Küresel Enerji Oyunu 2020 ve Türkiye üzerindeki olası - DEK-TMK
advertisement
Küresel Enerji Oyunu 2020 ve Türkiye üzerindeki olası etkileri Senaryo Özet Raporu 1 Küresel Enerji Oyunu • Senaryo Gelişimi 2 Küresel Enerji Oyunu Senaryo Gelişimi Belirsizlik zamanla birlikte artıyor Senaryo Alanı Belirsizlik Önceden Bilinirlik Zaman 3 Küresel Enerji Oyunu Senaryo Gelişimi Bir ya da birden fazla gelecek? ‘Şimdi’ ‘Yol’ ‘Gelecek’ Tahminler Mevcut Gerçeklik (akli haritalar) Çoklu Yollar Alternatif gelecek görünümleri Senaryolar 4 Küresel Enerji Oyunu Senaryo Gelişimi Tahminler / Senaryolar Tahmin Üretmek Senaryo Planlama Somut verilere odaklanır, belirsizliklerin üstünü örter Belirsizliklere odaklanır, belirsizliklerin tanınmasını meşrulaştırır Riskleri gizler Risklere odaklanır Tek-nokta projeksiyonlara ulaştırır Uyarlamalı bir anlama ile sonuçlanır Duyarlılık analizi yapar Yorumları çeşitlendirir Niceliğe önem verir Niteliğe önem verir 5 Küresel Enerji Oyunu Senaryo Gelişimi Senaryolar stratejik çevreler üzerine odaklanır Jeopolitik Trendler Bağlamsal Çevre Uluslararası Finans Uluslararası Ticaret Gözden Geçirme Makroekonomi Enerji Fiyatları Döviz Kurları Kanunlar Sosyal Değerler Demografi “İtici Güçler” Rakipler Teknoloji İşlemsel Çevre Lobi Ekoloji STK’lar Düzenleyiciler Yatırımcılar Tedarikçiler Çalışanlar Müşteriler Aktör Etki & birlikte tasarım Kontrol Kaynak: Kees van der Heijden 6 Küresel Enerji Oyunu • Küresel Enerji Oyununun Analizi 7 Küresel Enerji Oyunu Oyunun Analizi Küresel ‘enerji oyunu’nu anlamak... Oyun komplike, çok boyutlu, teknik, ekonomik, politik açılımları içeriyor ve farklı coğrafi ölçeklerde oynanıyor Farklı cepheleri katmanlara bölmek her karmaşık alanın bağımsız incelenmesini sağlıyor Böylelikle katmanlar arasındaki etkileşimler ve ilişkiler daha rahat araştırılabiliyor 8 Küresel Enerji Oyunu Oyunun Analizi Bir katmanlar dizisi olarak enerji oyunu Türkiye’deki enerji piyasası dinamikleri Türkiye enerji tedarik seçenekleri Türkiye’deki sosyo-politik durum Doğu-Batı enerji köprüsü, Kuzey-Güney darboğaz Mevcut ve gelişen enerji kaynakları arasındaki etkileşim Bölgenin jeopolitiği Bölgedeki kültürler, kimlikler ve dinler Doğal Çevre 9 Küresel Enerji Oyunu Enerji ve Çevresel Etkisi 1 Enerji Kaynakları Enerji Maliyeti Enerji Kullanımı Talep ile ilgili verimlilikler • Mevzuat • Sosyal sorumluluk • Politik ajanda • Dernek aktiviteleri • Karbon fiyatlandırması • Electro-teknolojiler • Info-tech Karbonsuzlaştırma Karbon • Karbon ayrıştırma ve Kullanımının depolama (CCS) Azaltılması • Karbon tutulması ve depolanması (CCS) • Yakıt kullanımı değişimi Çevresel Konular Yeni Enerji Teknolojileri Teknolojik Kaynaklar Çevresel Etkiler • iklim değişimi & küresel ısınma • NOx • Bilgi • Yetenekler • Altyapı 10 Küresel Enerji Oyunu Bölgesel Kültürler, Kimlikler ve Dinler 2 ABD Haçlı Seferleri Dünya’da inanca yönelik yayınlar artarken, her dindeki radikal kesimlerin etkilerini artırması; dini yayınlardaki artış Dini Topraklar Kudüs Zion Şii İsrail Dinin politika aracı olarak kullanılması; artan terörist aktiviteler Cihad Bölgedeki enerji kaynaklarını kontrol hırsı, dini farklılıklar öne sürülerek saklanıyor... Mekke Hac Sunni Wahhabi Kudüs’ün farklı dinlerdeki önemi politik gerginlikleri besliyor; temel tartışma noktası 11 Küresel Enerji Oyunu Bölgenin Jeopolitiği 3 Rusya Avrupa İngiltere Çin, Hindistan Başbakan Başkan Türkiye Suriye Irak ABD’deki “demir üçgen” Cumhuriyetçiler? İslam Neo-con Kurumsal lobicilik Mujahadeen 1979 itibaren Orta Doğu Petrol İran Kudüs 1984 itibaren İsrail Petrol Silahlar Exxon… Halliburton Bechtel Carlyle Mısır Savunma Politikası Taliban Ürdün Suudi Körfez Al-Qaeda Al-Jazeera CIA vb. 12 Küresel Enerji Oyunu 4 Uranyum zenginleştirmesi için fosil yakıt ihtiyacı Mevcut ve Gelişen Enerji Kaynakları Talepteki büyümeye karşı büyük petrol rezervleri ihtiyacı Enerji verimliliğinde gelişmeler yavaş büyüme Yenilenebilir Enerjide temel değişiklikler, buluşlar (yeni fizik)? Konvansiyonel Nükleer Petrolden elde edilen yüksek EPR Katı Yakıtlar Petrol Tepe Noktası Akaryakıtlar Kömür Petrol > 50% Karbon 33% Karbon Temiz teknolojiler? G2L Gazlar CH4 20% Karbon CCGTs Gelecek? H2? 0% Karbon Yüksek enerji yoğunluğuna sahip taşıyıcılar Elektrik 13 Küresel Enerji Oyunu Enerji Köprüsü ve Darboğazı 5 Boğazlar Boğazlar darboğaz darboğaz Gaz Gaz Boru Boru hatları hatları Petrol Petrol Boru Boru hatları hatları • Jeo-strateji • Rusya’nın rolü • Enerji güvenliği • Gelir • Enerji tedariği • İnşaat konuları • Koridorlar • Terorizm Ceyhan Ceyhanenerji enerji ssüpermarketi üpermarketi 14 Küresel Enerji Oyunu Türkiye’nin Sosyo-politik Durumu 6 AB Giriş müzakereleri FDI Kentleşme Ekonomik liberalizasyon Hazar Sosyal Programlar Politik İslam Makroekonomik riskler Laiklik TSK “milliyetçilik” Bölgesel gerginlik Politik riskler Irak Yunanistan Kıbrıs Suriye 15 Küresel Enerji Oyunu Enerji Tedarik Seçenekleri 7 Elektrik tedariği ile ilgili riskler Yeni Enerji Kanunu Gelecekle ilgili Deregülasyonla ilgili artan rekabet ve fazla sayıda belirsizlikler; özelleştirme öncesi oyuncu; konsolidasyon ve sonrası ? Rüzgar Nükleer Uzun yatırım süresi Petrol Karadeniz’de ümit veren gelişmeler Gaz Talebin üzerinde kontratlar Piyasaları düzenleyen şeffaf mevzuat ihtiyacı; öngörülebilen bir sektör ortamı Kömür Düşük kalite linyit Diğer Yenilenebilir Bor Biyodizel, biyoethanol Karaborsa Komşu ülkelerle ilişkiler Hidro Kim yapmak istiyor? Su tedariği endişesi 16 Küresel Enerji Oyunu 8 Türkiye Enerji Piyasası Dinamikleri Ortadoğu tedarik güvenliği, fiyat AB standartları Yeni rafineriler? Rafineriler Gazlar, bioyakıtlar Kar marjları? Yer değiştirmeler Kentleşme Artan refah Hükümet politikaları Liberalizasyon Mevzuat, oyunun kuralları Lojistik geliştirmeler Satın alma ekonomisi Rakipler Vergiler ve fiyat kontrolleri Kısıtlı lokasyon? Artan trafik sıkışıklığı Hipermarketler? Bürokrasi Perakende Satışlar Market kullanımı, JV? Akaryakıt dışı satışlar Ulusal marker Kanunsuz faaliyetteki şirketler Kara, deniz Yazarkasa kullanımı Tarımsal yakıtlar Sosyal politikalara destek Köy & sınır alanları G.Doğu’da vergi 17 Küresel Enerji Oyunu Oyunun Analizi Oyun analizlerinden belirsizliklere Enerji oyununun her ‘katmanı’ etkileşimli bir sistem veya bir ‘alt-oyun’ olarak görülür Temel sistem değişkenleri ya da itici güçler tanımlanır Değişkenler, eğer gerçekleşmeleri belirsiz ise ‘kritik belirsizlik’ler; eğer gerçekleşmeleri muhtemelse ‘belirlenmiş unsurlar’ ve ana trendler olarak sınıflandırılır ‘Kritik belirsizlikler’in gerçekleşme farklılıkları senaryolar arasındaki farklılıkları da tayin etmiş olur 18 Küresel Enerji Oyunu Oyunun Analizi Temeldeki Ana Trendler Küresel ham petrol üretiminde ulaşılan tepe noktası Küresel enerji talebindeki artış Enerji yoğunluğunda ulaşılan küresel tepe noktası Hızlanan teknoloji gelişimi Küresel çevresel değişim Küresel sosyal değerlerin değişimi 19 Küresel Enerji Oyunu Oyunun Analizi Enerji Oyunu Belirsizlikleri Olası son durum çıktısı Belirsizliği adı 1 Kara Deniz ya da Güney Doğu’da petrol olmaması, sınırlı Ceyhan ticareti Genişletilmiş Mezapotamya 2 Avrupa&ABD ile birlikteki Hindistan Hindistan’ın boyut ve konumu 3 Yenilenebilirler & nükleer < 10% 4 Devlet planlaması 5 Karbonlaşmanın engellenmesi için yeni teknik yok Yeni Teknoloji 6 Bölge istikrarlı, sakin Bölgesel istikrar 7 Avrupa&ABD ile birlikteki Türkiye 8 Bölünmüş, çok rekabetçi 17 Düşük büyüme 19 Mevcut trend sürer Enerji çeşitliliği Enerjide devlet rolü Türkiye’nin yönelimi Sektör yapısı Dünya ekonomisi Perakende talebin tabiatı Olası son durum çıktısı Karadeniz veya GD'da petrol, Irak'ta daha fazlası ve Ceyhan supermarket 9 Rusya ve/veya Çinle birlikteki Hindistan 10 Yenilenebilirler & nükleer > 10% 11 Oldukça liberalleşmiş enerji 12 Karbonlaşmanın engellenmesi için yeni teknikler, yakında 13 Bölge emniyetsiz, terör artışta 14 İslam’la birlikteki Türkiye 15 Birkaç konsolide dev oyuncu 16 Yüksek büyüme 18 Büyük yıkıcı değişimler olur 20 20 Küresel Enerji Oyunu Oyunun Analizi Belirsizlik Göstergeleri Türkiye perakende enerji piyasasında rekabet Türkiye’deki enerji çeşitliliği Enerjide devletin rolü Türkiye ekonomisi, rekabet, sektör yapısı Türkiye ve İslam, AB ve modernleşme Karadeniz’de ulaşılabilir petrolün bulunması Turkiye Uluslararası GD koridoru, Suriye, Irak, İran Tepe noktadaki ham petrol, yeni enerji kaynakları Ortadoğu’da istikrar Dünya ekonomisinde büyüme Dünya jeopolitik durumu, Hindistan’ın rolü Sera Gazları ve iklimsel değişiklik 21 Küresel Enerji Oyunu • Küresel Enerji Oyunu Senaryoları 22 Küresel Enerji Oyunu Senaryolar Senaryoların Geliştirilmesi Senaryolar, iki ya da daha çok belirsizliğin olası gerçekleşme durumları kombine edilerek üretilir Ortak temalar gruplanarak ve resmedilecek durumların çeşitliliği gözetilerek dört senaryo seçildi 23 Küresel Enerji Oyunu Senaryolar Dört senaryo, dört farklı gelecek ‘Büyüyen Ekonomi’ ‘Dünya’da Kaos’ ‘Yükselen Hilal’ ‘Küresel Çevrecilik’ bugün 24 Küresel Enerji Oyunu Senaryo A : “Büyüyen Ekonomi” Hikaye Haritası / Mantık Yüksek ham petrol fiyatları Küresel ham petrol tepe noktası Bir miktar ham petrol keşfi Ham petrol fiyatları yumuşuyor Küresel sanayi büyümesi sürüyor Enerji verimliliği Enerji sepeti başarıyla çeşitleniyor Jeopolitik istikrar Türkiye’de güçlü perakende rekabeti 25 Küresel Enerji Oyunu Senaryo A : “Büyüyen Ekonomi” Senaryonun Gelişimi Doğalgaz Yatırımları: LNG, CNG Türk akaryakıt şirketlerinin, kendilerinin arama & çıkarma erişimini sağlayacak yabancı ortaklıklar üzerinden entegre hale gelmesi Türkiye’de yeni petrol ve gaz boru hattı inşaatları Türkiye’nin Irak, Suriye ve Hazar’da artan ortak girişim ham petrol arama faaliyetleri Enerji altyapısına yüksek yatırım AB’nin yenilenebilir enerji hedeflerini karşılama, Türkiye’nin tarım ve ham petrol saha gelişimi için güçlü bir teşvik 2006 2010 2015 2020 26 Küresel Enerji Oyunu Senaryo A : “Büyüyen Ekonomi” Senaryo atılım göstergeleri Ham petrol fiyatları yüksek ve sabit Enerji verimliliği teknolojileri sürekli gelişiyor ve uygulama alanları artıyor Hibrid-elektrik araç satışları büyümeye devam ediyor Alternatif enerji kaynakları rekabetçi olmayı başarıyor 27 Küresel Enerji Oyunu Senaryo B : “Dünya’da Kaos” Hikaye Haritası / Mantık Yüksek ham petrol fiyatları Küresel ham petrol tepe noktası Türkiye’deki AB ve reform süreci duraksıyor Alternatif enerji yetersiz Küresel ekonomik bozulma Kronik küresel ham petrol kıtlığı ABD zorda: yüksek enerji yoğunluğu, yüksek açıklar Kalan ham petrol üzerinde çekişmeler Çin & Hindistan güç birliği Batı hakimiyetinin sonu 28 Küresel Enerji Oyunu Senaryo B : “Dünya’da Kaos” Senaryonun Gelişimi Küresel ham petrol tepe noktası Yüksek ham petrol fiyatları ABD’de yüksek açıklar Kronik ham petrol kıtlığı AB katılım görüşmeleri Kalan ham petrol üzerinde çekişme Alternatif enerji ve verimlilik yeterli değil Küresel ekonomik bozulma, derme çatma büyüme, Çin & Hindistan güç birliği, batı hakimiyetinin sonu 2006 2010 2015 2020 29 Küresel Enerji Oyunu Senaryo B : “Dünya’da Kaos” Senaryo atılım göstergeleri Ham petrol fiyatları istikrarlı olarak yüksek seviyelerde görülüyor Enerji verimlililiği teknolojisine geçiş yavaş Enerji üzerinde geniş çapta askeri çatışmalar var Üretici ülkeler enerjiyi politik bir silah olarak kullanıyor Uluslararası işbirliğinin başarısızlığı Tüm dünyada Batı etkisinin zayıflaması 30 Küresel Enerji Oyunu Senaryo C : “Yükselen Hilal” Hikaye Haritası / Mantık Yükselen ham petrol fiyatları Küresel ham petrol tepe noktası Türkiye’nin AB sürecinden çekilmesi İslami tehditin yükselmesi konusundaki ABD algısı Enerji tedariği üzerine küresel tedirginlik İslam dünyası işbirliğine gidiyor ABD’nin İran ve Suriye’yi tehdit etmesi Türkiye yeni İslam Ekonomik Birliği’ne öncülük ediyor 31 Küresel Enerji Oyunu Senaryo C : “Yükselen Hilal” Senaryonun Gelişimi Yüksek miktarda İslami Yatırım Dubai dünya merkezi Kültürel açılımlar Tereddüt, doğrultu arayışı İslam Ekonomik Birliği devam eden bir politik ve ekonomik başarı TR yumuşak ekonomik durgunluk İslami birlik & istikrar İran/Suriye – ABD karşı karşıya gelmesi ABD İslami birliği destekliyor Rusya, Çin ve Hindistan, ABD gibi IEB ile bağlantı arayışında TR/AB çatışması Düşen vergiler ~ 2012– 2015 ABD seçimleri 2006 2010 2015 2020 32 Küresel Enerji Oyunu Senaryo C : “Yükselen Hilal” Senaryo atılım göstergeleri ABD’nin İran ve Suriye konusunda kartlarını açıyor İran’ın nükleer silah geliştirmesi ABD’nin İran’a hava saldırısı düzenlemesi ABD ve AB’de Müslüman karşıtı algının yükselişi Ortak politik çıkarlar üzerine daha fazla bölgesel işbirliği 33 Küresel Enerji Oyunu Senaryo D : “Küresel Çevrecilik” Hikaye Haritası / Mantık İklim değişikliklerini sürekli yıkıcılığı Küresel ham petrol tepe noktası Sera Gazlarının dünya çapında aşamalı ortadan kalkışı Radikal yeni düşünme şekli Araç filolarında düşüş AB ekovergilendirme Toplu taşıma çözümleri Yüksek ham petrol fiyatları Ar-Ge programlarının hızlı gelişimi ve yenilenebilirlere teşvik 34 Küresel Enerji Oyunu Senaryo D : “Küresel Çevrecilik” Senaryonun Gelişimi Yüksek ham petrol fiyatları Aşırı iklim değişikliliğinin farkındalığı Radikal yeni düşünme şekli Sera Gazlarının aşamalı ortadan kalkışı Eko-vergilendirme Ar-Ge programları & Yenilenebilir enerjilerin sunuluşu Yeni enerji kaynaklarının ticarileşmesi 2006 2010 2015 2020 35 Küresel Enerji Oyunu Senaryo D : “Küresel Çevrecilik” Senaryo atılım göstergeleri Atmosferik karbondioksit seviyesinin hızla yükselmesi İklim değişikliğine bağlı doğal felaketlerin hızla yükselişi ve daha tahrip edici hale gelmesi Küresel mutabakatı hedefleyen yenilikçi ve toplumsal odaklı mekanizmaların belirmesi Bir dizi küresel tutum çözümü üzerinde yükselen uluslararası fikir birliği Eko-vergilendirmenin AB çapında benimsenmesi Sera Gazlarının sabitlenmesi için uygulanabilir küresel mekanizma önerilmesi 36 Küresel Enerji Oyunu Senaryolar Arası Karşılaştırmalar ve Senaryo Geçitleri 37 Küresel Enerji Oyunu Senaryoların Karşılaştırması Mevcut jeopolitik oyun zemini Senaryo A: ‘Büyüyen Ekonomi’ Küresel ekonominin sorunsuz işleyişi • Küresel tepe noktası, fiyat adaptasyonu kışkırtıyor • Enerji verimliliği & çeşitlilik • Karbon ayrışma ve depolanması & verimlilik CO2’yu düşürüyor • Jeopolitik statüko • Türkiye’de şiddetli perakende rekabeti Senaryo D: ‘Küresel Çevrecilik’ • Küresel tepe noktası ve hızlı iklim değişikliği • Yeni ekonomik ve sosyal düşünce şekli • Düşük yoğunluklu altyapı • Toplu taşımanın tercih edilmesi • AB eko-vergilendirmenin Türkiye’ye adaptasyonu • Sera Gazlarının aşamalı ortadan kalkışı • Yenilenebilir enerjiye yönelik teşvikler Senaryo B: ‘Dünya’da Kaos’ • Küresel tepe noktası, yükselen fiyatlar • Alternatif enerjinin uygulanabilir olmaması • Dünya ekonomisinde bozulma • Ham petrol için küresel askeri mücadele • Çin ve Hindistanın yeni güç olarak yükselişi • Terörizmin enerji köprüsünü bozması Senaryo C: ‘Yükselen Hilal’ • Küresel tepe noktasının gerilimi arttırması • ABD’nin İran’ın nükleer konumlarını tehdit etmesi • İslam dünyası gelişiyor • Türkiye’de ham petrol bulunması • Türkiye’nin AB sürecinden çekilmesi • Yeni İslami Ekonomik Birliğin kurulması • Türkiye liderliği ve diplomasi Küresel / bölgesel çatışma ve düzensizlik Dönüşmüş jeopolitik oyun zemini 38 Küresel Enerji Oyunu Senaryoların Karşılaştırması Senaryoların ana çerçevede karşılaştırması A: ‘Büyüyen Ekonomiler’ konvansiyonel bir gelecek. Buna göre küresel büyüme sürüyor. Düşen ham petrol arzını ve sürekli yüksek fiyatları dengeleyecek, enerji tasarrufunu ve kullanım verimliliğini arttıracak büyük teknolojik iyileşmeler kaydediliyor. Uluslararası pazar aşırı rekabetçi, yabancı enerji şirketleri ve perakendeciler Türk pazarına hücum ederek rekabeti artırıyor B: ‘Dünya’da Kaos’ Alternatif enerji kaynakları ve enerji verimliliğinden beklenen kazançlar hayata geçmiyor. Ham petrol kıt ve fiyatlar yükseliyor. Kalan ham petrol kaynakları için yaygın askeri çatışma var ve bu terörizmi besliyor. ABD yüksek enerji yoğunluğu ve finansal açıkları sebebiyle zayıf konumda. Çin ve Hindistan küresel kargaşa karşısında güçlerini birleştiriyor ve Türkiye’nin AB süreci hız kesiyor. Yükselen fiyatlar ve bölgesel istikrarsızlık Türkiye perakende pazarına daha fazla yasadışı oyuncuyu çekiyor. C: ‘Yükselen Hilal’ sürpriz bir gelecek. Batı ve İslam arasındaki bozulan ilişkiler İslam ülkelerini güç birliğine yönlendiriyor. ABD duruma hakim olamadığını anlayarak terörizmi durduracak bir İslam Ekonomik Birliğinin (İEB) kuruluşunu destekliyor. Türkiye AB'den dönüp İEB'ye yöneliyor. Türkiye'de yüksek fakat makul sayılır fiyatlar; ve diğer İslam ülkeleri ile bağlantılı perakende oyuncuları öne çıkıyor. D: ‘Küresel Çevrecilik’ çevresel konuları vurgulayan konvansiyonel olmayan bir gelecek. İklim beklenenden çok daha hızlı değişiyor ve ekonomik maliyetler dünya için tırmanışta. Bu yeni radikal bir düşünüşe yol açıyor. AB kaynak kullanım vergilerini arttıran eko-vergilendirmeyi başlatıyor, ve Sera Gazlarını kontrol etmeye dair küresel mutabakat var. Kent ulaşımı ağırlıklı olarak otobüse ve trene doğru kayıyor. Kentsel araç filo miktarları küçülüyor ve petrole talep düşüyor 39 Küresel Enerji Oyunu Enerji verimliliği Senaryoların Geçitleri Hızlı gelişim Senaryo 1: Büyüyen Ekonomi teknolojileri Minimum gelişim Yüksek, sürekli Senaryo 2: Dünya’da Kaos Ham petrol fiyatı Çok yüksek, değişken ABD’nin Ortadoğu’ya Ortadoğu’da kargaşa Senaryo 3: Yükselen Hilal önleyici saldırıları Ekonomi birliği Ilımlı değişim Senaryo 4: İklim değişikliği Küresel Çevrecilik Çok hızlı değişim 40 Küresel Enerji Oyunu Sonuçlar ve Etkileri 41 Küresel Enerji Oyunu Sonuçlar ve Etkileri Tüm senaryolarda petrol talebinin ve arzının yüksek seviyelerde görüleceği ve aynı zamanda petrol fiyatlarının yüksek seviyelerde olacağı öngörülmüştür. Bölgesel politik istikrar, doğrudan dış yatırımı çekme açısından büyük öneme sahip ABD ve Rusya’nın da etkisiyle, Hindistan jeopolitik oyunun nasıl gelişeceği konusunda kilit bir role sahip Türkiye için büyüme fırsatları bulunmaktadır Avrupa ve ABD için birleştirici ve bir nevi tampon bölge olarak hareket etmek Türkiye’nin enerji köprüsü konumunu geliştirebilir 42 Küresel Enerji Oyunu Sonuçlar ve Etkileri Türkiye’nin doğusundaki arz kaynakları ile ilişkileri Türkiye’nin bir enerji köprüsü olması yolunda kilit önem taşımakta ve tüm enerji şirketlerinin de ilgisini çekmektedir Ceyhan’ın bir enerji merkezi olarak önemi artıyor Tüm senaryolar enerji ve enerji perakendeciliği pazarında rekabetin artacağını işaret etmekte ancak rekabetin koşulları her birine farklı Petrol Ofisi tüm senaryolarda artan bir baskının bulunduğu değer zincirinin en sonunda bulunmaktadır 43
