Küreşelleşme X Kutuplaşma WTO X Tercihli Ticaret Anlaşmaları

Küreşelleşme X Kutuplaşma
WTO X Tercihli Ticaret Anlaşmaları
Dr.Dilek Seymen
Dr. Aslı Seda Bilman
2
Tercihli Ticaret Anlaşmaları
Tercihli ticaret anlaşmaları, dünyanın geri kalanı için
değil; sadece birbirlerine uyguladıkları tarifeleri düşüren
ülkeler arasındaki ticaret anlaşmalarıdır. WTO, bu gibi
ayrımcı ticaret politikalarına genel olarak izin vermez:
WTO üyesi her ülke, bir ülkeye en düşük tarifeyi uyguladığı başka
bir ülkeye uyguladığından daha yüksek tarife uygulayamaz: en
çok kayrılan ülke (most favored nation, MFN) kuralı.
En düşük tarife oranının sıfır olması bu kuralın bir istisnasıdır.
3
Tercihli Ticaret Anlaşmaları( devam)
Tarife oranlarının sıfır veya sıfıra çok yakın olduğu iki
tercihli ticaret türü vardır:
1.
Serbest ticaret bölgesi: üyeleri arasında serbest
ticaretin olduğu; ancak her bir ülkenin üye olmayan
ülkelere karşı kendi ticaret politikasını uyguladığı bir
anlaşmadır.
Bunun bir örneği; Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması
(North America Free Trade Agreement, NAFTA)’dır.
4
Tercihli Ticaret Anlaşmaları (devam)
2.
Gümrük birliği: üye ülkelerin kendi aralarında ticaret
engellerini kaldırdığı ve üye olmayan ülkelere karşı
ortak bir dış ticaret politikası izledikleri anlaşmalardır.
Bunun örneği Avrupa Birliği’dir.
GB’nin ekonomik etkileri
GB’nin
Ekonomik
Etkileri
Statik
Etkiler
Dinamik
Etkiler
-Serbestinin faktör
dağılımı üzerindeki
etkisi (üretim
faktörlerinin yeniden
dağılımı)
-Karşılaştırmalı
üstünlüklere göre
uzmanlaşma
-Kaynak dağılımındaki
etkinlik
-Refah artışı
Ticaret Saptırıcı Etki
Ticaret Yaratıcı Etki
Rekabet Artışı
Teknolojik gelişme
Teknoloji ve Teknik Bilgi Transferi
Doğrudan Yabancı Sermaye
Yatırımları
Ölçek Ekonomileri
Ekonomik İstikrar
5
6
Tercihli Ticaret Anlaşmaları (devam)
Tercihli ticaret anlaşmaları, ulusal refah için mutlaka iyi
midir?
Hayır, ulusal refah, tercihli ticaret anlaşmaları nedeniyle
düşebilir.
Nasıl? Ülke, üye ülkelerden daha pahalıya ithalat
yapmak zorunda kalabilir ve tarife gelirlerinden de
mahrum kalır.
7
Tercihli Ticaret Anlaşmaları (devam)
Tercihli ticaret anlaşmaları, ulusal refahı, yeni ticaret
yaratılırsa artırır; fakat mevcut ticaret, dış dünyadan üye
ülkelere kayarsa artmaz.
Ticaret yaratıcı etki
Yüksek maliyetli yerli üretimin yerini, üye ülkelerden düşük
maliyetli ithalat alırsa ortaya çıkar.
Ticaret saptırıcı etki
Düşük maliyetli ithalatın yerini, yüksek maliyetli üye ülkelerden
yapılan ithalat alırsa ortaya çıkar.
BÖLGESEL ENTEGRASYONLARDA SON DURUM
Ekim 2009 ; DTÖ’ye Bildirimi Yapılan Bölgesel Ticaret Anlaşması (BTA) sayısı 457
(2010 )Yaklaşık %10’u gümrük birliği %90’dan fazlası STA Tahmini 400 BTA yürürlükte
8
Top five merchandise exporters represent
36%
of world exports, almost same
share as the largest RTAs
Merchandise exports by regional
trade agreement (RTA) 2012
(value of exports and percentage
share in world trade)
Note: EU – European
Union; MERCOSUR –
Southern Common
Market; NAFTA North American Free
Trade Agreement;
SADC – Southern
African Development
Community.
Percentages
represent shares in
world merchandise
trade excluding
Hong Kong reexports.
10
Dünya Ticaret Örgütü
1947’de , 23 ülke, Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması
(GATT) olarak bilinen geçici bir kurallar bütünü üzerinde
ticaret müzakerelerine başladılar.
1995’te, Dünya Ticaret Örgütü veya WTO, çok taraflı
ticaret müzakerelerini uygulamak için resmi bir
organizasyon olarak kuruldu.
11
Dünya Ticaret Örgütü (devam)
WTO müzakereleri, ticaret kısıtlarını en azından üç yolla kaldırmayı
hedeflemektedir:
1.
Tarife oranlarını düşürmek çok taraflı müzakereler ile.
2.
Tarife oranlarını bağlamak: tarifeyi uygulayan ülke,
tarife oranının gelecekte yükseltilmeyeceğini taahhüt
ederek tarifeyi bağlar.
12
Dünya Ticaret Örgütü (devam)
3. Tarife dışı engelleri ortadan kaldırmak: kotalar ve
ihracat sübvansiyonları yerine tarife kullanılır; çünkü
tarife ile korumanın maliyeti daha açıktır ve müzakere
etmeye daha uygundur.
Tarım ürünleri ihracatı istisnadır.
Đthalatın çok fazla artmasından veya dalgalanmasından kaynaklanan «piyasa
bozuklukları» için istisnalara izin verilir.
13
Dünya Ticaret Örgütü (devam)
Dünya Ticaret Örgütü birkaç anlaşmaya dayanmaktadır:
Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması: mal ticaretini içerir.
Tarifeler ve Hizmetler Genel Anlaşması: hizmet ticaretini içerir (örneğin; sigorta,
danışmanlık, yasal hizmetler, bankacılık).
Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Anlaşması: uluslararası mülkiyet haklarını içerir
(örneğin; patentler ve telif hakları).
14
Dünya Ticaret Örgütü (devam)
Anlaşmazlıklarda arabuluculuk: ticari anlaşmazlıklarla karşı karşıya kalan ülkeler,
sorunlarını WTO uzmanlarından oluşan panellere çözüm bulmak amacıyla
getirebilirler.
Panel, üye ülkelerin anlaşmalara uyup uymadıklarına karar verir.
Panelin kararına itaat etmeyen ülke, WTO tarafından diğer ülkelere ilgili ülkenin
ihracatına karşı ticaret engelleri getirmelerine izin verilmesi ile cezalandırılabilir.
15
Dünya Ticaret Örgütü (devam)
GATT çok taraflı müzakereleri 1994’te Uruguay Görüşmeleri ile onaylandı:
Daha önce Çok Elyaflılar Anlaşması ile belirlenen tekstil ve giyim ticaretindeki tüm
niceliksel kısıtlamaların 2005 yılına kadar tümüyle kaldırılmasına karar verildi.
Çok Elyaflılar Anlaşması sona erdikten sonra Çin’in tekstil ihracatındaki
patlama nedeniyle, Çin’den yapılacak ithalata uygulanan kotalar, aşamalı
olarak yeniden uygulanmıştır.
16
Dünya Ticaret Örgütü (devam)
2001’de Katar’ın Doha kentinde yeni müzakereler başladı. Fakat bu
görüşmelerde henüz bir anlaşmaya varılamadı.
Korumacılığın pek çok formu, tarım, tekstil ve konfeksiyon gibi politik açıdan daha
iyi organize olmuş endüstrilerde uygulanmaktadır.
17
Serbest Ticaretten Potansiyel Kazançların Yüzdesel
Dağılımı (Krugman, Obstfeld ve Melitz, (2012))
Sektörlerin tam serbestleştirilmesi halinde:
Ekonomi
Tarım ve
Yiyecek
Tekstil ve
Konfeksiyon
Diğer
Ticaret
Tüm Mallar
Gelişmiş
46
6
3
55
Gelişmekte Olan
17
8
20
45
Toplam
63
14
23
100
18
Zengin Ülkelerdeki Tarım Sübvansiyonları Fakir
Ülkelere Zarar Verir mi?
Sübvansiyonlar, ürünlerin dünya fiyatlarını düşürür. Daha ucuza yiyecek ithal
etmek avantajlı olduğuna göre, neden fakir ülkeler, zengin ülkelerin tarım
sübvansiyonlarını kaldırmasını talep ederler?
Sübvansiyonlar, zengin ülkelerdeki çiftçilerle rekabet eden fakir ülkelerdeki
çiftçilere zarar vermektedir.
19
WTO Đlkeleri
Ticarette ayırım gözetmeme
Ticarette haksız rekabetin önlenmesi
Tarifelerin bağlayıcılığı ilkesi
Şeffaflık
20
Tarife Dışı Önlemler ve WTO
(Korunma Önlemleri-Escape Clauses)
Genel Nitelikli Đstisnalar: Sosyal, kültürel ve ulusal
güvenlik amaçlı korunma: (Md.XX-Md.XXI)
Haksız Ticari Uygulamalara Yönelik Önlemler
(Md.VI)
Ulusal Sanayinin “Acil Durumlarda” Korunması
(Md.XIX-Safeguard)
Bebek Sanayilerin Korunması (Md.XVIII.a-c)
Ödemeler
Dengesi
(Md.XII –Md.XVIII.b)
Açıklarının
Giderilmesi
Kaynakça
21
Acar, Sadık, (2004), Uluslararası Reel Ticaret: Teori, Politika, Dokuz
Eylül Üniversitesi Yayınları, Đzmir.
Hoekman, Bernard ve Michel Kostecki, (1995), The Political
Economy of the World Trading System, From GATT to WTO, Oxford
University Press.
Krugman, Paul, Maurice Obstfeld ve Marc Melitz, (2012),
International Economics: Theory and Policy , 9/E, Pearson.
Seymen, Dilek, (2002), “Dış Ticarette Yeni Korumacı Eğilimler ve
Türk Dış Ticareti Açısından Değerlendirilmesi”, (Dan. Prof. Dr. Sadık
Acar), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:
4, Sayı: 4, Yıl: Ekim-Aralık 2002.
Dünya Ticaret Örgütü’nün Resmi Đnternet Sitesi: www.wto.org