xıx. yüzyılda alaüddevle ve şahruh bey vakıfları`nın iktisadi durumu
advertisement
XIX. YÜZYILDA ALAÜDDEVLE VE ŞAHRUH BEY VAKIFLARI’NIN İKTİSADİ DURUMU (BOZOK/YOZGAT VAKIFLARI) Muhammed KÖSE1 Özet 15. yüzyılın sonlarında Dulkadiroğulları idari sınırlarında yer alan Bozok/Yozgat ve çevresinde inşa edilen vakıflar arasında, Dulkadirli beylerinden Alaüddevle ve Şahruh Beylerin kurdukları vakıflar önemli bir yer tutmaktadır. Amaç ve kapsamları bakımından Anadolu’daki vakıflarla benzer olan bu vakıflar Yozgat’ın sosyal, kültürel, iktisâdii ve idari yapısına birçok katkıda bulunmuşlardır. Yapılan bu incelemede, Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakıflarının XIX. yüzyıldaki iktisâdii yapısı, Osmanlı Arşivi belgeleri ışığında ele alınmıştır. Bu suretle incelenen dönemde mezkûr vakıfların gelir-gider durumu, gelir-gider kalemleri, vakfın mütevellileri ve yıllara göre vakfın iktisâdii yapısında meydana gelen değişiklikler tespit edilmeye çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Bozok, Vakıf, İktisadi, Alaüddevle, Şahruh. Abstract The Financial Situation of Alaüdevle and Şahruh Governer’s Foundations in the XIX. Century (Bozok/Yozgat Foundations) By the end of XV. century, the foundations built by Alaüdevle and Şahruh Governers are very important among the foundations built around Bozok/Yozgat. With regard to aimand content, these foundations which are similiar to the foundations of Anatolia contribute to social, culturel, financial and administrative structure of Yozgat. İn thisinvestigation, the financial structure of Alauddevle and Şahruh Governers foundations’ in the XIX. Century were handled in the light of Ottoman archeves’ documents. İn this period, the situation of a forementioned foundations’ income and expense, the head of the financial department’s income and expense, the trustees of foundations and changes occured in the structure of foundations were tried to make firm. Keywords:Bozok, Foundation, Financial, Alaüddevle, Şahruh. 1. Giriş İslam ülkelerinin toplum ve kültür hayatında hayır müessesesi olarak önemli rol oynayan vakıf kelimesi; “durmak, durdurmak, alıkoymak’’ anlamına geliyorken; terim olarak da “bir malın sahibi tarafından dinî, içtimai ve hayri bir gayeye ebediyen tahsisi” şeklinde tanımlanabilir. Hukuki bir işlemle kurulan vakıf, İslam medeniyetinin önemli unsurlarından birini teşkil eden bir hayır müessesesidir.2 Bir hayır kurumu olan vakıf, VIII. yüzyılın ortalarından XIX. yüzyılın sonlarına kadar bütün İslam ülkelerinin sosyal, ekonomik ve kültürel hayatında son derece etkili olmuştur. İslam dünyasının her yanında bulunan mescid ve camiler, mektep ve medreseler, imaretler, tekke, hankâh ve zaviyeler, kütüphaneler, misafirhaneler, hastahaneler, çeşmeler ve sebiller, hamamlar, makrebeler, yollar ve köprüler, kervansaraylar ve daha birçok eser verdikleri hizmetlerle hayrat kavramının sonucudur.3 Bu yönleriyle vakıf, bir şehrin iktisâdi, sosyo-kültürel ve idari-siyasi yapısı gibi birçok hususta hizmetler sunmuştur.4 Yrd.Doç.Dr., ErzincanÜniversitesi, F.E.F., Tarih Bölümü, [email protected]. Hacı Mehmet GÜNAY, ‘’Vakıf’’, DİA, Cilt:42, s.475. (475-479) 3 Bahaeddin YEDİYILDIZ, ‘’Vakıf’’, DİA, Cilt:42, s.479. (479-486) 4 Mehmet BAYARTAN, ‘’Osmanlı Şehirlerinde Vakıflar ve Vakıf Sisteminin Şehre Kattığı Değerler’’, Osmanlı Bilimi Araştırmaları2008, Cilt:X-I, s.162. (157-175) 1 2 316 2. Alaüddevle Bey Alaüddevle Bozkurt Bey, 1479-1515 yılları arasında Dulkadiroğlu Bey’i olarak hüküm sürmüştür.5 Osmanlı Sultanı II. Mehmed, Dulkadir beylerinden Alaüddevle Bozkurt Bey’e Kırşehir Sancağı’nı tımar olarak vermiştir. Alaüddevle Bey de Kırşehir’in Budaközü nahiyesine bağlı ‘Bey Kışlası’ mezrasına yerleşmiştir.6 Alaüddevle Bey idarecisi olduğu Kırşehir bölgesinde birçok vakıf tesis etmiştir.7 Ayrıca Alaüddevle ve Şahruh Bey zamanında yoğun imar faaliyetlerinin yapıldığı Bozok’ta uzun bir süre Dulkadirli yasaları uygulanmış ve onların zamanında had, ceza ve taʻzir suçlarına ilişkin cezai hükümlerin bulunduğu bir kanunnamede8 yayınlanmıştır.9 5 Haziran 1515 tarihinde Göksun ve Andırın bölgesi civarında Sinan Paşa komutasındaki Osmanlı birlikleri ile Dulkadirli birlikleri arasında çıkan savaşı Osmanlı kuvvetleri kazanmış ve Sultan I. Selim Alaüddevle’yi beyliğin başından azledip beyliği Osmanlı Devleti’ne bağlayarak başına da Ali Bey’i getirmiştir. Böylelikle Beylik üzerindeki Memluklu nüfuzuna son verilmiş bölgelerdeki camilerde hutbe Osmanlı sultanı adına okunmaya başlanmıştır.10 Ölümüne ‘Merg-i Hâin’ deyimi düşürülen Alaüddevle Bey’in başı 13 Haziran 1515’te Göksun’da torunu Yavuz Sultan Selim’e sunulmuştur.11 Alaüddevle Bey döneminde birçok cami, zaviye, köprü türbe ve sair hizmetlerin icra edildiği Bozok, Osmanlı Devleti’ne fiilen 1522 yılında katılmıştır.12 3. Şahruh Bey Alaüddevle Bey’in oğlu Bozok valisi Şahruh Bey (1522-1607) bugünkü Çandır ilçesine bağlı Kozan köyünde ikâmet etmekteydi. Yozgat’ın köy olduğu bu tarihlerde Kırşehir’de Bozok dâhilinde bulunduğundan Şahruh Bey aynı zamanda Kırşehir bölgesinin de Sancak Beyi idi.13 4. Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakıfları İncelenen dönemde tespit edilen belgelerde Bozok Sancağı, Bozok Sancağı’na tabiʻ Süleymanlı kazasına bağlı Sırçalı karyesi ile Bozok Sancağı’na tabiʻ Akdağ kazasına bağlı Çandır, Ağcakışla ve Doburca karyelerinde; karşımıza Alaüddevle ve ŞahruhBey Vakfı, Şahruh Bey ve Alaüddevle Vakfı, Şahruh Bey Vakfı, Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı, Alaüddevle Vakfı, Alaüddevle Zaviyesi Vakfı, Alaüddevle’den Kamer Zaviyesi Vakfı ve Şahruh Bey Zaviyesi Vakfı gibi farklı isimlerle çıkmaktadır. Alaüddevle ve Şahruh Bey vakıflarının, ilk kurulduklarında birbirinden bağımsız ayrı yerlerde, cami, mescid ve zaviye olarak Ara ALTUN, ‘‘Alaüddevle Camii’’, DİA, Cilt:II, (344-345), s.344. Kırşehir başta olmak üzere Alaüddevle Bey’e dirlik olarak verilen yerler arasında; Kızılcaköy, Mucur, Salanda, Ortaköy, Koçaç, Hüseyin Abant nahiyesine tabi Perçem, Yatankavağı, Sofular, Kavurgalu, Saru Hoca köyleri, Budaközü nahiyesine tabi Öyük, Üç Karaağaç köyleri ve Bey Kışlası, YassıviranTopan, Kavukağaç, Ebeguli, Lodran Çarık, Üçorgun, Tahir Kara Talı, Kovaağaç, Kirmide, Gölhisar, Seracak, Horka, Hatip mezraları ile Cisr-i Sahip, Kızılöz, Akşenir, Malya, Semiryan, Alpi,Öşürlü Yüzü, Evrenderesi, Kolpak, Araklu, Gömlen, Yaylacık, Bekinli, Daruözü, Gümüşcek, Agoyuk nahiyelerinde muhtelif araziler, kışlak ve yaylaklar ile Varsat aşiretleri olmak üzere 25 bin akçeliktamar yer almaktaydı. Ahmet DULKADİROĞLU, ‘‘Dulkadir Beyliği’nin Kırşehir ve Yöresindeki Faaliyetleri (1404-1614)’’, Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.78. 7 Alaüddevle Bey’in Kırşehir’de o zamanki adları ile tesis ettiği eserler arasında; Ahi Evran Camii ve Türbesi, Hacı Bektaş Balım Sultan Türbesi, Karayusuf İni Köyü Camii, İğdecik Köyü Camii, Hacılar Köyü Camii, Halifelü (AğceMeşhed) Köyü Camii Kaman Aydınlar (Sofular) Camii yer almaktadır. DULKADİROĞLU Ahmet, ‘‘Dulkadir Beyliği’nin Kırşehir ve Yöresindeki Faaliyetleri (1404-1614)’’,Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.78. 8 Söz konusu kanunname 57 maddeden oluşmaktadır. Geniş bilgi için bakınız: Refet Yinaç,,Dulkadir Beyliği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989, s.113-119. 9 Lütfi Arslan, H.963/M.1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Göre Bozok Sancağı’nın Ekonomik ve Sosyal Yapısı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2005, s.18. 10 Hasan Bahri Karadeniz, ‘Dulkadir Beyliği Tarihine Kısa Bir Bakış’, Maraş Tarihinde Bir Kesit,Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.30. 11 Refet Yinanç, Dulkadir Beyliği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989, s.98. 12 Yunus Koç, ‘’Dulkadirli’den Osmanlı’ya Bozok’’, Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.47. 13 Dulkadiroğlu, s.78. 5 6 317 inşa edildiği tespit edilmiştir.14 Alaüddevle ve Şahruh Beylerin inşa ettikleri bu hayır kurumları sadece Yozgat’la sınırlı kalmamıştır. Bu Dulkadirli Beyleri Kudüs, Sivas, Niğde, Kayseri, Hatay, Antep ve Maraş bölgelerinde de önemli vakıf eserleri vücuda getirmişlerdir.15 4.1.Çandır Şahruh Bey Zaviyesi Vakfı:1492 yılında Akdağ nahiyesine tabi Çandır köyünde Şahruh Bey tarafından inşa ettirilen zaviyeye16, Çandır, Aynaluca, Küçükpınarı, Anbarlu ve Karıdere el-meşhur Ebeciközü köyleri gelirlerinin yarısı mescide ve zaviyeye tahsis edilmiştir.17 Günümüzde Yozgat’ın Çayır Alan ilçesine bağlı bir nahiye merkezi olan Çandır’daki zaviyeyi, 1492 yılında Şahruh Bey eşi Şahsultan için yaptırmıştır. Şahruh Bey, Çandır ve Köhne köylerinin yarısı ile Aşan Çay, Yanü, Arslan, Kuyucak, Tozlu Han ve Güzü Büyüklü mezraaları gelirlerinin yarısını zaviyeye tahsis etmiştir.18Ayrıca vakfın şartları gereği mevkuf köyler, mezralar, değirmenler ve bahçenin gelirlerinin 2/3’ü vaziyenin ihtiyaçlarına, kalan 1/3’ü ise tevliyet ve meşihat vazifesi şartıyla vakıfın evlâdına tevdiʻ edilmiştir.19 Tespit edilemeyen bir tarihte vakfın zaviyedarı olan evlâd-ı vakıftan es-Seyyid eş-Şeyh İbrahim Veled vefat ettiğinden yerine yine evlâd-ı vakıftan amcaları es-Seyyid eş-Şeyh Musa ile es-Seyyid eş-Şeyh Feyzullah halife, müştereken vakfın zaviyedarlığına tayin edilmişlerdir.20 XIX. yüzyıla gelindiğinde zaviyenin halen aktif olduğu ve Alaüddevle Zaviyesi Vakfı ismini aldığı tespit edilmiştir. Nitekim 39000 nolu Evkaf defterinin 38. sayfasında, Bozok Sancağına tabiʻ Akdağ kazası sınırları dâhilindeki Çandır karyesinde bulunan Alaüddevle Zaviyesi Vakfı adı zikredilmiştir. Vakıf mütevellisinin Mehmed Emin isimli bir şahsın olduğu 1868 Mart-1869 Mart dönemindeki vakfın geliri, 393 kuruş olarak belirlenmiştir. Yine mezkûr defterin 37. sayfasında da Alaüddevle Zaviyesi Vakfı isminin anıldığı kayıtta, Akdağ kazasına tabiʻ Çandır karyesinde kâin vakfın gelirinin 225 kuruş ve vakfın mütevellisinin Asil Bey olduğu bilgileri geçmektedir.21 4.2. Şahruh Bey Mescidi Vakfı: 16. Yüzyılda Akdağ nahiyesine bağlı bir köy olan Çandır, günümüzde Yozgat’ın Çayır Alan ilçesine bağlı bir nahiye merkezidir. 1500’lü yılların başlarında Şahruh Bey tarafından inşa edilen mescide22, Çandır, Aynaluca, Küçükpınarı, Anbarlu ve Karıdere el-meşhur Ebeciközü köyleri gelirlerinin yarısı mescide ve zaviyeye tahsis edilmiştir.23 Mescid 1744-1745 yılında Şahruh Bey oğlu Arslan Mehmed Paşa oğlu Ahmed Bey tarafından tamir edilmiştir.24 Mescid-i şerif, boyuna dikdörtgen planlı üç sahınlı olup orta sahın geniş ve yüksek tutulmuştu. İki minareli mescidin daha eskisi olan batıdaki minaresi halen ayakta durmaktadır.25 4.3. Kozan Köyünde Şahruh Bey Mescidi Vakfı: Kozan XVI. yüzyılda Akdağ nahiyesine bağlı Bozok’ta bulunan Alaüddevle ve Şahruh Bey vakıflarına ait iki adet vakfiye bulunmaktadır. Geniş bilgi için bakınız: Evâil-i Recep 897/ Bozok, Alaüddevle Bey Vakfiyesi, VGMA, Def.No: 594/207/151 ve Evâil-i Recep 897/ Bozok, Şahruh Bey b. Alaüddevle Süleyman b. Zülkadir Vakfiyesi, VGMA, Def.No: 594/206/150. 15 Yaşar Baş, ‘‘Maraş Çevresinde Dulkadirli ve Osmanlı Vakıfları’’ I. Kahramanmaraş Sempozyumu 6-8 Mayıs 2004, Mayıs 2005 İstanbul, Cilt:II, s.565. 16 Ali Reafet Özkan, ‘‘Dulkadirlilerin Bozok-Çandır’daki İzleri ve Eserleri’’, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, 29 Nisan-1 Mayıs 2011 Kahramanmaraş (Birinci Salon), I. Basım Haziran 2012 Kahramanmaraş Belediyesi, s.134. 17 Lütfi Arslan, H.963/M.1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Göre Bozok Sancağı’nın Ekonomik ve Sosyal Yapısı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2005, s.97. 18 Yinanç, s.138. 19 Burhanettin Kapusuzoğlu, ‘’Bozok İlmiye Tarihinde Medreseler, Zaviyeler ve Tekkeler’’, Osmanlı Devleti ve Bozok Sancağı, Türk Ocakları Yozgat Şubesi Yayınları Mart 2000, s.417-418 20 Ali Rafet Özkan, ‘’Dulkadirlilerin Bozok-Çandır’daki İzleri ve Eserleri’’, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, 29 Nisan-1 Mayıs 2011 Kahramanmaraş (Birinci Salon), I. Basım Haziran 2012 Kahramanmaraş Belediyesi, s.135. 21 39000 numaralı Evkaf Defteri Bozok Sancağı dahilindeki vakıfların 2 yıllık muhasebe kayıtlarını ihtiva eder. Mezkûr defterde, Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı ile ilgili kısımlar değerlendirilmiştir. Daha fazla bilgi için defterdeki ilgili sayfalara bakınız. BOA. Ev.d.39000, vrk.37, 38. 22 Refet Yinanç, Dulkadir Beyliği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989, s.125. 23 Arslan, s.97. 24 Yinanç, s.126. 25 Özkan, s.135. 14 318 Şahruh Bey Kışlası adıyla bilinen bir köy olup, Şahruh Bey tarafından 1492 yılında mezkûr köyde bir mescid inşa edilmiştir. Şahruh Bey yaptırdığı mescide aynı köyden iki değirmen, Çandır köyünün yarısını ve Aynelüce köyü ve mezraalarından gelir tahsis etmiştir.26 4.4. Sırçalı Zaviyesi Vakfı: Sırçalı, Beylikler döneminden bu tarafa meskûn mahallerden olup, Yazır Dağları’nda Sırçalı Dağı diye bilinen büyükçe bir tepenin hemen yakınında kurulmuş bir köydür.27 Lütfi Arslan, Şahruh Bey tarafından inşa edilen ve Sırçalı zaviyesi olarak bilinen zaviyenin, aslında Ali Muhyiddin Zaviyesi olduğunu ileri sürmektedir.28 Şahruh Bey tarafından 7 Mayıs 1494 tarihinde, Boğazlıyan’a bağlı Tuğcu, Toprak Pınar, Kazacık ve Devekuyusu, Kanak-ı Bala nahiyesine bağlı Taşpınar, Bozok’a bağlı İçpınar, Fakih Pınarı, Uğurlu, Seklib, Kayapınarı ve Kayseri’ye bağlı Pınarbaşı köyleri gelirlerinin yarısı ile Boğazlıyan’a bağlı Yarukarslan, Salur, Yaraşlu ve Bozok’a bağlı Höyük, Karabağlı ve Alapınarı mezraları gelirlerinin yarısı vakfa tahsis edilmişti. Vakfın gelirlerinin 2/3’ü vakfın evlâdına, kalan 1/3’ü de tevliyet vazifesine meşrut olup zaviyenin masrafları ise vakfın mütevellileri tarafından karşılanacaktı.29 XIX. yüzyılda aktif olduğu anlaşılan vakıfla ilgili birçok belge tespit edilmiş ve değerlendirilerek aşağıda verilmiştir. 4.5. Alaüddevle Camii ve Zaviyesi Vakfı: Alaüddevle Bey tarafından inşa ettirilen cami-i şerif ve zaviyeye Kanak-ı Bala Nahiyesi’nde Bircepınar, Akdağ Nahiyesi’nde Küçükpınar, Mescidlieynel ve Boğazbendi köylerinin gelirleri tahsis edilmiştir.30 5. Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakıflarının XIX. Yüzyıldaki İktisâdi Durumu İncelenen dönemde vakfa ait muhasebe defterlerinden (Ev.d.11231, 11518, 12148, 12350, 12676, 12948, 17365, 38935, 38905 ve 39000 numaralı defterler) vakfın gelir ve gider kalemlerini oluşturan kayıtlar ele alınmıştır. Söz konusu defterleri iki kısımda incelemek mümkündür. Birinci kısımda 1840 yılından 1847 yılına kadar ki vakfın gelir ve giderleri evkaf muhasebe defterlerinden (Ev.d.11231, 11518, 12148, 12350, 12676 ve 12948 numaralı defterler) senelik olarak belirlenmiş ve incelenmiştir. İkinci kısımda ise vakfın 1865 yılından 1871 yılına kadarki senelik gelir ve gider kalemleri evkaf muhasebe defterleri ışığında (Ev.d.17365, 38935, 38905 ve 39000) tespit edilmiş ve değerlendirilmiştir. 5.1. XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakıflarının İktisâdi Durumu Mehmed Emin ve Nuʻman Beylerin mütevellisi oldukları vakfı şerifin 1840 Mart ayından 1841 Mart ayına kadar ki bir senelik toplam varidatı 52.234 kuruştur. Vakfın gelirleri, Kemallü karyesi (12363 kuruş), Gökçubuk kazasına tabi Gemerek karyesi (14636.5 kuruş), Emlak kazasına tabi Karaözü karyesi (3807.5 kuruş), Akdağ kazasına tabi Çandır karyesi (9293 kuruş), Sarı Kaya-yı Sağir (462.5 kuruş), Sarı Fatma karyesi (675 kuruş), Çadır Ardıç karyesi (792 kuruş), Mehmed Beglû ve Kaymaz ve diğer mezralar (1300.5 kuruş) ve Süleymanlı kazasına tabi Sırçalu karyesinden(8904 kuruş) elde edilmiştir. Vakıf gelirlerinin çoğu vakfın giderleri için harcanmıştır. Toplam gelirin, 9400 kuruşu Gemerek karyesindeki cami-i şerifin ihtiyaçlarına, 1500 kuruşu Çandır cami-i şerifin imamı, hatibi ve diğer görevlilere, 240 kuruşu kurbanlıklara, 330 kuruşu üç defada itam olunan helva masarifatına, 250 kuruşu aşure masarifatına, 275 kuruşu mevlüd-ü şerif masarifatına, 350 kuruşu Gemerek karyesi cami-i şerifi revgan ve hasır masarifatına, 310 kuruşu cami-i şerif ve mekteb-i latif tamiratı masarifatına, 450 kuruşu Karaözü karyesinde Yinanç, s.126. Kapusuzoğlu, s.418. 28 Arslan, s.117. 29 Kapusuzoğlu, s.418. 30 Arslan, s.97. 26 27 319 kâin köprü tamiratına, 250 kuruşu Çandır karyesi cami-i şerifine alınan revgan ve hasır masarifatına, 350 kuruşu cami-i mezkûre tamirat masarifatına ve 100 kuruşu da Gemerek karyesi cami-i şerif perde ücretine tahsis edilmiştir. Ayrıca masarifat-ı mezkûreye 13805 kuruş, evkaf-ı hümayun hazinesine 7685 kuruş, harc-ı muhasebeye 1921 kuruş, kâtibe maaş olarak 20 kuruş, mütevelli, kaimakam ve zaviyedarlara da toplam 28803 kuruş ödenmiştir.31 Haşim Bey tarafından 17 Haziran 1847 tarihinde tutulan deftere göre vakfın bir yıl sonraki gelirinin düştüğü tespit edilmiştir. 1841 Mart’ından 1842 Mart’ına kadar geçen bir senelik süre zarfında vakfın iradı olarak toplam 33976.5 kuruş tahsil edilmiştir. Mütevellisinin Mehmed Emin Bey’in olduğu vakf-ı şerifin gelirleri; Süleymanlı kazasına tabiʻ Sırçalı karyesinden (4193.5 kuruş), Gedikçubuk kazasına tabiʻ Gemerek karyesinden (9977.5 kuruş), Akdağ kazasına tabiʻ Dere Bey vakfından (592 kuruş), Emlak kazasına tabiʻ Karaözü ve Afşar karyelerinden (2549.5 kuruş), Akdağ kazasına tabi Çandır maʻ Kemallü karyesinden (16219 kuruş), Budaközü kazasına tabiʻ Sarık-ı Sağir Nevbeti ve Çatal Emrud karyelerinden(385 kuruş), Budaközü nahiyesindeki Hamza Bey Vakfı’ndan (536.5 kuruş) ve Selmanlı kazasındaki Sultan İbrahim Vakfı’ndan (523.5 kuruş) elde edilmiştir. Hasılatın tamamına yakınının vakfın masarifatlarına tahsis edildiği 1841 Mart-1842 Mart dönemindeki vakfın gider kalemleri şunlar idi: Gemerek hasılatından bervech-i maktuʻ Hamamcı oğluna 880 kuruş, ehli murtezikaya 4000 kuruş, Çandır karyesi cami-i şerif hademelerine 600 kuruş, tekke ve zaviyedeki kurban ücretine 240 kuruş, itam olunan neferata helva masarifatına 227.5 kuruş, aşure masarifatına 95 kuruş, mevlüd-ü şerif masarifatına 187.5 kuruş, cami-i şerif ve mektebi latif tamiratına 985 kuruş, şemʻ-i revgan ve hasır ve perde tamiratı masarifatına 250 kuruş, cisr-i kebir (büyük köprü) tamiratına 457.5 kuruş, Çandır cami-i şerif şemʻ-i revgan ve hasır ve tamiratına 167.5 kuruş, hazine çalışanlarına 5177 kuruş, hazine-i hümayun muhasebecilerine 647 kuruş, kâtibe 20 kuruş, mahsulat ve harç muhasebesine ve kâtib maaşına 5177 kuruş ve harcı-ı hazine-i hümayuna da 647 kuruş ödenmiştir. 32 Mehmed Emin ve Numan Beylerin mütevelliliğini yaptıkları vakfın 1843 Mart ile 1844 Mart ayını kapsayan bir senelik geliri önceki yıla göre artarak 40521 kuruş 7 paraya yükselmiştir. Vakfın gelirlerinin yaklaşık yarısı Gemerek karyesinden (19379 kuruş 5 para) elde edilmiştir. Gemerek karyesini sırasıyla; Kemallü ve Çandır karyeleri (15719.5 kuruş), Sırçalı karyesi vakfı (2144.5 kuruş), Karaözü karyesi (1265 kuruş), Kamer Zaviyesi hasılatı (879.5 kuruş), Dere Bey Vakfı hasılatı (375 kuruş 32 para), Sultan İbrahim Vakfı hasılatı (369.5 kuruş 25 para), Hamza Bey Vakfı hasılatı (333 kuruş) ve Sarı Kaya-yı Sağir ve Çatal Emrud hasılatı (52.5 kuruş 25 para) takip etmekteydi. Toplam varidatın vakfın ihtiyaçları için harcandığı 1843 Mart-1844 Mart döneminde vakfın başlıca harcama kalemleri için; Vakfın mütevellilerine 7745 kuruş, Gemerek cami-i şerif kürsü şeyhine 6400 kuruş, Cüzhan Efendilere 7142 kuruş, Çandır cami-i imamı ve hatibi ve müezzinine 2975 kuruş, Çandır zaviyedarMuhassıl İzzet Efendi marifetiyle ruʻyet olunan muhasebe sureti defterinin girişi: Nezareti evkaf-ı hümayuna mülhak Şahruh Bey ve Alaüddevle evkafından olup Bozok sancağına tabiʻ Emlakve Akdağ ve Budaközü ve Boğazlıyan kazalarında ve gayridevakiʻ kuraların hasılatından bermuceb şart-ı vakıfı Şahruh Bey cisr-i kebir tamiratı ve Çandır karyesinde cami-i şerif ve zaviye ve ehli murtezikalarına ve vazife-i muayeneile tevliyetine ve kaimakamlığına mutasarrıf Mehmed Emin ne nısftevliyyetine mutasarrıf Numan Bey nam kimesneler ile vakf-ı şerif-i mezkûrun [12]56 senesi Mart ibtidasından Şubat gayetine değin cümle hasılatının maʻirefet-i şerʻ ve meclis maʻrifetiyleruʻyet-i muhasebe olunup tanzimat-ı hayriyeyyetatbiken takdim kılınan mumzi defteridir ki bervech-i ati zikr olunur. BOA.Ev.d.11231,vrk.1-2. [3 Receb 1263]. 31 Şubat 1256 tarihli mezbur Muhassıl Haşim Bey marifetiyle meblağ-ı mezbur teslim-i sanduk olup 56 sal defteriyle muhassıl İzzet Efendi maliye hazine-i celilesine göndermiş olduğu mukayyed. Nezareti Evkaf-ı Hümayuna mülhak evkafından Şahruh Bey evkafından Bozok sancağında vakiʻGedikçubuk ve Akdağ ve Süleymanlı ve Selmanlı ve Budaközü ve Emlak ve kazalarında kâin kura ve mezraalarının işbu… BOA.Ev.d.11518.vrk.1-2. [3 Receb 1263/17 Haziran 1847]. 32 320 larına 5774.5 kuruş, Sırçalı Vakfı zaviyedarlarına1726 kuruş 2 para, Şeyh İbrahim zaviyedarlarına 839.5 kuruş, maaşı muharrere 2057 kuruş, harcı muhasebeye 514 kuruş ve memur maaşına da 257 kuruş ödenmişti.33 Toplam gelirin 27432 kuruş 2 paraya düştüğü ve mütevelliliğe Mehmed Emin Bey ve Nuʻman Bey’lerin devam ettikleri 1844 Mart-1845 Mart arasındaki vakfın bir senelik gelirinin büyük bölümü Çandır ve Kemallü karyelerinden tahsil edilmiştir. 14080 kuruş gelirin elde edildiği mezkûr karyeleri, 11396 kuruş ile Gemerek karyesi ve 1682 kuruş ile Karaözü karyesi takip etmiştir. Toplam hasılatın tamamının vakfın ihtiyaçları için harcandığı mezkûr senede; Gemerek cami-i şerfi kürsü şeyhine 1400 kuruş, cami-i şerfi imam ve hatibine 971 kuruş, cami-i şerif müezzinine 965 kuruş, Çandır cami-i şerif imam, hatib ve müezzinine 1269 kuruş, aşure masarifatına 272 kuruş, mevlüd-ü şerif masarifatına 282.5 kuruş, kurban masarifatına 244 kuruş, mekteb ve cami tamiratına ve hasır ve şemʻi revgan masarifatına 620 kuruş, Sultan İbrahim zaviyedarlarına 548 kuruş, Çandırzade zaviyelerine 4458 kuruş, maaşı muharrere 2200 kuruş ve harcı muhasebeye 542.5 kuruş tahsis edilmiştir.34 Vakfın bir yıl sonraki senelik geliri önceki yıla göre artarak 41171 kuruş olmuştur. Mehmed Emin Bey ve Numan Beylerin mütevelliliğini devam ettirdiği mezkûr vakfın 1845 Mart-1846 Mart dönemindeki 41171 kuruşluk başlıca gelirleri; Gemerek karyesi (20508 kuruş), Çandır karyesi (17259.5 kuruş), ve Karaözü karyeleri (1345 kuruş) ile Dere Bey vakfı (477 kuruş 12 para), Kamer zaviyesi vakfı (925.5 kuruş), Sırçalı vakfı (2266 kuruş 7 para), Hamza Bey Vakfı (351 kuruş), Sultan İbrahim zaviyesi vakfı (401 kuruş 22 para) ve Sarı Kaya-yı Sağir ve tavabiyi ve Çatal Emrud karyelerinden (56 Kuruş) toplanan hasılattan oluşuyordu. Mevcut kayıtlarından vakfın senelik gelirinin tamamının vakfın giderleri için tahsis edildiği anlaşılmaktadır. Buna göre, 1845 Mart-1846 Mart dönemindeki vakfın başlıca masraf kalemleri aşağıdaki gibidir: Gemerek Cami-i şerif kürsü şeyhine 3400 kuruş, Cami-i mezbur imamına 1062 kuruş, cami-i mezbur müezzinine 1319 kuruş, feraşına 1174 kuruş, cami-i şerif cüzhanına 7588 kuruş, bermuceb-i şartı vakfı helva masarifatına 332.5 kuruş, aşure ve mevlüd-ü şerif masarifatına 521 kuruş, mekteb ve cami-i şerif tamirat ve hasır ve şemʻi revgan masarifatına 513 kuruş, Şahruh Bey cisrinin (köprü) tamirat masrafına 399 kuruş, Çandır cami-i şerif imam, hatib ve müezzinine 3159 kuruş, cami-i şerif tamirine ve hasır ve revgan masrafına 245.5 kuruş, Şey İbrahim zaviyedarlarına 889 kuruş 7 para, Çandır zaviyedarlarına 331 kuruş 10 para, Kamer Vakfı zaviyedarlarına 1314 kuruş 15 para, Sırçalı Vakfı zaviyedarlarına 1822 kuruş 2 para, Dere Bey zaviyedarlarına 6084 kuruş, Sultan İbrahim Vakfı zaviyedarlarına 334 kuruş 2 para, harcı muhasebeye 533.5 kuruş, maaşı muharrer için 2132.5 kuruş ve memur maaşına 266 kuruş ödenmiştir.35 Vakfın gelirlerinin 29262 kuruş 37 paraya düştüğü 1846 Mart-1847 Mart dönemindeki gelirlerin tamamı giderler için tahsil edilmiştir. Gelirler Gemerek karyesi, Çandır ve Kemallü karyesi, Karaözü karyesi, Dere Bey Vakfı, Kamer karyesi Vakfı, Sırçalı Vakfı, Sultan İbrahim Zaviyesi Vakfı ve Hamza Bey Vakfı hasılatlarından elde edilmiştir. Toplanılan hasılat vakf-ı şerifin ihtiyaçları için harcanmıştır.36 Nezaret-i Evkaf-ı Hümayuna mülhak evkafına Bozok sancağında vakiʻAlaaddin ve Şahruh Bey evkaflarının kura ve mezariʻinden [12]59 senesine mahsuben hasılatı vakaları evkaf-ı mezbur mütevellisi Mehmed Emin Bey ve Numan Bey vesairehl-i murtezikalarıhazirun oldukları halde…BOA.Ev.d.12148.vrk.1-2. [3 Receb 1263/17 Haziran 1847]. 34 Oldur ki diye başlayan ilgili sayfanın giriş kısmı; Nezaret-i Evkaf-ı Hümayundan mülukaneye mülhak evkaftan Bozok sancağında vakiʻAlaüddevle ve Şahruh Bey evkaflarının kura ve mezariʻlerinden [12]60 senesine mahsuben hasılat-ıvakaları ba berat-ı alişan evkaf-ı mezburun mütevellileri Mehmed Emin Bey ve Nuʻman Bey ve sair …şeklinde devam etmektedir. BOA.Ev.d.12350,vrk.1-2. [3 Receb 1263/17 Haziran 1847]. 35 Vakfı şerifin bir senelik hasılat ve masarifatının ele alındığı kısmın girişi: Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun mülukaneye mülhakevkaftan Bozok sancağında vakiʻAlaüddevleŞahruh Bey evkaflarının kura ve mezariʻlerinden [12]61 senesine mahsuben hasılat vakıaları evkaf-ı mezburunba-berat-ı alişan ile mütevvelileriMehmed Emin Bey ve Numan Bey ve sair ehl-i murtezikalarıhazirun oldukları halde marifeti şer’i şerif ve memuriyetim hasebiyle marifet-i çakiranem ile muhasebeleri ruʻyet olunan defteridenbervech-i ati zikr ve beyan olunur. BOA.Ev.d.12676, vrk.1-2. [3 Receb 1263/17 Haziran 1847]. 36 Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun mülukaneye mülhak evkaftan Bozok sancağında vakiʻAlaüddevle ve Şahruh Bey evkaflarından kura ve mezariʻlerinden [12]62 senesine mahsuben hasılat-ı vakaları ba-berat-ı alişan evkaf-ı mezburunmütevvelileriMehmed Emin Bey ve 33 321 5.1.2. XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakıflarının İktisâdi Durumu 1861 Mart-1862 Mart tarihine gelindiğinde vakfın toplam senelik geliri 87077 kuruşa yükselmiştir. Bu gelirin 20000 kuruşu Gemerek, Kurugöl ve Kürecik kazası aşarından, 7000 kuruşu Karaözü ve Tekmen ve Piçak aşarından, 33400 kuruşu Çandır, Topurcalı ve Kemanlu karyeleri ile Akdağ ve Budaközü kazaları aşarından, 16191 kuruşu İskilib, Tekin Samak, Yaraşdere, Kırşehri, der kaza-i Selmanlı Sağir aşarından, 2950 kuruşu Akdağ kazasına tabi Ağcakışla karyesi aşarından, 1618 kuruşu Selmanlı kazasına tabi Çadır Ardıç karyesi aşarından, 1068 kuruşu Selmanlı kazası Sarı Fatma karyesi aşarından, 2000 kuruşu Kırşehri kuraları aşarından, 1200 kuruşu Kayseri kazasına tabi Yarsaman karyesi aşarından, 1500 kuruşu Maraş dahilinde bulunan bütün vakıf gelirlerinden ve 150 kuruşu Sarı Kaya-yı Sağir aşarından tahsil edilmiştir. Toplam gelirin tamamının vakfın ihtiyaçları için harcandığı aynı yıl zarfında; Sırçalı zaviyesi mutasarrıfları Mehmed Arslan ve Halil ve Mehmed Sadık ve Mehmed Esad Beylere 16791 kuruş, Çandır zaviyesi mutasarrıfları Hasan ve İbrahim ve Hasan ve Hidayet ve Bekir ve Halil Beylere 11150 kuruş, Şeyh İbrahim zaviyesi mutasarrıfları Hacı Ahmed ve İbrahim Beylere 2250 kuruş, Kamer zaviyesi mutasarrıfları Mehmed ve Musa Beylere 595 kuruş, İbrahim Sultan zaviyesi mutasarrıfı Halil Beye 1618 kuruş, Gemerek cami-i şerif hatibi ve imamı efendilere 1770 kuruş tahsis edilmiştir.37 1865 Mart-1866 Mart döneminde Sırçalı ve Çandır karyelerinde kâin vakfın birden fazla cihete ayrıldığı, her bir cihetin evlâd-ı vakıftan mütevellilere verildiği ve üç yıl öncesine göre mezkûr vakfın gelirlerinin düştüğü anlaşılmaktadır. Bu yıla ait senelik gelir toplam 71399 kuruş 36 para olup, elde edilen gelirin tamamı vakfın ihtiyaçları için harcanmıştır.38 Mütevelliliğinin Mehmed Arslan Bey isimli bir şahsın icra ettiği anlaşılan vakfın, 1865 Mart-1866 Mart döneminde Süleymanlı kazası Sırçalı karyesindeki geliri 3040 kuruş 30 para olarak kayda geçilmiştir. Vakfın gelirinden 2280 kuruş 20 para mütevellilik ve zaviyedarlık (1/4) görevi karşılığında Mehmed Arslan Bey’e, geri kalan 760 kuruş ise muhasebe harcı ve maaşı muharrer için tahsis edilmiştir.39 Süleymanlı Kazasına tabiʻ Sırçalı karyesinde Halil Bey adlı şahsa da vakfın bir ciheti tevdiʻ edilmiştir. Halil Bey’in mütevellisi olduğu cihetin senelik geliri 3040 kuruş 30 paradır. 1865 Mart-1866 Mart dönemindeki 3040 kuruş 30 paralık gelir; Çakmak, Çepni ve Yaraş karyelerinden gelen aşardan elde edilmiştir. Halil Bey’e Mütevelli ve ¼ oranında zaviyadarlık hissesi karşılığında 2280 kuruş 30 para ödenmiştir.40 Sırçalı karyesinde bulunan ve mütevelliliğini Mehmed Esâd Efendi’nin icra ettiği cihetin toplam geliri 3040 kuruş 30 para olup; bu gelirler Çakmak, Nısfşer?, Çepni ve Yaraş, karyeleri ile Yarukarslan ve Devekapısı mezralarından elde edilmişti. Gelirden Mütevelli Mehmed Esad Bey’e ¼ zaviyedarlık hissesine karşılık 2280 kuruş 30 para, harç muhasebesi ve maaş bedeli için 760 kuruş ödenmiştir.41 Sırçalı karyesinde mezkûr vakfa ait başka bir cihetin mütevelliliğini Mehmed Bey icra etmekteydi. 3041 kuruş 30 para olan vakfın senelik gelirinden 2280 kuruş 30 para ¼ oranındaki zaviyedarlık hissesi karşılığında Mütevelli Mehmed Bey’e, 761 kuruş da harç muhasebesi ve maaşlar için ödenmiştir.42 Numan Bey ve sair ehl-i murtezikalarıhazırun oldukları halde marifet-i şer’i şerif ve memuriyettim ------ BOA.Ev.d.12948, vrk.1-2. [3 Receb 1263/17 Haziran 1847]. 37 Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun mülukaneye mülhak Bozok sancağında vakiʻAlaüddevle ve Şahruh Bey evkafları kaimakamı ve mütevellileri bulunan Ahmed Bey ve Mehmed Arslan Bey ve Halil Bey ve sair ehl-i murtezikaoldukları halde iş bu [12]76 senesi Martı ibtidasından sene-i mezkûre Şubatı gayetine değin marifet-i şer’i şerif ve memuriyetim hasebiyle-----. BOA.Ev.d.17365, vrk.3-4. 38 BOA.Ev.d.38935, vrk.1-11. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869] 39 BOA.Ev.d.38935, vrk.3. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869] 40 BOA.Ev.d.38935, vrk.4. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869] 41 BOA.Ev.d.38935, vrk.5. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869] 42 BOA.Ev.d.38935, vrk.6. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869] 322 Hüseyin Bey adlı bir şahsın mütevellisi olduğu ve Akdağ kazası Çandır karyesinde olduğu anlaşılan Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı’na ait bir cihetin 1865 Mart-1866 Mart aralığındaki senelik geliri 3399 kuruş 6 para olarak tespit edilmiştir. Çakmak ve Veremdiken ve Çandır ve İskilib karyelerinden alınan aşar bedeli vakfın gelir kalemlerini oluşturuyordu. Elde edilen gelirinden 2732 kuruş 20 para ¾ hisse sahibi olan Hüseyin Bey’e ödenmiş ve 666 kuruş 26 para da mal-ı maktu için harcanmıştır.43 Akdağ kazasına tabi Çandır karyesinde bulunan Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı’nın mütevelliliği ve zaviyedarlığın ¼ hissesi Mehmed Arslan’a tevcih edilmiştir. Çandır, İskilib, Ağcakışla, Gemerek, Karaözü ve sair köylerden vakıf için toplam 10660 kuruş gelir toplanmıştır. Toplanan gelirin 9260 kuruşu Mehmed Arslan Bey’e, 400 kuruşu hatip Yusuf Bey’e ve 1000 kuruşu da hazineye-i celileye tertib ve tahsis kılınan mal-ı maktu’a ödenmiştir.44 Halil Bey, Çandır karyesinde kâin mezkûr vakfın başka bir cihetine mütevelli ve ¼ oranında zaviyedarlık hissedarı olarak tayin edilmiştir. 1865 Mart-1866 Mart dönemindeki vakfın senelik geliri 10660 kuruş olup bu gelir Çandır, İskilib, Ağcakışla, Gemerek, Karaözü, Kemallı, Sarı Kaya-yı Kara, Tolakçı, Sofular ve sair karyelerden elde edilmiştir. Toplam gelirden 9010 kuruş görevleri karşılığında Halil Bey’e, 400 kuruş hatibe ve 1000 kuruş da hazine-i celileye tahsis kılınan mal-ı maktu’a ödenmiştir.45 Çandır karyesinde bulunan vakfın bir cihetine de Ahmed Bey mütevelli olarak tayin edilmiştir. Ahmed Bey’in mütevelli olduğu cihetin senelik geliri 34104 kuruş 30 para olarak tespit edilmiştir. Elde edilen gelirin tamamına yakını vakfın ihtiyaçları için harcanmıştır.46 Halil Bey’in mütevellisi olduğu Çandır karyesindeki vakfa bağlı başka bir cihetin 1865 Mart1866 Mart dönemindeki senelik geliri 412 kuruştur. Toplam gelirden 309 kuruş Halil Bey’e, 103 kuruş da harcı muhasebe ve maaşlara ödenmiştir.47 Başka bir kayıtta daha rastlanılan Bozok Sancağına tabiʻ Akdağ Kazası Çandır karyesinde bulunan ve Esad Bey’in mütevellisi olduğu tespit edilen Alaüddevle ve Şahruh Beyler vakfının bir cihetinin geliri 1865 Mart-1866 Mart döneminde 1699 kuruş 20 para olarak kayda geçilmiştir. Bu seneye ait hâsılatın tamamı Çakmak, Çandır, İskilib karyeleri bedel-i aşarından ve sair gelirlerden elde edilmiştir. Elde edilen hâsılattan 1366 kuruş 7 para Esad Bey uhdesinde bulunan vazife-i tevliyet cihetine ve 333 kuruş 13 para da mal-ı maktuʻ olarak ödenmiştir.48 39000 numaralı Evkaf Defterinde 1868 Mart-1869 Mart aralığında Bozok sancağı dâhilindeki vakfın gelirlerinin 11 ayrı cihete ayrıldığı ve her cihet için farklı mütevellilerin atandığı tespit edilmiştir. Bu dönemde vakfın toplam geliri 87877 kuruş 5 para olarak kayda geçilmiştir. Gelirlerin vakfın giderleri için harcandığı senede en çok gelirin (37839 kuruş), mütevelliliğini Ahmed, Hüseyin ve Said Beylerin müştereken icra ettikleri Akdağ kazasına tabi Çandır ve Doburca karyelerinden elde edildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca tevdi´ edilen bu cihetlerden ikisinin zaviye vakfı olduğu saptanmıştır. Nitekim mezkûr defterin 38. sayfasında, Bozok Sancağına tabiʻ Akdağ kazası sınırları dâhilindeki Çandır karyesinde bulunan Alaüddevle Zaviyesi Vakfı adı zikredilmiştir. Mütevellisinin Mehmed Emin isimli bir şahsın olduğu 1868 Mart-1869 Mart dönemindeki vakfın geliri 393 kuruş olarak belirlenmiştir. Yine mezkûr defterin 37. sayfasında da Alaüddevle Zaviyesi Vakfı ismi geçmektedir. Söz konusu kayıtta Akdağ kazasına tabiʻ Çandır karyesinde kâin vakfın gelirinin 225 kuruş ve vakfın mütevellisinin Asil Bey olduğu bilgileri geçmektedir.49 Aynı defterde, 1869 Mart ile 1870 Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Akdağ kazasında Çandır karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh Vakfının mütevellisi Hüseyin Bey marifetiyle 1281 Mart ibtidasından Şubat gayetine değin bir senelik muhasebesidir. BOA.Ev.d.38935, vrk.1. [7Ra 1286/17 Haziran 1869] 44 BOA.Ev.d.38935, vrk.7. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869] 45 BOA.Ev.d.38935, vrk.8. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869] 46 BOA.Ev.d.38935, vrk.10. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869] 47 BOA.Ev.d.38935, vrk.11. [7 Ra 1286/17 Haziran 1869] 48 Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Akdağ kazasında Çandır karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh Vakfının mütevellisi Esad Bey marifetiyle [12]81 senesi Mart ibtidasından Şubat gayetine değin bir senelik muhasebesidir. BOA. Ev.d.38905, vrk.105. 49 39000 numaralı Evkaf Defteri Bozok Sancağı dahilindeki vakıfların 2 yıllık muhasebe kayıtlarını ihtiva eder. Mezkûr defterde, 43 323 yılı Mart ayını kapsayan bir sene zarfında vakfın senelik gelirinin 17441 kuruş 35 paraya düştüğü ve vakfın 7 cihete ayrılıp her cihet için ayrı mütevellinin atandığı tespit edilmiştir.50 Ancak muhtelif kayıtlarda vakfın aynı yıla ait hâsılat ve masarifat miktarında farklılık olduğu tespit edilmiştir. Nitekim 38905 numaralı Evkaf Defterinde iki cihete tevdiʻ edilen vakfın 1869 Mart-1870 Mart dönemindeki senelik geliri toplam 68143 kuruş 20 para olarak kayda geçilmiştir. Halil ve Mehmed Arslan Beylerin müştereken mütevelliliğini yaptıkları cihetin toplam 30304 kuruş 20 paralık gelirinin büyük kısmı Sırçalı, Çandır, Doburca, Kamer, Gemerek karyeleri ile Kayseri sancağında Yarsama karyesi, Niğde sancağında Sofular karyesi, Budaközü nahiyesinde Kemallü ile Sarı Kaya karyesi ve Karaözü karyesinden alınan aşardan oluşmaktaydı. Gelirin tamamının vakfın ihtiyaçlarına tahsis edildiği dönemde; Müştereken mütevelliliği icra eden Halil ve Arslan Bey’lere 17209 kuruş, imam Bekir Efendi’ye 320 kuruş, imamet ve hitabet görevini icra eden Yusuf Efendi’ye 480 kuruş, Gemerek cami-i şerif imamı Abdullah Efendi’ye 1650 kuruş, müezzin Ali Efendi’ye 1209 kuruş, feraş Ömer Efendi’ye 450 kuruş, kürsü şeyhi Sadık Efendi’ye 1500 kuruş, cüzhan Bekir Efendi’ye 218 kuruş, cüzhan Mehmed Efendi’ye 218 kuruş, masarif-i taʻşiriye’ye 1500 kuruş, Çandır zaviyedarlarına 3200 kuruş ve mal-ı maktuʻ için 2000 kuruş ödenmiştir.51 Aynı yıl vakfın, Akdağ kazasına tabiʻ Çandır karyesindeki cihetinin toplam geliri37839 kuruş olarak kaydedilmiştir. Vakf-ı mezkûrun mütevellileri Ahmed ve Said ve Hüseyin Beyler idi. Gelirlerin büyük kısmı Sırçalı karyesi, Kamer karyesi, Çandır karyesi, Gemerek karyesi, Karaözü karyesi, Kayseri sancağında Yarsama karyesi ve Niğde sancağında Sofiler karyesinden elde edilen aşar bedelinden oluşmaktaydı. Gelirin büyük bir kısmının vakfın giderleri için harcandığı senede; Çandır karyesinde bedel-i hâsılatından olup cisr-i kebirin tamiratına meşruta olarak sal be sal takdim-i hazine-i celileye 5032 kuruş 20 para, cisri kebirin vukuʻ bulan tamiratı masrafına 2500 kuruş, Ahmed ve Hüseyin ve Said Beylere nısf-ı tevliyet hisselerine 17209 kuruş, nısf-ı imamet görevini icra eden Yusuf Efendi’ye 480 kuruş, müezzin Ahmed Efendi’ye 320 kuruş, Gemerek cami-i şerifinde cüzhanlık görevini ifa eden Ahmed Efendi’ye 223 kuruş, cüzhan Osman Efendi’ye 225 kuruş, cüzhan Mikdad Efendi’ye 450 kuruş, helva ve aşure masrafına 800 kuruş, cisr-i kebir üzerine dökülen kum masrafına 100 kuruş mevlüd-ü şerif ücretine 450 kuruş, Çandır camisi aydınlatmasına 300 kuruş, kurban ücretine 400 kuruş ve sair ücretler için toplam 38739 kuruş ödenmiştir.52 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı’nın Süleymanlı Kazası Sırçalı karyesinde bulunan cihetinin Mart 1870-Mart 1871 dönemindeki bir senelik geliri 22632 kuruş 26 para olarak tespit edilmiştir. Mehmed Arslan, Halil ve Mehmed Bey isimli kişilerin müştereken mütevelliliğini icra ettikleri vakfın gelirlerinin tamamı Sırçalı ve Tevabmi? kuraların bedel-i aşarından elde edilmiştir. Elde edilen gelirden 531 kuruş harc-ı muhasebe, 2126 kuruş 24 para maaş-ı muharrer, 7974 kuruş 16 para bermuceb şürut-u vakf-ı mutasarrıflarına ve 12000 kuruş 26 para da mevcud ve maʻmur bulunan zaviyede gelip, geçen misafirlere verilen yemek ücreti olarak ödenmiştir.53 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı ile ilgili kısımlar değerlendirilmiştir. 1868 Mart ayından 1870 Mart ayına kadar ki dönemi içeren defterde 1868 Mart-1869 Mart dönemi için 11 kayıt, 1869 Mart-1870 Mart dönemi için de 7 kayıt tespit edilmiştir. Daha fazla bilgi için defterdeki ilgili sayfalara bakınız. BOA.Ev.d.39000, vrk.5, 6, 7, 27, 37, 38, 48, 49, 65, 66, 67. 50 Daha fazla bilgi için defterdeki ilgili sayfalara bakınız. BOA.Ev.d.3900, vrk.156, 162, 173, 174, 189, 194, 195. 51 Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Akdağ kazasında Çandır karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh Vakfının mütevellisi Halil ve Mehmed Arslan Beyler marifetiyle [12]85 senesi Mart ibtidasından Şubat gayetine değin bir senelik muhasebesidir. BOA.Ev.d.38905.vrk.199. 52 Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Akdağ kazasında Çandır karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh Vakfının mütevellisi Ahmed ve Said ve Hasan Beyler marifetiyle [12]85 senesi Mart ibtidasından şubat gayetine değin bir senelik muhasebesidir. BOA.Ev.d.38905.vrk.198. 53 Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun’a mülhak Bozok sancağına tabi Süleymanlı kazasında Sırçalı karyesinde kâin Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfının mütevellisi Mehmed Arslan ve Halil ve Mehmed Beyler marifetiyle [12]86 senesi Mart… BOA.Ev.d.38905, vrk.167. 324 6. Sonuç Vakıf kurumu, toplum ve milletlerin sosyo-kültürel yapısına yaptığı katkılar sayesinde, sosyal barışın tesisi konusunda da oldukça etkili olmuştur. XV. yüzyılın sonlarında Dulkadirli beyleri tarafından Yozgat sınırları dâhilinde kurulan zaviye, mescid ve cami vakıfları XIX. yüzyılın sonuna kadar aktif olup, Yozgat ve çevresine sosyal, eğitim, ekonomik, dinî ve daha birçok alanda büyük katkıda bulunmuşlardır. Alaüddevle ve Şahruh Beylerin Yozgat’ta kurmuş oldukları bu vakıflar için Yozgat başta olmak üzere, Kayseri, Kırşehir, Niğde ve Maraş’tan gelir tahsis etmişlerdir. İncelenen dönemde vakıfların birden fazla cihete ayrılıp evlâd-ı vakıf hissedarları arasında paylaşıldığı ve vakıflara birden fazla mütevellinin atandığı tespit edilmiştir. Osmanlı döneminde bütün sancaklarda olduğu gibi Yozgat’ta da günümüzde devlet tarafından karşılanan eğitim ve din hizmetleri masrafları vakıfların gelirlerinden karşılanmıştır. Osmanlı’daki vakıf ve benzeri kurumların daha detaylı incelenmesi, şüphesiz atalarımızdan bize miras kalan medeniyetimizin gelecek kuşaklara aktarılması bakımından oldukça önemli bir davranış olacaktır. Ayrıca tarihi eserler ve kurumların, bilimsel çalışmalara konu olması yeni nesillerin özgüvenini de şüphesiz artıracaktır. 7. Müzakere Katılımcı 1: Konuyla özel ilgilendiğimiz için de hem dikkatimizi çeken hem de bazı problemli olanları çözme anlamında bir şeyler soracağım yani bendeki problemleri çözme anlamında. İlkönce aslında Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE ve Arş. Gör. Yalçın GEZER’e ortak sunumu var. Bu 1840’lardan başladı değil mi bu şeylere muhasebat defterlerine Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Evet Katılımcı 1: Tanzimat’tan sonra malumat var ben şeyi merak ediyorum, Tanzimat sonrasında devlet vakıflara oldukça bir el atmaya çalışıyor böyle gelirlerine. Burada bazı şeyleri not etmeye çalıştım ben ama masraf kısmını, işte vakıflar için ayrılan harç falan, ancak öncesinde bir kıyaslama açısından elinizde olan bilgi var mı onu soracaktım. Yani Tanzimat öncesiyle sonrası ile ilgili. Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Tanzimat öncesine ben ulaşamadım. Katılımcı 1: Masraf kısmıyla ilgili. Çünkü devlet o aşar kısmına vakıflarda bir el koymaya çalışıyor. Bunlardan tespit ettiklerim var mesela 65bin kuruşsa geliri mütevelliye 12 kuruş veriyor. Bunda bazı böyle dalgalanmalar var. Onun için sormak istedim. Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Hocam şimdi benim tespit ettiğim gördüğüm 1870-60’a doğru olan defterlerde şimdi şöyle bir şeye rastladım. Vakıf hani gider fazlası gelir oluşuyor, hazineye aktarılan para var ama. 1860’tan sonraki defterlerde hazineye aktarılan para yok hepsi giderler için tahsis ediliyor. Yani bir kâr durumu söz konusu olmuyor. Katılımcı 1: Bir de ben size şeyi soracaktım, onbir cihet. Bu bir görev mütevelli. Bunun vakfiye eden kişi yapabilir mi? Bu gereksiz mi? Herhalde vakfiyede şart koşmuş. Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Kaynağına ulaşamadım ama. Aynı defterde aynı vakıf muhasebe defterinde bu Bozok Sancağının geneline ait burada farklı sayfalarda, işte mütevellisi bu diye bu şekilde geçiyor. Farklı, bazılarında mütevelli değişmiyor bazılarında da değişiyor hocam. Bazılarında köyleri değişiyor… Mütevellisinin de değiştiğini görüyoruz. Bunlar dediğiniz gibi. Katılımcı: Birbirine ek vakıf mı bunlar, tek vakfiyeden değil mi? aynı vakfın herhalde farlı yerlerinde. 325 Yrd. Doç. Dr. Muhammed KÖSE: Hocam üç tane vakıf var. Bu vakıflara ait iki büyük vakıf var 1500 tarihli. Onların orijinallerine ulaşamadım. Katılımcı 2: Oğlu Süleyman’ın da vakfı olması lazım. Vakıflar genel müdürlüğünde. Katılımcı 1: Ben de onu soracaktım. Büyük ihtimalle evlatlık vakıfsa bu, günümüzde halen evlatları yaşıyordur. Katılımcı 3: Süleyman nasıl bir bağlantısı var bilmiyorum ama. Vakıflar genel müdürlüğünde çevirisi yapılmış bir şekilde bu vakıflar mevcut. Katılımcı 1: Evlatları yaşıyordur büyük ihtimalle, ailenin elinde bu vakfiye orijinal değil mi, tescil ettirmiş mi? Arş. Gör. Yalçın GEZER: Evet orijinal, tescillenmiş. Katılımcı 1: Evet ilginç bir şey, belki de bu topraklardaki en eski şeylere doğru gidiyor, şey olarak. Aile onu biraz zor alır vakıf onu geri vermez gibi geliyor bana. Arş. Gör. Yalçın GEZER: Biz de öyle düşünüyoruz hocam. Katılımcı 1: Bir de evlatlık vakfı olduğu tespit edilmiş. Evlatları da yaşıyor ki. Birçok böyle mülhak dediğimiz evlada şart koşulmuş ailelerin soyları yaşıyor zaten. Sokullunun, Ayasofyanın, Kasidecizadenin falan bunlar onlardan kaç yüz sene evvel. Aslını neden vermiyorlar ben zaten onu anlamadım fotokopisini genelde verirler. Arş. Gör. Yalçın GEZER: Ellerinde fotokopi kalmış. Katılımcı 1: Yani böyle bir şeyi de kaçırmışlar. Ben bunu soracaktım. Bir de siz şeyden bahsettiniz ya Yalçın hocam, derkenardan kayıtlara aynen geçiş, bir değişiklik yok dediniz orda tımar sipahinin arzuhaline. Orada sonuçtan söylemediniz sonuç var mı? Yani bilmem ne buyruldu yazılıyor ya orada. O ben şeyi söyleyeyim de diplomatik kaynaklardan arşiv çalışan hocalarımız bilirler de. Eski kayıtın aynısını çıkarıyor zaten oraya, değişiklik yok yani tahrir defterinde aynı tarihli şeyse onun derkenar olmadığı o işten tahrir defterinden vakıf defterinden ilgili köyün veya vakfın neyse aynısını çıkarması zorunda zaten kendisine ait olan. Sadece oradakini resmediyor, oraya geçiriyor. Onda bir değişiklik olmaması normal de sonucu ne olmuş yani. Arş. Gör. Yalçın GEZER: Sonucu yok hocam. Katılımıc 3: Enteresan bir şey. Katılımcı 1: Buyruldu diye bir şey yazmıyor mu? Arş. Gör. Yalçın Gezer: Altta başka kayıtlar var. Mesela Sivas’la ilgili başka kayıt var. Ama buyruldu yok. Katılımcı 1: Sanki orada bir üste yakın bir yerde. Arş. Gör. Yalçın GEZER: O üstteki kayıtlar hocam, üstteki mesela sipahinin bahsetmiş olduğu Dabana köyü vardı. Dabana köyünün gelirlerini üste yazmış. Şeybadızadesinin gelirlerini yan tarafa yazmış. Alttada Sivas’ta bir mescitle ilgili başka bir kayıt var. Katılımcı 1: Klasik dönemde dilekçenin üzerinde bitiriyorlar o işleri o yüzden. 326 Arş. Gör. Yalçın GEZER: Genelde öyledir hocam da, burda yok işte. Katılımcı 4: Ben Şeyhbahadır türbesi midir gösterdiğiniz. Onun tarihçesi nedir. Arş. Gör. Yalçın GEZER: Şeyhbahadır zaviyesinin tarihçesi bilinmiyor. İşte 774 tarihindeki vakfiye oraya yapılan bir arazi vakıftan bahsediliyor. Bilinen en eski tarih aslında o. Katılımcı 4: Yanında cami de vardı galiba. Arş. Gör. Yalçın GEZER: Yok cami değil de türbenin kendisi. Yanında bir şey yapmışlar, işte yemek falan yapmak için günümüzde aşevi gibi. Katılımcı 4: Yani zaviye ait herhangi bir tarih Arş. Gör. Yalçın GEZER: Yok. Türbe var sadece. Katılımcı 1: Peki bu vakfiyede ne yazıyor. Yani vakfın kurucusu aynı zamanda zaviyenin sahibi değil mi? Vakfiyede ismi geçen. Arş. Gör. Yalçın GEZER: Vakfiyede ismi geçen hocam melik bin Zeynep diyor. O araziyi bağışlayan kişi. Katılımcı 2: Ben zaviyeyi bağışladım diyor. Arş. Gör. Yalçın GEZER: Ben zaviyeyi bağışladım diyor. Bu şunu gösteriyor hocam. Yani o zaviye o tarihte var. Ama öncesinde hangi tarihte kurulduğu belli değil. Katılımcı 1: Evlatlık vakıf olarak. Katılımcı 2: Bağışlamış yani. Katılımcı 1: Ama şeyhliği o aileden geliyor. Arş. Gör. Yalçın GEZER: Şeyhliği o aileden geliyor. Katılımcı 1: Ama zaviye varsa, zaten şeyhi vardır. Büyük ihtimal onlar aynı ailedenler. Çünkü zaviye mevcut zaten. Bir şeyhi varsa bu vakfı kuran kişi araziyi oraya bağışladığı zaman evlatlık vakfı olarak kendi ailesi, nasıl olacak? Arş. Gör. Yalçın GEZER: Hocam bahsettiğim vakfiye tamamen farklı bir şey. Bir arazi sahibi var. Kendi uhdesinde olan bir kısım araziyi zaviyeye bağışlıyor. Katılımcı 1: Şart kısmında sadece gelir var. Şeyhlin evladı vesaire şunun bunun gibi klasik bir şey yok yani, öyle mi? Arş. Gör. Yalçın GEZER: Yok hocam. Sadece araziyi buraya bağışladım diyor. O yetim kişiler hizmet etmesi kısmı hurufat defterinde var. Vakfiyede sadece şahitler huzurunda bu elimde bulunan araziyi şeyhbadı zaviyeye vakfettim şeyi var. Katılımcı 4: Ama orada sonuçta bir tarih var, yani oradan çıkartılabilir mi? Arş. Gör. Yalçın GEZER: Ondan öncesini bilemeyiz. Ne zaman kuruluş tarihi. Şu tarih diye. Katılımcı 1: Yani vakıfların elindeki belki en erken ikinci vakfiye oldu galiba böyle. 1048den 327 bahsediyorlardı bunun öncesinde var mı bilmiyorum, vakıflar biraz zor verir. Arş. Gör. Yalçın GEZER: Hocam iki yıldır uğraşıyoruz. Katılımcı 1: Neyse muhafaza edilmesi açısından güzel. Orada kaybolmaması. Orijinali tabi ayrı şey yapamadı. Hayırlısı. 8. Kaynakça 8.1. Arşiv Belgeleri BOA, Evkâf-ı Hümâyun Nezâreti Defterleri (Ev.d),11231, 11518, 12148, 12350, 12676, 12948, 17365, 38935, 38905, 39000 8.2. Araştırma ve İnceleme Eserleri ALTUN, Ara, ‘‘Alaüddevle Camii’’, DİA, Cilt:II, (344-345), s.344. BAŞ, Yaşar, ‘’Maraş Çevresinde Dulkadirli ve Osmanlı Vakıfları’’, I. Kahramanmaraş Sempozyumu 6-8 Mayıs 2004, Mayıs 2005 İstanbul, Cilt:II, s.565-572. ARSLAN, Lütfi, H.963/M.1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Göre Bozok Sancağı’nın Ekonomik ve Sosyal Yapısı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2005, s.18. DULKADİROĞLU Ahmet, ‘’Dulkadir Beyliği’nin Kırşehir ve Yöresindeki Faaliyetleri (14041614)’’, Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.77-82. GÜNAY, Hacı Mehmet, ‘’Vakıf’’, DİA, Cilt:42, s.475-479. KAPUSUZOĞLU, Burhanettin ‘’Bozok İlmiye Tarihinde Medreseler, Zaviyeler ve Tekkeler’’, Osmanlı Devleti ve Bozok Sancağı, Türk Ocakları Yozgat Şubesi Yayınları Mart 2000, s.377-428. KARADENİZ, Hasan Bahri, ‘‘Dulkadir Beyliği Tarihine Kısa Bir Bakış’’, Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.19-42. KOÇ, Yunus, ‘’Dulkadirli’den Osmanlı’ya Bozok’’, Maraş Tarihinde Bir Kesit, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Kahramanmaraş 2008, s.43-58. ÖZKAN, Ali Rafet, ‘’ Dulkadirlilerin Bozok-Çandır’daki İzleri ve Eserleri’’, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, 29 Nisan-1 Mayıs 2011 Kahramanmaraş (Birinci Salon), I. Basım Haziran 2012 Kahramanmaraş Belediyesi, s.131-150. YEDİYILDIZ, Bahaeddin, ‘’Vakıf’’, DİA, Cilt:42, s.479-486. YİNANÇ, Refet, Dulkadir Beyliği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989, s.113-119. 328 9. Ekler: Tablo.1. Vakfın XIX. Yüzyılda İktisadi Yapısında Meydana Gelen Gelişmeler AlaüddevleŞahruh Bey Vakıflarının Yıllara Göre Gelir ve Gider Tablosu Vakfın Bulunduğu Yer Vakfın Adı Yıl Vakfın Mütevellisi Vakfın Geliri/ Kuruş Vakfın Gideri/ Kuruş Bozok Sancağı1 Şahruh Bey ve Alaüddevle Vakfı 1840 Mart1841 Mart Mehmed Emin Bey ve Numan Bey 52234 Kuruş 52234 Kuruş Bozok Sancağı2 Şahruh Bey Vakfı 1841 Mart1842 Mart Mehmed Emin Bey ve Numan Bey 33976.5 Kuruş 33976.5 Kuruş Bozok Sancağı3 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı 1843 Mart1844 Mart Mehmed Emin Bey ve Numan Bey 40521 Kuruş 7 Para 40521 Kuruş 7 Para Bozok Sancağı4 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı 1844 Mart1845 Mart Mehmed Emin Bey ve Numan Bey 27432 Kuruş 2 Para 27432 Kuruş 2 Para Bozok Sancağı5 AlaüddevleŞahruh Bey Vakfı 1845 Mart1846 Mart Mehmed Emin Bey ve Numan Bey 41171 Kuruş 41171 Kuruş Bozok Sancağı6 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı 1846 Mart1847 Mart Mehmed Emin Bey ve Numan Bey 29262 Kuruş 37 Para 29262 Kuruş 37 Para Bozok Sancağı7 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı 1861 Mart1862 Mart Ahmed Bey, Mehmed Arslan ve Halil Beyler 87077 87077 Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi8 Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı Mart 1865Mart 1866 Hüseyin Bey 3399 kuruş 6 Para 3399 kuruş 6 Para Bozok/Süleymanlı/ Sırçalı Karyesi9 Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı Mart 1865Mart 1866 Mehmed Arslan 3040 kuruş 30 Para 3040 Kuruş 20 Para Bozok/Süleymanlı/ Sırçalı Karyesi10 Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı Mart 1865Mart 1866 Halil Bey 3040 Kuruş 30 Para 3040 Kuruş 30 Para Bozok/Süleymanlı/ Sırçalı Karyesi11 Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı Mart 1865Mart 1866 Mehmed Esad 3040 Kuruş 30 Para 3040 Kuruş 30 Para Bozok/Süleymanlı/ Sırçalı Karyesi12 Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı Mart 1865Mart 1866 Mehmed Bey 3041 Kuruş 30 Para 3041 Kuruş 30 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi13 Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı Mart 1865Mart 1866 Mehmed Arslan 10660 Kuruş 10660 Kuruş Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi14 Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı Mart 1865Mart 1866 Halil Bey 10660 Kuruş 10660 Kuruş Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi15 Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı Mart 1865Mart 1866 Ahmed Bey 34104 Kuruş 30 Para 34104 Kuruş 30 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi16 Alaüddevle ve Şahruh Beyler Vakfı Mart 1865Mart 1866 Halil 412 Kuruş 412 Kuruş Çandır Ve Sırçalı 9 Cihetin Toplamı Mart 1865Mart 1866 71399 Kuruş 36 Para 71399 Kuruş 36 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi17 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1865Mart 1866 Esad Bey 1699 Kuruş 20 Para 1699 Kuruş 20 Para Bozok/Süleymanlı/ Sırçalı Karyesi18 Şahruh Bey Vakfı Mart 1868Mart 1869 Mehmed, Halil ve Arslan 13902 Kuruş 13902 Kuruş Bozok/Akdağ/Çandır ve Doburca Karyesi19 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1868Mart 1869 Ahmed, Hüseyin ve Said Beyler 37839 Kuruş 37839 Kuruş 329 Bozok/Akdağ/Çandır ve Doburca Karyesi20 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1868Mart 1869 Halil, Mehmed ve Arslan Beyler 30304 Kuruş 20 Para 30304 Kuruş 20 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi21 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1868Mart 1869 Hasan 843 Kuruş 30 Para 843 Kuruş 30 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi22 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1868Mart 1869 Halil 421 Kuruş 35 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi23 Alaüddevle Zaviyesi Vakfı Mart 1868Mart 1869 Mehmed Emin 393 Kuruş 393 Kuruş Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi24 Alaüddevle Zaviyesi Vakfı Mart 1868Mart 1869 İsmail 225 Kuruş 225 Kuruş Bozok/Akdağ/ Ağcakışla Karyesi25 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1868Mart 1869 Mustafa, Musa ve Ahmed 2570 Kuruş 2570 Kuruş Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi26 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1868Mart 1869 Musa 337 Kuruş 20 Para 337 Kuruş 20 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi27 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1868Mart 1869 Hidayet 618 Kuruş 30 Para 618 Kuruş 30 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi28 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1868Mart 1869 Ebubekir 421 Kuruş 30 Para 421 Kuruş 30 Para Sırçalı/Çandır/ Doburca ve Ağcakışla 11 Cihetin Toplamı 1868 Mart1869 Mart 87876 kuruş 10 Para 87876 kuruş 10 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi29 Alaüddevle --- Vakfı Mart 1869Mart 1870 Halil 421 Kuruş 35 Para 421 Kuruş 35 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi30 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1869Mart 1870 Ebubekir 421 Kuruş 30 Para 421 Kuruş 30 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi31 Alaüddevle Zaviyesi Vakfı Mart 1869Mart 1870 İsmail 225 Kuruş 225 Kuruş Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi32 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1869Mart 1870 Hasan ve Mehmed Emin 1236 Kuruş 30 Para 1236 Kuruş 30 Para Bozok/Akdağ/ Ağcakışla Karyesi33 Alaüddevleden Kamer Zaviyesi Vakfı Mart 1869Mart 1870 Mustafa, Musa ve Ahmed 2570 Kuruş 2570 Kuruş Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi34 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1869Mart 1870 Hidayet 618 Kuruş 30 Para 618 Kuruş 30 Para Bozok/Süleymanlı/ Sırçalı Karyesi35 Şahruh Bey Zaviyesi Vakfı Mart 1869Mart 1870 Halil ve Mehmed Arslan 13902 Kuruş 13902 Kuruş Sırçalı/Çandır ve Ağcakışla 7 Cihetin Toplamı Mart 1869Mart 1870 19396 Kuruş 5 Para 19396 Kuruş 5 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi36 Alaüddevle ve Şahruh Vakfı Mart 1869Mart 1870 Halil ve Mehmed Arslan Beyler 30304 Kuruş 20 Para 30304 Kuruş 20 Para Bozok/Akdağ/Çandır Karyesi37 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1869Mart 1870 Ahmed, Said ve Hasan Beyler 37839 Kuruş 37839 Kuruş Çandır 2 Cihetin Toplamı Mart 1869Mart 1870 68143 Kuruş 20 Para 68143 Kuruş 20 Para Bozok/Süleymanlı/ Sırçalı Karyesi38 Alaüddevle ve Şahruh Bey Vakfı Mart 1870Mart 1871 22632 Kuruş 26 Para 22632 Kuruş 26 Para Mehmed Arslan, Halil ve Mehmed Beyler 330 Tablo.1 Dipnotları BOA.EV.d.11231. BOA.EV.d.11518. 3 BOA.EV.d.12148. 4 BOA.EV.d.12350. 5 BOA.EV.d.12676. 6 BOA.EV.d.12948. 7 BOA.EV.d.17365.s.3-4. 8 BOA.EV.d.38935.s.1. 9 BOA.EV.d.38935.s.3. 10 BOA.EV.d.38935.s.4. 11 BOA.EV.d.38935.s.5. 12 BOA.EV.d.38935.s.6. 13 BOA.EV.d.38935.s.7. 14 BOA.EV.d.38935.s.8. 15 BOA.EV.d.38935.s.10. 16 BOA.EV.d.38935.s.11. 17 BOA.EV.d.38905.s.2. 18 BOA.EV.d.39000.s.67. 19 BOA.EV.d.39000.s.66. 20 BOA.EV.d.39000.s.65. 21 BOA.EV.d.39000.s.49. 22 BOA.EV.d.39000.s.48. 23 BOA.EV.d.39000.s.38. 24 BOA.EV.d.39000.s.37. 25 BOA.EV.d.39000.s.27. 26 BOA.EV.d.39000.s.7. 27 BOA.EV.d.39000.s.6. 28 BOA.EV.d.39000.s.5. 29 BOA.EV.d.39000.s.195. 30 BOA.EV.d.39000.s.194. 31 BOA.EV.d.39000.s.189. 32 BOA.EV.d.39000.s.174. 33 BOA.EV.d.39000.s.173. 34 BOA.EV.d.39000.s.172. 35 BOA.EV.d.39000.s.156. 36 BOA.EV.d.38905.s.199. 37 BOA.EV.d.38905.s.198. 38 BOA.EV.d.38905.s.167. 1 2 Resim 1. Çandır Şahruh Bey Mescidi(http://www.candir.gov.tr/default_B0.aspx?id=139) Resim. 2. Şahruh Köprüsü 331 ((https://tr.wikipedia.org/wiki/Kara%C3%B6z%C3%BC,_Sar%C4%B1o%C4%9Flan#/media/ File:%C5%9Eahruh_K%C3%B6pr%C3%BCs%C3%BC_2.jpg)) 332
