5EDİZ BEDİZ EFSUN OZAN VE AYBÜKE İLE BEŞ DUYUMUZ

5
DUYU
EDİZ BEDİZ EFSUN OZAN VE AYBÜKE İLE BEŞ DUYUMUZ
DOÇ. DR. FAHRİ YAKARYILMAZ
- NURAY YAKARYILMAZ
Göz insanın en önemli
duyu organıdır. Gözler kafatasında göz çukuruna yerleşmişlerdir. Gözümüz bir
fotoğraf makinası gibi çalışır.
Çevreden aldığı izle­nimleri
sinirler vasıtasıyla beyne
ileterek cisimleri üc boyutlu
ve renkli olarak görmemizi sağlar. 2,5 cm. çapında,
küre şeklinde bir organdır,
üzerine yapışık kaslar yardı­
mıyla göz çukurunun için­de
her yöne hareket edebilir.
Gözümüzü dış etkilere karşı koruyan yapılar;
kaşlar, göz kapakları ve kirpiklerdir. Gözyaşı bezleri,
gözümüzün sürekli nemli
kalmasını sağlar.
Gözümüzün bölümleri;
Sert tabaka, damar tabaka
ve ağ tabaka(retina) dır.
1
Sert tabaka, gözün dışında bulunan beyaz renkli
kısımdır. Sert tabakanın ön
kısmında kornea vardır.
Damar tabaka, sert tabakanın altındadır. Gözün
beslenmesini sağlayan damarlardan oluşur. Bu damarlar gözün renkli kısmı
olan irisi oluşturur. İrisin ortasında göz bebeği bulunur.
İris gözümüze gelen ışık
fazla olduğunda göz bebeğini daraltır, az ışıklı ortamlarda göz bebeğinin büyümesini sağlar.
Ağ tabakada göz sinirleri yer alır. Bu sinirler birleşerek göz yuvarlağının arka
tarafından çıkıp beyne gider.
Algılanan görüntü, görme sinirleri vasıtasıyla beyindeki
görme merkezine iletilir.
GÖZ
EFSUN
2
Burun, kıkırdak, yumuşak doku ve kemiklerden
oluşmuş, yüz üzerinde alınla üst dudak arasında bulunan, dışa çıkıntılı, iki delikli
koku alma ve solunum organıdır. Arka taraftan yutağa
bağlanır.
İçeri giren hava, konkalar sayesinde ısıtılır, nemlendirilir. Konkalar burun ile
Koku almaçları ve duyu
sinirleri burun boşluğunun
üst kısmında bulunur. Bu
bölgeye sarı bölge denir.
Kokladığımız cisimlerden buharlaşarak çözünen
ve havaya karışan koku
tanecikleri, sarı bölgedeki
koku almaçlarını uyarır. Bu
uyarı beynin koklama merkezine iletilir. Böylece koku
algılanmış olur.
sinüslerin arasındaki duvarda
yerleşmiştir. Her iki tarafta 3’er
Burun çevresindeki ketane bulunur ve yumuşak domiklerin içerisinde yer alan
kudan ibarettir. Burnun içerisinde mukus tabakası, kılcal
damarlar ve kıllar bulunur.
Burun boşluğunun duvarları, nemli kalmasını sağlayan
mukoza tabakasıyla kaplıdır. Bu tabaka mukus salgısı
üretir. Bu yapılar sayesinde
hava filtre edilir.
3
BURU
hava boşluklarına sinüs adı
verilmektedir. Alın sinüsleri,
gözler arasındaki sinüsler
ve kafa içi sinüsler olmak
üzere beş çift sinüs mevcuttur. Sinüsler, sesin tınısını ve karakterini belirleyen
önemli yapılardır.
N
EDİZ
4
Dil, ağız içinde bulunan
ve tat alma ,çiğneme, yutma ve konuşmaya yardımcı
olan bir organdır. Kaslardan
yapılmıştır. En çabuk kendini yenileyebilen organ olarak
da tanınır. Yiyeceklerin tadını
alabilmemiz için tükürükte çözünmesi gerekir. Dil üzerinde,
tat alma duyu hücreleri ile tat
alma duyu sinirlerinin bulunduğu tat alma dokuları vardır.
Dilde, tat tomurcuklarının olduğu yere papila denir.
Sekiz adet dil kası vardır. Dilin içinde dilin şeklini
veren; enine, boyuna ve eğik
uzanan çizgili kaslar bulunur.
Ayrıca dil kökünden, alt çene
ucuna, dil kemiğine ve şakak
kemiğine uzanan birer kas da
vardır. Boyunun ön-üst bölümünde dil kemiği bulunur.
Bu kemikten alt çene kemiği
5
DiL
ucuna üç, şakak kemiğine
uzanan birer kas vardır. Dil
üstü kasları, dil kemiği sabit
iken alt çeneyi aşağıya çekerler ve böylece ağız açılır.
Tükürük bezleri ağız ve
boğaz çevresinde yerleşmişlerdir. Bu bezlerle birlikte,
dudaklar, yanakların iç kısmı ve ağız ile boğazın bütün
yüzeylinde, yüzlerce ufak tükürük bezi bulunur. Tükürük
bezleri, ağzımızı ıslak tutan,
sindirimi başlatan ve dişleri
çürükten koruyan tükürüğü
salgılarlar.
Dilin bazı kısımları çeşitli tatları diğer bölümlerine
göre daha iyi algılar. Dilin uç
kısmı tatlıyı, arka kısmı acıyı, uç kısmının biraz yukarısı
tuzluyu, tuzludan sonraki kısım ise ekşiyi daha iyi algılar.
BEDİZ
6
Kulak işitme ve denge
organımızdır. Üç kısımda
incelenir: Dış kulak, Orta
kulak, İç kulak.
Dış kulak, kulak kepçesi ve kulak yolundan oluşur.
Kulak yolunun sonunda kulak zarı bulunur. Kulak yolu
yapısındaki kıllar yardımıyla kulağa giren toz v.b maddelerin kulak zarına ulaşmasını engelleyen bir sıvı
salgılar.
Orta kulakta Çekiç,
örs, üzengi kemikleri, östaki
borusu ve oval pencere bulunur. Kulak kemikleri, kulak zarını iç kulağa bağlar.
Östaki borusu orta kulaktan
yutağa açılır. Orta kulak ile
dış ortam arasındaki basınç
farkını dengeleyerek kulak
zarının yırtılmasını önler.
7
İç kulakta Dalız, salyangoz ve yarım daire kanalları.
Dalız, oval pencereden gelen ses dalgalarını salyangoza iletir. Salyangoz gelen
ses dalgalarını işitme sinirleri ile beyne iletir. İç kulak,
işitme ve denge ile ilgilidir
ve içi sıvı dolu bir kapsülden
oluşmuştur.
Kulak kepçesi ile toplanan ses dalgaları,kulak
yolu ile iletilerek kulak zarını
titreştirir Çekiç, örs ve üzengi kemikleri bu titreşimi oval
pencereye iletir. Oval pencereden dalıza iletilen titreşimler buradan da salyangoza
geçer.
Ses,salyangozdaki
işitme almaçları tarafından algılanır ve işitme sinirleri aracılığıyla beyindeki işitme merkezine iletilir. Böylece işitme
olayı gerçekleşmiş olur.
K
A
L
U
K
OZAN
8
Deri, vücudumuzun en
büyük ve en ağır duyu organıdır. Yaklaşık 5 kg ağırlığındadır. Ortalama kalınlığı 1-2
mm’dir. Ancak vücudun bazı
bölgelerinde daha ince (göz
kapakları:0.5 mm), bazı bölgelerinde ise daha kalındır.
(sırtın üst tarafı: 5 mm). Deri,
vücut ısımızı ayarlar, solunum ve boşaltıma yardımcı
olur ve vücudumuzu dış etkilerden korur. Ter ve yağ bezleri ile vücudumuzdan artık
maddeleri uzaklaştırır. Deri
üç bölümde incelenir.
Epidermis: Derinin en
dış tabakasıdır. Keratin tabakası ile deriyi mekanik, kimyasal ve mikrobik etkilerden
koruyan epidermiste, kan
damarları bulunmaz. Avuç
içi, ve ayak tabanı epidermisin en kalın olduğu yerlerdir.
Üst deride derinin rengini be-
9
DER
i
lirleyen hücreler vardır.
Dermis: En kalın deri
katmanıdır. Kan damarları,
kıl kasları, sinirler, ter bezleri, yağ bezleri, kıl kökleri ve
duyu almaçları burada bulunur. Alt derideki duyu almaçları sıcak, soğuk, basınç,
sertlik, yumuşaklık gibi duyuları algılar. Duyu almaçları
ile alınan duyular,sinirler yoluyla beyne iletilir ve burada
değerlendirilip algılanır.
Hipodermis (Deri Altı
Doku): Derinin en altında
yağ tabakası bulunur. Yağ
tabakası vücudumuzu çarpmalara karşı korur. Bu doku
sayesinde vücudun şekli,
yani dış görünümü ortaya
çıkar. Hipodermis gevşek
bir katmandır. Bu gevşeklik
sayesinde deri katmanı serbestçe hareket ettirilebilir.
AYBÜKE
10