Çocuk Psikiyatrisi Poliklini ğine Başvuru Sırasında Ebeveynin Yaşadığı Kaygının Çocuğun Aldığı Tanı ile ilişkisinin Araştırılması Betül ALTUĞ *, Ümran TÜZÜN ** ÖZET a Hasta çocuğun tedavisi ile uğraşan hekimler çoğunlukla ebeveyn kayg ısını gözlem ğlerdir. Rahatsızlığın ruhsal kökenli olmas ı durumunda daha fazla olduğu bildirilen bu kaygının, çocuğun aldığı psikiyatrik tan ı ile ilişkisini araştırmayı amaçladığı= bu çalışmada; Çocuk Psikiyatrisi Polikliniğine çocuklarını getiren ebeveynlerin Durumluk-Sürekli Kayg ı Envanteri puanlarını saptayıp, sonuçları demografik özellikler ve çocu ğun psikiyatrik tanısı ile karşılaştırdık. D ışa atım bozuklu ğu ile uyum bozuklu ğu, zeka geriliği, iletişim bozuklu ğu, depresif bozukluk tan ıları alan çocuklar ile ebeveynlerinin durumluk kayg ı puanları arasında istatistiksel anlamlı fark bulduk. Anahtar kelimeler: Çocuğun psikiyatrik tan ısı , ebeveyn kayg ısı pe cy Düşünen Adam; 1995, 8 (4): 17-22 SUMMARY The medical doctors who work with children observe anxiety of parents. 1s there any relationship between this parental anxiety with the diagnosis of the child, which is said to be more when the illness is psychological? In our study, we use State Trait Anxiety Invertory to measure anxiety of parents and the result is compared with the demographic characteristic and psychiatric diagnosis of the child. Significant differences in anxiety levels were found between eliminations disorders and adjusment disorders, mental retardation, communication disorders. Key words: Psychiatric diagnosis of the child, parental anxiety GIRIŞ lirti ruhsal kökenli ise ebeveynin ya şadığı kaygının Çocuğun daha fazla oldu ğu belirtilmektedir (2 muayenesinden sorumlu hekimin bu ebeveyn kaygısı üzerinde önemle durmas ı gerekir. Ayrıca çocuğun mevcut sorunundan dolayı ailenin kendini sorumlu görerek doktor taraf ından suçlanma duygularının ve suçluluk duygularının giderilmesine dikkat edilmelidir. Çünkü bu durumdaki ana baba huzursuz, çaresiz hatta çökkündür. Bazende ana ba' 3) . Birçok ebeveynin sağlıkla ilgili konularda, çocukları için kaygı duydukları bilinmektedir. Bu nedenle herhangi bir rahats ızlık belirtisi gördüklerinde telaşla hekime başvurmaktadırlar. Gizlilik dönemindeki çocukların, hospitalize edilme nedenlerinin ara ştırıldığı bir çalışma da ebeveyn kaygısının % 27-30 oran ı ile birinci sırayı aldığı bildirilmiştir ( 1 ). Çocuktaki be* Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal ı ** İstanbul Üniversitesi Tip Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Bilim Dal ı 17 Çocuk Psikiyatrisi Poliklini ğine Başvuru Sırasında Ebeveynin Yaşadığı Kayg ın ın Çocuğun Aldığı Tanı ile ilişkisinin Araştırılması Altuğ, Tüzün balar çocuklarına zarar verecekleri korkusu ile çocuktan uzak kalabilir ve ileti şimleri bozulabilir. Bazı ebeveynler de savunmaya geçer ve çocu ğu tedaviden uzaklaştırabilir (3) . Tablo 1. Anne ve babaların STA-I puanlarmın karşılasbrılması (t-testi) Biz çalışmamızda, ebeveyn kaygısının çocuğun aldığı psikiyatrik tanı ile ilişkisinin olup olmadığını veya tanıdan bağımsız olarak çocu ğunu psikiyatrik muayeneye getirmenin bir s ıkıntı oluşturup olu şturmadığını araştırdık. Bu amaçla çocuk psikiyatrisi polikliniğine çocuğunu ilk kez getiren ebeveynlere "Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri" uygulad ık. Sonuçları demografik verilerle ve çocuklar ın aldıkları psikiyatrik tanılarla karşılaştırdık. GEREÇ ve YÖNTEM N M S Baba 34 42.41 18.96 Anne 66 49.32 12.68 100 t=2.57, p<0.05 M: ortalama, S: standart sapma, STA!-!: durumluluk kayg ı payı . BULGULAR Araştırmaya alınan 100 çocuktan 34'ünün babas ına 66'sının annesine Durumluk-Sürekli Kayg ı Envanteri uygulanm ıştır. Anne ve babaların ölçekten aldıklan kaygı puanları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (Tablo 1). Vakalann % 75'i erkek çocuk % 25'i k ız çocuktur. Bu çocuktan % 66 oran ında yalnız anne, % 8 oranında yalnız baba, % 26 oran ında ise anne baba birlikte çocuk psikiyatrisi poliklini ğine muayeneye getirmişlerdir. En sık başvuru yaşı 5-10 yaşlar aras ıdır. Vakalarımızın % 22'si ailenin tek çocu ğu olup % 78'inin en az bir karde şi daha vardır. Ebeveynlerin çoğu (% 49) ilkokul mezunudur (Tablo 2). Çocu ğun yaşı ile ebeveynin kaygı puanı arasında ilişki bulunamamıştır. Tek çocu ğa ve birden fazla çocu ğa sahip olma durumu ile ebeveynin aldığı kaygı puanı arasında (+) korelasyon bulunmu ştur (r=0.20, p<0.05). Ebeveynlerin eğitim düzeyleri ile durumluluk kaygı puanları arasında ise (-) korelasyon saptanmıştır (1=0.37, p<0.001). pe cy a Bu çalışmaya te,I.T.F. çocuk psikiyatrisi polikliniğine çalışma planlandıktan sonra ilk kez getirilen 100 çocu ğun anne ve babası alındı. Daha önce psikiyatrik tan ı alan ebeveynler ile anne ve baba d ışında bir yakını tarafından getirilen çocuklar çal ışma dışı bırakıldı. Hem anne hem baba taraf ından getirilen çocukların babalan çalışmaya alındı. Ebeveynlerden demografik bilgileri içeren bir form ile "Durumluk ve Sürekli Kaygı Envanteri"ni doldurmaları istendi. Kısaca STAI-I ve STAI-II olarak belirtilen "Durumluk Sürekli Kayg ı Enanteri" kısa ifadelerden olu şmuş bir öz değerlendirme anketidir (4) . Ruhsal muayeneleri yapılan çocuklarda DSM-IV tanı kriterlerine göre tan ı konmuştur (5) . Bulgulann istatistiksel analizi için Student-t, Mann-Whitney ve korelasyon testleri kullan ılmıştır. Doktora getiren Tablo 2. Vakaların demografik özellikleri Cinsiyet Çocuğun yaş grubu Getiren ebeveyn Erkek 75 Yalnız anne 66 2-5 2 Kız 25 Yalnız baba 26 5'den yukarı-10 Anne-baba birlikte 8 10'dan yukarı-15 5 9 2 0 Kardeş sıralamasındaki yeri Tek çocuk İlk çocuk Ortanca çocuk Son çocuk 18 Ebeveyn eğitimi 2 2 3 0 3 6 1 2 Okur yazar değil 6 Okur yazar İlk 0 Orta-lise Yüksek 4 9 3 4 Altu ğ, Tüzün Çocuk Psikiyatrisi Poliklini ğine Başvuru Sırasında Ebeveynin Yaşadığı Kayg ının Çocuğun Ald ığı Tanı ile ilişkisinin Araştırılması Tablo 4.Çocuğun kardeş sı ralaması ndaki yeri ile ebeveynin durumluk kaygı puan ı nın karşılaştı rılması (t-testi) Tablo 3. Çocu ğun kardeş sıralamasındaki yeri ile ebeveynin durumluk kaygı puan ın ın karşı laştı rı lması (t-testi) STAI-I STAI-I İ lk çocuk Ortanca çocuk N M S 30 36 41.93 50.22 13.59 11.85 66 t=2.65, p<0.01 İlk çocuk Son çocuk N M S 30 34 41.93 51.75 13.59 11.85 64 t=2.09, p<0.05 ebeveyn STAI-I puanları arasında istatistiki anlamlılık yoktur. Sıralamada karde şler arasındaki yer ile ebeveynlerin STAI-I puanları karşılaştırıldığında; ilk çocuğunu getiren ebeveynler ile ortanca çocu ğunu getiren ebeveynlerin puanları arasında ve ilk çocu ğu ile son çocuğunu getiren ebeveynlerin puanlar ı arasında istatistiksel olarak anlaml ı fark bulunmu ştur (Tablo 3,4). Ebeveynlerin aldıkları STAI-I ve STAI-II puanları ile çocukların aldıkları psikiyatrik tan ılar Tablo 5'de gösterilmiştir. Somatoform bozukluk ve dışa atım bozukluğu tanısı alan çocukların ebeveynleri sırasıyla en yüksek ve en dü şük STAI-I puanları almışlardır (Tablo 5). TARTIŞMA ve SONUÇ pe cy a Araştırmaya aldığımız 100 çocuk sosyodemografik özellikleri açısından incelendiğinde; gerek aynı klinikte gerekse di ğer çocuk ruh sa ğlığı kliniklerinde yapılan çalışmalarla uygunluk göstermektedir Yakalanmızın % 75'i erkek % 25'i kız çocuğudur. Çocuk psikiyatrisine getirilen çocuklar ın çoğunluğunu erkeklerin oluşturduğu belirtilmektedir (6-1°). Rutter; erkek çocuklar ın ruh sağlığı kliniğine daha fazla getirilmesini, erke çocuğun fizyolojik olgunlaşmamışlığına bağlamaktadır (11). Çocuklar için başvuru yaşını incelediğimizde % 59 oranla 5-10 yaş grubu birinci sırada bulunmuştur (Tablo 2). Tanrıöver çocuk psikiyatrisi poliklini ğine en sık başvuru yaşını 6-11; Erol ise 7 olarak bildirmektedir (6 ' 12) . Çocuğun aldığı tanı ile ebeveynin durumluk kaygı puanı karşılaştırıldığında; çocuğunda dışa atım bozukluğu olan ebeveynlerin STAI-I puanlar ı ile uyum bozukluğu olan ebeveynlerin STAI-I puanları arasında istatistiksel olarak anlaml ı fark bulunmuştur (Şekil 1). Çocuğun aldığı diğer psikiyatrik tanılar ile Tablo 5. Çocuklar ın psikiyatrik tan ıları ve ebeveynlerin kaygı puanları Tan ı (DSM-IV kriterlerine göre) STAI-II STAI-I n rvı M Somatoform bozukluk (Somatizasyon bozuklu ğu) Uyku bozuklukları Normal Psikomotor epilepsi Anksiyete bozuklu ğu (PTSB, yayg ın anksiyete bozuklu ğu) Zeka gerili ği Öğrenme bozuklukları Dikkat eksikliği ve yıkıcı davranış bozukluğu (DEHB, davran ım bozukluğu, karşı olma, karşı gelme Uyum bozukluğu (Davran ırn bozukluğu ile giden) Depresif bozukluk İ letişim bozukluğu (kekemelik) Bebeklik, çocukluk ya da ergenli ğin diğer bozukluklan (ayrılma anksiyetesi..) Eliminasyon bozukluğu (Enürezis nocturrıa, enkoprezis) 2 3 2 2 59.00 56.67 55.00 52.00 12.73 11.93 8.49 11.31 45,00 49.33 44.00 42.50 8.49 12.70 7.07 0.71 2 24 5 17 51.00 50.92 50.00 46.06 14.14 11.80 16.76 14.48 56.50 50.42 50.20 46.82 7.78 8.36 9.42 9.58 8 45.63 10.97 44.13 5.22 6 17 8 44.67 44.24 41.88 7.37 14.52 11.47 44.17 45.41 49.38 9.37 10.46 9.04 4 29.50 8.74 44.00 7.35 19 Çocuk Psikiyatrisi Polikliniğine Başvuru Sırasında Ebeveynin Yaşadığı Kaygının Çocuğun Aldığı Tanı ile ilişkisinin Araştırılması Altuğ, Tüzün Ebeveynlere uyguladığımız "Durumluk Kaygı Envanteri"nin çocuğun hasta olmasının ve onu polikliniğe getirmenin ebeveyn üzerinde oluşturacağı kaygıyı yansıtabileceği araştırmacılar tarafından bildirilmektedir (4) Araştınnamızda ebeveynlerden STAI-I'i doldururken kendilerini o anda nasıl hissettiklerini belirten sorular ı cevaplandırmalan istenmiştir. Sürekli kaygıyı bildiren STAI-II puanının ise; çocuğun hastalığı dışında ekonomik durum, iş ev problemleri, geçmi ş gelecek olaylar, ki şinin mevcut kronik hastal ığı gibi pek çok faktörden etkilendi ği bildirilmiştir (13) STAI-II sonuçları ayrı bir çalışma konusu olacaktır. ilişki saptanarnanuştrr. Ancak çalışmamız& birden fazla çocuğa sahip ebeveynlerin tek çocuklu ebe veynlerden daha fazla durumluk kayg ı puanı şeklinde pozitif korelasyon saptad ık. Ebeveyn e ğirimi ile STAI-I puanı arasındaki negatif korelasyon; timin artması ile durumluk kaygı puanının azaldığını göstermektedir. Alexander-D; çocuklar ı hastaneye yatınlan ebeveynlere uygulandığı STAI-I ve STAIII sonuçlarının evdeki çocuk sayısı, eğitim durumu ve sosyal durum ile önemli derecede ili şkili olduğunu bildirmektedir (18) . . . Çocuğu polikliniğe % 66 oran ında yalnız anne, % 8 oranında yalnız baba, % 26 oranında anne ve babanın birlikte getirdiği saptanmıştır. Babaların çocuklarıyla beraber doktora gelmeleri daha önceki çalışmalarda da annelerden az oldu ğu için (6) anne baba beraber geldi ğinde babaların çalışmaya alınması tercin edilmiştir. Buna rağmen sonuçta 66 anneye karşılık 34 baba durumluk sürekli kaygı envanteri doldurmuştur. Annelerin % 92 oran ında çocuklarıyla beraber doktora gelmesine karşın bu oran babalarda % 34'dür. Sonuç dikkat çekicidir. Çocuğun almış olduğu psikiyatrik tanı ile ebeveyn kaygısı arasındaki ilişki araştınldığında dışa atım bozukluğu dışındaki tüm tanılar için ebeveynin almış olduğu STAI-I puanı Türk toplumu için normal yetişkinlen ortalamas ının üzerinde bulunmuştur (4) Normal yetişkin STAI-I puan ortalamas ınan Kozakçıoğlu (1982) M=40.03; LeCompte (1981) M=33.97 olarak bildirmiştir. Ancak tanılara göre ebeveynlerin STAI-I puanlar ı karşılaştırıldığında dışa atım bozukluğu tanısı ile iletişim bozukluğu, depresif bozukluk uyum bozuklu ğu zeka geriliği tanılannda ebeveynlerin ald ığı STAI-I puanları arasında istatistiksel olarak anlaml ılik bulunmuştur (Şekil 1). pe cy a ; Sıralamadaki karde şler arasındaki yer dikkate alındığında; ortanca veya son çocu ğunu getiren ebeveynlerin kaygı düzeylerinden anlaml ı olarak fazla bulunmuştur. Bu konuda literatür deste ği olmasa bile sonuç dikkat çekicidir. Anneyi çocuğu ile beraber doktora getiren faktörlerden biri de annelerin babalardan daha yüksek kaygı puanına saip olmaları (Tablo 1) (2) ve doktora beraber gelerk kısmen de olsa rahatlamalar ı şeklinde yorumlanmaktadır (14) Illingworth-CM; annelerin daha kolay endişenlendiklerini, bu durumun önüne geçemediklerini, duyarl ılıklan nedeniyle gereksiz bir endişe içindeki bu annelerin doktora gerekli bilgiyi aktaramadıklannı bildirmektedir (15) SanchezRuiz-Cabello FJ ise STAI-I ve STAI-II puam yüksek olan annelerin kaygılarından dolayı sağlık ünitelerini daha sık kullandıklarını bildirmişlerdir (16) . . . Çocuklarında cc-1 antitripsin eksikli ği tesbit edilen ebeveynlerden; annelerin % 78, babalar ın % 58 oranı nda olumsuz duygulamm gösterdikleri, annelerdeki bu durumun babalardan daha uzun süre devam ettiği bulunmuştur (17) Bu konudaki çalışmalar çocuktaki fiziksel hastal ık durumuna odaklanmış olup; ruhsal hastalık olması durumunda ebeveyn kaygısı ile ilgili çalışmaya rastlanmam ıştır. . Çocuğun yaşı ile ebeveyn STAI-I puan ı arasında 20 . Normal öğrencilerden ebeveyn tutumlann ın kendilerindeki depresyon ve anksiyete durumlarını ne ölçüde etkilediğini belirtmelerinin istendiği bir çalışma da ebeveyn boyutunun duygulan ım skorlarına : 9-10 oranında yansıdığı saptanmıştır. Annenin etkisi babadan daha fazla olup, annenin aşırı ilgisi yüksek düzeydeki kaygının bir habercisi olarak bildirilmiştir (19) Bizim çalışmarnızda anksiyete bozukluğu tanısı alan çocuklann ebeveyn STAI-I ve STAI-II puan ortalamalan M=51.00 ve M=56.50 bulunmuş; depresyon ve eliminasyon bozuklu ğu tamlan ile ebeveyn durumluk kayg ı puanları arasında istatistiki anlamlılık saptanmıştır. . Toplumsal taramalarda % 1-4 oran ında görüldüğü bildirilen kekemelik (3-20) ve İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Psikiya ırisi Polikliniginr Ba şvuru S ırasında Ebeveynin Yaşadığı Kan ının Çocuğun Aldığı Tam ile ili şkisinin Ara ştırılması Altuğ , Tüzün 60 — Ebeveyn STAI-I puan ı 50 — 40 — 30 — 20 — 10 — 0 Çocuğun psikiyatrik tan ısı Şekil 1. Çocuğun psikiyatrik tanısı ile ebeveynin STAI-t puan ının karşdaştınlması (Mann-Whitney) pe cy a DAB: dışa atım bozukluğu, DB: depresif bozukluk, UB: uyum bozukluğu, ZG: zeka geriliği, İB: iletişim bozukluğu. *: u=12.0, p<0.05 **: u=1 .5, p<0.05 ***: u=2.0, p<0.01 ****: u=6.0, p<0.005. Çocuk Psikiyatrisi klini ğinde 1972 yılındaki çalışmada ikinci sırada 1990 yılında ise dördüncü sırada başvuru nedeni olarak bulunmu ştur (621) . Kekemelik bizim çalışmamızda iletişim bozukluğu başlığı altında değerlendirilmiş ve başvuru sıklığı olarak ikinci sırayı almıştır. İletişim bozukluğuu durumunda ebeveynin durumluluk kayg ı puanı, dışa atım bozukluldanndakinden anlaml ı derecede farklıdır. Larsson-L; konu şma bozukluğu olan çocukları doktora götünnedeki faktörleri s ıralarken en önemli faktör olarak ebeveyn kaygısını bildirmiştir (22) . STAI-I ve STAI-II puanları arasındaki fark bizi tamdan bağımsız olarak çocu ğunu çocuk psikiyatrisi polikliniğine muayeneye getirmenin ebeveynde kaygı oluşturabilece ği sonucuna götürmüştür. Aralarında anlamlı fark bulduğumuz tamlann ebeveyn kaygısı ile ilgili literatür desteğimiz olsa bile; bu kaygı düzeylerini çocu ğun psikiyatrik tatl ıları ile karşılaştınlan çalışmalar yoktur. Çocu ğun aldığı tarularla ebeveynin anksiyetesinin ili şkisi üzerinde duran araştırmaların artması gerektiğne inanıyoruz. KAYNAKLAR Uyum bozukluğu ve zeka gerili ği tanısı alan çocukların ebeveyn STAI-I puanı ile dışa atım bozukluğu tanısı alan çocukların ebeveyn STAI-I puanı arasındaki istatistiki anlarnillık dikkat çekicidir.(Şekil 1). Literatürde bu konu ile yap ılmış çalışma saptanamam ıştır. Çocuğunu çocuk psikiyatrisi polikliniğine getiren ve muayene sonrası ruhsal bir bozukluk tan ısı almamış olan çocukların ebeveynlerinin STAI-I puan ortalaması M=55.00, STAI-II puan ortalaması ise M=44.00'dır. Tanılara göre ebeveyn STA1-1 puanları karşılaştırıldığında; normal grubun ebeveyn STAI-I puanı diğer tanılardaki ebeveyn STAI-I puanlarından istatistiksel olarak anlaml ı farklılıkta bulunmamıştır. Bu son% ve normal grubun ebeveyn 1. Fosson A, Martin J, Haley J: Anxiety among hospitalized latency-age children. J Dev Behav Pediatry 12:216, 1991. 2. Altuğ B, Tüzün Ü, Zoroğlu S: Çocuğun hastal ığı ve ebeveyn anksiyetesi. Yeni Tıp Dergisi baskısında. 3. Öztürk O: Ruh Sağlığı ve Bozukluklar ı . 4. Baskı , Nurol Matbaacılık, Ankara, s.369-370, 1992. 4. Öner N, LeCompte A: Dunanluk-Sürekli Kayg ı Envanteri El Kitabı. 2. Baskı, Boğaziçi Üniversitesi İstanbul, s.1-7, 1985. 5. Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders Fourth Edition. Published by the American Psychiatric Association Washington DC, p.37-121, 1994. 6. Tanrıöver S, Kaya N, Tüzün Ü ve ark.: Çocuk Psikiyatrisi Polilcliniğine Başvuran Çocukların Demografik özellilderi. Dü şünen Adam 5:13-19, 1992. 7. Epir N: Bir çocuk sağlığı kliniğin başvuran çocuklarla ilgili incelemeler. 10. Milli Psikiyatrik ve Nörolojik Bilimler Kongresi, Ankara 161-164, 1974. 8. Rutter M: Attainment and adjustment in two geographical areas. Brit J Psychiatry 136:520-533, 1975. 9. Sonuvar B, Yörükoğlu A, Öktem F ve ark: Hacettepe Çocuk Ruh Sağlığı kliniğinde iki yıl içinde görülen çocukların de=grafik özellikleri. Psikoloji Dergisi 13:33-39, 1982. 10.Aydoğmuş K: Çocuk psikiyatrisinde tan ı ve bölümleme üzerine bir araştırma. Profesörlük Takdim Tezi, İstanbul, 1982. 11.Rutter M: Individual differences child psychiatry modem ap- 21 Çocuk Psikiyatrisi Polikliniğine Başvuru Sırasında Ebeveynin Yaşadığı Kaygın ın Çocuğun Aldığı Tan ı ile ilişkisinin Araştırılması Altuğ , Tüzün roachers. Blacwell Scientifıc Publication, London, p.3-21, 1976. 12.Erol N: Çocuk psikiyatrisinde demografik özellikler ve belirti dağılımı. Ankara Tıp Bülteni 10:13-24, 1988. 13. Richtsmeier AJ, Hatcher JW: Paretal anxiety and minor illness. J Dev Behav Pediatr 15:14-19, 1994. 14. Hatcher J: Parental anxiety and response to symptoms of minor illness in infants. J Pediatr Psychol 18:397, 1993. 15. Illingworth CM: Mothers are easily worried. Arch Dis Child 59:380-384, 1984. 16. Sanchez Ruiz Cabello FJ: Levels of maternal anxiety and their use in pediatric primary health care. An Esp Pediatr 38:423, 1992. 17. Thelin T, McNeil TF, Aspergen JE: Psychological consequences of neonatal screenig for alpha 1-antrypsin deficiency parental reactions to the first news of their infants deficiency. Acta Pediatry Scand 74:787-793, 1985. 18.Alexander D, Powell GM, Williams P: Anxiety levels of rooming-in and non-rooming-in parents of young hospitalezed children. Matern Child Nurs J 17:79-99, 1988. 19.Parker G: Reported parental characteristics in relation to trait depression and anxiety levels in a non-clinical groups. Aus-N-Z-J Psychiatry 13:260-264, 1979. 20. Kürşat N: Çocuk psikiyatrisinde belirti da ğılımı ve toplumsal özellikler. Çocuk Psikiyatrisi Uzmanl ık Tezi, Ankara, 1979. 21. Cebiroğlu R: Çocukta psikonevroz ve obsesif nevrozlar ın etyolojisi üzerine bir çal ışma. 8. Milli Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi, Marmaris, s.177-181, 1972. 22. Larsson L: Child stammering parental anxiety is the most important referral indication. Lakartidningen 87:3490, 1990. ULUSLARASI BAKIRKÖY GÜNLERI 6-7-8 Kasım 1996 pe cy a Holiday Inn - Ataköy Başkan Doç. Dr. Arif Verimli Sekreterya Doç. Dr. Duran Çakmak, Uz. Dr. Nihat Alpay, Uz. Dr. Nezih Eradamlar, Doç. Dr. E. Timuçin Oral, Uz. Dr. Kültegin Ögel Yürütücü kurul Doç. Dr. M. Emin Ceylan, Doç. Dr. K.O ğuz Karamustafalıoğlu, Uz. Dr. Peykan Gökalp, Uz. Dr. Sibel Kar şıdağ, Uz. Dr. Ahmet Altunhalka, Dr. Vedat Sözmen, Op. Dr. Ahmet Dikilita ş , Op. Dr. Ümit Kepoğlu, Op. Dr. Ramazan Atabey Takvim İlk duyuru: 6-7-8 Mart 1996 Ikinci duyuru: 6-7-8 Ağustos 1996 Bilimsel program Konfetinslar ve Çal ışma Grupları (3 ayrı salonda anında çeviri sistemi ile) Günlük ya da yarım kayıt / Özet kitab ı Sosyal program Öğle yemeği / Kahve araları / Hoşgeldiniz kokteyli /Konser (Türk gecesi ?) Gala yemeği (Kapanış kokteyli ?) 22