140
75
55
Sayısı
Kitap
Başlığı
15
17
18
10
Sayısı
Kitap
15
22
22
12
Sayısı
II. Gün
Okuyucu
87
99
54
119
Sayısı
Okuma
155
181
109
172
Sayısı
Okuma
Seansı
88
111
64
69
Sayısı
Kitap
Başlığı
16
22
18
11
Sayısı
Kitap
17
23
22
13
Sayısı
Toplam
Okuyucu
165
214
124
248
Sayısı
Okuma
268
410
246
358
Sayısı
Okuma
Seansı
151
251
139
124
Sayısı
ODTÜTOG
87
173
121
17
21
90
146
111
17
23
177
319
232
Tüm yerel YK’larda toplamda 928 okuyucu, 897 okuma seansında 1601 okuma gerçekleştirmiştir.
Yine yerel YK’larda 84 kitap başlığında toplam 98 kitap yer almıştır (Kataloglar için bkz. Ek - 6 ).
159 gönüllü ise yerel YK’ların organizasyonunda görev almıştır.
Gerçekleştirilen beş yerel YK ikişer gün süre ile açık kalmış, her yerelde 10 saat olmak üzere toplam
50 saat boyunca okuyucularına hizmet vermiştir.
28
Okuyucular
IF İstanbul’da kullanılan okuyucu ve kitap değerlendirme formları Yerel YK değerlendirmesi için de
kullanılmıştır.
Okuyuculardan gelen, analize uygun geçerli form sayısı 803’tür. İstanbul YK, değerlendirme
formlarına ulaşılamadığı için değerlendirme sürecine dahil edilmemiştir.

Yerel YK okuyucularının yaş ortalaması 21,83’tür (SS = 4,07). En genç okuyucu 15, en yaşlı
okuyucu ise 58 yaşındadır (Yaş dağılımları için Bkz. Grafik - 16).
Grafik - 16 : Yerel YK Okuyucularının Yaş Dağılımı
Yukarıda görüldüğü üzere okuyucuların büyük çoğunluğunu 18-26 yaş arasındaki gençler
oluşturmaktadır.

Tüm okuyucuların %60’ı kadın, %40’ı erkektir. Yerel YK’lara göre cinsiyet dağılımı ise aşağıda
gösterilmektedir.
Grafik - 17: Okuyucuların Yerel YK’lara Göre Cinsiyet Dağılımı
İzmir dışındaki yerel YK’larda kadın okuyucuların anlamlı oranda daha fazla olduğu görülmektedir.
İzmir YK’da ise okuyucular arasında dengeli bir cinsiyet dağılımı gözlenmektedir.
29

Okuyucuların YK’dan haberdar olma biçimleri yerellere göre değişmektedir. İzmir ve Muğla’da
okuyucuların büyük kısmının YK’yı mekanın yanından geçerken fark ettiği, bu şekilde okuyucu
olduğu anlaşılmaktadır. Ankara ve Kocaeli’de ise birincil haberdar olma kaynakları arkadaşlar ve
TOG (diğer) olmuştur. İnternet üzerinden haberdar olma yüzdesinin İzmir ve Muğla’da Ankara ve
Kacaeli’ne göre daha düşük olması YK’ların çerçevelerinin farklılıklarını da ortaya koymaktadır.
Ankara ve Kocaeli’de YK’ların kafede gerçekleştirilmiş olması okuyucularının halihazırda YK
öncesinde farklı kaynaklardan bilgi edinmiş olan kişiler olduğuna işaret etmektedir. Kafede
gerçekleştirilen YK’lar mekanın yanından geçerken dahil olmanın daha zor olduğu bir çerçeve
sunmaktadır. Öte yandan, üniversite kampüsü içinde gerçekleştirilen İzmir ve Muğla YK’ların
okuyucuları daha çok mekanın yanından geçerken YK’dan haberdar olmuş ve okuyucu olmaya
karar vermiştir.
Grafik – 18: YK’dan Haberdar Olma Biçimleri

Okuyucuların tamamına yakını bir fikir olarak Yaşayan Kütüphane’yi çok beğendiğini bildirmiştir
(Bkz. Grafik – 19). Yine büyük bir çoğunluk katalogda yer alan kitap başlıklarını ve önyargıları
etkileyici bulmuştur (Grafik – 20).
Grafik – 19: YK Beğeni
30
Grafik – 20: Yerel Katalog, Kitap Başlıkları ve Önyargılar Beğeni
Okuyucuların çok büyük bir yüzdesi (%95-97 arası) yerel YK’lardaki gönüllülerin YK deneyimleri
süresince kendilerine çok yardımcı olduğunu belirtmiştir (Grafik – 21). Gönüllülerin yaklaşımından son
derece hoşnut olmuşlardır.
Grafik – 21: YK Gönüllülerinin Okuyuculara Yönelik Yaklaşımı
Okuyucuların %98’i, okuyucu olmayı başkalarına önereceklerini belirtmiştir.
Okuyucular değerlendirme formlarında, sadece YK’ya ilişkin beğenilerini paylaşmakla kalmamıştır. YK
deneyiminin kendilerinde nasıl bir öğrenme ve farkındalık yarattığını da okuyucu olurken yaşadıkları
en önemli deneyimi ve bu süreçte öğrendikleri yeni şeyleri paylaşarak açıklamışlardır.
Okuyucuların deneyimlerine yönelik soruya verdikleri yanıtlar Yaşayan Kütüphane’nin hedefleri
açısından değerlendirildiğinde aşağıdaki başlıklar altında gruplanabilmektedir.




Günlük hayatta çok da fazla bir araya gelemeyen insanların tanışması için bir alan sağlanması
Okuma sürecinin dinamik, keyifli, rahat, serbest, farklı, paylaşımlı olması; samimiyet, doğallık
ve gerçeklik içermesi
Birinci ağızdan gerçekçi bilgi edinilmesi ve bu sayede a) okuyucuların zihinlerindeki algıların
değişmesi ve karşılarındaki kişiyi anlamalarına imkan tanınması, b) okuyucuların yargılarını
daha gerçekçi bir temele oturtmalarının sağlanması.
Okuyucuların (ve kitapların) kendileriyle yüzleşmeleri, kitap başlığına ilişkin bilgilerini gözden
geçirmeleri, önyargılarını fark etmeleri ve sorgulamaları için bir deneyim sağlanması.
Aşağıda bu hedeflerle ilişkili olan okuyucu yanıtlarından örnek alıntılar sunulmaktadır.
31

Günlük hayatta çok da fazla bir araya gelemeyen insanların tanışması için bir alan sağlanması
“İlk kez bir şizofrenle sohbet etme fırsatı buldum.”
“İlk kez ciddi bir hastalığı olan bir insanla ‘sıradan’ bir muhabbet ettim. İlk defa bir eski seks işçisiyle tanıştım.”
“Normal bir yaşamda karşımda görmekten korkacağım bir insanla gülerek yanında durarak muhabbet ettim.”
“Şimdiye kadar ilk defa görme engelli biriyle burun buruna yakındım.”
“Hayatta görmediğimiz, farkında olmadığımız yaşamların varlığı.”
“Hiç Yahudi biriyle konuşmamıştım. Bu benim için heyecan vericiydi.”
“Tanışmak başlı başına büyük bir deneyimdi.”
“İlk defa görme engelli bir insanla sohbet ettim.”
“Hayatımda ilk defa lezbiyen bir insanla sohbet ettim.”
“İlk defa bir transla sohbet ettim ve zorluklarını öğrendim.”
“Daha önce hiç tanışmadığım, bilmediğim, belki önyargılar beslediğim tarzda bir insanla konuşmak, öğrenmek.”
“Farklı insanlarla normal bir şekilde bir araya gelebilmek.”
“İki farklı insanın konuşabilmesi çok güzel bir şey.”
“Daha önce çevremde bulunmayan ateist kişiyle konuşma imkanım oldu.”

Okuma sürecinin dinamik, keyifli, rahat, serbest, paylaşımlı olması; samimiyet, doğallık ve
gerçeklik içermesi
“İnsanlarla ön yargısız bir şekilde sohbet etmek, ötekileştirmemek.”
“Konunun muhatabı olan kişilerle yüz yüze görüşme imkanı.”
“Gey bir kişiyle rahat rahat yüz yüze konuşabilmek.”
“Kitabın rahatlıkla soru sorabilirsiniz demesiyle daha kolay iletişim kurabilmek.”
“Samimi ve sıcak olmalarından etkilendim.”
“Kitap olmuş kişilerin cesur ve samimi davranması.”
“Anlatırken o duyguları hissetmeleri ve hissettirmeleri çok etkiledi.”
“Birebir kitap okumak başkalarının bana okumasından çok daha etkili oldu.”
“Sorduğum sorulara anında ve samimi cevaplar alabilmek.”
“Birebir konuşma fırsatı bulmak.”
“Okuduğum kitabın bana çok sıcak davranması ve kendini olduğu gibi kabul etmesi.”
“Her şeyi açık açık anlattı, şarkı söyledi çok güzeldi.”
“Canlı olarak bir kitapla konuşmak gerçekten çok güzel ve heyecan verici bir şeydi.”
“Rahatlıkla konuşabildiğim ve karşımdakinin kendisini rahat anlatabildiği bir ortamdı.”
32
….devam
“Bilmediğim veya aklımdaki sorulara cevap verildi.”
“Kitapların kendilerine olan güveni dünyanın yaşanılabilir bir yer olduğunu hatırlattı.”
“Görüşlerimiz ne kadar zıt olsa da bilgilerine hayran kaldım.”
“Onların cevabını dinlerken çok ayrı bir heyecan hissettim.”
“Sorularıma gayet olumlu ve sıcak cevaplar almak önemliydi. Ortamın baskıcı olmaması da önemliydi.”
“Kendimi yargılamadan ve yargılanmadan özgür bir soru sorma, sohbet ortamı içinde buldum. Eleştirilmeden
bilgilenmek güzeldi.”
“Konu hakkımdaki düşüncelerimi kendimle konuşuyormuşçasına aktarıldığım, şeffaf bir ortamdı.”
“Açık sözlü ve samimi bir ortamı hissettim.”
“Aklımdaki soruları sorabilme imkanı buldum ve bundan büyük zevk duydum.”
“Sohbet esnasında kitap bizim fikirlerimize saygı duyarak okumayı devam ettirdi.”
“İlk defa bir tartışma yaşamadan bir konu hakkında konuşma fırsatı buldum.”
“Karşılıklı soru sorabilmek güzeldi.”
“İyi bir dinleyici olmaları ve objektif olmaları iyiydi.”
“Kitabın bize karşı dürüst ve sıcakkanlı olması beni çok etkiledi.”
“İlk defa bu kadar samimi bir şekilde tartışma fırsatı buldum.”
“Bir insan ile çekinmeden her şeyi konuşmak, soru sormak.”
“Hayatımda ilk defa mantık çerçevesinde çekinmeden utanmadan içtenlikle karşımdakinin en özeline kadar
Alevilikle ilgili tüm sorulara yanıt buldum.”
“ Kardeşçe bir görüşme oldu.”
“ Kafamdaki tüm soru işaretleri netleşti. Çünkü kitaplar açık ve net.”
“Birebir, çok açık, şeffaf bir iletişim halinde olması beni çok etkiledi.”
“Kitap ve okuyucu arasındaki samimi bağın ne kadar güzel olduğunu fark ettim.”

Birinci ağızdan gerçekçi bilgi edinilmesi ve bu sayede a) okuyucuların zihinlerindeki algıların
değişmesi ve karşılarındaki kişiyi anlamalarına imkan tanınması, b) okuyucuların yargılarını
daha gerçekçi bir temele oturtmalarının sağlanması.
“Daha önce hakkında sadece kulaktan dolma bilgilere sahip olduğum bir konuda bizzat bilen birinden konuşarak
doğruyu öğrendim.”
“Lezbiyenlerin sadece lezbiyen oldukları için daha erkeksi olduğunu düşünüyordum, öyle değilmiş.”
“Konuşmaya başlamadan karşımdaki insanın güler yüzü bana ne kadar yanlış düşündüğümü hissettirdi.”
“Kitabım ile okumam samimi ve içten gerçekleşti. Daha önce bir kimliğe bu kadar samimiyet hissedeceğim
aklıma gelmezdi.”
“Yaşantımızın içinde gerçek bir hayatı kendi ağzından dinledim.”
“Eksik kalan ve yanlış bilinen olgular öğrenildi.”
33
…devam
“Daha önceden ateist insanlara anlam veremiyordum. Bu okuma sayesinde onların kendilerini nasıl
kanıtlayabildiklerini öğrendim ve şimdi onları anlayabiliyorum.”
“Yahudilerinin hepsinin bu kadar kötü olmadığını öğrenmiş oldum.”
“Bazı yanlış bildiklerimi doğrularıyla
uzaklaşmadıklarını gördüm.”
değiştirdim.
Kitapların
aslında
yargılansalar
da
toplumdan
“Toplumsal kalıpların insanlara bakış açımızı ne kadar etkilediğini ve ne kadar yanlı düşünmemize neden olduğu.
Gözümdeki suçlu kalıbı yıkıldı.”
“Siyasi görüşün cinsel yönelimle bağdaştırılmaması gerektiğini gördüm.”
“Daha önceden ateistlere anlam veremiyordum. Şimdi, ne düşündüklerini öğrendim.
-“Eşcinsel ebeveynlerin çocuklarının eşcinsel olmaya daha yakın olduklarını düşünüyordum öyle değilmiş.”
“Aleviliğin aslında bildiklerimizden farklı yönlerini görme fırsatım oldu.”
“Kitabı okuduktan sonra olaylara onun gözünden bakabilmeyi öğrendim.”
Birebir konuşmak ile herhangi bir yerden bilgi almak arasında çok fark varmış.
“Dönem koşullarını ve bunlara maruz kalmış kişilerin psikolojilerini ilk ağızdan öğrenmiş oldum.”
“Bir insanın neyi nasıl düşündüğünü öğrendiğimiz zaman, gerçek bilgiye ulaşılabildiğini, ön yargıların ancak bu
şekilde yok olabileceğini düşünüyorum.”
“Yaşantımda, okuduğum kitaplardaki insanlar gibi insanlarla yaşayabileceğimi anladım.”
“Kitap hakkında esasen bildiğim birçok şeyin yanlış olduğunu öğrendim.”
“Kitapların yaşamış oldukları deneyimleri birinci ağızdan dinlemek bile önemli bir deneyimdi.”
“ Konuyla ilgili tüm teorik bilgilere sahip olsanız bile, bunları birinci ağızdan dinleyip olayları onun gözünden
bakmak hepsini gözden geçirmeye yardımcı oluyor.”
“ Küçüklüğümden beri seks işçilerine karşı korkutularak ve ayıplayarak büyütüldüm. Bugün tabularımı açmamda
en güzel kitap oldu bana…”
“İnsanlara karşı acımasız ve samimiyetsiz davranarak haksızlık ediyormuşum.”
“Karşı görüşlerin de doğru olabileceğini öğrendim.”
 Okuyucuların kendileriyle yüzleşmeleri, kitap başlığına ilişkin bilgilerini gözden geçirmeleri,
önyargılarını fark etmeleri ve sorgulamaları için bir deneyim sağlanması.
“Ön yargı ile yaklaşılan kişilerin aslında bizlerden farklı olmadığını anladım. Kendime yakın hissettim.”
“Ötekileştirilen insanların aslında öteki olmadıklarını fark ettim.”
“Okuma esnasında gayet anlayışlı birini buldum, öyle düşünmüyordum önceleri.”
“İlk defa farklı bir insanla karşılaştığım için kendimi tuhaf hissediyordum fakat tanışınca iyi biri olduğunun
farkına vardım.”
“Önyargımın olamadığını düşünürken aslında önyargımın olduğunu fark ettim.”
34
…devam
“Saldırgan ve içine kapanık birini beklerken hastalığının bilincinde bir şizofren görmek ilginçti.”
“Yaşantımda, okuduğum kitaplardaki insanlar gibi insanlarla yaşayabileceğimi anladım.”
“Ön yargılı olmamak gerektiğini ve insanların hastalığı veya seçimi ne olursa olsun her şekilde aynı olduğunu
gördüm.”
“Oldukça şaşırtıcı bir deneyimdi. Bir çok konuda empati yapabilirken bu konularda daha önce hiç
düşünmemiştim.”
“Farklı bireylerle bir arada yaşayabiliriz. Kimsenin yönelimine, cinsiyetine, isteğine müdahale etme hakkımız yok.”
“Bir eşcinselin de heteroseksüeller gibi oturup muhabbet edebileceğini bizim gibi bir hayatı sürdürebileceğini
deneyimledim.”
“Eşcinsel çocukları genelde görmediğimiz kesimdi. Eşcinsel çocuğunu babasının olmamasını nasıl
değerlendirdiğini görmek güzel bir deneyimdi. Hıv + kitabında bana çok önemli bir hayat dersi olduğunu
düşünüyorum. İnsana insan olduğu için değer vermemiz gerekir.”
“Şizofrenlerin toplumda pasif kaldıklarını düşünüyordum. Hiç de öyle olmadığını fark ettim.”
“Hıv + hakkında… bu insanların ruhsal problemlerinin olmadığını, ruhsal sorunları bizim yarattığımızı fark ettim.”
“İnsanların düşüncesi veya inancının farklı olması değil insan olmasının önemli olduğunu daha iyi anladım.”
“Farklılıkları olan insanlara eziyet ediyormuşuz meğer.”
“Ön yargılarımdan kurtulmam gerektiğini öğrendim.”
“Ön yargılarımım, tabularımın, öğrendiğim duvarların yıkıldığını hissediyorum.”
“Ermeniler hakkında neredeyse hiç bir şey bilmediğimi öğrendim.”
“Önyargılarımdan uzaklaştım.”
“Daha konuşmanın en başında nerdeyse tüm ön yargılarımı ve onlar hakkındaki görüşlerimi kırdım.”
“Biseksüel bireylere daha önce bakmadığım açıdan baktım ve bunun sandığım kadar anormal olmadığını
gördüm.”
“Farklı insanları yargılamadan önce onları dinlememiz gerektiğini anladım.”
“Şizofreni hastalarının bir insana zarar verme olasılığı, karşıdan karşıya geçerken bir arabanın çarpma
olasılığından düşük.”
“ ‘Normal’ ve ‘Anormal’ kavramlarını sorgulayacağım.”
“Dine bakışım değişti.”
“Konulara, kişilere, tercih hakkına ya da yönelim kavramının açılımına dikkatli yaklaşmak gerektiğini ve ‘hak
eşitliği’ konusunu derinlemesine irdelemem gerektiği konusunda farkındalığım daha da arttı.”
“Bir ırkın acıları üzerinden önyargı oluşumunun verdiği hasarları anladım.”
“Et tüketme konusundaki düşüncelerim sarsıcı bir şekilde değişmeye başladı.”
“Empati kurmanın aslında ne kadar kolay olduğunu gördüm.”
“Homofobimi yendim.”
“Daha önce yaşanmamış bir deneyimdi. Neredeyse tüm bildiklerimin tersini öğrendim.”
35
…devam
“Tam olarak empati yapamadığımı fark ettim. Yaptığımı sandığım kısmı bile beceremiyormuşum.”
“Aşırı derecede önyargılı davrandığımı anladım. O kişilerin neler yaşadığını anlayamadığımı fark ettim.”
“İnsanlar ne düşünürse düşünsün benim gibi olduğunu ve onları yargılamamam gerektiğini anladım.”
“ Toplumsal eşitlik ilkesinin öneminin bu denli olduğunu hiç düşünmemiştim…”
“önyargıya maruz kalan bireylerin toplumdan uzaklaştıklarını fark ettim. Önyargıların yıkılması için sadece bu
etkinliklerde değil her zaman bir araya gelmeliyiz.”
“Bireyin karşılaştığı önyargıları düşünmekle onun ağzından dinlemek arasında fazlasıyla fark olduğunu gördüm
ve onun hayatını onun ağzından dinlemek duruma karşı fikirlerimi daha açık değerlendirmemi sağladı.”
“Kafamdaki yılların bezdirdiği seks işçisi imajıyla okuduğum kitap seks işçisi birbirinden çok farklıydı. Çalıştığı
alanda kendini var edebilen bir kadın görebilmek çok güzeldi.”
Yukarıda sunulan deneyimlerin yanında okuyuculardan daha belirgin anlamda neler öğrendiklerini
paylaşmaları istenmiştir. Aşağıda verilen yanıtlardan alıntılar bulunmaktadır.
“Yahudi halkının dini ibadetlerini biraz daha yakından tanıdım.”
“Kişilerin yaşadıklarını, bilmediğim yönlerini, zorluklarını gördüm, nasıl davranılması gerektiğini öğrendim.”
“Çingenelik ve roman olmanın farklı olduğunu öğrendim.”
“Eşcinselliğin toplumun bir unsuru olduğunu ve onları öyle kabul etmemiz gerektiğini öğrendim.”
“Şizofreni kontrol altına alınabilir. Hastaların bir araya geldikleri derneklere yatırım yapılmalı.”
“Aleviliğin özünü ve gerçekçiliğini gördüm.”
“Romanların yaşayış şeklinin tercih değil zorunluluk olduğunu öğrendim.”
“Seks işçiliğinin nedenlerini görmek çok önemliydi.”
“Yahudi yemek kültürü ve İstanbul’a gelişleriyle ilgili yeni ve önemli bilgiler öğrendim.”
“İnterseks bireyin fizyolojik durumu hakkında bilgi sahibi oldum.”
“Trans kadınlarının hayatı konusunda bilgi edindim.”
“Trans erkek olma sürecinin nasıl olduğu konusunda bilgi edindim.”
“Kürtlerin yaşadığı sıkıntıları öğrendim.”
“İnsanlarda bulunan ön yargılarının etkilediği gruplar üzerindeki baskı ve söylemlerin hissettirdiklerini öğrendim.”
Düşündüklerimin ön yargı değil bilinçsizlik olduğunu öğrendim.
“Aşk cinsiyete ve düşünceye bağlı bir kavram değilmiş.”
“Eşcinsel ve trans kadın farkını daha iyi anladım.”
“Lezbiyen çiftlerin nasıl çocuk büyüteceğini öğrendim.”
“Eşcinsel insanların da biseksüel insanlara karşı ön yargılı olduklarını öğrendim.”
“Cinsiyet kimliği değişiminin aslında çok da kolay ve hızlı gelişmediğini öğrendim.”
36
…devam
“Hıristiyanların belli gruplara ayrıldığını öğrendim.”
“Cinsiyet, dil, din,ırk renk gözetmeden insanları sadece insan olarak değerlendirmeyi öğrendim.”
“Anarşizmin Türkiye’deki dağılımını öğrendim.”
“Alevilerin toplum içinde nasıl önyargılara maruz kaldığını öğrendim.”
“Önyargılı olduğumu çok fazla düşünmezdim. Ama Alevilik hakkında bilmediğimi hatta merak bile etmediğimi
fark ettim.”
“Cinsellikteki bakış açımda farklılıklar kazandım.”
“Aleviliğin siyasetle çok bağdaştırıldığı günümüzde Alevilik ve Alevi kurumlarının farkını öğrendim.”
“Alevi toplumunun toplumdan, devletten, beklentilerini ve Türkiye siyasi tarihi ve Orta Asya’daki Alevilik
hakkında bilgi sahibi oldum.”
“Cinsel eğilim çeşitlerini ve geyliğin bir hastalık olduğu tabirinin yanlış olduğunu öğrendim ve bunun genelde
doğuştan gelen bir olgu olduğunu öğrendim.”
“ Hiv virüsünün bulaşma yolarını öğrendim.”
“Hiv’i tanıdım ve erken tanının önemini anladım.”
“Lut kavminin İslam’daki yerini öğrendim.”
“Üretimi minimize ederek sanayileşmeye devam edilebileceğinin farkına vardım.”
“Hıv+ pozitife karşı test yapmanın ne kadar önemli olduğunu anladım.”
“Feminist kavramının benim düşündüğüm tanımdan farklı olduğunu tarihçesini, dini boyutun feminist
kavramıyla ilişkisine değindik ve kadının toplumdaki yeri ve önyargılardan kurtulmak gerektiğini öğrendim.”
Kitaplar
Yerelde düzenlenen beş Yaşayan Kütüphane süresince 84 kitap başlığında toplam 98 farklı kitap
okuyucularıyla buluşmuştur.

Kitapların yaş ortalaması 30,61 (SS = 12,02) ‘dir. En genç kitap 18, en yaşlı kitap ise 67 yaşındadır.
Grafik - 22: Yerel YK Kitap Yaş Dağılımı
37
Kitapların yaşları oldukça geniş bir aralıkta dağılmaktadır. Bununla birlikte 21 – 25 ve 29 – 33 yaşları
arasında bir kümelenme gözlenmektedir. Kütüphanede farklı yaşlardan kitapların yer almasının
katalogun yaş bakımından mümkün olduğunca genel popülasyonu temsil edici olması açısından
önemli olduğu düşünülmektedir.

Kitapların %48’i bir sivil toplum kuruluşu üyesidir. Kitabın bir sivil toplum kuruluşu üyesi olması,
kendi hakkındaki önyargılardan haberdar olması ve bu önyargılar nedeniyle karşılaştığı
ayrımcılıkla baş etme yöntemleri geliştirmiş olması açısından önemli bir unsurdur.

Kitapların Yaşayan Kütüphane deneyimlerine ilişkin değerlendirmeleri Grafik – 23, 24, 25, 26 ve
27’de gösterilmektedir.
Grafik - 23: Yerel YK Deneyim Değerlendirme – Kitap
1: Çok Kötü ..................................... 5: Çok İyi
Grafik - 24: Yerel YK - Kitapların Okuyucularına Dair İzlenimleri
1: İlgisiz, öğrenmeye, anlamaya açık değil. .........5: Çok ilgili, öğrenmeye, anlamaya açık.
Grafik – 25: Yerel YK Etkinlik Öncesi Bilgilendirme
1- Yetersiz, eksik ................................................... 5 – Oldukça açık ve yeterli
38

Kitaplar YK deneyimlerini çok yükse oranda çok iyi olarak değerlendirmiştir. Formda yer alan açık
uçlu sorulara verdiklere yanıtlara ve değerlendirme toplantılarındaki geribildirimlerine göre
YK’nın kitaplar açısından en önemli getirileri kendini ifade etme özgürlüğü, özgüven, cesaret,
motivasyon ve umut olmuştur. Bazı kitaplar YK deneyiminin kendileri için de bir öğrenme alanı
sağladığını, kendi önyargılarını fark ettiklerini belirtmiştir.

Kitapların büyük bir çoğunluğu (%90 ve üzeri), okuyucularını anlamaya, öğrenmeye açık ve ilgili
bulmuştur.

Kitapların tamamına yakını, Yaşayan Kütüphane gerçekleşmeden önce kendilerine verilen bilginin
açık ve yeterli olduğunu belirtmiştir.

Kitapların tamamına yakını (Grafik – 26), YK’da görev alan gönüllüleri çok yardımcı, samimi, içten
ve güler yüzlü olarak tanımlamıştır.
Grafik – 26: Yerel YK - Kütüphane Görevlilerine Yönelik Değerlendirme
1: Hiç yardımcı olmadılar …………………………… 5: Çok yardımcı oldular

Kitapların çok büyük çoğunluğu (%94,1 - %100 arası) çalışma saatlerinin uygun uzunlukta
olduğunu düşünmektedir. Bununla birlikte, yoğun talep nedeniyle yaşanan yoğunluğun yorucu
ancak kendileri için anlamlı olduğunu belirtmektedirler.
Grafik – 27: Yerel YK - Kütüphane Çalışma Saatlerinin Uygunluğu

Yerel YK’da yer alan kitapların tamamı bir sonraki YK’da kitap olmak istediklerini belirtmişlerdir.
39
Süreç Değerlendirme
Programın süreç değerlendirme süreci için koordinasyon ekibiyle yapılan görüşmeler, yerel ekiplerle
gerçekleştirilen Ara Değerlendirme Toplantıları ve program sonunda gerçekleştirilen Program
Değerlendirme Toplantısı veri toplama aracı olarak kullanılmıştır.
Koordinasyon ekibiyle yapılan görüşmeler çoğunlukla informal şekilde gerçekleştirilmiştir. Program
faaliyetlerinin işleyişi ve yerel ekiplerin hazırlık süreçleri bu görüşmelerin temel konu başlıkları
olmuştur.
Ara Değerlendirme Toplantıları altı yerel ekibin beşi ile gerçekleştirilmiştir. Mekan konusunda
yaşadığı son dakika krizi nedeniyle YK gerçekleştiremeyen bir ekiple toplantı gerçekleştirilmemiştir.
Bu ekiple proje sonunda yapılan Program Değerlendirme Toplantısı’nda yüz yüze görüşülmüştür.
Ayıca, program koordinatörünün sürece ilişkin verdiği bilgiler kullanılmıştır.
Toplantılar yerel gönüllü ekipler için yapılan Yerel Düzenleme Eğitimleri ile aynı gün gerçekleştirilmiş,
böylelikle hem yerel eğitimler gözlenmiş hem de program koordinatörü ile işbirliği içinde hareket
edilmiştir. Toplantılar Teknik Destek Eğitimi’ne katılan çekirdek ekiplerin katılımı ile ortalama bir
buçuk saat sürmüştür. Yarı yapılandırılmış toplantılarda takip edilen soru ve konular Ek- 7’de
paylaşılmıştır.
Program Değerlendirme Toplantısı (Değerlendirme ve Kapanış Toplantısı), 31 Temmuz – 3 Ağustos
tarihlerinde, Yerel Yaşayan Kütüphane ekiplerinden (TDE katılımcısı olan) 10 Kadın, 5 Erkek üyenin
katılımı ile Antalya’da gerçekleşmiştir. Toplantı için iki alternatif belirlenmiş ve katılımın en yüksek
olacağı tarihler katılımcılarla birlikte seçilmiştir. Toplantını içeriği değerlendirme uzmanı ve
koordinasyon ekibi işbirliği ile geliştirilmiştir. Katılımcılar, tasarlanan program kapsamında Yerel
Yaşayan Kütüphane Okuyucu ve Kitap Değerlendirme formlarının veri girişlerini yapmışlar,
düzenledikleri Yerel Yaşayan Kütüphanelerin hazırlık ve uygulama süreçlerini sözlü ve yazılı olarak
değerlendirmişler ve sonraki muhtemel kapasite geliştirme programları için önerilerini sunmuşlardır.
Yukarıda detayları sunulan üç veri toplama aracı kullanılarak elde edilen bulgular aşağıdaki başlıklar
altında paylaşılmaktadır.








TDE ve If Istanbul YK arasındaki ilk dönem
Gönüllü ekip oluşturma ve ekip içi çalışma
Yerel eğitimlerin etkisi
Katalog oluşturma ve kitap görüşmeleri
Yerel işbirlikleri, lojistik ihtiyaçların planlanması ve temini
İetişim ve sosyal medya
Program koordinatörü ile iletişim-işbirliği
Programın Teknik Destek Eğitimi Katılımcıları (Çekirdek Organizasyon Ekipleri ) üzerindeki
etkisi
Teknik Destek Eğitimi – If Istanbul YK arası ilk dönem: 03 Aralık 2014 – 14 Şubat 2015
TDE raporunda detaylı bir şekilde sunulduğu üzere yerel çekirdek ekipler (TDE katılımcıları) eğitim
sonrasında sürece başlayabilecek yeterli donanıma ve motivasyona sahip şekilde eğitimden
ayrılmıştır. Dolayısıyla ilk dönemde bütün ekipler en az bir Aktarım Atölyesi gerçekleştirebilmiştir.
Aktarım Atölyesi, TDE’ye katılan çekirdek ekiplerin yerel gönüllü ekiplerine YK ile ilgili temel
kavramsal ve organizasyonel donanımı aktardığı toplantıdır. Aynı zamanda, yerel gönüllü ekip
oluşumunun ilk ayağını teşkil etmektedir. Her yerelde farklı sayılarda katılımcıyla gerçekleştirilen bu
ilk aktarım çalışmasının ardından İstanbul’da gerçekleştirilen IF İstanbul YK’ya kadar belirgin bir
sessizlik ve hareketsizlik dönemine girilmiştir. Ekiplere göre farklılık göstermekle birlikte bu süre bir
buçuk, iki ay arasındadır. Üniversite öğrencisi olan çekirdek ekip ve gönüllülerin final dönemlerinin
40
söz konusu “uyku” dönemine etkisi olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte bazı ekiplerin TDE’den IF
İstanbul YK’ya kadar olan sürenin uzun olduğuna dair geribildirimleri de bulunmaktadır. Söz konusu
dönemin daha verimli hale getirilmesi için gözden geçirilmesi, gerekirse TDE - İstanbul YK uygulaması
arasındaki sürenin kısaltılması önerilmektedir. Bu, ekiplerin sürecin içinde daha fazla hissetmelerini
sağlayabilir.
IF İstanbul YK, çekirdek ekiplerin yaşayan kütüphane gönüllü organizasyon ekibine dahil olarak süreci
doğrudan deneyimlemelerini sağlayan en önemli etkinlik olmuştur. TDE sonrasında edindikleri
kavramsal çerçeveyi, yaklaşımı ve organizasyonel becerileri uygulayabilecekleri, test edebilecekleri ve
geliştirebilecekleri bir alan sağlamıştır. Ekiplerin yaptıkları değerlendirme de bu yönde olmuştur. Bir
yaşayan kütüphane uygulama sürecini başından sonuna kadar, farklı rollerde deneyimlemiş olmanın
sonraki süreçte yeterlilik hislerini ve motivasyonlarını artırdığını belirtmişlerdir. Ekiplerin tamamı IF
İstanbul YK dönüşünde ikinci aktarım toplantılarını gerçekleştirerek gönüllü ekiplerini bir adım daha
netleştirmiştir.
Ekip kurma ve ekip çalışması
Aktarım toplantıları ile her yerelde ihtiyaç duyulan sayıda gönüllü ekipler oluşturulmuştur. Tüm
ekipler yeterli gönüllü sayısına ulaşmıştır. Bazı ekiplerde YK için ihtiyaç duyulan sayıdan fazla gönüllü
sürece dahil olmak istemiştir. Bu noktada ekipler kendi içlerinde birlikte karar alarak bu soruna çözüm
üretmeye çalışmıştır. Çözümlerden birisi ekibe katılım kriterleri belirlemek olmuştur. Program
kapsamında gerçekleştirilen yerel eğitimlere (Ayrımcılık Eğitimi ve Yerel Düzenleme Eğitimi) eksiksiz
katılım, toplantılara düzenli katılım bu kriterlere örnektir. Kriterlerin yetersiz kaldığı durumlarda bazı
ekipler kota uygulamasına gitmiştir. Özellikle birden fazla örgütlenmeden oluşan ekiplerde her
örgütlenme için bir kota belirlenmiş ve yukarıda sözü edilen kriterler göz önünde bulundurularak
gönüllü ekip üyeleri belirlenmiştir.
Gönüllü ekipler oluşturulduktan sonra hazırlık süreci aşamaları ve alanları belirlenerek küçük ekipler
halinde görev dağılımı yapılmıştır. Bu ekipler ve sorumlulukları her yerel ekibin kendi ihtiyaçlarına
göre kendileri tarafından belirlenmiştir (Küçük ekiplerin örnek sorumluluk başlıkları: “Yemek, ulaşım,
konaklama, kaynak, sosyal medya/iletişim veya “Mekan, kitap, iletişim ve Kaynak” veya
“İletişim/sosyal medya, Lojistik, Kurumlarla işbirliği/İzinler, Kitap Görüşmeleri).
Ekip çalışması ve bu çalışmanın niteliği bir ekip dışında yerel ekiplerin en çok zorlandığı alanlardan
birisi olarak ortaya çıkmıştır. Çekirdek ekipler gönüllü ekipleri sürece dahil etmekte belirgin şekilde
güçlük yaşamıştır. Yaşanan bu güçlüğün en temel sebepleri toplantılara düzensiz katılım ve alınan
sorumlulukların birlikte karar verildiği düzeyde yerine getirilmemesi olarak ortaya çıkmaktadır.
Çekirdek ekiplerin ifadesi ile karar alma ve uygulama süreçlerini eleştiren gönüllülerin uygulamaya
yeterince katkıda bulunmaması, sorumluluk almaması, aldığı sorumluluğu yerine getirmemesi ve
toplantılara yeterince katılmıyor olması söz konusu güçlüğün yaşanmasının en önemli nedenleridir.
Diğer önemli sebep ise YK KGP’den bağımsız olarak halihazırda örgütlenme içinde var olan çatışmalar
ve güç mücadelesi olarak göze çarpmaktadır. Bu durum çekirdek ekiplerin en az yarısında ciddi bir
motivasyon düşüklüğüne neden olmuştur. Yine de ekip içinde yaşanan sorunlar hiçbir yerelde
hazırlıkların tamamlanmasına ve YK’nın uygulanmasına engel olmamıştır.
Yerel Eğitimler
KGP kapsamında her yerel gönüllü ekibine üç farklı eğitim sağlanmıştır. Bunlardan ilk ikisi insan
hakları ve ayrımcılık üzerine (İH ve Ayrımcılık Eğitimleri) diğeri ise YK düzenleme üzerine yapılmıştır.
Bu eğitimlerin programdaki temel işlevi Yerel YK’larda rol alan bütün gönüllülerin kavramsal ve
organizasyonel olarak güçlendirilmesidir.
Çekirdek ekiplere göre Ayrımcılık Eğitimi’nin iki temel etkisi olmuştur. Bunlardan ilki içerikle ilgilidir.
Eğitim katılımcıları YK’nın temelini oluşturan insan hakları ve ayrımcılık kavramları ile ilgili temel
düzeyde donanım ve anlayış kazanmışlardır. Ayrıca, projenin gönüllüler tarafından daha iyi
anlaşılmasına ve gönüllülerin daha ciddi bir yaklaşım sergilemesine katkı yapmıştır. İkincisi ise ekip içi
41
dinamiğe yönelik olmuştur. Çekirdek ekiplerin motivasyonu artmıştır. Tüm ekibin bir arada olmasını
sağlayan bir çerçeve sağlaması çalışmaların ivme kazanmasını sağlamıştır. Yerel Düzenleme Eğitimleri
ise daha pratik bir etkiye yol açmıştır. YK uygulamasından kısa bir süre önce gerçekleştirilen bu
eğitimlerde YK’nın amaç, hedef, prensip ve ilkelerinin tekrar hatırlatılmış olması kavramsal zeminin
daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır. Bununla birlikte, bu eğitimlerde her yerel YK’ya özgü işleyiş, ekipler,
roller ve görev dağılımı netleştirilmiştir. YDE’lerde uygulama sürecinde takip edilecek bir plan ve
harita oluşturulması ekiplerin uygulamaya hazır hale gelmelerinde oldukça etkili olmuştur.
Katalog Oluşturma ve Kitaplar
Tüm yerellerde katalog oluşturma süreci mümkün olduğunca tüm ekip tarafından gerçekleştirilmiştir.
Katalogun ağırlıklı olarak çekirdek ekip tarafından oluşturulduğu yerellerde ise büyük ekibin onayı
alınmıştır (Yerel YK katalog içerikleri için bkz. Ek-6). İstanbul, İzmir ve Ankara’daki bütün kitaplar
yerelden katılım gösterirken Kocaeli ve Muğla YK’da kitapların bir bölümü başka (komşu) illerden
gelmiştir. Aday kitaplara ulaşma konusunda bir ekip güçlük yaşadığını belirtmiştir. Bu durumun
sebepleri YK ilke ve prensiplerine göre belirlenen kriterlere uygun aday bulmanın güçlüğü, görünür
olmak istemeyen aday kitaplar ve YK’nın hafta içi yapılmasıdır.
Aday kitaplara ulaşma ve kitap görüşmeleri yerel ekiplere göre farklılık göstermiştir. İki ekipte bu
süreç büyük grup tarafından paylaşılarak gerçekleştirilmiştir. Üç ekipte ise söz konusu başlık için ayrı
küçük ekipler oluşturulmuştur. Ekiplerin ifadelerinden kitap görüşmelerinin mümkün olduğunca
TDE’de önerilen içerik ve yöntemler kullanılarak gerçekleştirilmeye çalışıldığı anlaşılmaktadır. Ancak
bu durumun her programda önemle vurgulanması ihtiyacı geçerliliğini korumaktadır. Özellikle
deneyimli kitap adaylarının varlığında kitap görüşmesi ya da bir tazeleme görüşmesi yapılmadığı
görülmektedir.
Lojistik İhtiyaçların Planlanması ve Temini - Yerel İşbirlikleri
Yerel ekipler yerel kurum, kuruluş ve işletmelerle temel lojistik ihtiyaçlar (çadır, sandalye, masa,
minder, güneşlik, yeme-içme, vb.) ve mekan konusunda çeşitli düzeylerde işbirlikleri ve anlaşmalar
yapmıştır. Program kapsamında kendilerini ayrılan bütçeyi yerel kaynakların yetersiz olduğu
durumlarda kullanma eğilimi göstermişlerdir (Örneğin, mekan ayarlanamaması durumunda mekan
kiralamak). Bunun dışında, yerel bütçeler daha çok ekip toplantıları ve basılı malzemeler (poster, el
ilanı, banner, katalog, vb.) için kullanılmıştır. Yerel YK’ların logo ve tişörtleri ise program
koordinasyon ekibi tarafından temin edilmiştir.
Yerel kurum/kuruluşlar arasında en sık görüşülenler belediyeler ve üniversiteler olmuştur. Bunların
dışında çok az sayıda işletme yerel ekiplere destek vermiştir. Düzenlenen beş yerel YK’nın ikisi
kiralanan kafede, ikisi üniversite yerleşkesinde biri ise özel bir eğitim kurumunda (sponsor)
gerçekleştirilmiştir.
Kurum/kuruluşlarla işbirliği ve yerel kaynak yaratma süreci altı ekipten beşinin en çok güçlük
yaşadıkları alanlardan birisi olmuştur. Bunun en dramatik sonucu bir yerelde belediyeler arasında
çıkan siyasi çatışma nedeniyle YK’nın son anda iptal edilmesi olmuştur.
Diğer bir ekibin hazırlık sürecinde en çok zorlandığı alan mekan bulma, kurumlarla görüşme,
kurumların projeye yaklaşımları ve işbirliği yapma koşulları olmuştur. Yaptıkları tüm görüşmelerden
red almışlardır (TMOBB, üniversite, vb). Belediye ihtiyaç duyulan mekan ve lojistik desteği sağlamayı
kabul etmiş ancak katalogdan LGBTİ başlıklarının çıkarılmasını talep etmiştir. Bu nedenle ekip
belediyeyle işbirliği yapmayı YK ilke ve prensipleri gereği uygun bulmamıştır. Benzer şekilde katalog
içeriğine karışmak isteyen kafelerle işbirliği yapmamışlardır.
Başka bir ekip ana sponsor bulmakta güçlük çekmiştir. Bu yerelde, belediyeler içeriği nedeniyle
projeye destek vermek istememiştir. Destek vermeyi kabul eden bir belediye ise projeyi kendisi için
bir tanıtım aracı ve hatta kendi faaliyeti olarak görme/gösterme isteğinde olmuş ve bu nedenle ekip
tarafından kabul edilmemiştir.
42
Özetle, kurumlar (belediyeler) arası siyasi çatışmalar, kurumların (özellikle belediyelerin) ve yerel
işletmelerin proje içeriğine (özellikle katalog içeriğine) müdahale etme isteği, verilen sözlerin
tutulmaması yerelde işbirliği yapmayı güçleştiren temel nedenler olmuştur.
İletişim
Yerel ekipler iletişim ve tanıtım için en çok sosyal medya araçlarını (facebook, twitter, instagram)
kullanmıştır. Poster ve el ilanları yereldeki ihtiyaca göre basılmış ve kullanılmıştır. Program
kapsamında geliştirilen Yaşayan Kütüphane web sitesi (www.yasayankutuphane.net) ise hem iletişim
aracı olarak hem de YK düzenlemek isteyen kişilerin kullanabileceği bir kaynak olarak tasarlanmıştır.
Program sürecinde hazırlanan Yaşayan Kütüphane Video Rehberi ise YK düzenlemek isteyen kişi ve
kuruluşlar için program sonunda sosyal medya aracılığıyla serbest erişime açılmıştır.
Program koordinatörü ile iletişim-işbirliği
Koordinasyon ekibi (çoğunlukla program koordinatörü), yerel ekiplerle olan iletişimini telefon, e-mail
ve sosyal medya üzerinden sağlamıştır. Bunun yanı sıra Mart – Mayıs döneminde program
koordinatörü tarafından gerçekleştirilen 18 saha ziyareti ile ekiplerin hazırlık sürecine destek
sağlanmıştır. Tüm ekipler program koordinatörünün yaklaşımı ve desteği konusunda olumlu
değerlendirmede bulunmuştur. Koordinatörün ulaşılabilir olması ve taleplere hızlı yanıt vermesi
ekipler tarafından en olumlu özellikler olarak belirtilmiştir. Panik durumlarında rahatlatıcı ve
destekleyici yaklaşımı ise iki ekip tarafından özellikle ifade edilmiştir. Bununla birlikte, iki ekip
tarafından koordinatörün çok sıkıştırmadan ekip özelinde biraz daha sık temas kurması talep
edilmiştir. Bu talep, ekiplerin kendi organizasyon ekipleri içinde yaşadıkları bazı anlaşmazlıklar ve
güçlükler nedeniyle dışarıdan bir göze ve çerçeveye duydukları ihtiyaçtan kaynaklanmıştır.
Programın Teknik Destek Eğitimi Katılımcıları (Çekirdek Organizasyon Ekipleri ) üzerindeki etkisi
Program Değerlendirme Toplantısı’nda katılımcılardan yaşayan kütüphane düzenlemek isteyen
ekiplere bir mektup yazmaları istenmiştir (Bu, toplantıda yazılı değerlendirme için kullanılan
araçlardan biridir). Mektupta içerilmesi önerilen konulardan biri KGP sürecinde deneyimledikleri ve
yaptıkları sonucunda kendilerinde ne gibi değişikler gözledikleridir. Aşağıda, katılımcıların YK KGP
sürecinin kendileri üzerinde yarattığı değişimle ilgili paylaşımlarından alıntılar sunulmaktadır.
“Yaşayan Kütüphane, bir insanın hayatında kırılmaları yaşayabileceği dönüm noktalarından biri. Geldiğiniz yaşa
kadar kabul görmüş kurallar ve doğru olduğuna inandığınız yığınla bilgiyi sorgulama fırsatı yakalayabiliyorsunuz.
Çoğu zaman varlığını bilmediğimiz, bilsek bile görmezden geldiğimiz, beynimizin bize oynadığı türlü oyunlarla
korkup kaçtığımız insanlarla bir arada olabileceğin bir proje Yaşayan Kütüphane.”
“Yaşayan Kütüphane düzenleyerek adaletin olmadığı bir dünyada insanlara “insanca” yaşanabileceğini
göstermeye çalıştık. Bunun sonucunda “insanca” yaşayabilmeye olan özlemim daha da arttı. YK’dan sonra
gördüğüm, duyduğum yaşadığım her insan hakkı ihlali canımı daha çok yaktı. İnsanca yaşayabilmek için daha
çok şey yapmak istedim, ama bunu yapamadığım zaman da umudum ve inancım kırıldı.”
“Başlı başına bir değişim yarattı bende YK… Önyargılara çok açık biriydim. Karşımdaki insanı şivesine, diline,
rengine hatta kıyafetine göre yargılıyordum. Bu elbette beni de rahatsız ediyordu. Herhangi bir özelliğini görüp
de 3-4 gün aklımdan çıkmayan insanlar vardı. Ama YK gerçekten ilk beni değiştirdi. YK sayesinde insanları daha
çok kendim gibi görmeye başladım. Ve en önemlisi saygı duymaya başladım. Ayrıca YK sürecinde daha önce
tanışmadığım özellikteki insanların kimliklerini araştırmaya başladım. Başka kimlikteki insanları araştırdıkça
aslında onlar gibi düşünmeye başladım. Mesela, bir LGBTİ birey gibi, bir fiziksel engelli birey gibi düşünmeye
başladım.”
“KGP gibi bir süreçte yer almak öncelikle kavramları; sürecin sonuna doğruysa kendimi, amaçlarımı ve gerçekte
olmak istediğim yeri sorgulamak adına iyi ki yaptım dediğim en sağlam işlerden biriydi… Programdaki eğitim ve
etkinlik süreci, okuyucu ve kitaplara anlık dokunma sağlarken içinde bunan ve kafa yoranlarda büyük
değişimlere ve bakış açısının gelişmesine sebep oldu.”
“Ben KGP’ye katılarak öncelikle kendime fayda sağlamış oldum. İnsan hakları, ayrımcılık ve önyargılar
konusunda yeni bilgiler ve deneyimler edinmiş oldum. Yaşayan Kütüphane düzenleyebilmem için öncelikle
kendimde değişiklikler olması gerekiyordu, bunu fark ettim. Ayrımcılık ve insan hakları konusunda hayatın her
43
alanında mücadele etmek gerektiğine inanıyorum. KGP’de aldığım eğitimlerle daha donanımlı bir birey
olduğumu düşünmekteyim.”
“Yaşayan Kütüphane benim önyargılarımı fark etmemi sağladı. Yk düzenleyerek insan haklarına hizmet ettiğimi
düşünüyorum. İnsanların önyargılarının kırılmasında bir nebze de olsa payımın olduğunu bilmek çok mutluluk
verici. YK’dan önce bazı düşüncelerimin önyargı olduğunun bile farkında değildim. Ama YK bana önyargısız
kimse olmayacağını, içinde bulunduğumuz toplumun farklılıkların, yaşam tarzlarının doğal bir sonucu olduğunu
öğretti.”
“Farklı hayatlar tanıyıp onların dünyalarına dahil olmak, kendilerini anlatmaya, olan ve bilinen yanlışları o süre
zarfında onarmaya çalışan insanlara bir nebze de olsa imlan verdiğimizi hissetmek muhteşemdi… Benim de
içimde farkında olmadan edindiğim önyargılar varmış, bunun farkına vardım. Kendimi insanları mutlu, gülerken
yakalayabildiğim, yerelimde bunu sağlamada yer aldığım için mutlu hissediyorum.”
“Kendimi daha yakından tanıma fırsatım oldu ve bu süreçte önyargılarımla yüzleştim. Bazı konularda hala
birtakım önyargılarım var ancak şimdi onları tanıyorum ve onlara uygun mücadele araçlarımı seçebileceğim.”
“KGP’de yer almak bana çok fazla şey öğretti. Daha önce ne ayrımcılıkla ilgili böyle çalışmalar yapmışlığım ne de
oturup saatlerce konuşmuşluğum oldu. YK sürecine katılana kadar belli insanlara karşı toplumun ve çevremin
kazandırmış olduğu ciddi önyargılarım vardı. Olaylara insan hakları çerçevesinden hiç bakmamıştım sanırım. Bu
projeye katılmak bana hassasiyet kazandırdı. Ayrımcılık konusunda, insanların önyargıları konusunda
arkadaşlarımla tartışmalara girdiğim oluyor. Daha önce hayatı kendi çıkarlarım için ya da kendi yararıma olacak
şekilde yaşarken şimdi ayrımcılığa uğrayan insanlar için bir şeyler yapar oldum. Bundan sonra da yine insanlar
için, toplumumuzun önyargılarla yaklaştığı, kendinden uzaklaştırmaya çalıştığı insanlar için elimden gelen
şeyleri yapmaya devam edeceğim.”
“KGP sürecinde yaptıklarımız sonucunda kendimdeki değişiklikleri fark etmem çok kısa sürdü. Bu kadar büyük
önyargılarım olduğunu bilmiyordum.”
“KGP’de yer alarak bu işin toplumda ne kadar hassas bir yere sahip olduğunu öğrendim. Önyargı, ayrımcılık ve
dışlamanın aslında fark etmeden hayatımızın her noktasında olduğunu bizim de bunun bir parçası olduğumuzu
fark ettim. Bir sürü önyargım olduğunu fark ettim ve bunlardan dönmeye çalıştım. Toplumda önyargıyla
uğrayan, dışlanan” insanlarla daha çok empati yapıyorum artık. Artık bütün hareketlerimde dikkatli oluyorum,
dışlamamak, ayrımcılık yapmamak ve önyargıda bulunmamak için.”
“Bu sürecin başındaki ben ile şimdiki benin kesinlikle çok farklı iki insan olduğunu düşünüyorum. Bu proje
sayesinde şimdiye kadar sorgulamadığım kavramları ele aldım, kendimi bu kavramlar karşısında bir noktaya
oturtmayı başardım. “Kendi önyargılarım neler”i buldum, yeri geldi kızdım kendime, yeri geldi “vay be “ dedim.
Çevremdekilere yol gösterici oldum kendi yolumu bulduğumdan beri. Söylemlerim de başkalaştı, başkalarının
söylemleri hiç olmadığı kadar kulağımı tırmalamaya başladı. Kendime güvenim arttı, dünyaya katkıda
bulunabileceğime olan inancım, umudum arttı. Öyle ki aktivist olmaya başladım, git gide artan bir inançla.”
Yukarıdaki alıntılar, programın başından sonuna kadar süreçte yer almış katılımcıların kendileriyle
yüzleşme süreçlerine, önyargılar ve ayrımcılık konusunda yaşadıkları farkındalığa ve kendi
eylemlerine ilişkin yaşadıkları tutum değişikliğine işaret etmektedir. Programın doğrudan, birincil
hedef kitlesini oluşturan çekirdek organizasyon ekibi üyelerinin artan kavramsal bilgilerinin yanı sıra
kendi önyargılarını ve ayrımcı davranışlarını sorgulama becerilerinin arttığı, ayrımcılık temelli hak
ihlallerine karşı daha duyarlı oldukları, insan hakları ve ayrımcılık ile Yaşayan Kütüphane arasındaki
ilişkiyi kavradıkları anlaşılmaktadır.
Sonraki dönemde YK düzenleyecek ekiplere öneriler
Çekirdek organizasyon ekibi üyelerinin YK düzenleyecek kişi ve ekiplere önerileri ise aşağıda
sunulmuştur.
“Önceden bir takvim oluşturun. Birbirinizin hayatlarına, düşünce ve duygularına saygılı olun. YK’nın ruhunu önce
kendi ekibinizde yaşayın. Herkes üzerine aldığı sorumluluğu zamanında yerine getirsin. Aranızda iletişim
kopukluğu olmasın. Yaptığınız işin değerinin farkında olarak hazırlanın. O zaman her şey daha kolay olur.”
44
“Bundan sonra YK düzenleyecek ekiplere şöyle bir önerim olacak. Unutmasınlar ki bu bir ekip işi. 25 kişinin
yapabileceği bu proje 10 kişinin üstüne kalmasın. İlk adımlar sağlam atılmalı. İlk oluşturulacak ekip çok önemli.
Sonrasında da ekip içinde gelgitler olmamalı. Başka bir önerim de; bürokrasi işlerine DİKKAT diyorum. İzin
almalar, kaynak aramalar, dilekçeler, beklemeler,vs. Bunlar kesinlikle dikkat edilmesi gereken mevzular.
Projenin izin alınacak ilgili yerlere iyi tanıtılması, doğru tanıtılması çok önemli.”
“YK, etkinlik süreciyle var olan bir proje değil. Bu yüzden, düzenleyecek olan ekiplerin öncelikle “ekip” olmanın
bilincine varmaları ve projenin amacını, yapacakları etkileri düşünüp tartışmaları çok önemli. Yerelde ve önceki
süreçte aldığımız eğitimler (insan hakları, ayrımcılık, toplumsal cinsiyet, vb.) bu proje gibi çalışmalarda
bulunacak her ekip için gerekli ve önemli eğitimler.”
“YK hazırlık süreci çok hassas ve özen gerektiren, hatta biraz da zorlayıcı bir süreç. Bu yüzden ekip ruhu çok
önemli.”
“SABIR! Kesinlikle en gerekli ve önemli şey bu. Kamu yönünden, yerel yönetimler açısından çokça red kararı ile
karşılaşabilirler. İlk başta kesin olan tek şey bu projeyi yapmak istemeleri. Son dakika olaylarına önceden
hazırlıklı olmalılar, işler her zaman düzgün gitmeyebiliyor… Bence en önemlisi YK’nın amacını unutmamak ve
saygıyı, sevgiyi kenara itmeden süreci tamamlamak.”
“YK düzenleyecek arkadaşların projeyi gerçekleştirecekleri güne kadar ciddi bir şekilde çalışmaları gerekiyor.
Önemli olan yapacaklarına inanmak. YK’yı anlatırken olumsuz yanıtlar, ters geri dönüşler alabilirler ama bütün
ekip olarak inançlarını canlı tutup birbirlerine destek olmalılar. Ve bir de bu işi ne için yaptıklarını, değerleri,
hassasiyetleri unutmamalılar. Farkındalık önemli.”
“Kitap seçimine özen gösterilmeli. Son anda görüşme yapılmadan sırf katalogumuz fazla olsun diye kitap
seçilmemeli.”
“Ekiplerin yapması gereken bu işin ciddiyetinin ve hassasiyetinin bilincinde olarak hareket etmek. Yereldeki
ekipler çok önemli. Ekibiniz sağlam olmalı, kurallar konmalı, olayın hassasiyeti onlarla da paylaşılmalı. Küçük
ekip olarak bütün işi siz yaparsanız hem diğerleri bu konuda sizin kadar gelişmemiş olur hem de oyunun dışında
kalırlar.”
“Bu projenin uygulama aşaması olduğu kadar bitişinden sonra da yapılacak işlerin olduğu en başından
hatırlatılmalı.”
Ekip oluşturma ve ekip çalışması öneriler arasında en çok vurgulanan konu olmuştur. Katılımcılar ekip
çalışmasının niteliğinin hazırlık ve uygulama süreçlerinin en önemli belirleyicisi olduğunu ifade
etmektedir. Kavramsal olarak güçlenme ise dikkat edilmesi gereken bir diğer belirleyici unsur olarak
ortaya konulmaktadır. YK’nın ilke ve prensiplerinin anlaşılması, uygulamanın amaç ve hedeflerine
uygun bir yaklaşımla gerçekleştirilmesi için sağlanan yerel eğitimlerin önemine işaret edilmektedir.
Yerel kurum ve kuruluşlarla gerçekleştirilen işbirlikleri için önceden hazırlık yapılması ise bir diğer
önemli öneri olarak paylaşılmaktadır.
45
Sonuç ve Öneriler
Yaşayan Kütüphane genel anlamda insan hakları savunuculuğu, daha özelde ise önyargılar ve
ayrımcılıkla mücadele için geliştirilen ve kullanılan; geleneksel olmayan bir eğitim metodolojisidir.
Yaşayan Kütüphane ile kurgulanan diyalog ve öğrenme ortamı ile okuyucuların, kitapların ve
organizasyonda görevli gönüllü gençlerin birbirleriyle temas ederek, tanışarak hem kendilerini ifade
etmeleri hem de sahip oldukları önyargıları ve kalıp yargıları sorgulayarak ayrımcılığa yol açan yaşam
pratikleri ve kendi davranışları hakkında farkındalıklarının artması amaçlanmaktadır.
YK KGP ise bu eğitim yöntemi ve öğrenme ortamının Yaşayan Kütüphane’nin ilkeleri, prensipleri,
amaç ve hedefleri çerçevesinde yaygınlaştırılması için gerçekleştirilen bir programdır.
Program kapsamında;









6 gençlik örgütünden toplam 24 katılımcının Yaşayan Kütüphane ile ilgili kavramsal ve
organizasyonel açılardan güçlenmesi için Teknik Destek Eğitimi gerçekleştirilmiştir.
Teknik Destek Eğitimi katılımcıları ile beraber Şubat ayında, İstanbul’da bir tane Yaşayan
Kütüphane düzenlenmiştir.
Yerel Yaşayan Kütüphane ekiplerini güçlendirmek için her ekiple (toplam 144 katılımcı) temel
insan hakları eğitimi, ayrımcılık eğitimleri ve yerel düzenleme eğitimleri gerçekleştirilmiştir.
Ankara’da talep nedeniyle ek bir ayrımcılık eğitimi ve bir toplumsal cinsiyet eğitimi
düzenlenmiştir.
Proje koordinasyon ekibi tarafından 18, video rehberi uzmanı tarafından 18 ve değerlendirme
uzmanı tarafından 7 saha ziyareti gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaretler esnasında koordinasyon ekibi,
eğitimler ve hazırlık süreçleri için yerel ekiplere destek sağlamıştır. Vido rehberi uzmanı,
hazırlanacak video rehber için ihtiyaç duyulan görüntüleri elde etmiş ve röportajlar
gerçekleştirmiştir. Değerlendirme uzmanı ise yerel organizasyon ekipleri ile süreç değerlendirme
toplantıları gerçekleştirmiş ve yerel düzenleme eğitimlerinde gözlem yapmıştır.
Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı’na katılan örgütlenmeler hibe programı
kapsamında 5 farklı şehirde (Kocaeli, Ankara, Muğla, İzmir, İstanbul) Yerel Yaşayan Kütüphane
gerçekleştirmiştir. YK gerçekleştirilemeyen şehirde, yerel organizasyon ekibi gerekli bütün
eğitimleri almış, bütün hazırlıklarını tamamlamıştır. Ancak, işbirliği yapılan yerel yönetimler
arasındaki siyasi çatışma nedeniyle son anda sağlanan mekan desteğinden yoksun kalmıştır. Kalan
kısa sürede yeni bir mekan bulunması mümkün olmadığı için YK düzenlenememiştir.
159 yerel organizasyon ekibi gönüllüsü, 415’i İf İstanbul YK ve 928’i yerel YK’lar olmak üzere 1343
okuyucu, 21’i İf İstanbul YK ve 84’ü yerel YK’lar olmak üzere 105 kitap programın doğrudan
faydalanıcısı olmuştur.
Program sonunda, Teknik Destek Eğitimi katılımcıları ile bir program değerlendirme toplantısı
gerçekleştirilmiştir.
“Yaşayan Kütüphane Nasıl Yapılır?” başlıklı bir video rehberi oluşturulmuştur. Video rehber çeşitli
sosyal medya araçları aracılığıyla yayınlanmıştır.
Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı için bir web sitesi oluşturulmuştur.
Programın Hedef Kitle Üzerindeki Etkisi
Programa dahil olma süreleri ve yoğunluklarına göre değerlendirildiğinde üç farklı hedef kitleden söz
etmek mümkündür. Bunlardan birincisi programın başından (Teknik Destek Eğitimi) itibaren süreçte
yer alan yerel Çekirdek Organizasyon Ekibi üyeleridir. İkincisi Yerel Organizasyon Ekibi gönüllüleridir.
Söz konusu gönüllüler (gençler) Yerel Aktarım Toplantıları ile sürece dahil olmuş, yerel YK hazırlık ve
46
uygulama aşamalarında görev almış kişilerdir. Üçüncüsü ise program kapsamında gerçekleştirilen
YK’ların kitapları ve okuyucularıdır (Bkz. Sayfa – 2, Şekil – 2).
Çekirdek organizasyon ekipleri (toplam 24 kişi), programda yer alan bütün faaliyetlere katılmıştır.
Teknik Destek Eğitimi sonunda bu katılımcılar insan hakları ve ayrımcılıkla ilgili kavramsal bilgi edinmiş,
kendi önyargılarını sorgulamaya başlamış, diyalog kurma becerilerini artırmış, YK’yı amaç ve ilkelerine
uygun biçimde tasarlama ve uygulama konusunda donanım, beceri ve farkındalık kazanmıştır (Bkz.
Sayfalar, 13-15).
Ekipler, TDE’den sonra İf İstanbul Yaşayan Kütüphane organizasyon ekibinde görev alarak TDE’de
edindikleri bilgileri, yaklaşımı ve organizasyonel becerileri uygulamış, test etmiş ve geliştirmişlerdir.
Bu deneyim katılımcıların yerel YK hazırlık çalışmaları için motivasyonlarını ve yetkinlik hislerini
artırmıştır.
TDE değerlendirme sonuçları, ara değerlendirme toplantıları ve program değerlendirme toplantısı
çıktıları (Bkz. Sayfalar, 44-45) Çekirdek Organizasyon Ekibi üyelerinin insan hakları, önyargılar ve
ayrımcılık konularında kavramsal bilgilerinin arttığını, YK düzenleme ve proje yönetimi konularında
bilgi ve becerilerinin arttığını, insan hakları ve ayrımcılık ile Yaşayan Kütüphane arasında ilişki
kurabildiklerini, kendi önyargılarını ve ayrımcılığa yol açabilecek davranışlarını sorgulamaya
başladıklarını, ayrımcılık temelli hak ihlallerine karşı farkındalıklarının arttığını göstermektedir.
Yerel organizasyon ekibi için düzenlenen eğitimlerin değerlendirme sonuçları gönüllülerin insan
hakları ve ayrımcılık konusunda kavramsal bilgilerinin arttığını göstermektedir (Bkz. Sayfalar 25-26).
Edindikleri yeni bilgilerin yanı sıra ayrımcılığa yol açan/açabilecek kendi tutum ve davranışlarını da
sorgulamaya başlamışlardır. Katılımcıların kendi yaklaşım ve önyargılarıyla ilgili farkındalıkları artmaya
başlamıştır. YK düzenleyecek ekiplerin ve kişilerin bu konularda bilgi ve farkındalık sahibi olması
YK’nın amaç, hedef ve prensiplerinin gözetilmesi, dolayısıyla YK ile yaratılmak istenen değişimin
ortaya çıkarılması açısından oldukça önemlidir.
Yerel düzenleme eğitimleri ile gönüllüler YK'nın amaç, hedef ve ilkeleri; YK'da yer alan roller, görev ve
sorumluluklar, YK esnasında karşılaşabilecekleri olası krizler ve çözüm yöntemleri konusunda bilgi
edinmişlerdir (Sayfa, 27). Katılımcılar, YK uygulama süreciyle YK ilke ve değerleri arasındaki ilişkinin
farkına varmış, YK esnasında karşılaşabilecekleri olası krizlere YK ilke ve değerlerini dikkate olarak
çözüm geliştirme konusunda becerilerini artırmışlardır.
Yerel Yaşayan Kütüphane uygulamaları ise gönüllülerin yaşayan kütüphane düzenleme becerilerini
artırmış aynı zamanda önyargılar ve ayrımcılık konusunda savunuculuk yapma motivasyonlarını
güçlendirmiştir.
Düzenlenen Yaşayan Kütüphanelerin (IF İstanbul ve yerel YK’lar), okuyucuları ve kitapları üzerinde
hedeflenen yönde olumlu etkileri olmuştur. YK değerlendirme sonuçları, düzenlenen YK’larda güvenli,
samimi, eşitlikçi bir diyalog için gereken ortamın sağlanabildiğini, organizasyon ekibi gönüllülerinin
YK ilke ve prensiplerini temel alarak uygulamayı gerçekleştirdiklerini göstermektedir (Bkz. Sayfalar,
16-18 ve 29-31). YK’lar, günlük hayatta çok da fazla bir araya gelemeyen insanların samimi, doğal ve
gerçek bir alanda tanışarak dinamik, keyifli, paylaşımlı bir okuma süreci yaşamalarına imkan
sağlamıştır.
Dolayısıyla, YK okuyucularının çok büyük çoğunluğu zihinlerindeki ötekiyle tanışma olanağı bularak
birinci ağızdan gerçekçi bilgiler edinmiş, kendileriyle yüzleşmiş, yanlış bilgilerini yeni ve doğru
olanlarıyla değiştirmiş, önyargılarının farkına varma şansı bulmuş ve algı kalıplarını değiştirmeye
başlamışlardır. Başka bir ifade ile okuyucuların ayrımcılığa yol açan kendi önyargıları ve toplumda var
olan önyargılarla ilgili farkındalıkları artmıştır (Bkz. Sayfalar, 19-21 ve 30-37).
Kitaplarla yapılan değerlendirme çalışmaları kitapların da samimi, güvenli ve açık bir platformda, iyi
niyetle ve amacına hizmet eden, birliktelik hissi içeren bir deneyim yaşadıklarını göstermektedir.
YK’nın kitaplar açısından en önemli getirileri kendini ifade etme alanına sahip olma, özgüven, cesaret,
motivasyon ve umut olmuştur. İlk kez YK’ya katılmış kitaplar ayrımcılıkla mücadele konusunda yeni
47
bir metodoloji ile tanışmıştır. Kitapların önemli bir bölümü YK deneyiminin kendileri için de bir
öğrenme alanı sağladığını, diğer başlıklarla ilgili kendi önyargılarını fark ettiklerini belirtmiştir.
YK sadece okuyucuları için değil gönüllüler ve kitapları için de bir farkındalık ve öğrenme alanı
sağlamıştır.
Program Süreci
YK KGP, yerel organizasyon sürecini koordine edecek çekirdek organizasyon ekiplerinin oluşturulması
ve güçlendirilmesi; yerel gönüllü ekiplerinin oluşturulması ve güçlendirilmesi, hazırlık süreçlerinin
takip edilmesi ve desteklenmesi, yerel yaşayan kütüphanelerin uygulanması ve program
değerlendirmesi aşamaları üzerine kurgulanmış bir akışa sahiptir. Bu akış içerisinde tasarlanan
faaliyetler birbiri üzerine eklemlenerek yerel yaşayan kütüphanelerin ayrımcılıkla mücadele için
kullanılan bir eğitim aracı niteliğinde gerçekleştirilebilmesini mümkün kılmıştır.
Önceki bölümlerde sunulan bulgulara göre TDE, çekirdek organizasyon ekiplerinin kendi
yerellerindeki hazırlık süreçlerini başlatabilecek ve sürdürebilecek temel kavramsal ve organizasyonel
donanımı kazanmasını sağlamıştır. IF İstanbul YK, çekirdek ekiplerin yaklaşımlarını, organizasyon
becerilerini geliştirmiş ve yetkinlik hislerini artırmıştır.
Yerel eğitimler, içerik, planlama ve motivasyon açısından yerel ekiplerin desteklenmesini sağlamıştır.
İnsan hakları ve ayrımcılık eğitimleri, YK düzenleyecek olan gönüllülerin insan hakları ve ayrımcılık
konusunda temel bilgi ve farkındalıklarını geliştirmelerine olanak sağlamıştır. YK düzenleyecek
ekiplerin bu konularda bilgi ve farkındalık sahibi olması YK’nın amaç hedef ve prensiplerinin
gözetilmesi; dolayısıyla YK ile yaratılmak istenen değişimin ortaya çıkarılması açısından oldukça etkili
olmuştur.
İH ve Ayrımcılık Eğitimleri, gönüllülere sağladığı kavramsal zeminin yanı sıra süreçte ekip dinamiğini
artıran bir etkiye sahip olmuştur. Çekirdek ekiplerin (TDE katılımcıları) motivasyonu artmıştır. Tüm
yerel ekibin bir arada olmasını sağlayan bir çerçeve sağlaması ise yereldeki çalışmaların ivme
kazanmasını sağlamıştır.
Yerel Düzenleme Eğitimleri ise YK’nın amaç, hedef, prensip ve ilkelerinin tekrar hatırlatılmış olmasını
ve kavramsal zeminin daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır. Bununla birlikte, bu eğitimlerde her yerel
YK’ya özgü işleyiş, ekipler, roller ve görev dağılımı netleştirilmiştir. YDE’lerde YK uygulama sürecinde
takip edilecek bir plan ve harita oluşturulması ekiplerin uygulamaya hazır hale gelmelerinde oldukça
etkili olmuştur.
Mart – Mayıs döneminde program koordinatörü tarafından gerçekleştirilen saha ziyaretleri yerel
ekiplerin hazırlık döneminde yaşadıkları güçlüklere rağmen süreçte kalabilmelerine anlamlı katkı
sağlamıştır. Sadece ziyaretler değil program koordinatörünün ulaşılabilirliği ve destekleyici yaklaşımı
faaliyetlerin ve hazırlıkların sürdürülebilirliğini artırmıştır.
Hazırlık süreci değerlendirme sonuçlarına bakıldığında, ekip çalışması ve bu çalışmanın niteliği bir ekip
dışında yerel ekiplerin en çok zorlandığı alanlardan birisi olmuştur. Çekirdek ekipler, gönüllü ekipleri
sürece dahil etmekte belirgin şekilde güçlük yaşamıştır. Yaşanan bu güçlüğün en temel sebepleri
toplantılara düzensiz katılım ve alınan sorumlulukların birlikte karar verildiği düzeyde yerine
getirilmemesi olarak ortaya çıkmaktadır. Diğer önemli sebep ise YK KGP’den bağımsız olarak
halihazırda örgütlenme içinde var olan çatışmalar ve güç mücadelesi olarak göze çarpmaktadır. Bu
durum çekirdek ekiplerin en az yarısında ciddi bir motivasyon düşüklüğüne neden olmuştur. Yine de
ekip içinde yaşanan sorunlar hiçbir yerelde hazırlıkların tamamlanmasına ve YK’nın uygulanmasına
engel olmamıştır.
Yerel kurum/kuruluşlarla işbirliği ve yerel kaynak yaratma süreci altı ekipten beşinin en çok güçlük
yaşadıkları alanlardan birisi olmuştur. Bunun en dramatik örneği bir yerelde belediyeler arasında
çıkan siyasi çatışma nedeniyle YK’nın son anda iptal edilmesidir. Kurumlar (belediyeler) arası siyasi
48
çatışmalar, kurumların (özellikle belediyelerin) ve yerel işletmelerin proje içeriğine (özellikle katalog
içeriğine) müdahale etme isteği, verilen sözlerin tutulmaması yerelde işbirliği yapmayı güçleştiren
temel nedenler olmuştur. Yerel kurum/kuruluşlar arasında en sık görüşülenler belediyeler ve
üniversiteler olmuştur. Bunların dışında çok az sayıda işletme yerel ekiplere destek vermiştir.
Düzenlenen beş yerel YK’nın ikisi kiralanan kafede, ikisi üniversite yerleşkesinde biri ise özel bir eğitim
kurumunda (sponsor) gerçekleştirilmiştir.
Tüm yerellerde katalog oluşturma süreci mümkün olduğunca tüm ekip tarafından gerçekleştirilmiştir.
İstanbul, İzmir ve Ankara’daki bütün kitaplar yerelden katılım gösterirken Kocaeli ve Muğla YK’da
kitapların bir bölümü başka (komşu) illerden gelmiştir. Aday kitap görüşmelerinin mümkün olduğunca
TDE’de önerilen içerik ve yöntemler kullanılarak gerçekleştirilmeye çalışıldığı anlaşılmaktadır. Ancak
bu durumun her programda önemle vurgulanması ihtiyacı geçerliliğini korumaktadır. Özellikle
deneyimli kitap adaylarının varlığında kitap görüşmesi ya da bir tazeleme görüşmesi yapılmadığı
görülmektedir.
Öneriler
Yaşayan Kütüphane Kapasite Geliştirme Programı hedef kitlesi üzerinde yaratmak istediği değişimi
hedeflenen düzeyde ve nitelikte gerçekleştirmiştir. Bununla birlikte, daha sonra tasarlanacak kapasite
gelişimi programlarına model olacak nitelikte çerçeve, yöntem ve uygulama araçları üretmiştir. Ancak,
her programda olduğu gibi YK KGP’nin de gelişmeye açık alanları bulunmaktadır.
Program sürecinde yerel organizasyon ekipleri tarafından yaşanan güçlükler dikkate alındığında
aşağıdaki önerilerin daha sonraki YK kapasite geliştirme programlarında göz önünde bulundurulması
önerilmektedir.

Teknik Destek Eğitimi’nde









Akılda kalan bütün soruların yanıtlandığı Beyaz Nokta oturumunun programa eklenmesi.
Bütçe planlama oturumunun gözden geçirilmesi; daha yapılandırılmış hale getirilmesi.
Zaman yönetimine dikkat edilmesi; gerekli durumlarda moderasyonun sıkılaştırılması.
STK ziyaretleri ile eğitim içeriği ilişkisini daha iyi kurmak; örneğin Katalog oluşturma
çalışmasından sonra STK ziyaretlerinin yapılması.
KGP süreç tanıtımının programın başına alınması.
YK işleyiş oturumundaki grafik sunumun yaşayan kütüphane videosu ile desteklenmesi;
grafik sunumun üzerine daha önce gerçekleştirilmiş bir yaşayan kütüphanenin
görüntülerinin izlenmesi.
Yerel ekip oluşturma ve sürdürme konusunda çerçeve sağlamak amacıyla programa ekip
çalışması üzerine bir oturum eklenmesi.
Eğitimde 5-6 kitaplık bir katalog ile yaşayan kütüphane düzenlenmesi
TDE’den sonra bütün ekipler kendi yerellerinde en az bir Aktarım Atölyesi
gerçekleştirebilmiştir. Aktarım Atölyesi, TDE’ye katılan çekirdek ekiplerin yerel gönüllü
ekiplerine YK ile ilgili temel kavramsal ve organizasyonel donanımı aktardığı toplantıdır. Aynı
zamanda, yerel gönüllü ekip oluşumunun ilk ayağını teşkil etmektedir. Her yerelde farklı
sayılarda katılımcıyla gerçekleştirilen bu ilk aktarım çalışmasının ardından İstanbul’da
gerçekleştirilen IF İstanbul YK’ya kadar belirgin bir sessizlik ve hareketsizlik dönemine
girilmiştir. Ekiplere göre farklılık göstermekle birlikte bu süre bir buçuk, iki ay arasındadır.
Üniversite öğrencisi olan çekirdek ekip ve gönüllülerin final dönemlerinin söz konusu döneme
etkisi olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte bazı ekiplerin TDE’den IF İstanbul YK’ya kadar
olan sürenin uzun olduğuna dair geribildirimleri de bulunmaktadır. Söz konusu dönemin daha
verimli hale getirilmesi için gözden geçirilmesi, gerekirse TDE - İstanbul YK uygulaması
49


arasındaki sürenin kısaltılması önerilmektedir. Bu, ekiplerin daha fazla sürecin içinde
hissetmelerini sağlayabilir.
Hazırlıkların tamamlanmasına ve YK’nın uygulanmasına engel olmamakla birlikte ekip
çalışması ve bu çalışmanın niteliği bir ekip dışında yerel ekiplerin en çok zorlandığı alanlardan
birisi olarak ortaya çıkmıştır. Çekirdek ekipler gönüllü ekipleri sürece dahil etmekte belirgin
şekilde güçlük yaşamıştır. Yaygın olarak öne çıkan bir diğer güçlük ise yerel kurum ve
kuruluşlarla yapılan görüşme ve işbirliği çalışmalarıdır. Bu iki alanın “hazırlık sürecindeki
riskler ve olası güçlükler” başlığı altında ele alınması; TDE programında bu iki alanın
çalışılabileceği oturumlar tasarlanması ve hazırlık sürecinde çekirdek ekiplerin gönüllü ekiple
işbirliği konusunda daha yakından desteklenmesi önerilmektedir. Yerel organizasyon
ekiplerine katılım taleplerinin çok olduğu durumlarda ekibe katılım kriterleri için ortak bir
çerçeve oluşturulması ise ekip oluşumu ile ilgili bir diğer öneridir.
Katalog oluşturma ve kitap görüşmeleri yerel YK’larda ihtiyaç duyulan sayıda kitabın katılımını
sağlamıştır. Aday kitaplara ulaşma konusunda sadece bir ekip güçlük yaşadığını belirtmiştir.
Bu durumun sebepleri YK ilke ve prensiplerine göre belirlenen kriterlere uygun aday
bulmanın güçlüğü, görünür olmak istemeyen aday kitaplar ve YK’nın hafta içi yapılmasıdır.
Özellikle kitapların katılımının artırılması için yerel YK’ların hafta sonu yapılmasının teşvik
edilmesi önerilmektedir.
50
Form No:_________
Ön-form
Ek – 1
26 Kasım – 03 Aralık 2014
YAŞAYAN KÜTÜPHANE KAPASİTE GELİŞTİRME PROGRAMI
TEKNİK DESTEK EĞİTİMİ
DEĞERLENDİRME FORMU – I
Bu form, eğitimin değerlendirmesini yapmak; eğitimin, hedeflerine ne ölçüde ulaştığını anlamak için
hazırlanmıştır. Katkılarınız eğitimin geliştirilmesinde bizlere yardımcı olacaktır. Vereceğiniz samimi cevaplar için
şimdiden teşekkür ederiz. İsim yazmanız gerekmemektedir.
Yaşınız: ____________
Cinsiyetiniz: _____________
A.
Lütfen aşağıdaki maddeleri 1’den 10’a kadar derecelendirerek değerlendiriniz ve verdiğiniz puanı maddenin
yanındaki kutuya yazınız.
1. Hiç bilmiyorum/hiç yapamam/hiç katılmıyorum.................................10.Tamamen biliyorum/tamamen yaparım/tamamen katılıyorum
A
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
YK 'nın tarihçesi hakkında bilgim var.
İnsan hakları ile ilgili kavramların neler olduğunu biliyorum.
Ayrımcılık kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
Katalog oluşturma aşamalarının neler olduğunu biliyorum.
Kitap seçim sürecinde dikkat etmem/göz önünde bulundurmam gereken ilkelerin neler olduğunu
biliyorum.
YK'da hangi roller (görevler) olduğunu biliyorum.
YK "hazırlık" aşamalarının neler olduğunu biliyorum.
YK'nın amaç, hedef ve ilkeleri konusunda bilgi sahibiyim.
İnsan hakları ile ilgili kavramları birbirleriyle ilişkilendirebilirim.
Ayrımcılığın hangi sebeplerle ortaya çıktığını biliyorum.
Katalog oluşturma sürecinde dikkat edilmesi/göz önünde bulundurulması gereken ilkeleri biliyorum.
Düzenleyeceğimiz YK'nın "hazırlık" aşamasını planlayabilirim.
YK sürecindeki işleyişi ve ilişkileri düzenleyen değerlerin (ilkelerin) neler olduğunu biliyorum.
İnsan haklarıyla ilgili kavramları tartışabilirim.
Ayrımcılık türlerini biliyorum.
Norm-normal kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Katalog oluşturma sürecinde dikkat etmem/göz önünde bulundurmam gereken yapısal koşulların neler
olduğunu biliyorum.
YK Gönüllü Hazırlık Toplantısı içeriğinde neler olduğunu biliyorum.
YK'nın amaç ve hedeflerini YK yöntemi(metodolojisi) ile ilişkilendirebilirim.
İnsan hakları olgusunun nasıl ortaya çıktığını biliyorum.
Ayrımcılıkla ilgili kavramları birbirleriyle ilişkilendirerek tartışabilirim.
Kalıpyargı ve önyargı kavramlarının ne anlama geldiğini biliyorum.
Düzenleyeceğimiz YK için kitap seçim kriterlerini belirleyebilirim.
Bir YK “Gönüllü Hazırlık Toplantısı” tasarlayabilirim.
İnsan haklarının özelliklerini biliyorum.
Ayrımcılık ve İnsan Hakları arasında ilişki kurabilirim.
Hangi önyargılara sahip olduğumun farkındayım.
YK "uygulama" sürecinin (YK esnası) hangi aşamalardan oluştuğunu biliyorum.
YK'da var olan rolleri (görev alanlarını) biliyorum.
YK metodolojisi (yöntemi) ile insan hakları arasında nasıl bir ilişki olduğunun farkındayım.
1
2
3
4
51
Form No:_________
Ön-form
Ek – 1
A
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
Düzenleyeceğimiz YK'nın "uygulama" aşamasını (YK esnası) planlayabilirim.
İnsan haklarının temel değerlerini biliyorum.
Önyargı ve kalıpyargı kavramları üzerine tartışabilirim.
YK "kapanış" süreci aşamalarını biliyorum.
Aday kitapla gerçekleştirilecek bir görüşmenin (aday kitap görüşmesi) neleri içerdiğini biliyorum.
YK hazırlık ve uygulama sürecinde karşılaşabileceğim olası krizlerin neler olduğunu biliyorum.
Düzenleyeceğimiz YK'nın "kapanış" sürecini planlayabilirim.
YK'nın baştan sona (uygulama esnasında) nasıl işlediğini biliyorum.
İnsan haklarının tarih içerisinde nasıl bir gelişim gösterdiğini biliyorum.
Bir Yaşayan Kütüphane bütçesinin neler içerdiğini biliyorum.
İnsan haklarının gelişimi zamana ve içinde bulunduğu coğrafyaya göre değişir.
YK'da yer alan her bir rolün ne gibi sorumluluklara sahip olduğunu biliyorum.
Norm-normal kavramlarını ayrımcılıkla ilişkilendirebilirim.
Düzenleyeceğimiz YK'nın bütçe planını yapabilirim.
Kişi ya da grupların ayrımcılığa maruz kalma nedenlerini tartışabilirim.
YK ilkelerini ve yapısal koşulları gözeterek bir YK katalogu oluşturabilirim.
YK değerlendirme sürecinde nasıl bir yöntem kullanılabileceğini biliyorum.
Toplumda var olan ayrımcılığın oluşmasında ve sürmesinde ben de dahil herkesin payı vardır.
Aday kitap görüşmesi (aday kitapla gerçekleştirilen görüşme) tasarlayabilirim.
Düzenleyeceğimiz YK'nın tanıtım/iletişim malzemelerini (ve belgelerini) YK ilke ve değerleri çerçevesinde
tasarlayabilirim.
Yapacağımız gönüllü ekip toplantılarında YK'da yer alan rolleri ve sorumlulukları tanıtabilirim.
YK uygulama süreciyle YK ilke ve değerleri arasında nasıl bir ilişki olduğunun farkındayım.
YK süresince karşılaşabileceğim olası krizlere YK ilke ve değerlerini dikkate olarak çözüm geliştirebilirim.
Yaşayan Kütüphane faaliyet planı oluşturabilirim.
Ekip olarak YK düzenleme nedenlerimizle YK ilke ve değerlerini ilişkilendirebilirim.
YK-Kapasite Geliştirme Programı’nın bundan sonra nasıl, hangi aşamalarla ilerleyeceğini biliyorum.
57. Daha önce “İH ve Ayrımcılık” temalı bir eğitim aldınız mı?
Evet ise; aldığınız eğitimin/eğitimlerin ismini ve süresini yazınız:
Evet 
Hayır 
58. Daha önce “YK Düzenleyici Eğitimi” aldınız mı?
Evet ise; aldığınız eğitimin/eğitimlerin ismini ve süresini yazınız:
Evet 
Hayır 
59. Bu formda yer bulamadığınız ve söylemek istediğiniz şeyler varsa lütfen bu bölümü kullanınız.
İlginiz için teşekkürler...
Erhan Okşak
52
Form No:_________
Son-form
26 Kasım – 03 Aralık 2014
YAŞAYAN KÜTÜPHANE KAPASİTE GELİŞTİRME PROGRAMI
TEKNİK DESTEK EĞİTİMİ
DEĞERLENDİRME FORMU – I
Bu form, eğitimin değerlendirmesini yapmak; eğitimin, hedeflerine ne ölçüde ulaştığını anlamak için
hazırlanmıştır. Katkılarınız eğitimin geliştirilmesinde bizlere yardımcı olacaktır. Vereceğiniz samimi cevaplar için
şimdiden teşekkür ederiz. İsim yazmanız gerekmemektedir.
Yaşınız: ____________
Cinsiyetiniz: _____________
A.
Lütfen aşağıdaki maddeleri 1’den 10’a kadar derecelendirerek değerlendiriniz ve verdiğiniz puanı maddenin
yanındaki kutuya yazınız.
1. Hiç bilmiyorum/hiç yapamam/hiç katılmıyorum.................................10.Tamamen biliyorum/tamamen yaparım/tamamen katılıyorum
B
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
YK 'nın tarihçesi hakkında bilgim var.
İnsan hakları ile ilgili kavramların neler olduğunu biliyorum.
Ayrımcılık kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
Katalog oluşturma aşamalarının neler olduğunu biliyorum.
Kitap seçim sürecinde dikkat etmem/göz önünde bulundurmam gereken ilkelerin neler olduğunu
biliyorum.
YK'da hangi roller (görevler) olduğunu biliyorum.
YK "hazırlık" aşamalarının neler olduğunu biliyorum.
YK'nın amaç, hedef ve ilkeleri konusunda bilgi sahibiyim.
İnsan hakları ile ilgili kavramları birbirleriyle ilişkilendirebilirim.
Ayrımcılığın hangi sebeplerle ortaya çıktığını biliyorum.
Katalog oluşturma sürecinde dikkat edilmesi/göz önünde bulundurulması gereken ilkeleri biliyorum.
Düzenleyeceğimiz YK'nın "hazırlık" aşamasını planlayabilirim.
YK sürecindeki işleyişi ve ilişkileri düzenleyen değerlerin (ilkelerin) neler olduğunu biliyorum.
İnsan haklarıyla ilgili kavramları tartışabilirim.
Ayrımcılık türlerini biliyorum.
Norm-normal kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Katalog oluşturma sürecinde dikkat etmem/göz önünde bulundurmam gereken yapısal koşulların
neler olduğunu biliyorum.
YK Gönüllü Hazırlık Toplantısı içeriğinde neler olduğunu biliyorum.
YK'nın amaç ve hedeflerini YK yöntemi(metodolojisi) ile ilişkilendirebilirim.
İnsan hakları olgusunun nasıl ortaya çıktığını biliyorum.
Ayrımcılıkla ilgili kavramları birbirleriyle ilişkilendirerek tartışabilirim.
Kalıpyargı ve önyargı kavramlarının ne anlama geldiğini biliyorum.
Düzenleyeceğimiz YK için kitap seçim kriterlerini belirleyebilirim.
Bir YK “Gönüllü Hazırlık Toplantısı” tasarlayabilirim.
İnsan haklarının özelliklerini biliyorum.
Ayrımcılık ve İnsan Hakları arasında ilişki kurabilirim.
Hangi önyargılara sahip olduğumun farkındayım.
YK "uygulama" sürecinin (YK esnası) hangi aşamalardan oluştuğunu biliyorum.
YK'da var olan rolleri (görev alanlarını) biliyorum.
YK metodolojisi (yöntemi) ile insan hakları arasında nasıl bir ilişki olduğunun farkındayım.
1
2
3
4
C
53
Form No:_________
Son-form
B
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
Düzenleyeceğimiz YK'nın "uygulama" aşamasını (YK esnası) planlayabilirim.
İnsan haklarının temel değerlerini biliyorum.
Önyargı ve kalıpyargı kavramları üzerine tartışabilirim.
YK "kapanış" süreci aşamalarını biliyorum.
Aday kitapla gerçekleştirilecek bir görüşmenin (aday kitap görüşmesi) neleri içerdiğini biliyorum.
YK hazırlık ve uygulama sürecinde karşılaşabileceğim olası krizlerin neler olduğunu biliyorum.
Düzenleyeceğimiz YK'nın "kapanış" sürecini planlayabilirim.
YK'nın baştan sona (uygulama esnasında) nasıl işlediğini biliyorum.
İnsan haklarının tarih içerisinde nasıl bir gelişim gösterdiğini biliyorum.
Bir Yaşayan Kütüphane bütçesinin neler içerdiğini biliyorum.
İnsan haklarının gelişimi zamana ve içinde bulunduğu coğrafyaya göre değişir.
YK'da yer alan her bir rolün ne gibi sorumluluklara sahip olduğunu biliyorum.
Norm-normal kavramlarını ayrımcılıkla ilişkilendirebilirim.
Düzenleyeceğimiz YK'nın bütçe planını yapabilirim.
Kişi ya da grupların ayrımcılığa maruz kalma nedenlerini tartışabilirim.
YK ilkelerini ve yapısal koşulları gözeterek bir YK katalogu oluşturabilirim.
YK değerlendirme sürecinde nasıl bir yöntem kullanılabileceğini biliyorum.
Toplumda var olan ayrımcılığın oluşmasında ve sürmesinde ben de dahil herkesin payı vardır.
Aday kitap görüşmesi (aday kitapla gerçekleştirilen görüşme) tasarlayabilirim.
50
51
52
53
54
55
56
Düzenleyeceğimiz YK'nın tanıtım/iletişim malzemelerini (ve belgelerini) YK ilke ve değerleri
çerçevesinde tasarlayabilirim.
Yapacağımız gönüllü ekip toplantılarında YK'da yer alan rolleri ve sorumlulukları tanıtabilirim.
YK uygulama süreciyle YK ilke ve değerleri arasında nasıl bir ilişki olduğunun farkındayım.
YK süresince karşılaşabileceğim olası krizlere YK ilke ve değerlerini dikkate olarak çözüm
geliştirebilirim.
Yaşayan
Kütüphane faaliyet planı oluşturabilirim.
Ekip olarak YK düzenleme nedenlerimizle YK ilke ve değerlerini ilişkilendirebilirim.
YK-Kapasite Geliştirme Programı’nın bundan sonra nasıl, hangi aşamalarla ilerleyeceğini biliyorum.
C
57. Daha önce “İH ve Ayrımcılık” temalı bir eğitim aldınız mı?
Evet ise; aldığınız eğitimin/eğitimlerin ismini ve süresini yazınız:
Evet 
Hayır 
58. Daha önce “YK Düzenleyici Eğitimi” aldınız mı?
Evet ise; aldığınız eğitimin/eğitimlerin ismini ve süresini yazınız:
Evet 
Hayır 
59. Bu formda yer bulamadığınız ve söylemek istediğiniz şeyler varsa lütfen bu bölümü kullanınız.
İlginiz için teşekkürler...
Erhan Okşak
54
Ek – 2
26 Kasım – 03 Aralık 2014
YAŞAYAN KÜTÜPHANE KAPASİTE GELİŞTİRME PROGRAMI
TEKNİK DESTEK EĞİTİMİ
DEĞERLENDİRME FORMU – II
Lütfen bu eğitmen eğitimi ile ilgili izlenimlerinizi hatırlayınız ve aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
1. Lütfen eğitimin içeriğini “her bir oturumun sizin için ne kadar öğretici olduğunu düşünerek”
aşağıdaki tabloda değerlendiriniz.
Hoş Geldik Gecesi (Ön test, tanışma, teknik
bilgilendirme, beklentiler, program sunumu)
Kim Kimiz? (YK Yeterlilik Sınavı :)
YK Genel Çerçeve (Tarihçe, Amaç-hedef-ilkeler
posteri)
İnsan Hakları Konuşalım (İnsan hakları temel
kavramlar, özellikleri, tarihsel gelişimi)
Film Akşamı (Crash)
Film üzerine konuşma/tartışma
Ayrımcılık - I (Apartman Toplantısı – Uygulama)
Ayrımcılık – II (Apartman Toplantısı –
Çözümleme/Tartışma ve Sunumlar )
YK Roller ve İşleyiş (Poster)
STK Ziyaretleri
YK Katalog
YK Kitap (İdeal Kitap, Kitap görüşmeleri)
Konuk Kitaplarla Buluşma
Kitaplarla buluşma üzerine konuşma
Yerel YK Planlama - I (Neden YK, Kimlerle İşbirliği,
Katalog, Nerede ve Ne zaman?)
YK’da Roller ve Etik (Video eşliğinde rolleri
konuşma, katılıyorum - katılmıyorum)
YK’da Krizler ve Sürprizler (Vakalar)
YK Öncesi/Sırası/Sonrası
Yerel YK Planlama II (Takvim-zaman planı)
Yerel YK Planlama II (Faaliyet Planı/Takvim
Paylaşma)
Buradan Sonrası (Kapasite Geliştirme Programında
neler olacak, neler yapacağız?)
Yerel YK Planlama (Bütçe)
Yerel YK Planlama (Aktarım )
Günlük Değerlendirme Grupları
Oturumlara dair paylaşmak istediğiniz başka bir yorumunuz var mı? Varsa buraya yazabilirsiniz…
55
Ek – 2
2. Lütfen teknik koşulları değerlendiriniz.
Eğitimden önce eğitim hakkında yapılan
bilgilendirme yeterliydi.
Ulaşım
Konaklama
Yemekler
Eğitimin yapıldığı salon
Teknik olanaklarla ilgili eklemek istediğiniz yorumunuz varsa buraya yazabilirsiniz.
3. Eğitim süreci boyunca yaşadığınız tecrübeyi ifade edecek bir sembol çizer misiniz?
4. Eğitimin “akış”ını ve genel yapısını nasıl buldunuz?
5. Lütfen eğitmenler hakkındaki görüşlerinizi yazınız.
56
Ek – 2
6. Eğitim alan grubun tamamının ve kendinizin eğitime katkısını değerlendirir misiniz?
Grubun katkısı:
Sizin katkınız:
7. Kendinizi Yaşayan Kütüphane düzenleme sürecine girmeye hazır hissediyor musunuz? Birkaç
cümleyle paylaşır mısınız?
8. Bu eğitim sürecinde yeni kazandığınız veya geliştiğini düşündüğünüz becerileriniz oldu mu?
Olduysa, lütfen maddeleyerek, kısa kısa paylaşınız.
9. Bu eğitim esnasında/sonunda değişen kanaatleriniz/düşünceleriniz oldu mu? Olduysa, lütfen
maddeleyerek, kısa kısa paylaşınız.
57
Ek – 2
10. Bu eğitimde yeni edindiğiniz bilgiler oldu mu? Evet ise, lütfen maddeleyerek, kısa kısa paylaşınız.
11. Bu formda yer bulamadığınız ve söylemek istediğiniz şeyler varsa lütfen bu bölümü kullanınız.
TEŞEKKÜRLER!!!

58
Ek – 3
Okuyucu No: ___________
YAŞAYAN KÜTÜPHANE DEĞERLENDİRME FORMU - OKUYUCU
Değerli Yaşayan Kütüphane Okuyucusu,
Bu form Yaşayan Kütüphane’deki kitap okuma deneyiminizi paylaşmanız için hazırlanmıştır.
Yanıtlarınız, yorumlarınız ve önerileriniz Yaşayan Kütüphane’nin bundan sonraki uygulamalarını
geliştirmek için büyük önem taşımaktadır. Vereceğiniz samimi cevaplardan dolayı teşekkür ederiz.
Bütün formlar gizlilik ilkesiyle ve anonim olarak değerlendirilecektir.
Yaşınız: ______________
Cinsiyetiniz (isteğe bağlı): _________________
1. Yaşayan Kütüphane’den nasıl haberdar oldunuz?
 Gazeteden
 Mekanın yanından geçerken
 Okuyucu olmuş kişilerden
 İnternetten
 El ilanından
diğer _____________________________________
2. Hangi kitabı/kitapları ödünç aldınız?
3. Yaşayan Kütüphane fikrini ne kadar beğendiniz?
1
2
3
4
5
( 1- Hiç beğenmedim, 5- Çok beğendim, etkilendim )
4. Katalogda yer alan kitap başlıklarını ve önyargıları ne kadar beğendiniz?
1
2
3
4
5
( 1- Hiç beğenmedim, 5- Çok beğendim, etkilendim )
5. Lütfen kütüphanede görevli olan arkadaşları değerlendiriniz .
1
2
3
4
5
( 1 – Hiç yardımcı olmadılar, 5- Çok yardımcı oldular )
6. Kitabı/kitapları okurken yaşadığınız en önemli deneyim neydi?
7. Kitap okuma deneyiminden yeni bilgiler edindiğinizi düşünüyor musunuz?Evetse paylaşır mısınız?
8. Başka kişilere kütüphanede okuyucu olmayı önerir misiniz?
 Evet
 Hayır
9. Bundan sonraki katalogda yer almaları için hangi yeni kitap başlıklarını önermek istersiniz?
__________________________________________________________________________
59
YAŞAYAN KÜTÜPHANE DEĞERLENDİRME FORMU - KİTAP
İsminiz ( isteğe bağlı ): _____________________________________________________________
Kitap başlığınız: _____________________________________
Yaşayan Kütüphane’de kaç gün boyunca kitap oldunuz? _________________________
Yaşınız: _________________
Cinsiyetiniz (isteğe bağlı): ____________________
1. Herhangi bir sivil toplum kuruluşu üyesi misiniz?
Yanıtınız evet ise : _________________________________________________________
2. Yaşayan Kütüphane deneyiminiz süresince (yaklaşık) kaç okuyucunuz oldu? _______________
3. Bir kitap olarak Yaşayan Kütüphane’yi nasıl deneyimlediniz?
1
2
3
4
5
( 1 - Çok kötü, 5 – Çok iyi )
4. Okuyucularınızla ilgili genel izleniminiz nedir?
1
2
3
4
5
( 1 – İlgisiz, öğrenmeye, anlamaya açık değil,
5 – Çok ilgili, öğrenmeye, anlamaya açık )
5. Lütfen etkinlikten önce, Yaşayan Kütüphane’yle ve Yaşayan Kütüphane’de kitap olmakla ilgili
size verilen bilgiyi; yapılan bilgilendirmeyi değerlendiriniz.
1
2
3
4
5
( 1- Yetersiz, eksik, 5 – Oldukça açık ve yeterli )
6. Lütfen kütüphanede görevli olan arkadaşları değerlendiriniz .
1
2
3
4
5
( 1 – Hiç yardımcı olmadılar, 5- Çok yardımcı oldular )
7. Lütfen kütüphane çalışma saatlerini değerlendiriniz.
1
2
3
4
5
( 1 –Çok uzun 5- Uygun uzunlukta)
8. Sizce okuyucularınız sizi okumaktan nasıl bir yarar sağlamış olabilir?
9. Size en sık sorulan sorular nelerdi?
60
10. Kitap olmanın size neler kazandırdığını düşünüyorsunuz?
11. Kitap olmanın sizi en çok zorlayan kısmı/kısımları ne/neler oldu?
12. Sonraki Yaşayan Kütüphane’ler için neler önerirsiniz?
Gelecekteki kitaplara:
Organizatörlere:
Kütüphane görevlilerine:
Gelecekteki okuyuculara:
Katalog için:
13. Tekrar kitap olmak ister misiniz? ____________________________________________
14. Bunların dışında paylaşmak istedikleriniz:
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
61
Form no: ____________
Ek - 4
“Ön-Form”
YAŞAYAN KÜTÜPHANE KAPASİTE GELİŞTİRME PROGRAMI
Ayrımcılık Temalı İnsan Hakları Eğitimi
Değerlendirme Formu – I, ön-form
Bu form, Toplum Gönüllüleri Vakfı'nın Gençlik Merkezleri'nde yürütmekte olduğu Genç Alan projesi kapsamında
gerçekleştirilen Ayrımcılık ve Önyargılarla Mücadele Yaygınlaştırma Eğitimi’nin değerlendirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla
hazırlanmıştır. Vereceğiniz samimi cevaplar eğitimin gidişatını ve etkisini anlamamıza katkıda bulunacaktır.
Eğitim tarihi: ______________
Eğitimin Yeri: ___________
Yaşınız: ________
Cinsiyetiniz: _____________
- Lütfen aşağıdaki maddeleri 1’den 5’e kadar değerlendiriniz ve verdiğiniz puanın altındaki kutuyu işaretleyiniz.
1. Hiç bilmiyorum/hiç yapamam/hiç katılmıyorum
2. Biraz biliyorum/biraz yaparım/biraz katılıyorum
3. Biliyorum/yaparım/katılıyorum
4. İyi biliyorum/iyi yaparım/çok katılıyorum
5. Tamamen biliyorum/tamamen yaparım/tamamen katılıyorum
1 2 3 4 5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Ayrımcılık kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
Ayrımcılıkla ilgili kavramları tartışabilirim.
Norm-normal kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
Ayrımcılığa uğrayan kişi veya grupların kimler olduğunu biliyorum
Eşitlik türlerinin neler olduğunu biliyorum.
Ayrımcılıkla ilgili kavramları birbirleriyle ilişkilendirerek tartışabilirim.
Ayrımcılık ve İnsan Hakları arasında ilişki kurabilirim.
Norm-normal kavramlarını ayrımcılıkla ilişkilendirebilirim.
Ayrımcılığa neden olan davranışlardan kaçınırım.
Ayrımcılığın önlenmesinde maddi eşitlik kavramının öneminin farkındayım.
Ayrımcılığın hangi temellerde ortaya çıkabileceğini biliyorum.
Ayrımcılık türlerini biliyorum.
Ayrımcılık Eğitimi ile ilgili kavramları tartışabilirim.
Ayrımcılığa sebep olan davranışları fark edebilirim.
Yatay Ayrımcılık kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
Önyargılar ayrımcılığa sebep olur.
Aynı kavram farklı insanlar tarafından farklı algılanabilir.
İnsanların maruz kaldıkları ayrımcılık türlerini sınıflandırabilirim.
Ayrımcılık ve Eşitlik İlkesi kavramlarını birbirleriyle ilişkilendirebilirim.
Ayrımcılığın nereden kaynaklandığını biliyorum.
Maruz kaldığım ayrımcılık türlerini sınıflandırabilirim.
Dikey Ayrımcılık kavramının ne anlama geldiğini biliyorum.
Kişi ya da grupların ayrımcılığa maruz kalma nedenlerini tartışabilirim.
Kalıp yargılar ayrımcılığa sebep olabilir.
İlginiz ve sabrınız için teşekkürler...
Erhan Okşak
62
Ek – 5
YAŞAYAN KÜTÜPHANE KAPASİTE GELİŞTİRME PROGRAMI
YEREL DÜZENLEME EĞİTİMİ
DEĞERLENDİRME FORMU
Bu form, eğitimin değerlendirmesini yapmak; eğitimin, hedeflerine ne ölçüde ulaştığını anlamak için hazırlanmıştır.
Katkılarınız eğitimin geliştirilmesinde bizlere yardımcı olacaktır. Vereceğiniz samimi cevaplar için şimdiden teşekkür
ederiz. İsim yazmanız gerekmemektedir.
Eğitim Tarihi: ____________ Eğitim Yeri:_____________ Yaşınız: ___________ Cinsiyetiniz (isteğe bağlı): ____________
Lütfen aşağıdaki maddeleri 1’den 10’a kadar derecelendirerek değerlendiriniz ve verdiğiniz puanı maddenin yanındaki
kutuya yazınız.
1. Hiç bilmiyorum/hiç yapamam/hiç katılmıyorum.................................10.Tamamen biliyorum/tamamen yaparım/tamamen katılıyorum
YK: Yaşayan Kütüphane
A: Eğitimden önce / B: Eğitim sonunda
A
1
YK'nın amaç, hedef ve ilkeleri konusunda bilgi sahibiyim.
2
3
4
5
YK'da var olan küçük ekiplerin (kütüphaneciler, gözlemeciler, vb) görevlerinin neler olduğunu
biliyorum.
YK'da yer alan her bir rolün ne gibi sorumluluklara sahip olduğunu biliyorum.
YK uygulama süreciyle YK ilke ve değerleri arasında nasıl bir ilişki olduğunun farkındayım.
YK esnasında karşılaşabileceğim olası krizlerin neler olduğunu biliyorum.
6
YK esnasında karşılaşabileceğim olası krizlere YK ilke ve değerlerini dikkate olarak çözüm
geliştirebilirim.
B
7. Bugünkü eğitim, gerçekleştireceğimiz YK'yı zihnimde daha iyi canlandırabilmemi sağladı.
1. Hiç katılmıyorum.................................10.Tamamen katılıyorum

Puanınız : ______________
Yorumunuz:
8. Bugünkü eğitimden sonra kendimi yaşayan kütüphanede görev almakla ilgili daha "hazırlıklı" hissediyorum.
1. Hiç katılmıyorum.................................10.Tamamen katılıyorum

Puanınız : ______________
Yorumunuz:
9. Bu formda yer bulamadığınız ve söylemek istediğiniz şeyler varsa lütfen bu bölümü kullanınız.
İlginiz için teşekkürler...
Erhan
63
Ek – 6
Yerel Yaşayan Kütüphane Katalogları - Kitap Başlıkları
İzmir TOG
KocaeliTOG
MersinTOG
M.O.D.A. TOG
MuğlaTOG
Örgütlenmeleri
(Planlanan)
1 Vejetaryen
Kitap
2 Alevi Kitap
Alevi Kitap
Alevi Kitap
Ateist Kitap
Afrikalı Kitap
Alevi Kitap
Eski Hükümlü
Kitap
3 Ateist Kitap
Biseksüel Kitap Alevi Kitap
Eski Seks İşçisi
Kitap
4 Biseksüel Kitap Çingene-Roman Ateist Kitap
Eski Uyuşturucu
Kitap
Bağımlısı Kitap
5 Ermeni Kitap
Eski Hükümlü
Başörtülü Kitap Fiziksel Engelli
Kitap
Kitap
6 Eski Hükümlü Eski Seks İşçisi
Bedensel
Gey Kitap
Kitap
Kitap
Engelli Kitap
7 Feminist Kitap Eski Uyuşturucu Biseksüel Kitap Görme Engelli
Bağımlısı Kitap
Kitap
9 Görme Engelli Görme Engelli
Gey Kitap
Kürt Kitap
Kitap
Kitap
8 Gey Kitap
Gay Kitap
Feminist Kitap Hristiyan Kitap
10 HIV+ Kitap
HIV(+) Kitap
11 Hristiyan Kitap Hristiyan Kitap
12 Lezbiyen Kitap İnterseks Kitap
13 Seks İşçisi Kitap Komünist Kitap
Kürt Kitap
Trans Kadın
Kitap
Vegan Kitap
ODTÜTOG
Ermeni Kitap
Alevi Kitap
Alevi Kitap
Ateist Kitap
Anarşist Kitap Başörtülü Kitap
Ateist Kitap
Biseksüel Kitap
Gey Kitap
Ermeni Kitap
Hristiyan Kitap Eski Siyasi
Hükümlü Kitap
Kürt Kitap
Feminist Kitap
Otizmli Birey
Ailesi Kitap
LGBTİ Ailesi Trans Annesi
Kitap
LGBTİ Ailesi
Trans Erkek
(Eşcinsel Çocuğu Kitap
Kitap)
LGBTİ Ailesi
Trans Kadın
Kitap
Kitap
Trans Erkek Kitap Vejetaryen
Kitap
Trans Kadın Kitap
Gey Kitap
Trans Erkek
Kitap
Trans Kadın
Kitap
Vejetaryen
Kitap
Yahudi Kitap
15 Vejetaryen
Kitap
14 Trans Kadın
Kitap
17 Yahudi Kitap
Lezbiyen Kitap
Yahudi Kitap
Kürt Kitap
Vejetaryen Kitap
16 Vegan Kitap
18
19
LGBTİ Ailesi
(Eşcinsel Çocuğu
Kitap)
Şizofren Kitap
Vejeteryan Kitap
20
21
22
23
Yahudi Kitap
Yahudi Kitap
Yahudi Kitap
Yahudi Kitap
Şizofren Kitap
64
Görme Engelli
Kitap
Kürt Kitap
Lezbiyen Kitap
LGBTİ Birey
Ailesi Kitap
Şizofren Kitap
Ek – 7
YK Yerel Ekiplerle Değerlendirme Toplantısı Gündemi ve Soruları
Gündem







KGP’den bugüne hazırlık süreci öyküsü.
Hazırlık sürecinde güçlük yaşanılan alanlar ve nedenleri. Çözümler.
YK uygulama sürecinde öngördükleri riskler
Hazırlık sürecinde rahat ve iyi hissettikleri alanlar.
Hazırlık sürecinde YK-KGP koordinatörü ile ilişkileri.
YK düzenlemek isteyenler için hazırlık süreci ile ilgili önerileri.
Bu aşamada (YK nın hemen öncesinde) hisleri, motivasyonları.
Sorular
1. KGP’den sonraki öykünüz nasıl gelişti? Nasıl bir hazırlık süreci geçirdiniz?
(verilen yanıtlar hazırlık süreci aşamaları ve alanları akılda tutularak dinlenir, konuşulmayan alanlar kaldı ise bu
alanlara ilişkin yönlendirici sorular sorulabilir. Örneğin; “Kitap adaylarınıza nasıl ulaştınız?”)
Alternatif alanlar: Lojistik, İçerik (katalog ve kitaplar), Gönüllüler, İşbirlikleri, Eğitimler
2. Hazırlık sürecinde hangi konularda zorlandınız?
Neden? Bu güçlüklere nasıl çözümler buldunuz?
Düzenleyeceğiniz YK esnasında ortaya çıkabilecek, öngördüğünüz riskler var mı? Endişeleriniz?
3. Hazırlık sürecinde rahat/iyi hissettiğiniz alanlar hangileriydi?
Bu rahatlığı ne sağladı?
4. Hazırlık sürecinde YK-KGP koordinatörü ile ilişkileriniz nasıldı?
Koordinatörün süreçte sağladığı desteği nasıl değerlendiriyorsunuz?
Aynı süreci bir daha yaşasanız koordinatörden nasıl bir destek talep ederdiniz ?
5. YK düzenlemek isteyen başka ekiplere hazırlık süreci ile ilgili neler önerirsiniz?
6. Bu aşamada nasıl hissediyorsunuz, motivasyonunuz ne düzeyde?
Neden?
HAZIRLIK AŞAMALARI
Aktarım Toplantısı
İstanbul’da Yaşayan Kütüphane
Katalog oluşturma
İşbirliği yapılabilecek kurumların belirlenmesi
Bütçenin planlanması
Kitap adaylarını belirleme
Kitap görüşmeleri
Gönüllülerin rol ve görevlerinin planlanması
Gönüllülerin belirlenmesi
En az 2 gönüllü toplantısı
1.Gönüllü Toplantısı – YK nedir? Hangi roller var? İlk
rol paylaşımı
2. Gönüllü Toplantısı – Son rol paylaşımı. Lojistik.
Yaklaşım. Etik.
(varsa) Ev sahibi kurumlarla görüşme
Mekanın görülmesi / planlanması
Görsel malzemenin tasarımı / basımı / dağıtımı
Ulaşımın ayarlanması (kişiler / malzemeler)
(varsa) Konaklama ve yeme içme ayarlamaları
Kütüphane basılı malzemelerinin hazırlanması
Kütüphane iletişim çalışmaları
İnsan Hakları ve Ayrımcılık Eğitimi (2 gün)
YK Nasıl Düzenlenir Atölyesi (1 gün)
Ahali Tanışma Toplantısının hazırlığı
65