2009 Yıllık Rapor - Türk Hava Yolları

İ
çindekiler
Kurumsal
Finansal Göstergeler
6
2009’un Kilometre Taşları
8
Misyon-Vizyon
10
Yönetim ve Mesajlar
12
Yönetim Sistemi 20
Operasyonel
Toplam Trafik Neticeleri
38
Filo
44
Faaliyetler
48
İştirakler
73
Finansal
Finansal Oran ve Denetim Raporları
82
Amsterdam
Atina
Bakü
Barselona
Basel
Batum
Belgrad
Berlin
Birmingham
Brüksel
Bükreş
Budapeşte
Cenevre
New York
Şikago
Toronto
Avrupa
Kuzey Amerika
65 nokta
3 nokta
Afrika
13 nokta
Sao Paulo
2
YILLIK RAPOR 2009
Güney Amerika
1 nokta
Addis Ababa
Bingazi
Cape Town
Cezayir
Dakar
Hartum
Johannesburg
Kahire
Kazablanka
Lagos
Nairobi
Trablus
Tunus
Dnepropetrovsk
Donetsk
Dublin
Düsseldorf
Ekaterinburg
Frankfurt
Göteburg
Hamburg
Hannover
Helsinki
Kazan
Kiev
Kişinev
Kopenhag
Köln
Lefkoşa
Lizbon
Londra
Ljubljana
Lviv
Lyon
Madrid
Manchester
Milano
Minsk
Moskova
Münih
Nice
Nürnberg
Odessa
Oslo
Paris
Prag
Priştine
Riga
Roma
Rostov
Saraybosna
Simferepol
Sofya
Stokholm
St.Petersburg
Stuttgart
Tiflis
Tiran
Ufa
Üsküp
Varşova
Venedik
Viyana
Zagrep
Zürih
Uzak Doğu
18 nokta
Almaata
Astana
Aşkaabat
Bangkok
Bişkek
Bombay
Jakarta
Delhi
Duşanbe
Orta Doğu
19 nokta
Abu Dabi
Amman
Bağdat
Bahreyn
Beyrut
Cidde
Doha
Dubai
Halep
Kuveyt
Adana
Adıyaman
Ağrı
Ankara
Antalya
Batman
Bodrum
Çanakkale
Dalaman
Denizli
Diyarbakır
Elazığ
Erzincan
Erzurum
Eskişehir
Gaziantep
Hatay
Isparta
İstanbul
İzmir
K. Maraş
Kars
Kayseri
Konya
Hong Kong
Karaçi
Osaka
Pekin
Seul
Singapur
Şanghay
Taşkent
Tokyo
Medine
Meşhed
Maskat
Riyad
San’a
Şam
Tahran
Tebriz
Tel Aviv
Malatya
Mardin
Merzifon
Muş
Nevşehir
Samsun
Şanlıurfa
Sinop
Sivas
Tekirdağ
Trabzon
Uşak
Van
3
YILLIK RAPOR 2009
K
urumsal
Finansal Göstergeler
6
2009’un Kilometre Taşları
8
Misyon ve Vizyon
10
Yönetim ve Mesajlar
Yönetim Kurulu Başkanı’nın Mesajı
12
Yönetim Kurulu
14
Candan Bir Veda
18
Yönetim Sistemi
Kalite Anlayışı
20
Sürdürülebilirlik
22
Sosyal Sorumluluk
22
Risk Yönetimi
24
Organizasyon Yapısı
26
Hukuki Statü
28
Kurumsal Yönetim İlkeleri Uyum Raporu
30
6
YILLIK RAPOR 2009
1 Ocak -
31 Aralık 2009
1 Ocak 31 Aralık 2008
SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER
Satış Gelirleri
7.035.882.903
6.123.174.209
Satışların Maliyeti (-)
(5.135.949.144)
(4.542.670.584)
BRÜT KAR / (ZARAR)
Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-)
Genel Yönetim Giderleri (-)
Diğer Faaliyet Gelirleri
Diğer Faaliyet Giderleri (-)
1.899.933.759
(806.503.413)
(261.536.526)
91.136.104
(199.139.482)
1.580.503.625
(635.876.008)
(203.813.181)
56.690.528
(210.120.463)
FAALİYET KARI / (ZARARI)
723.890.442
587.384.501
Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Kar/
Zararlarındaki Paylar
12.813.703
3.572.374
Finansal Gelirler
172.982.144
1.427.882.203
Finansal Giderler (-)
(172.708.672)
(713.373.140)
VERGİ ÖNCESİ KAR / (ZARAR)
Vergi (Gideri) / Geliri
736.977.617
(177.901.337)
1.305.465.938
(171.239.727)
559.076.280
0,64
1.134.226.211
1,30
DÖNEM KARI / (ZARARI)
Hisse Başına Kazanç / (Kayıp) (Kr)
Not: Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.
Satış Gelirleri (TL)
2009
7.035.882.903
2008
2007
2006
NET KAR
559
milyon TL
2005
6.123.174.209
4.859.508.826
4.051.345.129
3.107.071.608
Faaliyet Karı (TL)
2009
2008
723.890.442
587.384.501
2007
2006
2005
722.759.224
206.680.100
218.493.953
7
YILLIK RAPOR 2009
ÖDÜLLER
Türk Hava Yolları bölgesinin
“En İyi Havayolu” şirketi
Türk Hava Yolları, Havayolu şirketleri
ve havalimanlarını, verdikleri hizmet
ve kalite standartları yönünden 750
parametrede değerlendiren Skytrax
şirketi tarafından, bölgesinin en
iyisi seçilerek “Güney Avrupa’nın
En İyi Havayolu Şirketi” ünvanını
aldı. Türk Hava Yolları, Kalite
yolunda gerçekleştirdiği çalışmalar
sonucu geliştirdiği hizmetler ve
müşteri odaklılık felsefesiyle, tüm
kategorilerde 4 yıldız alan Avrupa’nın
tek havayolu şirketi oldu.
Türk Hava Yolları’na “Uçak
Finansmanı” dalında Avrupa’nın
en iyi finansman uygulaması ödülü
Türk Hava Yolları ödülünü New
York’da 29. Airfinance Konferansı’nda
düzenlenen törende aldı. Dünyadaki
havacılık finans sektörünün önde
gelen yayın kuruluşlarından Airfinance
Journal’ın havacılık finansmanı ve
finans teknikleri alanındaki detaylı
analizler ve belirlemiş olduğu kriterler
çerçevesinde, dünyadaki 350’yi aşkın
havayolu arasında uçak ve uçak
motoru finansmanı dallarında 2008 yılı
için yaptığı değerlendirme sonucunda
Türk Hava Yolları Avrupa’nın
en iyi finansman uygulamasını
gerçekleştiren şirketi oldu.
8
YILLIK RAPOR 2009
YENİLİKLER VE GELİŞMELER
Türk Hava Yolları’na Airbus’tan
“Operasyonel Mükemmellik” ödülü
Türk Hava Yolları, filosunda yer
alan Airbus A320 ailesi uçaklarının
servis kayıtları üzerinde yapılan
değerlendirme sonucu, Airbus’ın
“Operasyonel
Mükemmellik”
ödülünün sahibi oldu. Paris’te
düzenlenen ve Airbus şirketinin
A320 tipi uçağını kullanan havayolu
şirketlerinin katıldığı törende
ödülünü alan Türk Hava Yolları,
uluslararası bir başarıya daha imza
attı.
Türk Hava Yolları Teknik A.Ş.
uluslararası arenadaki prestijini
bir kez daha tescilledi
Türk Hava Yolları Teknik A.Ş.,
Türkiye’de EN/AS9100 Havacılık
Serileri ve ISO9001:2008 Kalite
Yönetim Sistemi Belgelerini alan ilk
uçak bakım – onarım merkezi oldu.
Türk Hava Yolları Teknik A.Ş.
sahip olduğu ISO9001:2000,
ISO14001:2004, ISO18001:1999
Yönetim Sistem Belgeleri ve
Ulusal/Uluslararası Uçak/Uçak
Komponenti bakım yetki belgeleri
ile sivil havacılık sektöründe
Türkiye’de lider, dünyada da önemli
bir konuma sahiptir.
EN/AS9100 Havacılık Serileri –
Kalite Yönetim Sistem belgesi,
ülkemiz sivil havacılığı için önemli
bir kazanım ve prestij olmasının
yanısıra, Türk Hava Yolları
Teknik A.Ş.’nin küresel havacılık
endüstrisindeki etkisini ve pazarda
aldığı payı daha da arttıracaktır.
Türk Hava Yolları, Kargo Kalite
Sistemi üyesi
Türk Hava Yolları Kargo, 1 Ocak’ta
yaklaşık 50 havayolunun, çok sayıda
kargo acente şirketinin, genel
hizmet sağlayıcı kuruluşların ve
bilişim teknolojisi sağlayıcılarının
dahil olduğu, Uluslararası Hava
Taşımacılığı Birliği’nin (IATA) bir
girişimi olan Kargo 2000 Kalite
Yönetim Sistemi’ne dahil oldu. Kargo
taşımada zaman yönetimi, hizmet
kalitesi ve müşteri memnuniyeti
performanslarını geliştirerek
global hava kargo piyasasında
pazar payını arttırdı. 7 Haziran’dan
itibaren Milano bağlantılı Tiran
kargo seferleri başladı. Kargo seferi
yapılan uçuş noktası sayısı 21’e
ulaştı.
NETWORK
Türk Hava Yolları’ndan Türkiye’nin
ilk mobil havayolu uygulaması;
mobil.thy.com
Türk Hava Yolları, satış kanallarında
çeşitlendirmeye giderek başlattığı
mobil.thy.com uygulaması ile
yolcularına cep telefonundan bilet,
check-in ve boarding işleminin her
aşamasını yapabilme imkanı sundu.
ERP ile süreçler yeniden
yapılandırılıyor
Dünya ölçeğinde sayılı büyüklükteki
projelerden biri olacak ERP
(Kurumsal Kaynak Planlaması)
projesi başlatıldı. Süreçlerin
yeniden yapılandırılacağı proje
sayesinde operasyonel verimliliğin
arttırılması, yolculara daha uygun
ürün ve hizmetlerin etkin bir biçimde
sunulması hedeflenmektedir.
Projenin üç yılda tamamlanması
planlanmaktadır.
Ortak uçuş anlaşmaları
Etiyopya, Singapur, Malezya,
Bosna, Etihad, Asiana ve Air Maroc
havayollarıyla imzalanan ortak uçuş
anlaşmalarıyla yolculara daha fazla
uçuş alternatifi sunuldu. Ayrıca Türk
Hava Yolları ve Lufthansa’nın ortak
kuruluşu olan SunExpress ile yine
bir Türk Hava Yolları markası olan
AnadoluJet arasında ortak uçuş
anlaşması imzalandı.
Özel Yolcu Programı ortaklıkları
Türk Hava Yolları, Jet Airways
ve Continental Havayolları ile
imzaladığı Özel Yolcu Programı
ortaklığı anlaşması ile Özel Yolcu
Programı Miles&Smiles üyelerine
Jet Airways ve Continental
Havayolları ile gerçekleştirdikleri
uçuşlardan mil kazanma ve millerini
ödül bilete dönüştürebilme imkanı
sundu.
İç hatlarda yeni uçuş noktaları
Uşak (12 Ocak), Çanakkale (19
Ocak), ve Isparta (28 Ekim) seferleri
ile iç hatlarda uçulan nokta sayısı
37’ye ulaştı.
AnadoluJet ile yeni uçuş noktaları
27 Şubat’ta Çorlu (Tekirdağ), 28
Eylül’de İzmir seferleri başladı.
Dış hatlarda yeni uçuş noktaları
Türk Hava Yolları 2009 yılında 10
yeni dış hat noktasını uçuş ağına
katarak yurtdışında 119 noktaya
ulaştı.
NAİROBİ- Kenya (20 Şubat)
UFA - Rusya (04 Mart)
MEŞHED - İran (15 Mart)
SAO PAOLO - Brezilya (05 Nisan)
DAKAR - Senegal (05 Nisan)
BİNGAZİ - Libya (05 Mayıs)
GÖTEBORG - İsveç (29 Haziran)
TORONTO - Kanada (11 Temmuz)
LVİV - Ukrayna (27 Temmuz)
JAKARTA - Endonezya (04 Eylül)
Prestijli havayolları arasında yer alan, her alanda en iyiyi
hedefleyerek ilerleyen Türk Hava Yolları, zirveye doğru uçuşunu
destekleyen her kilometre taşıyla daha da güçlenmektedir.
9
YILLIK RAPOR 2009
misyon
Sivil Hava Taşımacılığı (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti
Devleti’nin Bayrak Taşıyıcısı kimliğiyle; uçuş emniyeti, güvenilirliği,
ürün yelpazesi, hizmet kalitesi ve rekabetçi konumu ile tercih edilen,
Avrupa’nın önde gelen ve küresel ölçekte faal bir havayolu olmak.
10
YILLIK RAPOR 2009
vizyon
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sektör ortalamalarının üstündeki büyüme trendinin sürdürülmesi,
Sıfırlanmış kaza ve kırımı,
Dünyada parmakla gösterilen hizmet anlayışı,
Düşük maliyetli taşıyıcılara denk birim maliyetleri,
Sektör ortalamalarının altında satış ve dağıtım giderleri,
Rezervasyon, biletleme ve uçağa biniş işlemlerini kendisi yapan sadık
müşterileri,
Kurumdan elde edeceği yararın yarattığı katma değerle orantılı olduğunu
bilen ve kendini geliştiren personeli,
Üyesi bulunduğu Star İttifakı ortaklarına iş yaratan ve onların sunduğu
potansiyelden iş çıkaran ticari ataklığı,
Hissedarlarının ve tüm yarardaşlarının menfaatini birlikte gözeten modern
yönetişim ilkelerini benimsemiş yönetimi ile belirginleşen bir havayolu
olmak.
11
YILLIK RAPOR 2009
12
YILLIK RAPOR 2009
2009’da krize rağmen
büyümeye devam
Değerli yatırımcılar ve hissedarlar,
2009 yılı, mali ve ticari performansın makro ölçekteki dengeler ile
son derece paralel ilerlediğini bir kez daha ortaya koyan bir dönem
oldu. Küresel krizin olumsuz etkilerinin yoğun biçimde hissedildiği
2009, IATA’nın da açıkladığı üzere ciddi maddi kaybın yaşandığı ve
İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana kaydedilen en kötü yıl oldu.
Sektörün genelindeki bu olumsuz tabloya rağmen Türk Hava
Yolları başarılı gelişimini sürdürmüştür. Stratejilerini kısa vadeli
getirilerden ziyade, uzun dönemli hedef ve vizyonlarına göre
şekillendiren Ortaklığımız, bugün kriz ortamını fırsata çevirmeyi
başarmış ve Avrupa Hava Yolları Birliği’ne üye havayolları arasında
en çok büyüyen kurum olmuştur. Türk Hava Yolları’nın bu atılımı,
mevcut pazardan aldığı hisselerin organik büyüme stratejisi ile
daha da yükselmesi ve yeni pazarlara açılarak hizmet götürdüğü
potansiyel yolcu sayısının artması ile daha da ivmelenmiştir.
Bugün geniş uçuş ağı ve kuvvetli tarife yapısı ile Türk Hava Yolları,
küresel bir havayolu olma kimliğini daha da sağlamlaştırmıştır.
2009 yılında dış hat yolcularımızın üçte birinden fazlasının
İstanbul’u aktarma noktası olarak kullanması, Ortaklığımızın
network taşıyıcısı olarak sektördeki konumunu kuvvetlendirmiştir.
Genç filosu, kaliteli ikramları, güler yüzlü personeli ve uluslararası
standartların da üzerinde olan güvenlik ve emniyet prosedürleri
ile Türk Hava Yolları markası, IATA’nın %3,5 olarak açıkladığı
yolcu talebindeki daralmanın yaşandığı 2009 yılında, %11 artış
kaydederek 25.1 milyon yolcunun tercihi olmuştur.
Global ekonomik koşullar ile birlikte sektördeki birim gelirlerin
önemli ölçüde düşüş eğilimi gösterdiği bir ortamda Ortaklığımız,
disiplinli mali yapısı ile giderlerini düşürerek, karlılığını 2009
yılında da sürdürmüş ve 559 milyon TL ile bugün Avrupa’nın en
karlı havayolları arasına adını yazdırmıştır.
Yatırımlarımız Türk Hava Yolları’nın büyüme sürecinde bir katalizör
niteliği göstermiştir. 2009 yılında 10 yeni dış hat noktası uçuş ağına
katılmıştır. Bununla birlikte 105 uçağı kapsayan filo yenileme ve
gençleştirme master programımız çerçevesinde münferit uçak alım
ve kiralamalarımıza ek olarak, 25’i opsiyonlu olmak üzere toplam
89 uçağın sipariş süreci tamamlanmıştır. Bu program çerçevesinde
Eylül ayından itibaren filomuza girmeye başlayacak olan uçaklarımız
2014 yılına kadar hem tek, hem de çift koridorlu uçak filosunda
dengeli ve etkin bir biçimde büyümemizi sağlayacaktır.
Teknik eğitimlere yaptığımız yatırımlar ile İstanbul’u aynı
zamanda havacılık adına gerçek bir eğitim merkezi haline
getirmeyi amaçlamaktayız. İki eğitim jetini daha bünyemize
katmak için sipariş sürecini tamamlayan Ortaklığımız, aynı
zamanda satın aldığı simülatörler ile gerek kendi pilotlarına,
gerekse de bizlerden hizmet alan diğer havayollarına eğitim
hizmetleri sunmaktadır. Dünya standartlarında eğitim veren uçuş
akademimizde yetişen pilotlarımız bizler için bir övünç kaynağıdır.
2009 yılında başta filo ve hat gelişimi konusunda
gerçekleştirdiğimiz yatırımlarımıza ek olarak, marka imajımıza
yönelik gerçekleştirilen projelerin de altının çizilmesi gerekiyor.
Yolcularımıza sunduğumuz hizmetlerin starlara layık olduğunu
vurguladığımız Kevin Costner’lı ‘Feel Like a Star’ reklamlarımızın
yanı sıra, imzaladığımız sponsorluk anlaşmaları ile dünyanın en
iyileri tarafından tercih edilen bir havayolu olduğumuzu bir kez
daha tescillemiş olduk. Yüksek kalite ve hizmet standartlarımızın
havacılık sektörünün Oscar’ları olarak adlandırılan Skytrax
ödülüne ‘’Güney Avrupa’nın en iyi havayolu’’ olarak layık
görülmesi bizleri daha da motive etmiştir.
Ortaklığımızın bu başarıları, İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası’nda işlem gören hisselerimize 2009 yılı içerisinde %395
gibi dev bir oranda değer artışı olarak yansımıştır. 2009 yılı başında
945 Milyon TL olan piyasa değerimiz, yıl sonunda 4.988 Milyon
TL’ye ulaşmıştır. Türk Hava Yolları hisseleri, gerek IMKB’de işlem
gören diğer kurumların hisse değerleri, gerekse de dünyanın
farklı piyasalarında halka arz edilmiş diğer havayollarının hisse
getirileri ile karşılaştırıldığında, yatırımcılarına en fazla kar
sağlayan yatırım araçlarının başında gelmiştir.
Türk Hava Yolları, en büyük sermayesinin kurumuna gönülden
bağlı, azimli, dinamik ve özverili personeli olduğunun
bilincindedir ve bu bilinçle personelinin hayat standartlarını daha
da yükseltecek projelere büyük önem vermektedir. 2009 yılından
itibaren tüm çalışanlarımızın özel sağlık sigortası güvencesine
alınması ve Toplu İş Sözleşmesi süreci başlamadan uygulamaya
konan %6 maaş zammı, başarımızın mimarı tüm personelimizin
motivasyonunun arttırılmasında etkili olmuştur.
2010 yılına da son derece hızlı bir giriş yapan Türk Hava Yolları,
önümüzdeki dönemlerde de başarıları ile adından oldukça söz
ettirecektir. Ortaklığımızın gerçekleştirdiği başarılarda katkısı
bulunan ve Türk Hava Yolları’nı atılımları ile bugün dünyanın en
çok konuşulan havayollarından birisi haline getirmede emeği
geçen tüm çalışma arkadaşlarıma ve desteklerinden dolayı
yatırımcılarımıza şükranlarımı sunarım.
Hamdi TOPÇU
Türk Hava Yolları Yönetim Kurulu Başkanı
13
YÖNETİM VE MESAJLAR
Hamdi Topçu
Yönetim Kurulu Başkanı
Prof. Dr. Cemal Şanlı
Yönetim Kurulu Başkan Vekili
Doç. Dr. Temel Kotil
Yönetim Kurulu Üyesi ve
Genel Müdür
14
YILLIK RAPOR 2009
Hamdi Topçu
Yönetim Kurulu Başkanı
1964 yılında Rize’nin Çayeli ilçesinde doğdu. Marmara
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nden 1986 yılında
mezun oldu. Mali müşavirliğe 1986 yılında Kartal’da başladı.
Halen Kadıköy ilçesinde mali müşavirlik ve danışmanlık işini
sürdürmektedir. Evli ve dört çocuk babasıdır.
Prof. Dr. Cemal Şanlı
Yönetim Kurulu Başkan Vekili
1950 yılında Manisa’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Hukuk
Fakültesi’nden 1977 yılında mezun oldu. 1985 yılında hukuk
doktoru ünvanını “Milletlerarası Ticari Tahkim” teziyle aldı.
Uluslararası tahkime ilişkin doktora tezini Londra Üniversitesi’ne
bağlı “Instute of Advanced Legal Studies”de tamamladı. 1987
yılında yardımcı doçent, 1990 yılında doçent, 1996 yılında İstanbul
Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde profesör oldu. Şu an İstanbul
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Uluslararası Özel Hukuk Anabilim
Dalı Başkanı’dır. Evli ve dört çocuk babasıdır.
Doç. Dr. Temel Kotil
Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür
1959 yılında doğan Kotil, İstanbul Teknik Üniversitesi
(İTU) Uçak Mühendisliği Bölümü’nden 1983 yılında mezun
oldu, 1986’da ABD’de Michigan Üniversitesi’nde Uçak
Mühendisliği Bölümü’nde yüksek lisansını, 1991’de de
Makine Mühendisliği Bölümü’nde doktorasını tamamladı.
Doktora sonrası, İTU Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi’nde
yardımcı doçent ve doçent olarak hizmet veren Kotil, 2003
yılında Türk Hava Yolları’daki kariyerine Teknik Genel Müdür
Yardımcısı olarak başlamıştır. 2005 yılında Türk Hava Yolları
Genel Müdürlüğü’ne atandı ve 2006 yılında da IATA Yönetim
Kurulu Üyeliği’ne seçildi. Evli ve dört çocuk babasıdır.
15
YÖNETİM VE MESAJLAR
Orhan Birdal
Yönetim Kurulu Üyesi
1958 Kemah doğumlu olan Orhan
Birdal, 1980 yılında İstanbul İ.T.İ.A.
Gazetecilik ve Halkla İlişkiler
Yüksek Okulu’ndan mezun oldu.
1990 yılında Marmara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde
yüksek lisansını tamamladı. 19761978 yılları arasında Türkiye Zirai
Donatım Kurumu’nda memurluk
ve 1982 yılından itibaren DHMİ’de
çeşitli kademelerde görev yapan
Orhan Birdal, 2007 yılından bu
yana DHMİ Genel Müdürü ve
Yönetim Kurulu Başkanı olarak
görevine devam etmektedir. 17
Nisan 2008’de Türk Havayolları
Yönetim Kurulu Üyeliği’ne seçilen
Orhan Birdal, evli ve dört çocuk
babasıdır.
16
YILLIK RAPOR 2009
Muzaffer Akpınar
Yönetim Kurulu Üyesi
1962 doğumlu, Saint Michel
Fransız Lisesi ve Boğaziçi
Üniversitesi İdari Bilimler
Fakültesi mezunu olan Muzaffer
Akpınar, iş hayatına 1986 yılında
Penta Tekstil’in kurucu ortağı
olarak başladı. 1993 yılında
KVK Mobil Telefon Hizmetleri
A.Ş.’nin CEO görevini üstlendi.
Daha sonra MV Holding A.Ş.’de
CEO olarak görev yapan Akpınar,
Fintur Holding BV’nin de oluşum
sürecinde aktif olarak rol aldı.
Muzaffer Akpınar, 1 Ocak 2002
tarihinden Temmuz 2006’ya
kadar Turkcell Genel Müdürlüğü
görevini yürüttü. Evli ve iki çocuk
babasıdır.
Dr. Turan Erol
Yönetim Kurulu Üyesi
1961 yılında Trabzon’da doğdu.
1985 yılında Karadeniz Teknik
Üniversitesi’nden mezun oldu ve
yüksek lisansını Orta Doğu Teknik
Üniversitesi’nde yaptı. Hollanda’nın
Erasmus Üniversitesi’nde ekonomi
doktorasını 1996’da tamamladı.
Başkent Üniversitesi’nde 19971998’de yardımcı doçent, 19982003 yılları arasında da doçentlik
yaptı. 2003’te Sermaye Piyasası
Kurulu’na üye olarak atandı.
Aralık 2004’de SPK İkinci Başkanı
seçildi ve Haziran 2007’ye kadar bu
görevi sürdürdü. Halen Başbakan
Başdanışmanı olan Erol, evli ve 2
çocuk babasıdır.
Mehmet Büyükekşi
Yönetim Kurulu Üyesi
1961 yılında Gaziantep’te doğdu.
1988 yılında Yıldız Teknik
Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ni
bitirdi. Marmara Üniversitesi
işletme kurslarına, 1998 yılında
İngiltere’de işletme ve İngilizce
dil kurslarına katıldı. Halen
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM)
Başkanı, İstanbul Sanayi Odası
(İSO) Yönetim Kurulu Üyesi, Türk
Eximbank Yönetim Kurulu Üyesi
ve Ziylan Şirketler Grubu Genel
Koordinatorü’dür. Evli ve üç
çocuk babasıdır.
İsmail Gerçek
Denetleme Kurulu Üyesi
1963 yılında Çanakkale’nin Çan
ilçesinde doğdu. 1985 yılında
Ankara Üniversitesi Siyasal
Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi
Bölümü’nden mezun oldu. Aynı yıl
Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu’nda
Maliye Müfettiş Yardımcısı olarak
çalışmaya başladı. 1992-1994
yılları arasında ABD’de ekonomi
yüksek lisansı yaparak Parabanka
Anabilim dalında MA (Master of
Art) derecesi aldı. 1998 yılından
bu yana bir denetim şirketinde
ortak yeminli mali müşavir olarak
çalışmaktadır. Evli ve iki çocuk
babasıdır.
Prof. Dr. Ateş Vuran
Denetleme Kurulu Üyesi
1944 yılında İstanbul’da doğdu.
İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler
Akademisi’ni bitirdikten sonra,
1966-1967 yıllarında İtalya
Perugia Üniversitesi’nde okudu.
1974’te doktor, 1978’de doçent,
1984 yılında İstatistik ve Sayısal
Yöntemler Anabilim Dalları’nda
profesör oldu. 1971 yılında
Türkiye’de ilk ozel havayolu
şirketini (Anadolu Havacılık ve
Turizm A.Ş.) kurdu. Halen İstanbul
Ticaret Üniversitesi Ticari Bilimler
Fakültesi Turizm İşletmeciliği
Bölüm Başkanlığı ve İstanbul
Ticaret Üniversitesi Rektörlüğü
görevini sürdürmektedir. Evli ve
iki çocuk babasıdır.
Naci Ağbal
Denetleme Kurulu Üyesi
1968 yılında Bayburt’ta doğdu.
İstanbul Üniversitesi Siyasal
Bilgiler Fakültesi, Kamu Yönetimi
Bölümü’nden 1989 yılında mezun
oldu. 1996-1998 yılları arasında
İngiltere Exeter Üniversitesi İş
İdaresi Genel İşletme Yönetimi
(MBA) Programı’nı bitirdi. Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü İşletme Doktora
Programı’na devam etmektedir.
Halen Maliye Bakanlığı Bütce ve
Mali Kontrol Genel Müdürlüğü
görevini sürdürmektedir. Evli ve
iki çocuk babasıdır.
17
YÖNETİM VE MESAJLAR
18
YILLIK RAPOR 2009
O sadece bir yönetici değil aynı zamanda gerçek bir dosttu. Beraber
sevindik, beraber üzüldük çoğu zaman. Şirketin her olumlu kararında
Candan Karlıtekin imzası kalın harflerle kalacaktır.
Hamdi Topçu
Ortaklığımıza, Yönetim Kurulu Başkanı olarak çok değerli katkılarda
bulunmuştur. Yaptığı hizmetlerden ötürü kendisine Türk Hava Yolları
ailesi adına teşekkür ederim.
Doç. Dr. Temel Kotil
Türk Hava Yolları’nı bir ülke ve bölge şirketinden, bir dünya şirketi ve
markası haline getirdiği için kendisine teşekkür ederiz.
Orhan Birdal
Çok iyi bir iş adamı, iyi bir yönetici, kalbi çok temiz, candan bir insan.
Yolunuz açık olsun.
Muzaffer Akpınar
Yüreği sıcak, heyecanlı, işini seven, ufku ve vizyonu açık bir Yönetim
Kurulu Başkanı’ydı.
İsmail Gerçek
Candan Bir Veda...
Adı Candan; ama yaptıklarıyla cabbar bir kişilik sergileyen Sn. Candan
Karlıtekin, 2004 yılında başlayan ve 2009 yılı sonuna kadar devam eden
Yönetim Kurulu Başkanlık görevi boyunca işinin aşikar aşığı, usta
bir yönetici ve eğitim tutkunu renkli kişiliğiyle Türk Hava Yolları’nın
sayısız başarılarına imza atmıştır. 2009 sonu itibariyle kendisine veda
etsek de bir başka uçuşta yollarımızın yeniden kesişeceğini biliyoruz.
Türk Hava Yolları’na kazandırdığı değer ve bakış açısı için kendisine
sonsuz teşekkürü bir borç biliriz.
Türk Hava Yolları Çalışanları
19
YÖNETİM VE MESAJLAR
20
YILLIK RAPOR 2009
Kalitede süreklilik ve
maksimum güvence
Dünya havayolları markaları arasında rekabetin önde gelen isimleri arasında
yer almayı hedefleyen Türk Hava Yolları, kalitede süreklilik ve maksimum
güvence politikasını sürdürmüş, ulusal ve uluslararası otoritelerle işbirliği
içinde, büyümesinin gerektirdiği kalite ve emniyet standartlarını geliştirmiştir.
Türk Hava Yolları, hızlı büyüme sürecinde, kalite ve emniyet
standartlarından ödün vermeden bu standartları daha da
ileriye taşıyacak çalışmalara imza atmıştır. Kalite güvence
ve yönetim sistemi çalışmalarıyla, ulusal ve uluslararası
otoritelerin onayından başarıyla geçmiştir.
Yönetim sistemi
Bir havayolu işletmesinin temel görevlerinden biri,
müşterisine sunduğu ürün ve hizmetleri sürekli
geliştirerek sorunsuz yolculuk deneyimi sağlamak ve
böylelikle müşteri memnuniyetini kalıcı kılmaktır. Bunu
yerine getirebilmek için organizasyonun operasyonel ve
ticari süreçlerini entegre olarak yönetmesi gerekir. Bu
yaklaşımla hareket eden Türk Hava Yolları 2006 Mayıs’ından
beri TS-EN ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi
sahibidir. 2009 yılında aynı belge TS-EN ISO 9001:2008
olarak yenilenmiştir. Alınan bu yeni belgeyle Türk Hava
Yolları’nın kalitesi hem Türk Standartları Enstitüsü, hem
de üyesi bulunduğu uluslararası belgelendirme ağı IQNet
tarafından tescillenmiştir. Yeni nesillere temiz bir çevre
bırakmayı arzulayan Türk Hava Yolları, ISO 14001 Çevre
Yönetim Sistemi Projesi üzerinde çalışırken, çalışanına
verdiği önemi, OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği
çalışması ile de vurgulamaktadır.
Uçuş emniyeti
Türk Hava Yolları, 2005 yılında IOSA (IATA Operational
Safety Audit) programında belirtilen yaklaşık 900 kriter
(organizasyon ve yönetim sistemi, uçuş operasyonu,
operasyon kontrol ve uçuş harekat yönetimi, teknik, kabin,
yer işletme, kargo ve güvenlik) başarıyla yerine getirmiş ve
IOSA Sertifikası almıştır. 2009 yılında bu sertifikanın geçerli
temdit denetimi AQS şirketi tarafından gerçekleştirilmiş ve
denetlemeden sıfır bulgu ile çıkılmıştır.
Kalite ve güvence
Uçuş ve yer operasyonunun Türk Hava Yolları mevzuatı ile
ulusal ve uluslararası standartlara uygunluğu, yıllık planlı
ve plansız denetimler ile kontrol edilmektedir. Ayrıca
operasyonel eğitim (uçuş ve yer) veren birimler de kalite
güvence denetimleri kapsamındadır. 2009 yılında 792
adet denetim yapılmış, aynı zamanda Sivil Havacılık Genel
Müdürlüğü, EASA, JAA Mast Team, Fransız Sivil Havacılık
ve İngiliz Sivil Havacılık Otoriteleri tarafından dış denetime
tabi tutulmuş ve başarıyla geçmiştir.
21
YÖNETİM SİSTEMİ
Türk Hava Yolları’nın sürdürülebilirlik vizyonu,
çevresel, ekonomik ve sosyal unsurların gelişiminde
üstlendiği sorumlulukla hareket eden lider, global
ve saygın bir kurum olmaya dayanır. Uzun vadeli
kurumsal sürdürülebilirlik için çevreye ve iklime
karşı sorumluluğun hayata geçirilmesi, kaynak ve risk
yönetiminin gerçekleştirilmesi, insan kaynaklarının
refahı, gelişimi ve güvenliğinin sağlanması esastır.
Sosyal Sorumluluk
Türk Hava Yolları karbon salınımını azaltan çevreci uygulamaları ile
doğaya yaklaşık bir milyon ağaç dikmeye eşdeğer bir katkı sağlamıştır.
Yakıt Tasarruf Projesi kapsamında tanımlanan uygulamalar tüm
operasyonlarda hayata geçmiştir.
Günümüzde küresel ısınmaya sebep olan en önemli etkenlerden biri olarak fosil bazlı enerjiler
sorgulanmakta, bu enerjileri kullanan havayolu şirketlerinin en kısa zamanda yenilenebilir enerji
modellerine geçmesi istenmektedir. Eski nesil uçakların daha yüksek karbon emisyonu, daha çok
yakıt sarfiyatı ve gürültü kirliliğine yol açtığı gerçeğini dikkate alan ve çevreye karşı sorumluluğunun
bilinciyle faaliyetlerine yön veren Türk Hava Yolları, sektör ortalamasının altında genç bir filo ile hizmet
sunmaktadır.
En etkin yakıt kullanımı amacıyla başlatılan “Yakıt Tasarruf Projesi” kapsamında, yakıt sarfiyat
değerlerinin izlenip kontrol edilmesi ve azaltılması yönünde çalışmalara başlanmıştır. Proje kapsamında,
operasyonlarda yakıt sarfiyatının azaltılmasına yönelik belirlenen adımların, sorumlu birimler tarafından,
uçuş güvenliği ön planda tutularak uygulanmasına özen gösterilmiştir. APU (Auxillary Power Unit-Yedek
Güç Ünitesi) kullanımının azaltılması, düşük flap konfigürasyonu ile kalkış ve iniş, uçak ağırlıklarının
azaltılması, motor yıkama aralıklarının arttırılması, kabin ve ikram ağırlıklarının azaltılması gibi
uygulamalarla geçmiş yıllara oranla yaklaşık 360 bin ton daha az karbon salınımı gerçekleştirilerek,
yıllık olarak yaklaşık 1 milyon ağaç dikmeye eş değer bir fayda sağlanmıştır.
22
YILLIK RAPOR 2009
Doğada güzel izler bırakmak
23
YÖNETİM SİSTEMİ
Risk Yönetimi
Türk Hava Yolları’nın yürüttüğü Kurumsal Risk Yönetimi (ERM) projesi
kapsamında şirketin finansal risklerinin değerlendirilmesi ve korunma
stratejilerinin hayata geçirilmesi için Finansal Risk Yönetimi (FRM)
başlatılmıştır.
Jet yakıtı fiyatındaki değişimlerin finansal etkisi emtia fiyat riski; finansal kredi, alacak veya yatırımlarından doğabilecek
zararlar kredi riski; faiz oranlarının değişmesiyle uçak finansmanlarının, döviz cinsinden borçların ve nakdin piyasa
değerinde gözlenen dalgalanmalar faiz riski; gelir ve gider hesaplamalarında yabancı para değerlerinin farklı oranlarda
oluşması döviz kuru riski olarak tanımlanmış; söz konusu risklerden korunmak amacıyla, emtia fiyatları ve kredi faiz
oranlarının sabitlenmesine yönelik alınan kararlar ile türev piyasalarda riskten korunma stratejileri geliştirilmiştir.
THY A.O. Fiyatı
150
120
90
60
30
30
USD/Varil
24
60
90
120
150
180
THY Fiyatı
%3
6
5
M+1
4
%1
Piyasa Fiyatı
Piyasa Fiyatı
M+1
3
(01.02.2010 itibariyle)
M+1
2
M+1
1
M+1
0
M+1
M+1
M+9
M+8
M+7
M+6
M+5
M+4
THY Petrol Piyasası Fiyat Senaryosu*
180
YILLIK RAPOR 2009
%4
%5
%6
%8
%9
%10
%11
%13
%14
%15
%16
%19
%20
%18
M+3
Piyasada Brent tipi ham petrolün varil fiyatının ilgili riskten
korunma periyodunda, senaryolar dahilinde değişiklik arz
etmesi durumunda Türk Hava Yolları için gerçekleşecek
fiyatlar ve bu fiyatlar ışığında tahmini akaryakıt maliyetleri
aşağıdaki “Petrol Piyasası Fiyat Senaryosu” grafiğinde
gösterilmiştir.
M+2
Emtia fiyat riski yönetimi, jet yakıtı maliyetinin yakıt
fiyatlarındaki değişimlerden etkilenmesini azaltmayı, jet
yakıtı maliyetinin belirli bir aralıkta veya tek bir fiyatta
sabitlenebilmesini ve yakıt borsasında oluşabilecek
olumsuz durumlardan minimum derecede etkilenmesini
sağlamayı amaçlamıştır. Türk Hava Yolları’nın öngörülen
yıllık jet yakıtı tüketim miktarının yaklaşık %20’sini
sağlayan kontrat miktarları ile ham petrol (varil) ve jet
yakıtı (Mton) üzerinden türev enstrümanlar kullanılarak,
kademeli olarak riskten korunmaya yönelik uygulama
sürdürülmüştür.
THY Riskten Korunma Stratejisi (16 Aylık)
M+1
Emtia fiyat riski yönetimi
Risk ortamında riski
iyi yönetmek
-
-
-
-
-
-
Ham petrol varil fiyatının $180 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $174,2
Ham petrol varil fiyatının $150 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $145,9
Ham petrol varil fiyatının $120 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $117,7
Ham petrol varil fiyatının $90 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $89,4
Ham petrol varil fiyatının $60 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $61,1
Ham petrol varil fiyatının $30 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $32,9 olacaktır.
Türk Hava Yolları’nın 2008 yılı akaryakıt maliyetleri ile 2009 yılı akaryakıt maliyetlerini karşılaştıran aşağıdaki grafikte
maliyetlerdeki değişimin unsurları gösterilmiştir.
THY 2008-2009 Akaryakıt Maliyetlerinin Değişimi (01.02.2010 itibariyle)
2,5
2,0
0,3
0,9
1,5
1,0
0,004
0,3
1,8
1,5
0,5
0,0
Yakıt Maliyeti
2008
Tüketim
Fiyat
Kur Farkı
Riskten Korunma Yakıt Maliyeti
2009
İşlemleri
Kredi riski yönetimi
Türk Hava Yolları, 2008 ve 2009 yıllarında etkili olan uluslararası ekonomik krizi dikkate alarak, mevduat ve türev
işlemlerine yönelik çalıştığı finansal kuruluşlar ile ileride oluşabilecek kredi riskine karşı anlaşma imzalamıştır.
Finansal kuruluşlar için belirlenen kredi risk notlarını dikkate alan Türk Hava Yolları, belirlemiş olduğu eşik kredi risk notu
üzerinde kalan finansal kuruluşlara, kendi belirlediği risk seviyelerine göre limitler atamıştır. Atanan limitler dönemsel
olarak güncellenmiş, kredi notu düşen kuruluşun durumu yakından takip edilmiştir.
Türk Hava Yolları, türev ürün kullanımı sonucu oluşabilecek kredi riskinin yönetimine ilişkin karşı taraflarla “International
Swaps and Derivatives Association (ISDA)” anlaşması ile gerekli diğer anlaşmaları imzalamıştır. Kredi riski yönetimine
ilişkin hususlar anlaşmanın “Credit Support Annex(CSA)” kısmında düzenlenmiştir. Anlaşmaya istinaden belirli dönemlerde
mahsuplaşma işlemleri gerçekleştirilerek kredi riski azaltılmıştır.
Faiz oranı riski yönetimi
Türk Hava Yolları faiz oranı risk yönetimi çalışmaları kapsamında, faiz oranı piyasasının izlenmesi ve analiz edilmesi, kredi
faiz oranlarının sabitlenmesi ve faiz oranı değişimlerine karşı duyarlılık analizleri yapılması ile faizden kaynaklanan olası
maliyet değişimlerinin takip edilmesi düzenli olarak sürdürülmüştür.
Döviz kuru risk yönetimi
Gelir ve giderleri uluslararası faaliyetleri gereği çok sayıda döviz cinsinden oluşan Türk Hava Yolları’nın gelir döviz dağılımı
sırasıyla EUR, USD ve TL; gider döviz dağılımı sırasıyla USD, TL ve EUR olarak dağılmıştır. Ciddi bir risk unsuru olan döviz
kuru dalgalanmalarından etkilenmenin en aza indirgenmesi için aktif bir döviz kuru politikası uygulanmıştır.
25
YÖNETİM SİSTEMİ
“
Türk Hava Yolları, sağlam
ve güçlü organizasyon
yapısıyla değişen koşullara
ve artan rekabete hızla
uyum sağlıyor.
26
YILLIK RAPOR 2009
”
Yönetim Kurulu
İcra Komitesi
Genel Müdür
Özel Kalem Md.
Teftiş Kurulu Bşk.
Hukuk Müşavirliği
Kurumsal İletişim Bşk.
Kalite Güvence Bşk.
Kurumsal Gelişim ve
Bilgi Teknolojileri Bşk.
Yatırım Yönetimi Bşk.
Basın Müşavirliği
Uçuş Eğitim Bşk.
Teknik Bşk.
Yer İşletme Bşk.
Bölgesel Uçuşlar Bşk.
Havacılık Güvenlik Md.
Uçuş Emniyet Md.
Genel Müdür Yard.
(İnsan Kaynakları)
Genel Müdür Yard.
(Mali)
Genel Müdür Yard.
(Ticari)
Genel Müdür Yard.
(Uçuş İşletme)
Personel Bşk.
Finansman Bşk.
Üretim Planlama Bşk.
Uçuş İşletme Bşk.
(Baş Pilot)
Eğitim Bşk.
Muhasebe Bşk.
Gelir Yönetimi Bşk.
Kabin Hizmetleri Bşk.
Sosyal ve İdari İşler
Bşk.
Genel Satınalma
ve İkram Bşk.
Pazarlama ve Satış
Bşk.
İşletme Koordinasyon
Bşk.
Kargo Bşk.
İş Geliştirme ve
Anlaşmalar Bşk.
27
YÖNETİM SİSTEMİ
1933
Türk Hava Yolları A.O. Mayıs 1933 tarihinde 2186 sayılı Kanun’la
“Hava Yolları Devlet İşletmesi” adı altında Ankara’da kurulmuş ve
Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyete geçmiştir.
1935
1935 yılında Bayındırlık Bakanlığı’na bağlanmış, 1938 yılında “Devlet
Hava Yolları Umum Müdürlüğü” adını alarak 1939 tarihinden itibaren
faaliyetlerini Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı olarak sürdürmüştür.
1955
1955 yılında 6623 sayılı Kanun’la özel hukuk kuralları ile sevk ve
idare edilen bir şirket yapısına kavuşturularak “Türk Hava Yolları
Anonim Ortaklığı” adı altında faaliyetlerine devam etmiştir.
1984
9 Kasım 1984 tarih ve 18570 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan bazı
kamu kurum ve kuruluşları hakkında 233 sayılı Kanun Hükmünde
Kararname ile bir Kamu İktisadi Kuruluşu olarak bu kanun
kapsamında yer almıştır.
28
YILLIK RAPOR 2009
1990
25 Eylül 1990 tarih ve 20646 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
22 Ağustos 1990 tarih ve 90/822 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile
Ortaklığın 3291 sayılı kanun kapsamına alınarak özelleştirilecek
KİK’ler arasında yer almasına karar verilmiştir. Yüksek Planlama
Kurulu’nun 30 Ekim 1990 tarih ve 90/18 sayılı kararı ile Ortaklığın
yeni statüsüne göre düzenlenen Ana Sözleşmesi kabul edilmiş ve 5
Kasım 1990 tarihinde Ticaret Sicili’ne tescil ettirilmiştir.
1994-2005
Ortaklık 27 Kasım 1994 tarih ve 22124 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren Özelleştirme Uygulamalarının
Düzenlenmesi ve Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik
Yapılmasına Dair 4046 sayılı Kanun kapsamına alınıp meskur
kanunun 35. maddesi uyarınca Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na
bağlı İktisadi Devlet teşekkülü olmuştur. Anılan Kanunun 20/a
maddesi tahtında Ana Sözleşmesi meskur kanundaki hükümlere
paralel hale getirilmek amacıyla Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın
5 Aralık 1996 tarihli onayı alınarak tadil edilmiş ve Sermaye Piyasası
Kurulu’nun 5 temmuz 2002 tarih ve 33/953 sayılı kararı ile onaylanan
ve Özelleştirme İdaresi Başkanlık makamının 8 Kasım 2002 tarih
ve 1006 sayılı Olur’u ile uygun bulunan Ana Sözleşme değişiklikleri
de 17 Ocak 2003 tarihli olağanüstü Genel Kurul’da kabul edilerek
yürürlüğe girmiştir.
2006
Türk Hava Yolları A.O.’nun sermayesindeki kamu payı Mayıs ayı
içinde yapılan halka arz ile %50’nin altına düşmüş ve Türk Hava
Yolları A.O.’nun kamu tüzel kişiliği sona ermiştir.
29
YÖNETİM SİSTEMİ
1. Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Beyanı
Uluslararası platformda Türkiye’yi ve Türk havacılık sektörünü en iyi şekilde
tanıtmayı, güvenilirliği, şeffaflığı ilke edinmiş Ortaklığımızın Sermaye Piyasası
Kurulu’nun(SPK) benimsemiş olduğu Kurumsal Yönetim İlkeleri’ne ilişkin
uygulamaları aşağıda verilmektedir.
2. Pay Sahipleri İle İlişkiler Birimi
Yatırımcılarımızın doğru ve zamanında bilgilendirilmesi aynı zamanda da
sermaye piyasası denetleyicileri ile ilişkilerin yürütülmesi bilgi alış verişinin
sağlanması, sermaye artırımı, halka arz işlemlerinin takibini yapacak, yurtiçi ve
yurtdışı yatırımcıları bilgilendirecek sunum ve toplantıların düzenleneceği birim
olarak Genel Müdür (Mali) Yardımcısına bağlı Yatırımcı İlişkileri Müdürlüğü
mevcut olup, iletişim bilgileri: Yatırımcı İlişkileri Müdürü Suna ÇELEBİ;Telefon
212-463-6363 Dahili 3630; Faks 212-465-2307; E-posta [email protected].
3. Pay Sahiplerinin Bilgi Edinme Haklarının Kullanımı
Ortaklığımızın borsada işlem gören hisse oranı %50.88’dir. 2009 faaliyet
dönemi içinde Ortaklığımıza bilgi edinmek amacıyla e-mail yoluyla 258 adet
başvuru yapılmıştır. Daha çok kamuya açıklanan mali tablo ve Ortaklık
faaliyetlerine ilişkin gelişmelerle ilgili gelen bilgi edinme taleplerinin tamamı
cevaplandırılmıştır. E-mail yoluyla gelen başvuru haricinde telefon yoluyla
da pek çok yatırımcı ve hissedar bilgilendirilmiştir. Yatırımcı ve hissedarların
bilgilendirilmeleri ve sorularının cevaplandırılması eşitlik ilkesi gözönünde
bulundurularak yapılmıştır. Diğer taraftan, pay sahiplerinin bilgi edinme
haklarının etkin kullanımını teminen, Ortaklığımızın mevcut web sitesinde
Yatırımcı İlişkileri sayfası bulunmakta olup, yatırımcılar, diğer menfaat sahipleri
sözkonusu web sayfasından Ortaklık ile ilgili bilgilere ulaşabilmektedir.
4. Genel Kurul Bilgileri
Ana Sözleşmemizin 6.maddesine göre, Ortaklığımızın bütün hisse senetleri
nama yazılı olup, A ve C Grubu olarak iki gruba ayrılmaktadır. C Grubu Hisse,
1 adet olup, T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na (ÖİB), ÖİB’in
görevlerini devretmesi halinde devrettiği kuruma aittir. Halihazırda A Grubu
Hisselerin %49.12’si ÖİB’e ait olup, %50.88’i de halka arz edilmiştir.
2009 dönem içerisinde;
1. Sermaye Piyasası Kurulu’nun kararı doğrultusunda Ortaklığımız
Anasözleşmesinin Yeni TL’ye uyumlu hale getirilmesini teminen 22.01.2009
tarihinde Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı yapılmıştır. Olağanüstü Genel
Kurul Toplantısına şirketin çıkarılmış sermayesi olan 175 Milyon TL’nin
92.900.317,66 TL’sini temsil eden hissedarlar katılmıştır.
2. 2008 yılı hesap ve faaliyetlerinin görüşüldüğü Olağan Genel Kurul Toplantısı
04.05.2009 tarihinde yapılmıştır. Olağan Genel Kurul Toplantısına şirketin
çıkarılmış sermayesi olan 175 Milyon TL’nin 90.414.562,66 TL’sini temsil
eden hissedarlar katılmıştır.
Gerek Olağanüstü gerekse Olağan Toplantıya davet Ticaret Sicil Gazetesi ve
yurt genelinde yayınlanan bir gazetede gündem eklenmek suretiyle ilanen
yapılmış ve ayrıca Yatırımcı Ilişkileri web sayfasında yayınlanmak sureti ile
de duyurulmuştur.
Ana Sözleşmenin 29. Maddesine göre Ortaklık hisselerinden borsada işlem
gören hisse senetlerini elinde bulunduran hissedarlara taahhütlü mektup
göndermek suretiyle toplantı günü bildirme yükümlülüğümüz yoktur.
Nama yazılı pay sahiplerinin genel kurula katılımını teminen pay defterine kayıt
için bir süre öngörülmemiştir, bu husustaki diğer şartlar ana Sözleşmemizin
7. maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmektedir;
Hisse devirleri Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası mevzuatı ve sivil
havacılık mevzuatı hükümlerine tabidir.
Nama yazılı hisselerin devrinin Ortaklığa karşı hüküm ifade edebilmesi için
devrin pay defterine işlenmiş olmasına bağlıdır. Nama yazılı hisselerin pay
defterine işlenmesinden önce hissedarlar kimlikleri ve milliyetleri ile varsa
6. Maddede ifade edilen şekilde yabancılık ilişkisini gerektiğinde Yönetim
Kurulunca belirlenen bir format dahilinde belgelemek durumundadır.
Herhangi bir hisse devri pay defterine işlenmemişse Ortaklık açısından ortak,
pay defterinde adı yazılan kişidir.
30
YILLIK RAPOR 2009
Hisselerin devrinin pay defterine işlenmesi Yönetim Kurulu kararı ile yapılır.
Yönetim Kurulu Ana Sözleşme veya kanuna uygun olmayan hallerde veya
herhangi bir sebep göstermeksizin herhangi bir hisse devrini pay defterine
işlemekten kaçınabilir.
Yukarıda 6. maddede yazılı yabancılık hisse oranı sınırlamalarına aykırı hisse
devirleri pay defterine kaydedilemez. Yönetim Kurulu bu tür hisse devirlerinin
pay defterine işlenmesini reddetmek zorundadır. Yönetim Kurulunca pay
defterine kaydedilmeyen hisse devirleri Ortaklık tarafından tanınmaz ve ilgili
müktesib Ortaklığa karşı pay sahibi sıfatı kazanamaz. Yönetim Kurulunun hisse
devrine onay verme ve pay defterine işleme kararında Yönetim Kurulunun C
grubu hisseyi temsilen seçilen üyesinin olumlu oyu bulunması şarttır.
C grubu hisse 4046 sayılı Kanun’un Başbakanlık Özelleştirme İdaresi
Başkanlığına verdiği yetkileri esas itibari ile haiz bir başka Türk kamu
kuruluşuna devredilebilir. Bu devrin sözkonusu olduğu halde devir Yönetim
Kurulu kararını gerektirmeksizin derhal pay defterine işlenir.
Yönetim Kurulu Ortaklığın tabi olduğu Sivil Havacılık ve/veya diğer mevzuat ile
Ana Sözleşmede öngörülen sınırlamalara uymak ve Ortaklığın sahip olduğu
trafik ve kabotaj haklarının tehlikeye atılmasını önlemek amacıyla hisselerin
yabancılara devrini sınırlamak zorundadır.
TTK 362. maddesi gereğince kar ve zarar hesabı bilanço yıllık rapor ve safi
kazancın nasıl dağıtılacağı hususundaki teklifler, murakıplar tarafından
verilecek rapor ile birlikte umumi heyetin adi toplantısından en az 15 gün önce
şirketin merkezinde pay sahiplerinin emrine amade bulundurulur.
Genel Kurullarda, hissedarların sorularına şifahi, kapsamlı sorulara ise yazılı
olarak cevap verilmesi uygulaması mevcut olmakla beraber, bu dönemde
yazılı cevap verilmesini gerektiren bir soru ile karşılaşılmadığından, sözlü
açıklamalar yeterli olmuştur.
Genel Kurulun yetkileri Ana Sözleşmemizin 27. maddesinde düzenlenmekte
olup buna göre, Genel Kurul, TTK ve diğer kanunlarda öngörülen yetkileri haiz
olan karar organıdır. Bu madde dışında önemli nitelikteki kararların Genel Kurul
tarafından alınması konusunda Ana Sözleşmede bir düzenleme mevcut değildir.
Diğer taraftan, Ana Sözleşmemizin 14. maddesine göre, aşağıdaki konularda
Yönetim Kurulunun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsil eden
Yönetim Kurulu üyesinin bu kararların alındığı toplantıya katılımı ve olumlu oy
kullanmasına bağlıdır.
- İşbu Ana sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortaklık misyonunu açıkça
olumsuz etkileyecek kararların alınması;
- Genel Kurula Ana Sözleşme değişikliği önerilmesi;
- Sermaye artırılması;
- Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine
işlenmesi;
- Ortaklığın Sermaye Piyasası Kuruluna sunduğu son yıllık bilançosunda yer
alan aktif toplamını beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Ortaklığı doğrudan
veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak her
türlü kararların alınması, (şöyle ki kamu payının Ortaklık sermayesindeki payı
%20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan kalkacaktır);
- Ortaklığın başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,
- Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon
giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının
kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin
kararların alınması.
C Grubu hissenin imtiyazları ancak Özelleştirme Yüksek Kurulu veya onun
görevlerini devralacak başka bir kamu kurumu tarafından kısıtlanabilir.
Genel Kurul Tutanakları, pay sahiplerine Ortaklığımızda sürekli açık
tutulmakta olup talep edilmesi halinde pay sahiplerine iletilmektedir. Ayrıca,
Genel Kurul Tutanakları ve Hazirun Cetveli Ortaklığımız web sitesinin Yatırımcı
İlişkileri sayfasında pay sahiplerinin bilgisine sunulmaktadır.
5. Oy Hakları ve Azınlık Hakları
1. Oy Hakkı Ana Sözleşmemizin 31.maddesinde aşağıdaki şekilde
düzenlenmektedir.
hisseleri elinde bulunduran hissedarların aday gösterememiş olmaları
durumunda, boşalan üyeliğe aday gösterme hakkı C Grubu hissedara,
C Grubu hissenin A Grubuna dönüşmüş olması durumunda halka açık
olmayan A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir. Halka
açık A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarların gösterdiği adayın
boşalttığı yere bu şekilde yapılacak seçimde yukarıdaki a, b ve c bentlerinde
yer alan %15, %35 ve %2 oranları dikkate alınmayacaktır. Yönetim Kurulu
üyesinin halefinin seçimi ilk Genel Kurul toplantısının onayına sunulacaktır.
Genel Kurul tarafından onaylanan Yönetim Kurulu üyesi ayrılan Yönetim
Kurulu üyesinin kalan görev süresi müddetince hizmet edecektir.
“İşbu Ana Sözleşmenin 6/d bendi hükümleri saklı kalmak kaydı ile olağan
ve olağanüstü Genel Kurul toplantılarında hazır bulunan hissedarların veya
vekillerinin her hisse için bir oyu vardır.”
2. Ana Sözleşmemizin 14. maddesi 5.bendi hükmüne göre;
Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulunun alacağı kararların geçerliliği C
grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararların alındığı
toplantıya katılımı ve olumlu oy kullanmasına bağlıdır.
- İşbu Ana sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortaklık misyonunu
açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması;
- Genel kurula Ana Sözleşme değişikliği önerilmesi;
- Sermaye arttırılması;
- Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine
işlenmesi;
e) Belli bir tüzel kişiyi temsil eden bir Yönetim Kurulu üyesinin o tüzel kişi
ile ilişkisinin kalmadığı bildirildiği veya belli bir tüzel kişi hisselerini bir
üçüncü kişiye devrettiği takdirde o kişi Yönetim Kurulu üyeliğinden istifa
etmiş sayılır ve boşalan üyeliğe aday gösterme hususunda bu maddenin d
bendindeki hükümler uygulanır.
- Ortaklığın Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda
yer alan aktif toplamını beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Ortaklığı
doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt
altına sokacak her türlü kararların alınması, (şöyle ki kamu payının
Ortaklık sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü
kendiliğinden ortadan kalkacaktır);
f) İşbu Ana Sözleşmenin bilahare değiştirilmesi ve yeni hisse grupları
yaratılması halinde, yukarıda a ve b bentleri ile A Grubu halka açık
hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlara tanınan 2 yönetim kurulu
üyesini belirleme hakkı ortadan kaldırılmayacak veya değiştirilmeyecektir,
meğer ki söz konusu değişiklik çıkarılmış sermayenin %65’ini temsil eden
hissedarlar tarafından onaylanmış olsun.
- Ortaklığın başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,
4. Karşılıklı iştirak ilişkisi içinde olunan herhangi bir şirket bulunmamaktadır.
- Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon
giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının
kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin
kararların alınması.
5. Azınlık paylarının yönetimde temsil edilmesi, yukarıda belirtilen Ana
Sözleşmemizin 10. madde hükmüne göre gerçekleşmektedir.
C Grubu hissenin imtiyazları ancak Özelleştirme Yüksek Kurulu veya onun
görevlerini devralacak başka bir kamu kurumu tarafından kısıtlanabilir.
3. Ana Sözleşmemizin 10. maddesi hükmüne göre;
Yönetim Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen 7 üyeden oluşur. Yönetim
Kurulunun 7 üyesinden 6 üyesinin A grubu hissedarların kendi aralarında
yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu
hissedarın göstereceği adaydan seçilmesi
A grubu hissedarların Yönetim Kuruluna aday belirlemelerinde aşağıdaki
esaslar uygulanır :
a) Ortaklığın halka açıklık oranının %15 (%15 dahil) olması durumunda A
grubuna tanınan 6 Yönetim Kurulu üye adayından birini belirleme hakkı
halka açık A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.
b) Ortaklığın halka açıklık oranının %35 (%35 ve üzeri) olması durumunda
A grubuna tanınan 6 Yönetim Kurulu üye adayından ikisini belirleme hakkı
halka açık A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.
c) Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Yönetim
Kuruluna aday gösterebilmeleri, Yönetim Kurulu üyeliğine seçim yapılan Genel
Kurul toplantısında toplam çıkarılmış sermayenin en az %2’si oranında temsil
edilmelerine bağlıdır. Söz konusu %2 oranın hesaplanmasında sadece halka
açık A Grubu hisseler dikkate alınacaktır. Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde
bulunduran hissedarlar Yönetim Kurulu üyeliğine gösterecekleri adayları kendi
aralarında yapacakları toplantıda belirleyeceklerdir. Bu toplantıda aday gösterme
hakkı, kamunun elinde olmayan halka açık A Grubu hisse senedi sahiplerine
aittir. Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Genel
Kurul toplantısında %2 oranında temsil edilmemeleri halinde bu hissedarlara
ait Yönetim Kuruluna aday belirleme hakkı, halka açık olmayan A grubu hisseleri
ellerinde bulunduran diğer hissedarlar tarafından Türk Ticaret Kanunu ve
Sermaye Piyasası mevzuatına uygun olarak kullanılacaktır.
d) Yönetim Kurulunun bir üyeliğinin ölüm, istifa, azil veya üyeliğin düşmesi
gibi nedenlerle boşalması halinde, boşalan üyelik Yönetim Kurulunun Türk
Ticaret Kanununun 315. maddesi uyarınca yapacağı seçimle doldurulur.
Yukarıda belirtilen sebeplerden biri nedeniyle, Yönetim Kurulunda bir
boşluk doğması halinde yeri boşalan üyeyi aday gösterme hakkına sahip
grup hisseleri elinde bulunduran hissedarlar boşalan üyeliğe aday gösterme
hakkına sahip olacak ve Yönetim Kurulu boşluğu doldurmak amacıyla bu
adayı seçecektir. Yönetim Kurulunda boşalan üyeliğe halka açık A grubu
6. Ana sözleşmemizde birikimli oy kullanma yöntemine yer verilmemektedir.
6. Kar Dağıtım Politikası ve Kar Dağıtım Zamanı
Ortaklığımızın karın tespiti ve dağıtımı Ana Sözleşmemizin 36. maddesinde
aşağıda verildiği şekilde düzenlenmiştir.
Ortaklığın genel masrafları ile muhtelif amortisman gibi Ortaklıkça ödenmesi
ve ayrılması zaruri olan meblağlar ile Ortaklık tüzel kişiliği tarafından ödenmesi
zorunlu vergiler hesap senesi sonunda tesbit olunan gelirlerden düşüldükten sonra
geriye kalan ve yıllık bilançoda görülen safi (net) kar, varsa geçmiş yıl zararlarının
düşülmesinden sonra sırası ile aşağıda gösterilen şekilde tevzi olunur.
a) %5 kanuni yedek akçe ayrılır. (Yedek Akçe: Ortaklık tarafından her yılın
safi karının %5’i nisbetinde ayrılan kanuni yedek akçe, Ortaklık sermayesinin
%20’sine varıncaya kadar ayrılmaya devam eder. (Türk Ticaret Kanununun
466’ncı maddesi hükümleri saklıdır.) Kanuni yedek akçe, Ortaklık sermayesinin
%20’sine eşit miktardan herhangi bir sebeple azalacak olursa, bu miktara
varıncaya kadar yeniden yedek akçe ayrılmaya devam olunur.)
b) Kalandan Sermaye Piyasası Kurulu tarafından saptanan oranda ve miktarda
birinci temettü ayrılır.
c) Safi kardan “a” ve “b” bentlerinde belirtilen meblağlar düşüldükten
sonra kalan kısmı Genel Kurul kısmen veya tamamen ikinci temettü olarak
dağıtmaya veya olağanüstü yedek akçe olarak ayırmaya yetkilidir.
d) Hissedarlara, kara iştirak eden diğer kişilere dağıtılması kararlaştırılmış
olan kısımdan çıkarılmış sermayenin %5’i oranında kar payı düşüldükten sonra
bulunan tutarın onda biri oranında Türk Ticaret Kanunu’nun 466. maddesinin
2. fıkrası 3. bendi uyarınca ikinci tertip yedek akçe ayrılır.
e) Kanun hükmü ile ayrılması gereken yedek akçeler ile Ana Sözleşmede
hisse sahipleri için belirlenen 1. temettü ayrılmadıkça, başka yedek akçe
ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve 1. temettü nakden ve/veya hisse
senedi biçiminde ödenmedikçe temettü dağıtımında imtiyazlı pay sahiplerine
katılma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine yönetim kurulu üyeleri ile
memur, müstahdem ve işçilere, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve
bu gibi kişi ve/veya kurumlara kar payı dağıtılmasına karar verilemez.
Karın ödeme zaman ve şeklini, Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğleri gözetilerek
Genel Kurul tesbit eder. Bu kapsamda, Ortaklığın stratejik hedefleri, büyüme
trendi, finansman ihtiyacı ile pay sahiplerinin beklentileri dikkate alınarak
Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, ilgili yasal mevzuat ve ana
sözleşmesindeki hükümler çerçevesinde; Ortaklığımız, Sermaye Piyasası
Kurulu’nca belirlenmiş olan asgari kar dağıtım oranında nakden ve/veya
bedelsiz hisse senedi şeklinde kar dağıtım politikasını benimsemiş olup,
31
YÖNETİM SİSTEMİ
sözkonusu kar dağıtım politikası 2007 yılı itibari ile geçerli olup Ortaklığımız
web sitesinde de yer almaktadır. Ortaklığın kar dağıtabilme potansiyeli dikkate
alınarak Yönetim Kurulunca asgari kar dağıtım oranının üzerinde kar dağıtım
kararı alınması ve Genel Kurulun tasvibine sunulması her zaman mümkün
olup, kar payı ödemeleri yasal süreleri içerisinde yapılacaktır.
7. Payların Devri
1- Ana Sözleşmemizin 6.maddesi;
Hissedarlık Niteliği
Yabancı hissedarların elinde bulundurdukları hisseler Ortaklığın toplam
çıkarılmış sermayesinin %40’ını geçemez. Yabancı hissedarların ellerinde
bulundurdukları hisselerin hesabında halka açık olmayan A Grubu hisseleri
elinde bulunduran hissedarın içindeki yabancılık oranı da dikkate alınır.
Yabancı hissedar deyimiyle,
- yabancı uyruklu gerçek ve tüzel kişiler;
- sermayesinde yabancı uyruklu payı %49’dan fazla olan Türk uyruklu şirketler;
- idare ve temsile yetkili organlarının çoğunluğunun Türk vatandaşı olmadığı
ve ana sözleşmesine göre oy çoğunluğunun Türk ortaklarda bulunmadığı Türk
uyruklu şirketler;
- yukarıda sayılanların fiili kontrolünde olan Türk uyruklu şirketler.
anlaşılır.
Yabancı hissedarların yukarıda yazılı hisse oranı sınırlamalarının Ana Sözleşme
hükümlerine uygunluğunu sağlayabilmek için Ortaklık, hissedarları ve hisse devirlerini
pay defterine kaydederken yabancı hissedarları ayrı bir bölüm altında takip eder.
Ortaklığın çıkarılmış sermayesinin %1’ine ulaşan her türlü hisse payı alış ve
satışının derhal Ortaklığa bildirilmesi zorunludur. Ayrıca, işbu Ana Sözleşmede
öngörülmüş maksimum yabancılık oranlarına ulaşan ya da bu miktarı aşan
hissedarlar bu durumu öğrendikleri andan itibaren Ortaklığa derhal bildirimde
bulunmak zorundadır. Bu bildirimin amacı yabancılık unsurunun ve önemli hisse
hareketlerinin takibi ve buna göre Yönetim Kurulunun yetkilerini kullanabilmesine
imkan sağlanması olup, bildirimin yapılmış olması pay defterine kayıt olmadıkça
hissedarlık hakkı doğurmaz ve pay defteri kayıtları esastır.
Yabancı hissedarlara ait toplam hisselerin Ortaklığın çıkarılmış sermayesinin
%40’ını aştığı gerek yapılan bildirimler gerek başka bir şekilde öğrenildiği
hallerde, Yönetim Kurulu en geç 7 (yedi) gün içerisinde en son yapılan
hisse devirlerinden başlamak üzere, söz konusu yabancılık oranını aşan
hisselerin yabancılık sınırına uygun miktar ve oranlarda elden çıkarılmasını,
çıkarılmaması durumunda Ortaklığın aşağıda yer alan tedbirlerden birini
uygulama hakkı olduğunu ilgili hissedarlara derhal ihbar etmek zorundadır.
Fazla hisselerini satması konusunda ihbar tebliğ olunan yabancı hissedar,
ihbarda belirtilen süre zarfında yabancılık sınırını aşmasına neden olan
hisselerini işbu Ana Sözleşme uyarınca yabancı hissedar tanımına girmeyen
bir kişiye satmakla yükümlüdür. Yapılan bildirime rağmen hisselerin elden
çıkarılmaması durumunda, Yönetim Kurulu 3 (üç) gün içinde toplanarak sınırı
aşan hisseler hakkında aşağıda yer alan tedbirleri uygun gördüğü şekilde
karar altına alarak uygulamak zorundadır.
(i) Yabancı hissedarın elinde bulunan ve yabancılık sınırının aşılması sonucunu
doğuran hisse paylarının sermayenin azaltılması yoluyla nominal bedelden
itfa etmek; Ortaklık bu amaçla öncelikle yabancılık sınırını aşan hissedara
söz konusu hisseleri itfa edeceğini ihtar eder. Böyle bir ihtarın yapılamaması
halinde ihtar Ortaklık merkezinin bulunduğu yerde yayınlanan iki gazetede
yayınlamak suretiyle ilanen yapılır. İtfa ile ilgili masraflar, itfa bedelinden
mahsup suretiyle itfaya neden olan hissedardan alınır.
(ii) Yabancı hissedarların toplam hisse oranı işbu Ana Sözleşmede belirlenen
sınırın üstüne çıktığında, Yönetim Kurulu yabancılık sınırını aşan hissedarın
hisse oranını düşürmek amacıyla sermaye artırabilir. Bu durumda, Sermaye
Piyasası Kurulu düzenlemeleri uyarınca mevcut hissedarların rüçhan hakları
kısıtlanmak suretiyle yeni hisse ihraç edilebilir.
Bu maddede düzenlenen yabancılık sınırının aşılması durumunda hisse
oranlarının izin verilen orana indirilmesi amacıyla hangi yöntemin öncelikle
kullanılacağına karar verme yetkisi Yönetim Kuruluna aittir.
32
YILLIK RAPOR 2009
MADDENİN GEREKÇESİ:
Bu maddedeki düzenlemenin gerekçesine Ana Sözleşmenin 7.maddesi son
paragrafında yer verilmekle birlikte, izleyen paragrafta ayrıca Ortaklığımızın
havayolu sıfatı ile tabi olduğu ve uymak zorunda olduğu mevzuat
açıklanmaktadır.
a) 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 31 ve 49. maddelerinde yer alan
hükümler sebebiyle Türklük vasfına haiz olmayan bir havayolu şirketi işletme
ruhsatı alamaz veya işletme ruhsatı mevcut olsa dahi, havayolunun hisselerinin
el değiştirmesi, satılması, yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun yabancı
olması v.s gibi sebeplerle Türklük vasfını kaybetmesi halinde işletme ruhsatı
iptal edilir.
b) Bir ülkeden diğer ülkeye uçuş yapılabilmesi, yani uluslararası trafik hakkına
sahip olunabilmesi için o iki ülke arasında önceden akdedilen devletler
arası ikili hava anlaşmaları gereğince Türk devleti tarafından tayin edilecek
havayolunun mülkiyetinin çoğunluğunun ve şirketin kontrolünün Türklerin
(gerçek veya tüzel kişilerinin) elinde bulunması zorunlu olduğundan; milliyet
kriteri yani Ortaklığımızın Türklük vasfı devletler arasında akdedilen ikili hava
anlaşmaları gereğince de trafik hakkına sahip olunmasının olmazsa olmaz
koşuludur.
Bu sebeple Türkiye’de mukim bir havayoluna, ancak hisselerinin
çoğunluğunun veya etkin kontrolünün Türk vatandaşlarında veya şirketlerinde
olması halinde, trafik hakkı verilebileceğinden ve bu havayolunun Türklük
vasfını kaybetmesi (veya kaybetmediğini ispat edememesi, uçuş yapılacak
diğer akit devletlerce buna kanaat getirilememesi durumunda) ilgili havayolu
trafik hakkını kaybedeceğinden, milliyet kriteri bir havayolu için hayati önem
taşıyan bir unsurdur.
Bu itibarla yukarıda arz ettiğimiz, gerek havayolu işletme ruhsatımızın
gerekse uluslararası trafik haklarımızın güvence altına alınmasını teminen,
Ana Sözleşmemizin 6. maddesinde yabancılık niteliği düzenlenmiş ve buna
bağlı olarak yabancı hissedarlık oranına getirilen sınırlandırma ve bu sınırın
aşılması halinde milliyet kriterinin dolayısıyla Ortaklığımızın trafik haklarının
korunması bakımından kısıtlayıcı düzenlemelere yer verilmiştir.
2- Ana Sözleşmemizin 7.maddesi; (Hisse Devri)
Hisse devirleri Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası mevzuatı ve Sivil
Havacılık mevzuatı hükümlerine tabidir.
Nama yazılı hisselerin devrinin Ortaklığa karşı hüküm ifade edebilmesi için
devrin pay defterine işlenmiş olmasına bağlıdır. Nama yazılı hisselerin pay
defterine işlenmesinden önce hissedarlar kimlikleri ve milliyetleri ile varsa
6. maddede ifade edilen şekilde yabancılık ilişkisini gerektiğinde Yönetim
Kurulunca belirlenen bir format dahilinde belgelemek durumundadır.
Herhangi bir hisse devri pay defterine işlenmemişse Ortaklık açısından ortak,
pay defterinde adı yazılan kişidir.
Hisselerin devrinin pay defterine işlenmesi Yönetim Kurulu kararı ile yapılır.
Yönetim Kurulu bu Ana Sözleşme veya kanuna uygun olmayan hallerde veya
herhangi bir sebep göstermeksizin herhangi bir hisse devrini pay defterine
işlemekten kaçınabilir.
Yukarıda 6. maddede yazılı yabancılık hisse oranı sınırlamalarına aykırı hisse
devirleri pay defterine kaydedilemez. Yönetim Kurulu bu tür hisse devirlerinin
pay defterine işlenmesini reddetmek zorundadır. Yönetim Kurulunca pay
defterine kaydedilmeyen hisse devirleri Ortaklık tarafından tanınmaz ve ilgili
müktesib Ortaklığa karşı pay sahibi sıfatı kazanamaz. Yönetim Kurulunun hisse
devrine onay verme ve pay defterine işleme kararında Yönetim Kurulunun C
grubu hisseyi temsilen seçilen üyesinin olumlu oyu bulunması şarttır.
C grubu hisse 4046 sayılı Kanun’un Başbakanlık Özelleştirme İdaresi
Başkanlığı’na verdiği yetkileri esas itibari ile haiz bir başka Türk kamu
kuruluşuna devredilebilir. Bu devrin söz konusu olduğu halde devir Yönetim
Kurulu kararını gerektirmeksizin derhal pay defterine işlenir.
Yönetim Kurulu Ortaklığın tabi olduğu Sivil Havacılık ve/veya diğer mevzuat ile
Ana Sözleşmede öngörülen sınırlamalara uymak ve Ortaklığın sahip olduğu
trafik ve kabotaj haklarının tehlikeye atılmasını önlemek amacıyla hisselerin
yabancılara devrini sınırlamak zorundadır.
8. Şirket Bilgilendirme Politikası
Ortaklığımız Yönetim Kurulunca; Ortaklığın geçmiş performansını ve gelecek
beklentilerini, genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ve Sermaye Piyasası
Mevzuatına, Sermaye Piyasası Kurulu ile İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
düzenlemeleri ve SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri çerçevesinde tam, adil,
doğru, zamanında ve anlaşılabilir bir şekilde, Sermaye Piyasası katılımcıları
ile eşit bir biçimde paylaşarak, her zaman aktif ve şeffaf bir iletişim sağlamak
amacıyla bilgilendirme politikası oluşturulmuştur.
Bilgilendirme politikasının uygulanmasında, ticari sır kapsamı dışındaki gerekli
bilgi ve açıklamaların pay sahipleri, yatırımcılar, çalışanlar ve müşteriler olmak
üzere tüm menfaat sahiplerine zamanında, doğru, eksiksiz, anlaşılabilir,
kolay ve en düşük maliyetle ulaşılabilir şekilde, eşit koşullarda iletilmesinin
sağlanması esastır. Ortaklığımız Yönetim Kurulunca oluşturulan Bilgilendirme
Politikası Ortaklığımız web sitesinde yayımlanmaktadır.
9. Özel Durum Açıklamaları
Ortaklığımızca, SPK‘nın’’ Seri: VIII, No:54 Özel Durumların Kamuya Açıklanması
Tebliği”ne istinaden 2009 dönemi içerisinde 64 adet Özel Durum Açıklaması
yapılmış olup, SPK ve İMKB tarafından bu açıklamalarımıza ilişkin ek
açıklama talebinde bulunulmamıştır. Ortaklığımız özel durum açıklamalarını,
yatırımcılara, tasarruf sahiplerine, kurum ve kuruluşlara aynı anda, zamanında,
anlaşılabilir, doğru, yorumlanabilir, tam olarak açıklamaya özen göstermiştir.
Ortaklığımızca yapılan özel durum açıklamalarının zamanında yapılmaması
gibi bir durum sözkonusu olmadığından dönem içerisinde SPK ve İMKB
tarafından herhangi bir yaptırım olmamıştır. Diğer taraftan, Ortaklığımızın
hisse senetlerinin yurtdışı borsalarında kote olmaması nedeniyle, yurtdışı
borsalarında yapılan bir özel durum açıklaması bulunmamaktadır.
10. Şirket İnternet Sitesi ve İçeriği
Kamunun aydınlatılmasında internet web sitesi de kullanılmaktadır.
Ortaklığımızın web sitesi adresi www.thy.com olup, Yatırımcı İlişkileri sayfasına
da belirtilen bu adresten ulaşılabilir. Sözkonusu sayfanın İngilizce versiyonu
da mevcuttur. Yatırımcı İlişkileri sayfasında Ortaklık yapısı, Genel Kurul
tutanakları, vekaletname örneği, faaliyet raporları, mali tablolar, ticari faaliyet
dataları, Ortaklık sunumları, Kurumsal Yönetim İlkeleri Uyum Raporları,
Yönetim Kurulu hakkında bilgi ve Özel Durum Açıklamaları, etik kurallar,
politikalar (Kar Dağıtım Politikası, Bilgilendirme Politikası), hisse bilgileri,
analist bilgileri, Ana Sözleşme, komiteler (mali ve kurumsal) ve iletişim
bilgileri ile sık sorulan sorular yer almaktadır .
11. Gerçek Kişi Nihai Hâkim Pay Sahibi/Sahiplerinin Açıklanması
Ortaklığın sermayesinde gerçek kişi nihai hakim pay sahibi bulunmamaktadır.
12. İçeriden Öğrenebilecek Durumda Olan Kişilerin Kamuya Duyurulması
Ortaklığımızın Yönetim Kurulu Üyeleri, Denetçileri, Genel Müdür, Genel Müdür
Yardımcıları, Özel Kalem Müdürü, Yatırımcı İlişkileri Müdürü, Basın Danışmanı,
Muhasebe Başkanı, Finansman Başkanı, Yatırım Yönetimi Başkanı, Kurumsal
İletişim Başkanı ile bu başkanlıkların tüm personeli ve bunların dışında
mesleklerinden veya faaliyet konularından dolayı görevleri süreci içerisinde
bilgi sahibi olan gerçek ve tüzel kişilerin bu bilgileri kendilerine veya üçüncü
kişilere menfaat sağlamak amacıyla kullanımları yasaklanmıştır.
13. Menfaat Sahiplerinin Bilgilendirilmesi
Ortaklığımız ile ilgili bilgilerin kamuya açıklanmasında yasal düzenlemelerde
öngörülenlere ve özel durum açıklamalarına ek olarak, diğer menfaat
sahiplerini de ilgilendirdiği düşünülen diğer bilgi ve açıklamaları da en uygun
iletişim araçları ile zamanında ve açıklayıcı bir içerikle kamuya açıklamaktadır.
Ortaklığımız ile ilgili bilgilere pay sahipleri ve yatırımcılar dışında,
tedarikçiler, finans kuruluşları ve diğer ilgililer internet sitemiz vasıtası ile de
ulaşabilmektedir. Çalışanların Ortaklığın genel uygulamalarına ve faaliyetlerine
yönelik bilgi almasının temini konusunda iç düzenlemelerle duyuru yapılmasının
yanı sıra Ortaklık intranet sitesinden de yararlanılmaktadır.
14. İnsan Kaynakları Politikası
Ortaklığımızın Yönetim Kurulu tarafından belirlenmiş İnsan Kaynakları
Yönetmeliği mevcut olup, süreçlere göre yapılanmış alt birimleri ile tüm
personelle ilgili her türlü işlemi ve iletişimi 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde
gerçekleştirmektedir. Öte yandan, Ortaklığımız personeli sendikalı olup Toplu
İş Sözleşmesi düzeninde çalışmaktadır. 2821 sayılı Sendikalar Kanununun
34.maddesinde belirtilen sayı ve oranlarda sendikaca atanan temsilciler ve
Sendika yöneticileri vasıtasıyla Toplu İş Sözleşmesi ve personeli ilgilendiren
her türlü konuda, her seviyede, çalışanlarla işveren arasındaki ilişkiler en
etkin ve sonuç alacak biçimde yürütülmektedir. Ayrıca, personelimizin tümünü
kapsayan eğitim hizmeti bulunmaktadır.
Çalışanlarımızdan ayrımcılık konusunda gelen herhangi bir şikayet olmamıştır.
15. Müşteri ve Tedarikçilerle İlişkiler Hakkında Bilgiler
Ortaklığımız IATA üyesi bir havayolu olmasından dolayı IATA tarafından
belirlenmiş kurallar çerçevesinde bilet satışlarını gerçekleştirmektedir. Ayrıca,
gerek tüm uçaklarımızda gerekse havaalanlarında Ortaklığımızın değerleme
anketleri yolcuların şikayet ve önerileri için yer almakta olup, anket sonuçları
yolcu memnuniyetini arttırmak üzere değerlendirilmektedir. Bunun yanı sıra
Ortaklığımız müşteri memnuniyetini sağlamaya yönelik olarak; telefonla
rezervasyonda herhangi bir taahhüt ya da ceza olmaksızın 24 saatlik opsiyon
verilmesi veya iptal edilmesi, özel ihtiyacı olan ve hareketi kısıtlı yolculara
yardım sağlanması, uçak yerde iken uzun süreli tehirlerde yolcuların temel
ihtiyaçlarının karşılanması, check-in hizmetlerinin hızlandırılması için önlem
alınması hususlarında gerekli itinayı göstermektedir. Bunun yanı sıra, yolcuyla
doğrudan ilişkilerde Ortaklığımızca benimsenmiş olan müşteri memnuniyeti
ilkeleri, aynı doğrultuda uygulanması amacıyla acentelerimizle paylaşılıp,
akdedilen sözleşmelerde de yer almaktadır. Yapılan değerlendirmelerde,
ilkelerimiz doğrultusunda hareket eden acenteler ile işbirliğimiz sürdürülmekte;
bu ilkelere uyulmadığının tespit edilmesi durumunda ise gerekli uyarılar
yapılmakta, tekerrürü halinde acentelik ilişkisi sonlandırılmaktadır.
Ortaklık Yönetim Kurul Kararı ile 1952 yılından günümüze kadar güncellenerek
uygulanmakta bulunan Alım/Satım Yönetmeliği tahtında Ortaklığımız mal ve
hizmet alımlarını gerçekleştirmekte olup, gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında
oldukça yüksek sayıda tedarikçi ile çalışmaktadır. Yönetmeliklerin belirlediği
zaman dilimleri içinde ilgili alımlara ait ihale duyuruları yüksek tirajlı
gazetelerin Türkiye baskılarında ve www.thy.com adreslerinde ilan vermek
kaydı ile duyurulmaktadır.
Müşteri İlişkileri Yönetimi ile müşteri sadakati analizi, küresel müşteri
araştırması, kurumsal itibar araştırması, gizli müşteri programı ile ilgili
prosedürler yazılarak kalite iyileştirme amacına ulaşmak için ’gizli müşteri’’
uygulamaları yapılmaktadır. Gökyüzünde kalite ise ‘’Best Cabin Best Hizmet’’
projesi ile uçak kabin görevlilerinin güleryüz ve operasyonel kriterler bazında
yürütülmektedir. Müşteri memnuniyetini artırmak ve uluslararası marka
imajını geliştirmek için , ‘’Star Alliance’’ ittifakına üye olunmuştur. Uluslararası
ürün ve hizmet kalitesini artırmak için , küresel bilgi paylaşımına ve denetim
yapısına dahil olmak için işbirliği çalışmaları devam etmektedir.
Ortaklığımız faaliyetlerinin yürütülmesi ve hizmet sunumu esnasında zaman
zaman ortaya çıkan aksaklıklar neticesinde oluşan yolcu mağduriyetinin en
kısa sürede giderilerek memnuniyetin sağlanması, sadık yolcu profilinin
oluşturulması amacıyla, Müşteri İlişkileri Müdürlüğünce yürütülen
çalışmalarının ivedilikle tamamlanabilmesi ve ünitelerin inceleme sonuçlarını
en kısa sürede ulaştırmalarını sağlamak amacıyla, şirket genelinde Departman
Performans ölçümüne geçilmiş olup, alınan istatistiki neticeler Genel
Müdürümüz tarafından da takip edilmektedir.
16. Sosyal Sorumluluk
Ortaklığımız yurtiçi ve yurtdışında gerek verdiği hizmet kalitesi gerekse
sosyal sorumluluğu ile bayrak taşıyıcı kimliğine uygun olarak çalışmalarını
sürdürmektedir. Çevreye verilen zarar sebebiyle Türkiye’de Ortaklık aleyhine
açılan herhangi bir dava bulunmamaktadır.
17. Yönetim Kurulunun Yapısı, Oluşumu ve Bağımsız Üyeler
Yönetim Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen 7 üyeden oluşur. Yönetim
Kurulunun 7 üyesinden 6 üyesinin A grubu hissedarların kendi aralarında
yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu
hissedarın göstereceği adaydan seçilmesi zorunludur. Yönetim Kurulunun C
grubu hisseleri temsil eden üyeler ile birlikte en az beş üyesinin Türk vatandaşı
olması zorunludur.Yönetim Kurulu üyelerinin görev süresi 2 (iki) yıldır. Genel
kurul, Yönetim Kurulu üyelerini görev süreleri dolmadan görevden alabilir.
Görev süreleri dolan Yönetim Kurulu üyeleri yeniden seçilebilir.
33
YÖNETİM SİSTEMİ
2009 yılında görev yapan Yönetim Kurulu Üyelerimiz:
Vizyonu;
Candan KARLITEKİN – Yönetim Kurulu Başkanı
a) Sektör ortalamalarının üstünde büyüme trendinin sürdürülmesi,
Hamdi TOPÇU - Yönetim Kurulu Başkan V.
b) Sıfırlanmış kaza ve kırımı,
Doç.Dr. Temel KOTİL – Yönetim Kurulu Üyesi & Genel Müdür
c) Dünyada parmakla gösterilen hizmet anlayışı,
Prof.Dr.Cemal ŞANLI - Yönetim Kurulu Üyesi
d) Düşük maliyetli taşıyıcılara denk birim maliyetleri,
Orhan BİRDAL - Yönetim Kurulu Üyesi
e) Sektör ortalamalarının altında satış ve dağıtım giderleri,
Muzaffer AKPINAR- Yönetim Kurulu Üyesi
f) Rezervasyon, biletleme, ve uçağa biniş işlemlerini kendisi yapan sadık
müşterileri,
Mehmet BÜYÜKEKŞİ - Yönetim Kurulu Üyesi
18. Yönetim Kurulu Üyelerinin Nitelikleri
Yönetim Kurulu üyeliğine engel teşkil edecek hususlar Ana Sözleşmemizin
11. maddesinde düzenlenmektedir. Ayrıca, 4046 Sayılı Kanunun 4/i maddesi
özelleştirme kapsamındaki kuruluşların yönetim kurulu üyelerinde 4 yıllık
yüksek öğrenim görmüş olma şartını da aramaktadır. Yönetim kurulu üye
atamalarında Kurumsal Yönetim İlkelerinin IV. Bölümünün 3.1.1, 3.1.2 ve 3.1.5.
maddelerinde yer alan niteliklere uyulmasına özen gösterildiğinden, Yönetim
Kurulu Üyelerimizin nitelikleri bu ilkeler ile örtüşmektedir. Ana Sözleşmenin
11. maddesi ile geçici 1/c maddesi aşağıda zikredilmektedir.
MADDE 11
Yönetim Kurulu üyeliğine seçilebilmek için hacir altına alınmamış olmak,
kendisinin veya yönetiminde bulunduğu diğer şirketlerin iflas etmemiş
olması, aciz haline düşmemiş olmak, Ortaklıkta hissedar olmak ve yüz
kızartıcı suçlardan veya Sivil Havacılık Kanununda yer alan suçlardan mahkum
olmamak gerekir. Hissedar olmayan kimseler üye seçildikleri takdirde,
hissedar sıfatını kazandıktan sonra işe başlayabilirler.
Türk Ticaret Kanunu’nun 334. ve 335. maddelerinde öngörülen durumlar için
Genel Kurul izin verebilir.
Yönetim Kurulu’nun C grubu hisseleri temsil eden üyeler ile birlikte en az beş
üyesinin Türk vatandaşı olması zorunludur.
Geçici Madde 1/c
A Grubu hissedarlar tarafından gösterilecek adaylar arasından yapılacak
seçimlerle ilgili olarak aşağıda (d) bendi hükümleri saklı kalmak kaydıyla,
4046 sayılı kanun gereğince Ortaklık Yönetim Kurulu Başkanı, Yönetim
Kurulu Üyeleri, denetçileri ve Genel Müdürü Ortaklık sermayesindeki kamu
payı %50’nin altına düşünceye kadar Kanunda öngörülen şartlara haiz olmak
kaydıyla, ÖİB’nin teklifi ve Başbakanın veya yetkili Bakanın onayı ile atanır.
19. Şirketin Misyon ve Vizyonu ile Stratejik Hedefleri
Yönetim Kurulu Ortaklığımız yöneticilerince oluşturulan stratejik hedefleri
onaylar, sürekli ve etkin bir şekilde hedeflere ulaşma derecesini, faaliyetleri
ve geçmiş performansı gözden geçirir. Bunu yaparken her konuda uluslarası
standartlara uyum sağlamaya çalışır ve gerektiği durumlarda gecikmeden ve
sorun ortaya çıkmadan önce önlem alır. Ortaklığımızın Ana Sözleşmesinin 3.
maddesinde aşağıda belirtilen misyonu yer almaktadır.
a) Ortaklığın uzun menzilli uçuş ağı (network) yapısını büyüterek, küresel hava
yolu şirketi kimliğini geliştirmek;
b) Ortaklığın teknik bakım ünitesini, bölgesinde önemli bir teknik bakım üssü haline
getirerek teknik bakım hizmetleri sağlayıcısı olma kimliğini/vasfını geliştirmek;
c) Ortaklığın yer hizmetleri ve uçuş eğitimi dahil stratejik önemi olan her türlü
sivil havacılık hizmeti alanında hizmet sağlayıcısı olma kimliğini geliştirmek;
d) Ortaklığın yurt içi hava taşımacılığındaki lider konumunu muhafaza etmek;
e) Ortaklığın yurt dışındaki imajını geliştirecek ve pazarlama imkanlarını
yükseltecek şekilde kendi uçuş ağını tamamlayacak küresel bir hava yolu ittifakı
ile işbirliğine girerek kesintisiz ve kaliteli uçuş hizmeti sunmasını sağlamak;
f) İstanbul’u önemli bir uçuş merkezi (hub) haline getirmek.
Ayrıca, Sivil Hava Taşımacılığı (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti
Devleti’nin bayrak taşıyıcısı kimliğiyle; uçuş emniyeti, güvenilirliği, ürün
yelpazesi, hizmet kalitesi ve rekabetçi konumu ile tercih edilen Avrupa’nın
önde gelen ve küresel ölçekte faal bir havayolu olmak.
34
YILLIK RAPOR 2009
g) Kurumdan elde edeceği yararın yarattığı katma değerle orantılı olduğunu
bilen ve kendini geliştiren personeli,
h) Üyesi bulunduğu Star İttifakı ortaklarına iş yaratan ve onların sunduğu
potansiyelden iş çıkaran ticari ataklığı,
i) Hissedarların, tüm menfaat sahiplerinin menfaatlerini birlikte gözeten
modern yönetişim ilkelerini benimsemiş yönetimi ile belirginleşen bir
havayolu olmaktir.
20. Risk Yönetim ve İç Kontrol Mekanizması
Havayolu işletmeciliği sektörünün özü itibariyle potansiyel getirisi ile beraber
riskler içeren bir sektör olması nedeniyle, Ortaklığımızda etkili risk yönetimi
sistemlerinin oluşturulması hususunun sürdürülebilir büyümenin temini
açısından çok önemli olduğuna inanmaktayız. Ortaklığımız bünyesinde özellikle
nakit akım, akaryakıt fiyatı, faiz ve döviz kurlarında yaşanan dalgalanmaların
minimum seviyelere indirilerek olası şoklara karşı makul derecede güvence
sağlanması amacıyla Finansal Risk Yönetimi altyapısının oluşturulabilmesi
için 2008 yılı içinde kurulan Kurumsal Risk Yönetimi Müdürlüğü, Ortaklığımız
çapında kurumsal risk yönetimi stratejisini tesis ederek, Ortaklığımızın maruz
kaldığı finansal risklerin yönetimine ilişkin gerekli çalışmaları yürütmektedir.
Bu çerçevede, öncelikli olarak ele alınan finansal riskler arasından akaryakıt
fiyatı ile ilgili riskten korunma işlemlerine 2009 yılı Haziran ayı itibariyle
başlanmıştır. Ortaklığımızın faiz oranı risk yönetimi metodolojisi çerçevesinde
düzenli olarak faiz oranı piyasası izlenmekte ve analiz edilmekte olup kredi
maliyetinin öngörülebilir seviyelerde tutulabilmesi için türev enstrümanlar
vasıtasıyla gerekli işlemler uygulanmaktadır. Ortaklığımızın faaliyet alanı
dikkate alındığında, ciddi bir risk unsuru olduğu öngörülen döviz kuru
dalgalanmalarının da etkisinin en aza indirgenmesi ve döviz kurları bazında
planlanan ve gerçekleşen gelir ve gider arasında oluşması muhtemel
farklardan doğacak risklerin kontrol altında tutulması amacıyla, döviz kurları
için aktif ve doğal bir döviz kuru politikası uygulanmaktadır. Önümüzdeki
dönemde de döviz kuru, faiz ve finansal kuruluşların Ortaklığımız nezdindeki
kredi riskine ilişkin etkin kontrole yönelik işlemlerin mevcut sürdürülen
metodolojinin güncellenerek uygulanması planlanmaktadır.
Diğer taraftan, Ortaklığımızın faaliyetlerine bağlı olarak kurulmuş olan ilgili
üniteler tarafından da iç kontrol yapılmaktadır. Bu kapsamda gerek personelin
gerekse acentelerimizin satmış olduğu biletlerin doğru ücretlendirip
ücretlendirilmediği, yurtdışındaki tüm bürolarımızın muhasebe kayıtlarının
Ortaklık yönetmelik yönergeleri tahtında gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği,
yükümlü olduğu vergilerin doğru ve zamanında ödenip ödenmediği kontrol
edilmekte ve Ortaklık tüm kayıtlarının yürürlükteki kanun ve Ortaklık
yönetmelik ve yönergeleri tahtında doğruluğu denetlenmektedir. Ayrıca,
Ortaklığımız Genel Kurulunca seçilen 3 Denetçi tarafından denetlenir.
İsmail GERÇEK - Denetleme Kurulu Üyesi
Naci AĞBAL - Denetleme Kurulu Üyesi
Prof. Dr. Ateş VURAN - Denetleme Kurulu Üyesi
Denetçilerden 2’si A Grubu hissedarların 1’i C Grubu hissedarın göstereceği
adaylardan seçilir. Denetçilerin görev süreleri 1 (bir) yıldır. Görev süresi dolan
denetçi tekrar seçilebilir.
A grubu hissedarların denetçi belirlemelerinde aşağıdaki esaslar uygulanır :
a. Ortaklığın halka açıklık oranının %35 (%35 ve üzeri) olması durumunda
A grubuna tanınan 2 denetçi belirleme hakkı halka açık hisseleri A Grubu
hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.
b. Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların denetçi
adayı gösterebilmeleri, denetçiliğe seçim yapılan Genel Kurul toplantısında
söz konusu hissedarların toplam çıkarılmış sermayenin en az %2’si oranında
temsil edilmelerine bağlıdır. Söz konusu %2 oranın hesaplanmasında
sadece halka açık A Grubu hisseler dikkate alınacaktır. Halka açık A Grubu
hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar denetçiliğe gösterecekleri adayları
kendi aralarında yapacakları toplantıda belirleyeceklerdir. Bu toplantıda
aday gösterme hakkı, kamunun elinde olmayan halka açık A Grubu hisse
senedi sahiplerine aittir. Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran
hissedarların Genel Kurul toplantısında %2 oranında temsil edilmemeleri
halinde bu hissedarlara ait denetçi belirleme hakkı, halka açık olmayan A
grubu hisseleri ellerinde bulunduran diğer hissedarlar tarafından Türk Ticaret
Kanunu ve Sermaye Piyasası mevzuatına uygun olarak kullanılacaktır.
c. Denetçiliğin ölüm, istifa, azil veya üyeliğinin düşmesi gibi nedenlerle
boşalması halinde, diğer denetçilerin Türk Ticaret Kanunu madde 351 uyarınca
yapacağı seçimle doldurulur. Denetçilerde boşalan üyeliği halka açık A grubu
hisseleri elinde bulunduran hissedarların aday gösterememiş olmaları
durumunda, boşalan üyeliğe aday gösterme hakkı C Grubu hissedara, C Grubu
hissenin A Grubuna dönüşmüş olması durumunda halka açık olmayan A Grubu
hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir. Halka açık A Grubu hisseleri
elinde bulunduran hissedarların gösterdiği adayın boşalttığı yere bu şekilde
yapılacak seçimde yukarıdaki a ve b bentlerinde yeralan %35 ve %2 oranları
dikkate alınmayacaktır.
d. İşbu Ana Sözleşmenin bilahare değiştirilmesi ve yeni hisse grupları
yaratılması halinde, yukarıda a bendi ile A Grubu halka açık hisseleri
ellerinde bulunduran hissedarlara tanınan 2 denetçi belirleme hakkı ortadan
kaldırılmayacak veya değiştirilmeyecektir, meğer ki söz konusu değişiklik
çıkarılmış sermayenin %65’ini temsil eden hissedarlar tarafından onaylanmış
olsun.
Denetçiler, Ortaklığın genel muamelelerini ve bütçesini tetkik etmeye, Türk
Ticaret Kanunu’nda yazılı vazifeleri yapmaya, Ortaklığın iyi şekilde idaresinin
temini ve Ortaklık menfaatlerinin korunması hususunda Yönetim Kuruluna
teklifte bulunmaya, zaruri ve müstacel sebepler çıktığı takdirde genel kurulu
toplantıya çağırmaya ve toplantı gündemini tayine ve Türk Ticaret Kanunu’nun
354. maddesinde yazılı raporu tanzime yetkili ve görevlidir. Denetçiler, kanun
ve ana sözleşme ile kendilerine düşen görevleri iyi ve tam olarak yapmakla
yükümlüdürler.
21. Yönetim Kurulu Üyeleri ile Yöneticilerin Yetki ve Sorumlulukları
Ana Sözleşmemizin 15. maddesi ile Yönetim Kurulunun, 19 maddesi ile de
genel müdürün görev yetki ve sorumlulukları düzenlenmektedir.
Madde 15. Yönetim Kurulu, Ortaklığın temsil ve idare organıdır. Yönetim
Kurulu, kanun ve Ana Sözleşme ile Genel Kurula verilmiş olanlar dışındaki tüm
görevler ile yükümlü olup, bu görevlerin gerektirdiği bütün yetkilere sahiptir.
Yönetim Kurulu en az 5 üyenin katılımı ile toplanır. Yönetim Kurulu, kararlarını
en az 4 üyenin olumlu oyu ile alır. Yönetim Kurulunca izinli sayılmaksızın veya
haklı bir sebebe dayanmaksızın arka arkaya dört toplantıya veya bir yıl içinde
toplam 6 toplantıya katılmayan üye istifa etmiş sayılır.
Üyelerden biri toplantı yapılması isteğinde bulunmadıkça Yönetim Kurulu
kararları, içlerinden birinin belli bir konuya ilişkin yaptığı öneriye bütün
üyelerin yazılı olumlu görüşlerinin alınması suretiyle de verilebilir. Yönetim
Kurulu kararlarının geçerliliği yazılıp imza edilmiş olmasına bağlıdır. Belli
bir konuda karar nisabının oluşturulmaması önerinin reddedilmiş olduğu
anlamına gelir.
Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulunun alacağı kararların geçerliliği C grubu
hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararların alındığı toplantıya
katılımı ve olumlu oy kullanmasına bağlıdır.
- İşbu Ana sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortaklık misyonunu açıkça
olumsuz etkileyecek kararların alınması;
- Genel kurula Ana Sözleşme değişikliği önerilmesi;
- Sermaye artırılması;
- Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine
işlenmesi;
- Ortaklığın Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda
yer alan aktif toplamını beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Ortaklığı
doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt
altına sokacak her türlü kararların alınması, (şöyle ki kamu payının Ortaklık
sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden
ortadan kalkacaktır);
- Ortaklığın başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,
- Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon
giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının
kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin
kararların alınması.
C Grubu hissenin imtiyazları ancak Özelleştirme Yüksek Kurulu veya onun
görevlerini devralacak başka bir kamu kurumu tarafından kısıtlanabilir.
2009 dönemi içerisinde Yönetim Kurulu Toplantı sayısı 72 olup 254 karar
alınmıştır. Yönetim Kurulu Karar’larınının geçerliliği yazılıp imza edilmiş
olmasına bağlıdır. Yönetim Kurulu’nun faaliyetlerini organize eden
bilgilendirme ve iletişimi sağlayan, yönetim kurulunun toplantı sayısı Yönetim
Kuruluna sunulacak tekliflerin takibi ve toplantı gündeminin belirlenmesi
yöntemi İnsan Kaynakları Genel Müdür Yardımcılığına bağlı İç Mevzuat ve
Genel Evrak Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir.
23. Şirketle Muamele Yapma ve Rekabet Yasağı
Yönetim Kurulu Türk Ticaret Kanunu madde 319 hükmünce, idare ve temsil
yetkilerinin bir bölümünü veya tamamını üyelerden birine veya bir kaçına,
Yönetim Kurulu üyesi olmayan genel müdür, genel müdür yardımcısı, müdür
veya müdürlere bırakabileceği gibi bu görev ve yetkileri kullanmak üzere kendi
içinden veya dışından icra komiteleri oluşturabilir. Ancak C Grubunun imtiyazı
bulunan konularda Yönetim Kurulu tarafından yetki devri yapılamaz.
Dönem İçinde Yönetim Kurulu Üyelerine,TTK 334-335 maddeleri hükümleri
tahtında Şirketle Muamele Yapma ve Rekabet Yasağı uygulanmıştır. Ayrıca
07-001 no’lu THY A.O. İnsan Kaynakları Yönetmeliğinin 11. Bölümünde Ortaklık
personeli bakımından Başka İş ve Hizmet Yasağına ilişkin düzenlemeler
bulunmaktadır.
Yönetim Kurulu üyelerinin görevlerini icra etmeleri için gereken her türlü mali
ve sair bilgiler ile Yönetim Kurulu teklif ve ekleri vaktinde verilecektir. Madde
19. genel müdürün görev ve yetkileri, Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.
Genel müdür, görevlerini özenle yerine getirmek zorunda olup, aksine
davranışlardan sorumludur.
Yönetim Kurulumuzca Kurumsal Yönetim İlkeleri çerçevesinde Ortaklığımız
etik kuralları oluşturulmuş olup, Ortaklığımız web sitesinde yayımlanmaktadır.
22. Yönetim Kurulunun Faaliyet Esasları
Ortaklığımız Yönetim Kurulu faaliyetleri Ana Sözleşmemizin 14. Maddesinde
düzenlenmekte olup;
Yönetim Kurulu Ortaklık işleri gerektirdikçe ve herhalde en az ayda bir defa
toplanır. Toplantı yeri Ortaklık merkezidir. Yönetim Kurulu kararı ile başka bir
yerde de toplanılabilir.
Toplantılarda görüşülecek işlerin bir gündem ile tespit edilmiş olması ve
gündemin toplantı gününden önce üyelere tebliğ edilmiş bulunması gerekir.
Yönetim Kurulu toplantılarına davet, toplantı gününden en az üç gün evvel yapılır.
24. Etik Kurallar
25. Yönetim Kurulunda Oluşturulan Komitelerin Sayı, Yapı ve Bağımsızlığı
Yönetim Kurulunda mali konuları denetleyen Mali Denetim Komitesi Sn. Hamdi
TOPÇU, Sn. Prof. Dr. Cemal ŞANLI ve Sn. Mehmet BÜYÜKEKŞİ; Kurumsal
Yönetim İlkelerine ilişkin uygulamalarını denetleyen Kurumsal Yönetim
Komitesi ise Sn. Muzaffer AKPINAR ve Sn. Orhan BİRDAL’dan oluşmuştur.
26. Yönetim Kuruluna Sağlanan Mali Haklar
Yönetim Kurulu üyelerinin ücretleri Genel Kurul tarafından tespit edilir. Hiç
bir Yönetim Kurul Üyesi’nin Ortaklıktan herhangi bir kredi veya borç alması
söz konusu değildir.
35
YÖNETİM SİSTEMİ
38
YILLIK RAPOR 2009
Avrupa’nın en fazla büyüyen
havayolu
Y O L CU
A R T I Ş I
%1 1 , 1
Türk Hava Yolları %11,1 oranında artışla 25,1 milyon
yolcu taşıyarak Avrupa’nın en çok büyüyen havayolu
şirketi olmuştur. 132 uçakla hizmet veren Türk Hava
Yolları, özel kira ve Hac-Umre seferlerinde başarılı
planlamalara imza atmıştır.
2005
22.597
19.636
Hac-Umre
16.947
Toplam Yolcu Dağılım
14.134
Toplam Yolcu Sayısı (000)
25.102
Türk Hava Yolları, genç filosu, kaliteli ikramları, güler
yüzlü personeli ve standartların üzerinde güvenlik ve
emniyet prosedürleri ile yolcuların tercihi olmaya
2009 yılında da büyük bir hızla devam etmiştir.
Avrupa Hava Yolları Birliği’ne %5,8 oranında yolcu
kaybettiren küresel ticaretin daraldığı 2009 yılında,
%1,3 %1,2
İç Hat
2006
2007
2008
Özel Kira
%46,4
%51,2
Dış Hat
2009
Rakamlarla Son Beş Yılın Performansı
Konma sayısı
Uçulan km (000)
Arzedilen koltuk-km (milyon)
Ücretli yolcu-km (milyon)
Yolcu doluluk oranı (%)
Arzedilen ton-km (milyon)
Ücretli ton-km (milyon)
Genel doluluk oranı (%)
Ücretli yolcu sayısı (000)
Kargo (ton)
Posta (ton)
Fazla bagaj (ton)
Personel sayısı (yıl sonu toplam)
2005
2006
2007
2008
2009
127.137
168.902
29.805
21.317
71,5
3.986
2.590
65,0
14.134
140.559
4.415
3.714
11.121
152.536
207.202
36.934
25.383
68,7
4.874
3.019
61,9
16.947
155.863
4.010
3.673
10.324
168.899
232.147
41.619
30.251
72,7
5.535
3.549
64,1
19.636
177.508
6.714
3.462
10.453
189.328
262.124
46.343
34.265
73,9
6.147
3.993
65,0
22.597
191.934
6.956
3.752
11.520
213.953
311.869
56.574
40.130
70,9
7.795
4.784
61,4
25.102
230.709
7.351
3.734
12.750
39
YILLIK RAPOR 2009
İ Ç
HA T
Y O L CU
A R T I Ş I
2009 yılında iç hatlarda uçuş noktaları ve frekanslarını
arttırmayı sürdüren Türk Hava Yolları, iç hat yolcu sayısında
%5,7 oranında artış kaydetmiştir. Toplam yolcunun %46,6’sını
oluşturan 11,7 milyon iç hat yolcusu, Türk Hava Yolları ile
yurtiçinde 37 noktada konforlu, pratik ve ekonomik uçuş keyfi
yaşamıştır. İç hat uçuşlarını geliştiren ve AnadoluJet markası
ile önemli bir çıkış yapan Türk Hava Yolları, bu markasını hızla
geliştirmeye ve büyütmeye devam etmektedir.
11.692
11.063
9.984
7.197
8.906
İç Hatlar Yolcu Sayısı (000)
2005
2006
2007
2008
%5 , 7
2009
İç Hatlar
Konma sayısı
Uçulan km (000)
Arzedilen koltuk-km (milyon)
Ücretli yolcu-km (milyon)
Yolcu doluluk oranı (%)
Arzedilen ton-km (milyon)
Ücretli ton-km (milyon)
Genel doluluk oranı (%)
Ücretli yolcu sayısı (000)
Kargo (ton)
Posta (ton)
Fazla bagaj (ton)
40
YILLIK RAPOR 2009
2005
2006
2007
2008
2009
65.448
36.049
5.457
4.016
73,6
647
394
60,9
7.197
29.233
1.088
1.490
78.910
45.282
7.123
5.213
73,2
806
504
62,5
8.906
32.085
1.295
1.460
87.162
51.016
8.117
5.924
73,0
946
570
60,3
9.984
35.518
3.555
1.538
92.593
53.372
8.488
6.417
75,6
1.000
615
61,5
11.063
34.305
3.427
1.589
97.697
56.313
9.038
6.819
75,4
1.047
652
62,3
11.692
33.037
3.549
1.450
D I Ş
HA T
Y O L CU
A R T I Ş I
2005
2006
2007
2008
13.410
11.534
9.652
8.041
6.937
Dış Hatlar Yolcu Sayısı (000)
%1 6 , 3
2009 yılında dış hat yolcu sayısında, geçen yıla göre %16,3
oranında artış kaydeden Türk Hava Yolları, geniş uçuş ağı ve
güçlü tarife yapısı ile küresel bir havayolu olarak konumunu
sağlamlaştırmıştır. 5 kıtada, 119 noktaya 13,4 milyon yolcu taşıyan
Türk Hava Yolları 2009 kriz yılında başarısını kanıtlamıştır. Dış hat
seferlerinde taşınan yolcu payı %53,4’tür.
2009
Dış Hatlar
Konma sayısı
Uçulan km (000)
Arzedilen koltuk-km (milyon)
Ücretli yolcu-km (milyon)
Yolcu doluluk oranı (%)
Arzedilen ton-km (milyon)
Ücretli ton-km (milyon)
Genel doluluk oranı (%)
Ücretli yolcu sayısı (000)
Kargo (ton)
Posta (ton)
Fazla Bagaj (ton)
2005
2006
2007
2008
2009
61.689
132.852
24.348
17.301
71,1
3.339
2.196
65,8
6.937
111.326
3.327
2.224
73.626
161.920
29.811
20.170
67,7
4.068
2.515
61,8
8.041
123.777
2.715
2.213
81.737
181.131
33.502
24.327
72,6
4.589
2.979
64,9
9.652
141.990
3.159
1.924
96.735
208.752
37.855
27.848
73,6
5.147
3.378
65,6
11.534
157.629
3.529
2.163
116.256
255.556
47.536
33.311
70,1
6.748
4.132
61,2
13.410
197.672
3.802
2.284
41
YILLIK RAPOR 2009
A F R İ K A
%4 9 , 1
Y O L CU
A R T I Ş I
1980-82 resesyonu, 1991 yılı Körfez Savaşı ve 11
Eylül Dünya Ticaret Merkezi saldırıları etkisinden
daha ağır geçen 2009 yılı ekonomisinde,
havayolu şirketleri kapasite azaltırken, Türk
Hava Yolları yeni uçuş noktaları ve ilave kapasite
planlamaları ile cesur adımlar atmıştır. Afrika
ve Kuzey Amerika bölgeleri başta olmak üzere
tüm bölgelerde, gelen yolcu talebinin sunulan
arz artışını karşılama oranındaki başarı dikkat
çekmiştir.
Bölgelere Göre Tarifeli Yolcu Dağılımı
K. Amerika
Afrika
G. Amerika
%2,4 %0,3
Uzak Doğu
%6,4
%11,5
%64,4
Orta Doğu
%15,0
Avrupa
Sanayi üretimi ve küresel ticaretin derinden
etkilendiği, Avrupa Havayolları Birliği’nin %16,5
oranında bugüne kadar görülmemiş bir düşüş
yaşadığı 2009 yılı hava kargo trafiğinde, Türk
Hava Yolları kargo rakamları %19,6 büyüme oranı
ile en fazla artış gösteren havayolu olmuştur.
Arz edilen koltuk-km
değişim (%)
Ücretli yolcu-km
değişim (%)
Yolcu sayısı
değişim (%)
Kargo+Posta (ton)
değişim (%)
ORTA DOĞU
35,3
24,4
26,3
27,2
AVRUPA
18,5
13,4
13,2
10,2
UZAK DOĞU
28,3
22,3
22,9
51,9
KUZEY AMERİKA
39,0
37,6
36,3
14,6
AFRİKA
58,1
49,8
49,1
64,1
-
-
-
-
GÜNEY AMERİKA
42
YILLIK RAPOR 2009
40.130
46.343
34.266
41.619
30.251
36.934
25.383
29.805
21.317
26.481
18.594
24.040
16.113
24.071
16.594
15.679
26.001
17.396
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
24.890
Ücretli yolcu-km (milyon)
213.953
189.328
168.899
152.536
127.137
Arz edilen koltuk-km (milyon)
106.493
100.807
102.607
109.028
117.916
Konma Sayısı (Adet)
56.574
AKK - ÜYK Karşılaştırması
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
262.124
232.146
207.202
168.901
147.491
137.392
138.058
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
238.060
198.890
184.222
159.873
144.974
134.851
122.822
124.905
109.426
130.337
25.102
22.597
19.636
Kargo+Posta Gelişimi (Ton)
16.946
14.134
11.991
10.420
10.383
10.227
12.031
Taşınan Ücretli Yolcu (000)
143.617
149.349
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
311.869
Uçulan Km (000)
70,9
73,9
72,7
68,7
71,5
70,2
67,0
68,9
63,0
66,9
Yolcu Doluluk Oranı (%)
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
43
YILLIK RAPOR 2009
Yüksek kaliteli hizmet ve maksimum yolcu
konforu sunmayı hedefleyen Türk Hava Yolları,
sektör ortalamasının altında genç bir filo ile
hizmet sunmaktadır. Filo genişleme sürecini
“2009-2023 Filo Projeksiyonu” ile sürdüren
Türk Hava Yolları, son beş yılda filosunu %103
oranında genişleterek, 2009 yılı sonu itibariyle
132 uçağa ulaşmıştır. En son teknolojik
donanıma sahip yeni nesil modellerin yarıştığı
ticari uçak pazarında, Türk Hava Yolları filosunu
genç uçaklarla genişletme hedefiyle uçak alım
stratejisini devam ettirmiştir. 2009 yılı başında
127 adet uçakla yaş ortalaması 6,27 olan filomuz,
2009 yılı sonunda 132 uçağa ulaşmış ve filo yaş
ortalaması da 6,19’a inmiştir.
44
YILLIK RAPOR 2009
2009 Yıl Sonu itibarıyla Filo
Adedi
Filo Yaşı
Uçak Tipi
A340
A330
A320
A321
A319
B737-800
B737-700
B737-400
B777
Kargo Uçağı
A310-304
Toplam
Toplam Kapasite
(Koltuk)
9
7
22
21
4
51
6
4
4
13,15
3,57
2,99
3,80
3,87
6,44
3,01
17,57
2,39
2.451
1.812
3.512
3.985
528
8.487
894
632
1.248
4
21,53
-
132
6,19
23.549
Genç, konforlu,
teknolojik filo
Toplam Koltuk Kapasitesi
23.549
2009
22.238
2008
2007
2006
2005
Turkish Cargo
Anadolu Jet
%3
%7
%90
Türk Hava Yolları
17.594
17.931
14.419
Ekim 2008’de ilan edilen 75 adet kesin, 30 adet
opsiyonlu olmak üzere toplam 105 adet uçak
siparişine yönelik çalışmalar, yıl sonunda güncellenen
filo planıyla eş zamanlı sürdürülmüştür. 2010-2012
döneminde teslim alınmak üzere 10 adet A330-300
ve 12 adet B777-300ER tipi uçak siparişi verilmiştir.
Dar gövde uçak temini çalışmalarına, verilen 22 adet
geniş gövde uçak siparişi ile devam edilirken, 2010
ve 2011 yıllarında teslim alınmak üzere 2 adet A330200F tipi kargo uçağı siparişi verilmiştir.
Dönemsel talepleri ve filo yenileme ihtiyaçlarını
karşılamak için, uçak aile bütünlüğünü bozmayacak
ve filo yaş ortalamasını büyütmeyecek uçaklar
kiralanarak ara çözümler üretilmiştir.
45
YILLIK RAPOR 2009
Uçak Adedi
Filo Yaşı
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçuş Saati Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
9
13,15
2.451
40.815
29.182.860
12:35
11.952 km.
44.836 kg / 152,80 m3
Uçak Adedi
Filo Yaşı
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçuş Saati Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
7
3,57
1.812
32.000
23.396.097
14:07
12.000km.
37.578 kg / 105,95 m3
Uçak Adedi
Filo Yaşı
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçuş Saati Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
21
3,8
3.985
86.393
49.357.399
11:54
3.350 km.
9435 kg / 37,42 m3
Uçak Adedi
Filo Yaşı
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçuş Saati Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
22
2,99
3.512
91.759
48.871.086
11:27
3.350 km.
9.435 kg / 37,42 m3
Uçak Adedi
Filo Yaşı
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçuş Saati Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
4
3,87
528
15.758
7.394.269
10:48
3.350 km.
6.786 kg / 27,62 m3
46
YILLIK RAPOR 2009
A340
A321
A330
A320
A319
Uçak Adedi
Filo Yaşı
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçuş Saati Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
51
6,44
8.487
223.245
387.529.942
12:00
4.755 km.
8.408 kg / 45,05 m3
Uçak Adedi
Filo Yaşı
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçuş Saati Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
6
3,01
894
12.396
5.357.595
10:04
5.940 km.
5178 kg / 27,3 m3
Uçak Adedi
Filo Yaşı
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçuş Saati Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
4
17,57
632
11.991
6.067.983
08:38
3.350 km.
7.491 kg / 39,22 m3
Uçak Adedi
Filo Yaşı
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçuş Saati Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
4
2,39
1.248
15.132
11.320.655
13:25
14.685 km.
57784 kg / 201,6m3
B737-800
B737-400
B737-700
B777-300ER
Uçak Adedi
4
Filo Yaşı
21,53
Toplam Koltuk Kapasitesi
Toplam Uçulan Saat
8.782
Toplam Uçulan Km.
5.374.406
Ortalama Günlük Uçuş Saati 06:19
Azami Menzil
8.980 km.
Maksimum Kargo Kapasitesi 36.000 kg / 200 m3
A310
Kargo
47
YILLIK RAPOR 2009
48
YILLIK RAPOR 2009
Türk Hava Yolları;
çalışanların başarısı
Türk Hava Yolları’nın 2009 yılının küresel ekonomik kriz ve rekabet
ortamından başarıyla çıkmasında, çalışanlarıyla paylaştığı ve birlikte
geliştirdiği kurumsal vizyon ve değerler büyük rol oynamıştır.
Rekabetçi ve lider konumunu 2009 yılında da koruyan ve sürdüren Türk Hava Yolları’nın başarısının temelinde
insan kaynaklarını geliştirme stratejisi ve bu doğrultuda gerçekleştirdiği kurum içi eğitim ve motivasyon
yatırımları yer almaktadır. 2009 yılında %10,7 oranında artış sağlayarak 12.750’ye ulaşan personel sayısı, Türk
Hava Yolları’nın sektördeki büyümesine ivme kazandırmıştır. Çalışanlar arasında ekip ruhunu güçlendirmek,
güven ve uyumun sürekliliğini sağlamak amacıyla çalışanların ihtiyaç ve beklentilerini iletecekleri “Personel
İlişkileri Şefliği” adı altında insan odaklı bir birim oluşturulmuştur. Çalışanların bireysel ihtiyaçları da göz
önünde bulundurularak çalışanların, ailelerinin de avantajlarından faydalanabileceği özel sağlık sigortası imkanı
sunulmuştur. Tüm dünyada görülen salgın hastalıklara karşı alınan tedbirler titizlikle uygulanmıştır. Sağlık
taramaları ve dezenfeksiyon işlemleri periyodik olarak yapılmış ve iş kazalarının önlenmesine yönelik eğitim
faaliyetleri sürdürülmüştür.
Müşteri memnuniyeti odaklı hizmet prensibini benimseyen Türk Hava
Yolları, çalışan memnuniyeti ve kurumsal fayda dengesini gözetmiş,
iş deneyimini esas alan insan kaynakları faaliyetlerini geliştirmiştir.
Etkin istihdam ve kurumsal kaynak planlama
Personel istihdam süreçlerinin kısaltılması ve kolay takibi için artan ihtiyaçlara cevap verecek “Türk Hava Yolları İnsan
Kaynakları Yönetim Sistemi” yazılımı kullanılmaya başlanmıştır. İlk olarak kabin memuru istihdam süreci iki gün içerisinde
sonuçlandırılacak şekilde yeniden yapılandırılmış; 2009 yılında gelen yaklaşık 50 bin başvuru, daha hızlı ve güvenilir bir
şekilde sonuçlandırılmıştır.
Filodaki büyümeyle ortaya çıkan deneyimli pilot ihtiyacı, alanında uzman uluslararası firmaların işbirliğiyle yabancı uyruklu
pilot istihdamı sağlanarak karşılanmıştır. 2010 yılında başlanacak olan Kurumsal Kaynak Planlama (ERP- Enterprise
Resource Planning) projesinin insan kaynakları alt yapısı tamamlanmıştır.
Müşteri memnuniyeti odaklı hizmet anlayışı gereği Korece, Japonca, Çince gibi mahalli dilleri konuşabilen personel
istihdamı arttırılmıştır. Yeni istihdam edilen personelin uyum süreci, kurum kültürü eğitimleriyle desteklenmiştir.
P E R S ONE L
A R T I Ş I
%1 0 , 7
49
FAALİYETLER
Personel Dağılımı (çalışma süresine göre)
10.324
%3.2
10.453
%1.0
%96.5
%99.0
%96.8
2006
11.520
%3.5
2007
TAM ZAMANLI
2008
PART TIME
THY Teknik A.Ş. dahil değildir.
50
YILLIK RAPOR 2009
12.750
%4.6
%95
2009
Ünvan Bazında Personel Sayıları
İdareci
Pilot
Kabin Memuru
Bilgi İşlem Personel
Dış Büro
Mühendis, Avukat, Doktor
Uzman, Dispeç, Öğretmen
Teknisyen
Memur
İşçi
TOPLAM
Personel Sayısı
692
1.622
3.925
195
1.403
136
771
73
3.319
614
12.750
Personel Dağılımı (cinsiyete göre)
Ünite Bazında Personel Sayıları
12.750
%51.6
Yönetim Kuruluna Bağlı Üniteler
Genel Müdüre Direkt Bağlı Üniteler
Genel Müdür Yardımcılığı (İnsan Kaynakları)
Genel Müdür Yardımcılığı (Mali)
Genel Müdür Yardımcılığı (Ticari)
Genel Müdür Yardımcılığı (Uçuş İşletme)
%48.4
TOPLAM 11.520
10.324
10.453
%51.8
%50.5
%51.2
%49.5
%48.8
2006
BAYAN
%48.2
2008
2007
Personel Sayısı
4
3.087
347
416
2.966
5.930
12.750
2009
ERKEK
THY Teknik A.Ş. dahil değildir.
51
FAALİYETLER
Yeni yatırımlarla genişleyen Türk Hava Yolları Uçuş Eğitim Merkezi,
yurtiçinde ve yurtdışında, iç ve dış müşterilere profesyonelce hizmet
veren bir yapıya dönüşmüştür.
52
YILLIK RAPOR 2009
Uçuş Eğitim Merkezi büyüyor
2009 yılı süresince planlı veya plansız yapılan IOSA ve benzeri tüm
denetimleri sıfır uygunsuzlukla geçmiştir.
Kokpit ve kabin personelinin uçuş eğitimlerini veren Türk
Hava Yolları Uçuş Eğitim Merkezi, teknik donanımını
güncel teknoloji ile yenilemiş, Türk Hava Yolları’nın
büyümesine uygun olarak altyapısını geliştirmiştir.
1995 yılında bir simülatörle yola çıkan ve bugün 8 eğitim
uçağı, 4 simülatör, 1 CEET, 1 FNPT II, 2 CST, 4 CBT sınıfı ve
24 derslik ile hizmet veren bir yapı olmuştur. 2009 yılında
2 adet yeni simülatör siparişi veren Türk Hava Yolları Uçuş
Eğitim Merkezi yurtdışında 14 simülatör ve eğitim merkezi
ile eğitim alışverişinde bulunarak, güncelliğini ve piyasa ile
entegrasyonunu muhafaza etmeyi hedeflemektedir.
Hizmet sektöründe insan odaklı yatırım
Küresel krizde havayolu şirketleri operasyon ve eğitim
hizmeti yatırımlarını ertelerken, Türk Hava Yolları hızlı
filo büyümesine uygun olan kokpit ve kabin eğitimi
standartlarını muhafaza etmiş, simülatör ve eğitim
uçakları satın almış, eğitim sürelerini arttırmıştır.
İlk yardım ve defibilatör eğitimleri ile birlikte 22 farklı
kategoride, eğitim verilmiştir.
Kokpit eğitim programı kapsamında, yaklaşık 4 bin
kokpit personeli conversion, tip ve recurrent eğitimlerini
tamamlamıştır. B777 filosu ile Türk Hava Yolları bünyesine
katılan yabancı uyruklu pilotların, uyum süreci, kurum
kültürü eğitimleriyle desteklenmiştir.
Uçuş Eğitim Merkezi’nde faaliyet gösteren Uçuş Eğitim
Akademisi kapasitesini %330 arttırmış ve pilot rotasyonu
sonucu oluşan ihtiyacı karşılayabilecek kapasiteye
yaklaşmıştır. 2010 yılı için toplamda 6 filo ile %200
oranında artış öngörülmüştür.
Asya, Kafkasya, Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Avrupa’da
faaliyet gösteren, 24 farklı şirkete eğitim verilmiştir.
İstanbul Teknik Üniversitesi, Kültür Üniversitesi ve
Anadolu Üniversitesi gibi saygın eğitim kurumlarıyla,
verim ve kalite arttırmaya yönelik model geliştirmek için
akademik işbirliğine gidilmiştir.
IQNet onaylı TSE 9001,18001 ve 14001 kalite standartlarına
sahip olan Türk Hava Yolları Uçuş Eğitim Merkezi, SHGM
tarafından TRTO ve FTO, Sağlık Bakanlığı tarafından
İlkyardım Merkezi ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından
Eğitim Kurumu olarak yetkilendirilmiştir.
53
FAALİYETLER
54
YILLIK RAPOR 2009
Hava kargo trafiğinde
hız ve kalite
Taşınan kargo miktarında %19,6 artış gerçekleştiren Türk Hava Yolları
Kargo, Türkiye hava kargo pazarında %57 pay sahibi olmuştur.
Avrupa’da Almanya, İngiltere, Fransa ve Hollanda,
Uzakdoğu’da Tayland, Japonya, Çin ve Hindistan en yoğun
kargo trafiğine sahip ülkelerin başında yer almıştır. En çok
kargo taşınan hatlar sırasıyla Frankfurt, Maastricht, Delhi,
Tel-Aviv ve Londra olmuştur.
Elektronik tedarik zinciri: e-freight
Hava kargo sektöründeki döküman kullanımını sona
erdirerek elektronik, hızlı ve daha az masraflı bir kargo
tedarik zinciri sağlanmasına yönelik e-freight projesinde,
IATA ile işbirliği halinde gümrük ve yerel acentelere yol
göstericilik yaparak destek veren Türk Hava Yolları Kargo,
e-freight uygulamasının en kısa sürede hayata geçirilmesi
yönünde faaliyet göstermeye devam etmiştir.
Kargo ve Posta Gelişimi (Ton)
%1 9 , 7
2005
159.873
A R T I Ş I
144.974
K A RGO
238.060
38 ton kapasitesi olan 4 adet A310-200 kargo uçağı ile
Maastricht ve Frankfurt’a haftada 5 frekans, Telaviv,
Milano, Zürih ve Paris’e 3 frekans, Almaty, Yeni Delhi,
Tiflis, Şam, Amman, Madrid, Beyrut, Kahire ve Köln’e 2
frekans, Londra, Dubai, Cezayir, Kazablanka, Priştine,
Tiran ve Trablus’a 1 frekans olmak üzere toplam 22
noktaya tarifeli kargo seferleri düzenlenmektedir.
Yoğun rekabetin yaşandığı hava kargo sektöründe daha
hızlı, daha kaliteli ve daha güvenli hizmet sunarak standart
hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyetinde sürekliliğin
öneminin bilincinde olan Türk Hava Yolları Kargo, 1 Ocak
2009’da “Kargo 2000 Kalite Yönetim Grubu”na kurumsal
üye statüsünde katılmıştır. Yaklaşık 50 havayolu, çok
sayıda forwarder şirketleri, handling kuruluşları ve
bilişim teknolojisi sağlayıcılarının dahil olduğu gruba
üyelik ile tüm kargo hareketlerinin her aşamada takip
edilebilir olduğu güçlü bir sistem imkanı elde edilmiştir.
IATA tescilli bir markanın üyesi olmanın verdiği pazarlama
gücü ve organizasyonun belirlediği uluslararası standardın
sağlanması Türk Hava Yolları’nın pazardaki etkinliğini
desteklemiştir.
198.890
Dünyanın dört bir yanına yaklaşık 238 bin ton kargo
taşıyan Türk Hava Yolları, 304 milyon $ gelir elde etmiştir.
Toplam kargonun 179 bin tonu yolcu uçaklarının kargo
kompartımanlarında, 59 bin tonu kargo uçakları ile taşınmıştır.
Kalite Yönetim Grubu’na üyelik
184.222
2009 yılında devam eden global ekonomik krizin, kargo
trafiğine etkisini azaltmak için büyüyen ekonomilere
sahip bölgelerde daha etkin olmayı hedefleyen Türk Hava
Yolları Kargo, yolcu ve kargo uçakları tarifesini birbiriyle
uyumlu hale getirerek transit pazarda etkinlik sağlamıştır.
Kargo potansiyeline göre değişiklik gösteren esnek
tarife yapısı oluşturmuş, düşük kargo potansiyeli olan
noktaları birleştirerek kapasiteyi maksimum kullanmayı
sağlamıştır. Pazar taleplerine göre değişen esnek ücret
politikası oluşturmuştur. Alınan önlemler ile taşınan kargo
miktarında %19,7 artış gerçekleştiren Türk Hava Yolları
Kargo, Türkiye hava kargo pazarında %57 pay sahibi
olmuştur. AEA (Avrupa Havayolları Birliği) üye havayolları
arasında tarifeli kargo trafiğinde %32 büyüme ile en fazla
artış gösteren havayolu olmuştur.
2006 2007 2008 2009
55
FAALİYETLER
Kargo Trafiği
2008
2009
Konma sayısı
56
YILLIK RAPOR 2009
09/08
(%değişim)
189.328
213.953
13,0
Yolcu seferleri
186.733
Kargo seferleri
2.595
Kargo+Posta (ton)
198.890
210.990
2.963
13,0
14,2
238.060
19,7
Yolcu seferleri (ton)
Kargo seferleri (ton)
144.154
54.736
178.511
59.549
23,8
8,8
Kargo+Posta geliri (000 USD)
323.952
304.279
-6,1
Yolcu seferleri (000 USD)
Kargo seferleri (000 USD)
232.213
91.739
229.954
74.325
-1,0
-19,0
Bölgesel Kargo Trafik Dağılımı
K. Amerika
Afrika
Uzak Doğu
%26
%14,5
%26,1
Uzak Doğu
G. Amerika
%0,9
5
%4, 1
,
%5
Orta Doğu
Bölgesel Kargo Gelir Dağılımı
%33
%48,9
Avrupa
Orta Doğu
%44
%10
%7
Avrupa
%6
Afrika
Amerika
57
FAALİYETLER
Uçulan hatlara planlanan frekans artışları, Türk Hava Yolları ile
uçmayı daha da cazip kılmıştır.
58
YILLIK RAPOR 2009
Yenilik, gelişim ve büyüme
UÇU Ş
NOK T A S I
1 5 6
Uçuş ağına katılan 13 yeni nokta ile yurtiçinde 37, yurtdışında ise 119
olmak üzere toplam 156 noktaya ulaşılmıştır.
Dünya havayolları markaları arasında rekabetin önde
gelen isimleri arasında yer almayı hedefleyen Türk Hava
Yolları, 2009 yılında bir dizi yeniliği ve gelişmeyi üretim
planlama faaliyetleriyle hayata geçirmiştir.
Türk Hava Yolları’na first class hizmeti sunma imkanı
sağlayan B777 tipi uçakların filoya katılması ve Güney
Amerika’daki ilk uçuş noktası olan Sao Paulo’nun
uçuş ağına eklenmesi, ürün çeşitliliğini ve müşteri
memnuniyetini beraberinde getirmiştir. Antalya’dan
Paris, Düsseldorf ve Stokholm’e düzenlenen tarifeli
seferlerin yanı sıra, Eskişehir’den Brüksel’e de seferler
başlatılmıştır. Atatürk Havalimanı’nın artan yolcu trafiği
göz önüne alınarak her geçen yıl hızla gelişen İstanbul
Sabiha Gökçen Havalimanı değerlendirilmiş ve dış hat
seferlerine alternatif frekanslar ilave edilerek Amsterdam,
Londra (Stansted), Stuttgart, Köln, Moskova, Hannover ve
Berlin (Schönefeld) tarifeli seferlerine başlanmıştır.
2005
11.39
11.40
11.13
10.44
10.21
Utilizasyon
Hac, Umre, charter ve özel kira seferlerinde
Türk Hava Yolları
2009 yılında gerçekleştirilen hac ve umre seferlerinde
321.000 yolcu seyahat etmiş ve yaklaşık 98.5 milyon $
gelir elde edilmiştir. İlave seferlerden elde edilen gelir
19.5 milyon $’a ulaşmış ve bu gelirlerin %44’ü iç hat ilave
seferlerden, %56’sı ise dış hat ilave seferlerden elde
edilmiştir. Charter seferlerde taşınan 629.000 yolcudan
yaklaşık 161.5 milyon $ gelir elde edilmiştir.
Genişleyen uçuş ağı ve yeni uçuş noktaları
Türk Hava Yolları 2009 yılında 10 dış hat, 3 iç hat, toplam
13 yeni noktaya sefer başlatmıştır.
Yeni Uçuş Noktaları
Nairobi (NBO) - Kenya
Ufa (UFA) – Rusya
Meşhed (MHD) - İran
Dakar (DKR) - Senegal
Sao Paulo (GRU) - Brezilya
Bingazi (BEN) - Libya
Götoborg (GOT) – İsveç
Toronto (YYZ) – Kanada Lviv (LWO) – Ukrayna Jakarta (CGK) – Endonezya Uşak (USQ)
Çanakkale (CKZ)
Isparta (ISE) 20 Şubat 2009
4 Mart 2009
15 Mart 2009
5 Nisan 2009
5 Nisan 2009
5 Mayıs 2009
29 Haziran 2009
11 Temmuz 2009
27 Temmuz 2009
4 Eylül 2009
12 Ocak 2009
19 Ocak 2009
28 Ekim 2009
2006 2007 2008 2009
59
FAALİYETLER
Türk Hava Yolları mevcut uçuş ağına yeni uçuş noktaları ve yeni frekanslar
ekleyerek kapasitesini artırmıştır.
Türk Hava Yolları, dünya çapında etkili ekonomik krize
rağmen 3 yurtiçi, 10 yurtdışı yeni hat ile dünyadaki uçuş
noktasını havalimanı bazında 156’ya çıkarmış ve havayolu
sektöründe global ölçekte yerini sağlamlaştıran adımlar
atmıştır.
Türk Hava Yolları, dünya havacılık pazarının önde gelen
havayolu şirketleri ile kendi bölgelerinde başarıyla rekabet
etmiş; mevcut uçuş ağına yeni uçuş noktaları ve yeni
frekanslar ekleyerek ilave kapasite sunmuştur. Pazar
ve yolcu profiline uygun ücret politikaları ile arz artışını
karşılayan talep artışı sağlamıştır.
60
YILLIK RAPOR 2009
mobil.thy.com ile uçmak artık daha kolay
Gelişen bilgi teknolojileri ve değişen müşteri ihtiyaçları
doğrultusunda www.thy.com internet portalında
iyileştirmeler yaparak müşteriye zaman tasarrufu ve
kolaylık sağlamış olup, bir önceki yıla göre internet
kanalından gerçekleşen satışlarında %2 oranında artış
elde etmiştir. Satış kanallarında çeşitlendirmeye giderek
başlattığı mobil.thy.com uygulaması ile yolcuya cep
telefonundan bilet işleminin her aşamasını yapabilme
imkanı sunmuştur.
Network yapısını güçlendirmek ve marketing seferler
vasıtasıyla yolcu çekmek amacıyla yapılan codeshare
anlaşmalarına Etiyopya Havayolları, Etihad Havayolları,
Malezya Havayolları, Asiana Havayolları, Singapur
Havayolları, Bosna-Hersek Havayolları ve Air Maroc ile
yapılan anlaşmaları ekleyerek Afrika, Ortadoğu, Uzakdoğu ve
Balkan pazarlarına alternatif erişim imkanları sağlamıştır.
Çok yönlü hizmet
Türk Hava Yolları, kalite çalışmaları doğrultusunda geliştirdiği hizmetler
ve müşteri odaklılık felsefesiyle, otoritelerden tüm kategorilerde dört
yıldız alan Avrupa’nın tek havayolu şirketi olmuştur.
Uçuş emniyetini ve hizmet kalitesini vazgeçilmez iki
unsur olarak gören Türk Hava Yolları, zamanında
kalkış performansını desteklemeye yönelik olarak
gelişen teknolojinin imkanları ile check-in ve boarding
süreçlerinde iyileştirme çalışmaları yapmıştır. Genişleyen
network yapısı ve artan yolcu sayısına rağmen bagaj
teslim hizmetinde aynı başarıyı yakalamıştır. Airbus’ın,
havayolu şirketlerini son iki yılda filolarındaki uçak sayısı,
uçakların günlük kullanım oranları, teknik güvenilirlik ve
operasyonel sebeplerden kaynaklanan gecikmeleri en
aza indirme ölçütlerine göre değerlendiren “Operasyonel
Mükemmellik Ödülü”nü almıştır. Havayolu şirketleri ve
havalimanlarını, verdikleri hizmet ve kalite standartları
yönünden 750 parametrede değerlendiren Skytrax Şirketi
tarafından, bölgesinin en iyisi seçilerek “Güney Avrupa’nın
En İyi Havayolu Şirketi” ünvanını almıştır. Kalite yolunda
gerçekleştirdiği çalışmalar sonucu geliştirdiği hizmetler
ve müşteri odaklılık felsefesiyle, tüm kategorilerde 4 yıldız
alan Avrupa’nın tek havayolu şirketi olmuştur.
Global rekabetin aktif oyuncusu
Türk Hava Yolları, 2009 yılında dünya havacılığında büyük
oyuncu haline gelmiştir. %16 oranında artışla 13,4 milyon
yolcu, uluslararası pazarda Türk Hava Yolları ile uçuş
keyfi yaşamayı tercih etmiştir. %22 oranında gerçekleşen
kapasite artışına rağmen doluluk oranı %71’e ulaşmıştır.
Ekonomik krizin etkisiyle daralan havacılık sektöründe,
uçuş ağını genişletme stratejisini sürdüren Türk Hava
Yolları, 7 milyar TL satış geliri elde ederek %15 oranında
gelir artışı sağlamıştır.
Avrupa 8.3 milyon yolcu ile en çok yolcu taşınan bölge
olmuştur. Göteburg, Lviv ve Ufa’nın da uçuş ağına
katılmasıyla yolcu sayısı %13 artmış ve bölgeden 2.6
milyar TL gelir elde edilmiştir.
Orta Doğu, Uzak Doğu ve Afrika’da yükselişe
devam
Havacılık sektöründe 2009 yılında yolcu trafiği bakımından
en fazla gelişim gösteren bölge Orta Doğu olmuştur.
Özellikle Orta Doğu-Uzak Doğu, Orta Doğu-Avrupa, ve Orta
Doğu-Afrika arasında gelişen pazar, taşınan dış hat transit
yolcusunun %43 artmasını sağlamıştır. %35,3 kapasite
artışı yapılan bölgede yolcu sayısı bir önceki yıla göre
%26,3, gelir ise %22 artışla 858 milyon TL’ye ulaşmıştır.
2009 yılında Türk Hava Yolları’nın İran’da 3. uçuş noktası
olan Meşhed’in uçuş ağına katılmasıyla, Orta Doğu’daki
uçulan nokta sayısı 19’a ulaşmıştır.
Uzak Doğu 2009 yılında gelişim gösteren bir diğer bölge
olmuştur. Türk Hava Yolları da bu gelişimi kapasite
artışıyla destekleyerek başta Bombay, Delhi ve Hongkong
hatlarında önemli yolcu artışları yakalamıştır. Bölgede
%28,3 oranında kapasite artışını, %23 oranında yolcu
artışı desteklemiştir. İnanç turizmi ve ticaret potansiyeli ile
dikkat çeken Jakarta’nın uçuş ağına katılmasıyla bölgedeki
uçulan nokta sayısı 18’e çıkmıştır.
Türk Hava Yolları’nın %49 yolcu artışıyla en fazla gelişim
gösteren bölgesi Afrika olmuştur. Pazar fırsatlarının fazla
olduğu bölgede açılan Nairobi, Bingazi ve Dakar hatlarıyla
birlikte uçulan nokta sayısı 13’e çıkmış ve sunulan kapasite
%58 artmıştır. Yeni uçuş noktalarının da etkisiyle yolcu
sayısı bir önceki yıla göre %49 artarken, gelir %49 artış
göstermiştir.
Kuzey Amerika’da 3. uçuş noktası olan Toronto’yu
network’üne katan Türk Hava Yolları %39 kapasite artışına
karşılık, %36,3 yolcu sayısı artışı sağlamıştır.
Güney Amerika Bölgesi’nin, yeni ve tek uçuş noktası
olan Sao Paulo, %60 doluluk oranı yakalayarak pazara
tutunmayı başarmıştır.
61
FAALİYETLER
62
YILLIK RAPOR 2009
İnovasyon ve rekabet gücünde
etkin bilgi teknolojileri
İş süreçlerinin artan gereksinimlerine yanıt veren, performansı geliştiren
güncel bilgi teknolojisi çözümleri hayata geçirilmiştir.
Küresel kriz ile havayolu endüstrisinde de maliyet azaltıcı
tedbirler öncelik kazanmış ve bu yönde uygulamalar ve
teknolojiler üzerinde yoğunlaşılmıştır. Bunun yanında
gelişen rekabet, gelir ve müşteri memnuniyetini artırıcı
tedbirleri zorunlu kılmaktadır. Bu doğrultuda bilgi
teknolojileri yatırımlarına her zamankinden daha çok
ihtiyaç duyulmakta ve endüstri genel olarak küçülmesine
rağmen havayolu bilgi teknolojileri pazarı büyümektedir.
Küresel havayolu bilgi teknolojileri pazarı yıllık 7.8 milyar
Euro büyüklüğe sahiptir. Havayolu bilgi teknolojileri
pazarında en büyük pazarlar 2.8’er milyar Euro büyüklükle
Amerika ve EMEA (Avrupa, Orta Doğu ve Afrika)’dır. Onları
2.2 milyar Euro büyüklükle Asya-Pasifik izlemektedir.
Havayolu bilgi teknolojileri pazarında hacmin %40’ını dış
kaynaklara kontratla verilen servisler oluşturmaktadır.
Sektördeki eğilim, bilgi teknolojileri hizmetlerinin bir
kısmının servis sağlayıcılardan sağlamak yönündedir
ve dış kaynaklarla sağlanan servislerin daha da artması
beklenmektedir.
SITA (Specialists in Air Transport Communications and
IT Solutions), küresel krize paralel olarak havayolları
sektöründe bilgi teknolojileri yatırımlarında öncelikli
alanların maliyet artırıcı uygulamalar olacağı, daha sonra
da gelir artırıcı uygulamaların geleceğini öngörmektedir.
Türk Hava Yolları da küresel eğilime paralel olarak bilgi
teknolojilerinde gerekli gördüğü alanlarda, maliyet ve
verimlilik esasları çerçevesinde dış kaynak kullanmakta
ve Ortaklık bünyesinde bilgi teknolojileri için dış kaynak
kullanım stratejisinin belirlenmesini ve dış kaynakların
kontrolünü sağlamaktadır.
Havayolu Sektörü Bilgi Teknolojileri Yatırımlarında Öncelikler
(Yatırım amacı bazında, öncelik değerlendirmelerine göre şirketlerin dağılım yüzdeleri)
(Kaynak: SITA Airline IT Trends Survey, 2009)
En Öncelikli
Maliyet Azaltıcı
%57
Yeni Ürün ve Servis Sunma ve Gelir Artırıcı
%43
Müşteri Hizmetleri İyileştirme
%42
Personel Verimi Artırma
%34
Sektör Kuralları ve Düzenlemeleri
%32
Bilgi Teknolojileri Uyumluluğu
%0
En Az Öncelikli
%14
%26
%31
%40
%44
%20
%40
%20
%28
%41
%60
%3
%15 %1
%21
%34
%32
%12 %3
%1
%3
%13
%80
Havayolu Bilgi Teknolojileri Pazarları
(milyar EUR)
3.00
2.80
2.80
2.20
2.50
2.00
1.50
1.00
0.50
0.00
Amerika
EMEA
(AvrupaOrta DoğuAfrika)
AsyaPasifik
%100
63
FAALİYETLER
En iyi BT çözümleriyle iş süreçleri ve işleyişine tam destek
Karmaşık iş süreçlerinin geçerli olduğu havayolu
sektöründe, rekabet avantajı yaratmak ve sürdürülebilir
büyüme hedeflerini yakalayabilmek, yüksek performanslı
bilgi teknolojileri çözümlerini gerektirmektedir. Bilgi
Teknolojileri bu doğrultuda, Türk Hava Yolları’ndaki iş
süreçlerinin en verimli şekilde ilerleyebilmesi ve karar
verme süreçlerinin en hızlı ve etkin işleyebilmesi için
çalışmalarını sürdürmekte, hava taşımacılığı pazarında Türk
Hava Yolları’na rekabet avantajı sağlayacak, sürdürülebilir
büyümeyi gerçekleştirecek çözüm ve kararların
uygulanması ve belirlenmesine destek vermektedir.
Türk Hava Yolları’nın stratejik hedeflerine uygun kurumsal
gelişim alanları belirleme, projeleri tanımlama, süreç
64
YILLIK RAPOR 2009
sahipleri ile proje yönetimi ve koordinasyon sağlama
görevlerini yeniden yapılanma sonucunda üstlenen Bilgi
Teknolojileri, 2009 yılında havacılık endüstrisinin global
ekonomik kriz etkisiyle artan hassasiyetine uygun olarak
maliyet azaltıcı, gelir arttırıcı, müşteri memnuniyeti odaklı
birçok projeye imza atmıştır.
Bunlar arasında geniş kapsamlı bir proje olarak önemli
hedefleri olan ERP (Kurumsal Kaynak Planlama) projesi
2009 yılının önemli gelişmeleri arasında yer almaktadır.
2010 yılında başlayacak olan ERP (Kurumsal Kaynak
Planlaması) projesinin kurulum ve geliştirme aşamaları,
SAP Türkiye ile yapılan sözleşme çerçevesinde dış
kaynaklardan sağlanacaktır.
Ayrıca, O&D (Origin and Destination) ve MRO (Maintenance,
Repair and Options) projelerinde 2009 yılında önemli
gelişmeler sağlanmıştır. Bu ana projelerin dışında şirketin
ihtiyaçları ve teknolojik gereksinimlerinin karşılanması için
yeni projeler hazırlanmakta ve bu projelerin de 2010 yılı
içerisinde hayata geçirilmesi hedeflenmektedir.
Sektörün ve şirketin öncelikleri doğrultusunda, Türk
Hava Yolları’nı hedeflerine taşıyacak gerekli yatırımlar
planlanmaya devam etmektedir. Bu doğrultuda teknolojideki
ve havayolu sektöründeki gelişmeler ve eğilimler takip
edilmekte ve gerekli stratejiler oluşturulmaktadır.
65
FAALİYETLER
Türk Hava Yolları yenilenen web sitesi ve mobil.thy.com uygulaması ile
gün geçtikçe artan müşteri temas noktalarına başarıyla ulaşmıştır.
66
YILLIK RAPOR 2009
Gökyüzündeki ofisiniz
Çağrı Merkezi maliyeti %46 azalmış, çağrı cevaplama oranı %95’e
ulaşmıştır.
Kullanıcı dostu yeni tasarımıyla 24 dilde, 40 yerel site
ile hizmet veren Türk Hava Yolları web sitesi aracılığıyla
gerçekleştirilen satışlar, bir önceki yıla oranla ciro
bazında %37, bilet adedi bazında ise %73 oranında artış
göstermiştir.
Otel rezervasyonu hizmetinde ve online alışverişte ”3D
Secure” ile ödeme alternatifi yolcuların kullanımına
sunulmuştur. Ziyaretçi sayısı 2008 yılına oranla %73 artan
Türk Hava Yolları web sitesi, müşteri destek hattını daha
efektif ve ölçümlenebilir bir entegre yönetim sistemi
üzerinden yönetmeye başlamıştır.
Hızlı ve ulaşılabilir hizmet: mobil.thy.com
mobil.thy.com yolculara tarife sorgulama, rezervasyon
yapma, yurtiçi uçuşlar için mobil bilet satın alma, check-in,
bagaj, kargo, ödül bileti ve Miles&Smiles işlemlerini cep
telefonu aracılığıyla yapabilme imkanı sunmuştur.
Dijital pazarlama ajansı seçim sürecinde, Türk Hava Yolları
tarafından organize edilen konkur kurgusunun özgünlüğü
tüm dünyada ses getirmiş; Fast Company, Adverblog,
Brand Republic gibi dijital dünyanın önde gelen mecraları
tarafından takdir toplamıştır.
Twitter, Friendfeed, Slideshare, Facebook, Flickr gibi
sosyal ağlarda yer alan Türk Hava Yolları, müşteri ile
etkileşimi pekiştiren önemli bir adım atmıştır.
Hizmette temas ve çözüm noktası:
Türk Hava Yolları Çağrı Merkezi
Türk Hava Yolları Çağrı Merkezi, 02 Şubat 2009 tarihi
itibari ile Assistt Rehberlik ve Müşteri Hizmetleri A.Ş. ve
Vodatech Bilişim Proje Danışmanlık Sanayi ve Dış Ticaret
Ltd. Şti. isimli iki farklı firmadan dış kaynak hizmeti almak
suretiyle, üç farklı lokasyondan alınan hizmette gereken
kaynak artışı için aktivasyon hızı sağlamıştır.
Şubat ayında rezervasyon sistemi olarak Quickres
uygulamasına geçilmiştir. Grafiksel ara yüz kullanım
kolaylığı ve verimlilik avantajı sağlanmış, personel eğitim
süreçleri kısalmıştır.
Çağrı Merkezinden sunulan mil bilet satış hizmetine
millerle upgrade hizmeti de eklenmiştir. Amerika,
İngiltere, Almanya, Fransa, Moskova, İsviçre, Hollanda ve
İtalya yurtdışı noktalarından gelen çağrıları cevaplandıran
Çağrı Merkezi, Danimarka, Avusturya, Kıbrıs yurtdışı
noktalarından gelen çağrıları da cevaplandırmaya
başlamıştır.
Maliyetin %46 azaldığı Çağrı Merkezinde çağrıların
cevaplanma oranı %95’e ulaşmıştır. Cevaplandırılan çağrı
sayısında ve üretilen dakikada %4, satılan bilet adedinde
%9 artış sağlanmıştır. Çağrı Merkezi, Türk Hava Yolları
toplam satışlarının ciroda %1,78’ini, bilet adedinde
%4,48’ini gerçekleştirmiştir.
67
FAALİYETLER
“
Yeni uygulamalar ve
anlaşmalar ile zenginleşen
Miles&Smiles özel yolcu
programının ortak sayısı
50’ye, üye sayısı 1,8
“
milyona ulaşmıştır.
2009 yılında tüm denetimlerden başarılı sonuçlar alan Star Alliance üyesi
Türk Hava Yolları en üst düzey üyelik statüsü olan Pollux’u hedefliyor.
Bir dünya markası olmayı hedefleyen Türk Hava Yolları’nın
Star İttifakı’na üyeliği, bu doğrultuda atılmış önemli bir
adım olmuştur. Star İttifakı’na katılım sonrası minimum
koşulların entegrasyonunun denetlendiği “Post-integration
audit”, online olarak gerçekleştirilen ve üyelerin kendi
kendilerini denetlediği “Self- Verification” denetimleri
başarıyla sonuçlanmıştır.
2010 yılı için Star İttifakı’nın sunduğu 3 yeni üyelik statüsü
olan Pollux, Castor ve Wasat paketleri değerlendirilerek en
üst düzey olan “Pollux” üye statüsüne geçişe karar verilmiş ve
“Star Alliance Main Agreement 4th Amendment” için gerekli
çalışmalara başlanmıştır.
68
YILLIK RAPOR 2009
Türk Hava Yolları başta turizm sektörü olmak üzere bir çok
alanda önde gelen kuruluşlarla yaptığı Özel Yolcu Programı
katılım sözleşmeleri sayesinde, yolcularına Miles&Smiles
ayrıcalığıyla avantajlardan yararlanma imkanı sunmuştur.
Star İttifakı’na giriş yapan Continental Airlines ve Brüksel
Havayolları ile karşılıklı FFP ortaklık anlaşması, Jet Airways
ile Özel Yolcu Programı ortaklık anlaşması yapılarak
yolculara sunulan hizmette çeşitlilik yaratılmıştır.
Türk Hava Yolları’nın yıl boyu sürdürdüğü promosyonlar üye
memnuniyetini artırırken, programın canlı tutulmasına da
katkı sağlamıştır.
Yıldızlar geçidi
Miles&Smiles kolaylıklar sunmaya devam ediyor
Miles&Smiles kart gönderim şeklini değiştiren Türk
Hava Yolları, üyelik kartlarını Türk Hava Yolları veya Star
Alliance üyesi havayolları ile yapılan ilk uçuşu sonrasında
göndermeye başlamıştır. Mayıs ayı itibariyle Atatürk
Havalimanı dış hatlar terminalinde, anında üye kartı hizmeti
verebilmek için Miles&Smiles Masası oluşturulmuş,
üyelere Miles&Smiles işlemlerini mobil.thy.com üzerinden
gerçekleştirme imkanı sunulmuştur.
Miles&Smiles iç hat ödül biletlerinin yurtiçi acenteler
tarafından düzenlenebilmesi imkanı sağlanmış ve refakatçi
ödül biletlerinde, refakatçi yolcunun ve Miles&Smiles
üyesinin seyahatin gidiş parkurunda birlikte seyahat
etmesi şartı getirilmiştir.
Miles&Smiles Özel Yolcu Programı kapsamında, Elite
ve Elite Plus kart sahibi üyelere sunulan “Last Minute
Upgrade (son dakika upgrade)” uygulaması, Classic ve
Classic Plus kart sahibi üyeler için de geçerli olmuştur.
Üyelerin eksik uçuşlarının sisteme girildiği bilgisinin
e-mail adreslerine gönderilen otomatik bilgilendirme
mesajı ile iletilmesine başlanmıştır.
69
FAALİYETLER
Star İttifakı; yaklaşık 20.000 adet günlük kalkış adediyle,
1000’den fazla destinasyona ve 171 ülkeye 954 adet cip
salonuyla; yolculara geniş ve güvenli bir havayolu ulaşımı
sağlamaktadır.
2009 yılında Star İttifakı’na, Continental Airlines ve Brussels
Airlines dahil olmuştur, diğer taraftan Air İndia, Aegean
Airlines ve TAM’ın entegrasyon süreçleri devam etmektedir.
70
YILLIK RAPOR 2009
Afrika menşeli taşıyıcı Etiyopya havayolları, Çin menşeli
China Eastern havayolları ile Latin Amerikalı taşıyıcılardan
TACA, COPA ve Avianca’nın İttifak’a üye olmasına ilişkin
görüşmeler sürdürülmektedir.
Rekabetçi gücün kaynağı;
sinerji
Arz Edilen Koltuk Km.
Ücretli Yolcu Km.
Oneworld
Oneworld
%15,6
%15,4
Sky Team
%42,5
%16,1
Sky Team
Diğerleri
%16,6
%41,6
Diğerleri
%26,3
%26,0
Star Alliance
Star Alliance
Star İttifakı yolcuların seyahat imkanlarını kolaylaştırmak
adına pazara yeni ürünler sunmaktadır. Bu ürünleri
bireysel ve kurumsal ürünler olarak ayırmak mümkündür.
Bireysel Ürünler:
Kurumsal Ürünler:
• Round the World Ücretler
• 2 Circle Fares
• 9 Airpasses
• Corporate Plus
• Meeting Plus
• Convention Plus
Star İttifakı web sitesi aracılığıyla ayda 3.000’den fazla müşteri Türk Hava
Yolları web sitesine ulaşmış ve Türk Hava Yolları’nın sunduğu online
imkanlardan yararlanmıştır.
Star İttifakı 2009 yılından itibaren yolculara, kendi websitesinden (www.staralliance.com) “ Book and Fly” sloganıyla üye
havayollarının biletlerini satın alabilme imkanı sağlamıştır.
4.699
3.063
1.798
6.910
6.432
1.591
3.886
1.687
2.510
438
3.394
1.793
3.549
1.538
5.827
269
358
1.051
659
2.582
1.449
6.252
9.285
11.765
17.638
Star İttifakı Web Sitesinden Üye Sitelerine Aylık Trafik
AC BC CA CO FM JK JP KF LH LX MS NH NZ OS OU OZ SA SK SN SQ TG TK TP UA US
71
FAALİYETLER
72
YILLIK RAPOR 2009
Anadolu’ya jet hızıyla ulaşım
Türk Hava Yolları hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyetine verdiği önemle
AnadoluJet’i tüm Türkiye’de tercih edilen bir marka haline getirmiştir.
Ankara merkezli uçuşlarla Anadolu’nun dört bir yanını
birbirine bağlayan AnadoluJet, uygun fiyat politikası ve
müşteri ihtiyacına uygun sefer saatleri ile pazarda güçlü
bir yer edinmiş, tercih edilen bir Türk Hava Yolları markası
haline gelmiştir. Haftanın her günü 25 noktaya sefer
düzenleyen AnadoluJet, uçak içi ücretsiz ikram hizmeti ve
uçak içi aylık yayını “AnadoluJet Magazin” ile yolcularına
ekonomik ve konforlu uçuş keyfi sunmaktadır.
AnadoluJet artık yurtdışında
2010 yılında uçuş ağına yeni dış hat noktalarını da ekleyerek
uluslararası bir marka olma yolunda ilerlemeye devam
edecek olan AnadoluJet, bu keyfi yurtdışına taşımayı
başarmıştır.
Yurtiçi uçuşlarında yaklaşık 2,8 milyon yolcu taşıyarak
%80 doluluk oranı ile yılı tamamlayan AnadoluJet, Haziran
2009’da başladığı yurtdışı uçuşlarında yakaladığı %65
doluluk oranı ile küresel rekabete ortak olmuştur.
AnadoluJet’in marka bilinirliğinin artmasında, Ankara
başta olmak üzere, Anadolu’daki çeşitli konser ve sanat
etkinliklerini, ulaşım sponsorluğu ile destekleyerek
sürdürdüğü etkin tanıtım faaliyetleri önemli rol oynamıştır.
Anadolu spor kulüplerine destek amacıyla yürütülen
“AnadoluJet Anadolu Takımlarını Destekliyor” kampanyasıyla
sponsorluklarını arttırmıştır. Ulusal ve uluslararası fuar
vb. organizasyonlara katılarak, acenteler, tur operatörleri,
turizmciler, il kültür ve turizm müdürlükleri ile işbirliği yapan
AnadoluJet, yolcularıyla yüzyüze iletişim kurma olanakları
yaratmıştır.
Anadolu’nun genç ve dinamik havayolu
3 adet B 737-800 ve 6 adet B 737–700 ile en genç filoya
sahip olan AnadoluJet, 2009 yılında uçuş ağını yeni seferler
ve artan frekanslarla genişletmeye devam etmiştir.
Şubat ayında Ankara’dan Çorlu Havaalanı’na, Haziran ayında
Ankara’dan İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’na, Ekim
ayında Ankara’dan Kıbrıs’a tarifeli seferler başlamıştır.
2009-2010 kış tarifesinde, Sabiha Gökçen Havalimanı’ndan
Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Konya, Trabzon ve
Van şehirlerine haftanın her günü sefer planlanmıştır.
2009 yılında Ankara’dan Adana, Adıyaman, Antalya, Batman,
Çorlu, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep,
Hatay, İstanbul Sabiha Gökçen, İzmir, Kahramanmaraş,
Kars, Kıbrıs, Malatya, Mardin, Muş, Samsun, Şanlıurfa,
Trabzon, Van ve yaz tarifesinde Bodrum ve Dalaman; Sabiha
Gökçen Havalimanı’ndan Diyarbakır, Elazığ, Erzincan,
Erzurum, Konya, Trabzon, Van ve yaz tarifesinde Bodrum
ve Dalaman, AnadoluJet uçuş ağında yer almıştır.
Havacılığın lüks hizmetlerini, uluslararası standartlardan
ve uçuş güvenliğinden taviz vermeden yalınlaştıran ve
müşterisinin bütçesini düşünerek fiyatlar sunan AnadoluJet
“ilk 29 koltuk 59 TL” uygulamasını sürdürmüş, ekonomik
fiyat politikası gereğine uygun çeşitli fiyat kampanyaları
gerçekleştirmiştir.
Gençler için adres çok net: “jetgenc.net”
AnadoluJet, JetGenç projesi ile 24 yaş altındaki üniversite
öğrencilerine %25 indirim sunarak ekonomik ulaşım imkanı
sağlamıştır.
Üniversite öğrencilerine 25 yaş sonrasını bekleme diyen
AnadoluJet, farklı kampanyalarla projesini desteklemiştir.
www.anadolujet.com ve www.jetgenc.net internet
sitelerinden ulaşılabilecek kampanyalarda, üniversiteli
gençlere 10 uçuşta 1 uçuş kazanma imkanı, üye öğrenci
şifresi kullanılarak alınan tüm biletleri kendi hesaplarına
işletebilme ve AnadoluJet seferlerine ödül bileti kazanma
fırsatı sunmuştur.
Dönem dönem havacılık etkinlikleri düzenleyen AnadoluJet,
havacılığı tanıtmayı, sevdirmeyi ve öğrencilere kariyer
fırsatları yaratmayı amaçlamıştır.
73
İŞTİRAKLER
Turkish DO&CO ile müşteri
memnuniyeti %49’dan %93’e çıktı.
Türk Hava Yolları’nın 2007 yılında Avusturya merkezli
ikram firması DO&CO ile ortak kurduğu Turkish DO&CO
farklı zevklere hitap eden menü çeşitliliği ve servis
detaylarındaki özeni ile büyük beğeni kazanmıştır.
Türkiye’de %70 pazar payı ile lider olan ve 9 noktada
(İstanbul - Atatürk ve Sabiha Gökçen, Ankara, Antalya,
İzmir, Bodrum, Trabzon, Dalaman ve Adana) faaliyet
gösteren Turkish DO&CO, 60’dan fazla havayolu şirketine
ve günde 650’ye varan uçuşa ikram vermektedir.
1.500 farklı menüyle, yılda ortalama 25 milyon yemek
üreten, ürün ve serviste en iyi kaliteyi hedefleyen, dünya
mutfaklarının lezzetlerini taşımaya özen gösteren Turkish
DO&CO, menülerinde şiş kebap, karnıyarık, mantı,
imambayıldı, mercimek köftesi, beğendi, sigara böreği
gibi Türk mutfağına özgü yemeklere de yer vermiştir.
Sunulan hizmetin kalitesi ve müşteri isteklerine verilen
önem yapılan anketlerde de kendini göstermiş ve müşteri
memnuniyeti %49’dan %93’e çıkmıştır.
74
YILLIK RAPOR 2009
Müşteri Memnuniyeti Anketi. Dış hatlar: %93
Yiyeceklerin ikram edildiği malzemeler
%95
Yiyeceklerin tazeliği
%93
Yiyeceklerin kalitesi
%93
Yiyeceklerin miktarının yeterliliği
%93
Yiyeceklerin sıcaklığı-soğukluğu
%92
Lezzetinin beklentilerinizi karşılaması
%92
Yiyeceklerin görüntüsünün iştah açıcı olması
%92
Yiyecek çeşitliliği
%92
Gurme ziyafeti
Türk mutfağı dünya ile buluşuyor
Müşteri Memnuniyeti Anketi. İç hatlar: %92
Yiyeceklerin ikram edildiği malzemeler
%94
Sunulan yiyeceklerin miktarının yeterliliği
%92
Yiyeceklerin sıcaklığı-soğukluğu
%91
Sunulan yiyeceklerin tazeliği
%89
Lezzetinin beklentilerinizi karşılaması
%89
Yiyeceklerin görüntüsünün iştah açıcı olması
%88
İkramda sunulan yiyeceklerin kalitesi
%88
Sunulan yiyeceklerin çeşitliliği
%82
Türkiye çıkışlarında, gidiş ve dönüş seferleri için kademeli
olarak ikram yüklenmesi kararı ile bazı istasyonlarda
yurtdışından ikram alım hizmeti durdurulmuştur.
Uygulama ile Türk mutfağının dünya çapında tanıtımı
desteklenmiş, uçuşlarda servis kalitesi yükseltilerek
rekabet avantajı elde edilmiş ve maliyetler azaltılmıştır.
Sunulan ikram ve kullanılan malzeme kalitesinden ödün
vermeyen Türk Hava Yolları, Turkish DO&CO ile Türkiye
çıkışında gidiş-dönüş ikramı yükleme sürecini 101
istasyonda tamamlamıştır.
Orta ve okyanus aşırı uçuşlarda, First Class hizmetinin
başlaması ile yeni First Class menüler ikram hizmetine
dahil edilmiştir.
İkram hizmetinde bütünlük sağlayarak kalitede ve
tedarikte iyileşme amacıyla malzeme yönetiminin Turkish
DO&CO İkram Hizmetleri’ne devredilmesi, yolcu başına
maliyet yaklaşımının benimsenmesi için önemli bir adım
olmuştur.
75
İŞTİRAKLER
76
YILLIK RAPOR 2009
Güvenli uçuşlar
Türk Hava Yolları Teknik A.Ş. yeni projeler ile havacılık endüstrisinin
bakım onarım pazarından büyük pay almayı hedeflemiştir.
Bakım onarım pazarının artan rekabet ortamında, sahip
olduğu deneyim ve geniş mühendislik birikimiyle öne
çıkan ve konumunu 2009 yılında daha da güçlendiren Türk
Hava Yolları Teknik A.Ş., kuruluşundan bu yana kalite
politikasının merkezinde yer alan müşteri odaklı çalışma
felsefesini geliştirerek devam ettirmiştir.
2009 yılında 44 milyar dolar büyüklüğü olan ve 2020’li
yıllarda 65 milyar dolara ulaşması beklenen, Türkiye’nin
Yurtiçi ve yurtdışında verilen hizmetler
Atatürk Havalimanı’ndaki iki hangarında 2009 yılı boyunca
toplam 1.800’e yakın letter check gerçekleştiren Türk
Hava Yolları Teknik A.Ş. sadece ağır bakım faaliyetleri
kapsamında 2009 yılı boyunca yaklaşık 1.000.000 A/S iş
üretmiştir. Motor atölyesi 38’i shop visit ve 36’sı overhaul
hizmeti olmak üzere toplamda 74 adet motor bakım
hizmeti gerçekleştirerek, tek başına yaklaşık 100.000 A/S iş
üretmiştir. APU atölyesi 42 adet APU, iniş takımları atölyesi
81 adet iniş takımı, komponent atölyeleri yaklaşık 43.000
komponent overhaul hizmeti gerçekleştirmiştir. Atatürk
Havalimanı VIP Hangarı’nda VIP uçakları bakım hizmeti
vermeye devam etmiştir. Dış müşterilere 100’den fazla
bakım hizmeti sunmuştur.
Ankara Esenboğa Hangarı
2009 yılı Ağustos ayında inşaatı tamamlanan Ankara Esenboğa
Hangarı, 7.000 m2 kapalı alan ve 3 dar gövde uçak kapasitesi
ile faaliyete hazır hale gelmiştir. Dar gövdeli uçakların A
ve L gibi hat bakım hizmetleri ile C seviyesinde ağır bakım
hizmetleri, iniş takımları değişimleri, motor değişimleri ve
uçak boyama işlemlerinin burada yapılması planlanmıştır.
Aynı anda 3 adet dar gövdeli uçak barındırabilecek olan
hangarın bir slotu, her gece yapılacak 1 adet A ve/veya L
gibi hat bakım hizmetlerine ayrılmıştır. Aynı slotta plansız
müşteri uçaklarına, arıza uçaklarına ve VIP uçaklarına da hat
bakım hizmeti verilmesi öngörülmüştür. Diğer 2 slot ise Türk
Hava Yolları ve AnadoluJet uçakları ile dış müşterilere ait
550 milyon dolar paya sahip olduğu dünya bakım onarım
pazarında Türk Hava Yolları Teknik A.Ş., %85 pazar payı ile
Türkiye’de liderliğini sürdürmüştür.
Başarısında ve büyüme performansında önemli rol oynayan
insan kaynaklarına yatırımı sürdüren ve çalışanlarının
%61,3’ü teknik lisansa sahip olan Türk Hava Yolları Teknik
A.Ş.’nin, 2009 yıl sonu toplam personel sayısı 2.519’a
ulaşmıştır.
uçakların C seviyesindeki ağır bakım hizmetlerine ayrılmıştır.
Aynı slotlarda iniş takımları değişimleri, motor değişimleri ve
uçak boyama işlemlerinin yapılması planlanmıştır.
Yeni kazanımlar
Türk Hava Yolları Teknik A.Ş., 2009 yılında Gulfstream
550 ESB+IST Base Maintenance yetkisi, Gulfstream IV
ESB Base Maintenance yetkisi ve Diamond DA42 NG Base
Maintenance yetkisi kazanmıştır.
Türk Hava Yolları filosuna 777-300ER’nin katılmasıyla
tool ve eğitim gibi gerekli tüm çalışmalar tamamlanarak
hat bakım ve A bakım kabiliyeti de elde edilmiş, C bakım
kabiliyeti için çalışmalar devam etmiştir.
Total Care kapsamında, yurtdışındaki firmaların teknik
sorumlulukları üstlenilmiştir. Firmaların ana üslerine Türk
Hava Yolları Teknik A.Ş. teknisyenleri görevlendirilerek,
teknik operasyonun sağlıklı bir şekilde devamı sağlanmıştır.
Uçakların konfigürasyonunda bulunan IFE sistemlerinin
profesyonel bakımı için aviyonik teknisyenlerinden,
uluslararası piyasada profesyonel IFE bakım hizmeti sunan
firmaların uyguladığı “meet and greet” felsefesi ile uçakları
sefer sonrası karşılayan, arızalarını gideren ve sistemi ekibe
faal olarak teslim eden IFE bakım grubu kurulmuştur.
Tekrarlı arızaların takibi için diğer uluslararası firmaların
prosedürleri incelenerek oluşturulan Repetetive Defect
Alert System – REDAS programının prosedürleri
tamamlanma aşamasına gelmiştir.
77
İŞTİRAKLER
Dünyanın dört bir yanından farklı müşterilere hizmet veren Türk Hava
Yolları Teknik A.Ş.’nin yurtiçi ve yurtdışı müşteri portföyü büyümeye
devam etmiştir.
Kabin içi gelişmeler
2009 yılında kabin içi iyileştirmeleri kapsamında birçok
çalışma gerçekleştirilmiştir. Tüm filo koltuk kılıfları
subcontractor olarak yetkilendirilen iç piyasa firmalarına
yaptırılabilir hale getirilmiş ve bu kapsamda 40 uçaklık koltuk
kılıf dikimi yaptırılmıştır. Kabin içinde kullanılan, tüketim
miktarı fazla olan ve temininde güçlük çekilen parçaların
JAR 21 yetkisi olan firmalara ürettirilmesine başlanmış,
maliyetler %15 ile 25 düzeyinde azaltılmıştır. Ar-Ge
grubunun projeleriyle çalışma kolaylığı, zaman tasarrufu
ve verimi artırıcı araçların tasarımları gerçekleştirilmiştir.
Hayata geçirilen uygulamalar arasında koltuk kaldırma
aparatı, A330/A340 B/C koltuk taşıma toolu yer almıştır.
Mühendislikte tam destek
Geniş ve dar gövdeli uçakların seçimi ve konfigürasyonunun
belirlenmesi sürecinde aday uçak tiplerinin, teknik
78
YILLIK RAPOR 2009
karşılaştırmaları ve seçilen uçak tipleri için konfigürasyon
belirleme çalışmaları yapılmıştır.
Türk Hava Yolları filosundaki bazı uçaklarda yapılan kabin
içi konfigürasyon değişikliklerinde, EASA onaylı tasarım
organizasyonlarının ürettiği mühendislik yayınlarının
hazırlanmasında, proje yönetimi gerçekleştirilmiş ve şirket
bünyesinde yapılan değişim uygulamalarında mühendislik
desteği sağlanmıştır.
22’si provizyonsuz, 2’si provizyonlu olmak üzere toplam 24
uçakta gerçekleştirilen kıvrık kanat ucu uygulamalarında
gerekli mühendislik desteği sunulmuştur. İlk kez tam
performans bakımı yapılan V2500 motorunun test kabiliyeti
edinme çalışmasında da etkin rol oynanmıştır
Türk Hava Yolları, A330 ve A340 uçakları için A bakım intervali
600 FH’den 800 FH’ye, A340 uçakları için S bakım intervali 5
yıldan 6 yıla çıkarılarak bakım programları revize edilmiştir.
TEC (Turkish Engine Center)
Türk Hava Yolları Teknik A.Ş.’nin üretici firmalarla knowhow ve teknoloji transferi sağlayacak ortaklıklar kurma
stratejisi kapsamında, Pratt&Whitney firması ile ortak
kurduğu ilk iştiraki olan Türk Motor Merkezi (TEC) Aralık
2009’da faaliyete başlamıştır. Türk Hava Yolları Teknik A.Ş.
-Pratt&Whitney ortaklığında yeşil bina konsepti ile inşa
edilen, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin en üst düzeyde
alındığı, hızlı TAT sürelerine ulaşmak için yalın üretim
tekniklerine uygun akış hatları ile donatılan, gelecekten
izler taşıyan modern bir motor merkezi kazandırılmıştır.
Tam kapasiteye ulaştığında yılda 250 motorun revizyonunun
yapılması planlanan TEC, toplam 10 hektar büyüklüğündeki
bir arazide, 25.000 m2 alan üzerine inşa edilmiştir.
TEC ile Türk Hava Yolları filosunda bulunan Airbus 340
ve Boeing 737 uçaklarına takılı CFM56-3C/-5C/-7B serisi
motorlar ile Airbus 320 uçaklarına takılı V2500-A5 serisi
motorların ağır bakım ve tamir hizmetleri için anlaşılmıştır.
HABOM (Havacılık Bakım
Modifikasyon Merkezi)
Onarım
ve
Türk Hava Yolları Teknik projelerinin büyük bölümünü
çatısı altında toplayan HABOM projesi için tüm
hazırlıklar tamamlanmıştır. 2010 yılının ilk çeyreğinde
başlanması planlanan projenin ilk bölümü dar gövdeli
hangarları kapsayacak olup, 18 ay sonra tamamlanması
hedeflenmiştir. Yaklaşık 370.000 m2 kapalı alana sahip olan
tesis, 12 dar gövde ve 3 geniş gövdeli uçağa eş zamanlı
hizmet verebilecek hangar, komponent atölyeleri, eğitim
ve sosyal binalarını kapsayan mükemmel bir yapıda
tasarlanmıştır. Hayata geçtiğinde sektöründe bölgesinin en
büyük bakım onarım merkezi olacak projenin tam kapasite
ile faaliyete geçtiğinde 3.000 çalışana istihdam sağlaması
öngörülmüştür.
79
İŞTİRAKLER
VİZYON
Türkiye sektöründeki pazar liderliğini uluslararası alana
taşırken, müşterilerine sağladığı fiyat avantajları ve hizmet
kalitesinin yanı sıra müşteri memnuniyetini en yüksek
düzeyde tutup sektöründe fark yaratmak.
MİSYON
Yer hizmetleri sektöründe global oyuncu olmayı hedefleyerek,
müşterilerine fiyat avantajı sağlayıp operasyonel verimliliği
de en üst düzeyde tutan işletme olmak.
HEDEFLER
Bir dünya markası olan Türk Hava Yolları ile Havaş (TAV
Holding) ortak konsorsiyumu olan Turkish Ground Service,
müşterilerine sunduğu hizmet kalitesi ve fiyat rekabetindeki
tartışmasız avantajı ile sektöründe önce lokal ardından da
global bir oyuncu olmayı hedeflemiştir.
80
YILLIK RAPOR 2009
Türk Hava Yolları’nın %50 ortaklıkla TAV Havalimanları
Holding’in yer işletme hizmetleri şirketi HAVAŞ ile kurduğu
Turkish Ground Service (TGS) şirketi 31 Aralık 2009’da fiili
olarak faaliyete başlamıştır.
İstanbul Atatürk Havalimanı başta olmak üzere Ankara
Esenboğa, İzmir Adnan Menderes, Antalya ve Adana
Şakirpaşa havalimanlarında 4 bin personelle ramp (uçak ve
kargo hizmeti) hizmeti sunmaya başlayan şirket, ilk yıl 5 bin
kişiye istihdam sağlamayı hedeflemektedir.
İzmir Adnan Menderes Havalimanı’nda 1 Mart 2010’da,
Ankara Esenboğa Havalimanı’nda 1 Mayıs 2010’da, İstanbul
Atatürk Havalimanı’nda da 1 Ekim 2010’da yolcu ve harekat
hizmeti vermeye başlayacak olan şirket, pazar araştırması
sonrası diğer havalimanlarını da portföyüne ekleyerek
gelişecektir.
Yerden göğe hizmet
Türk Hava Yolları ve Ankara merkezli AnadoluJet başta
olmak üzere, yerli ve yabancı havayolu şirketlerinin 300
bin frekansın üzerinde uçağına hizmet sunacak olan şirket,
dünyanın sayılı yer işletme hizmeti şirketleri arasına
girmeyi hedeflemektedir. İlk yıl 100 milyon liranın üzerinde
ciro hedefi bulunan TGS, orta vadede Avrupa ve Ortadoğu
bölgelerinde büyümeyi planlamaktadır.
Yüzlerce insana iş imkanı sağlayan şirketin, yer hizmetleri
sektörüne girmesi ile rekabetin artması, müşteri
memnuniyetinin de artışını beraberinde getirecektir.
HİZMETLER:
• Yolcu hizmetleri servisi
• Yük kontrol hizmetleri
• Ramp hizmetleri
• Posta hizmetleri
• Haberleşme
• Kargo hizmetleri
• Temsil, yönetim ve gözetim hizmetleri
81
İŞTİRAKLER
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Cari Oran
1,44
1,58
Asit-Test Oranı
1,36
1,52
Nakit Oranı (Vad.Mev.Dahil)
1,35
1,17
Borçlar/ Aktifler Oranı
0,60
0,62
Özsermaye/ Aktifler Oranı
0,40
0,38
Net Kar Marjı
%8
%19
Faaliyet Kar Marjı
%10
%10
EBITDAR Marjı
%24
%22
EBITDA Marjı
%17
%17
EBIT Marjı
%12
%12
Faiz Ödeme Gücü
7,11
7,02
LİKİDİTE ORANLARI
FİNANSAL YAPI ORANLARI
KARLILIK ORANLARI
85
YILLIK RAPOR 2009
DRT Bağımsız Denetim ve
Serbest Muhasebeci
Mali Müşavirlik A.Ş.
Sun Plaza
No: 24
34398 Maslak
İstanbul, Türkiye
Tel: (212) 366 6000
Fax: (212) 366 6010
www.deloitte.com.tr
FİNANSAL TABLOLARLA İLGİLİ BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU
Türk Hava Yolları A.O.
Yönetim Kurulu’na
Türk Hava Yolları A.O. ve bağlı ortaklığının (hep birlikte “Grup”) 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle
hazırlanan ve ekte yer alan konsolide bilançosunu, aynı tarihte sona eren yıla ait konsolide kapsamlı
gelir tablosunu, konsolide öz sermaye değişim tablosunu ve konsolide nakit akım tablosunu, önemli
muhasebe politikalarının özetini ve dipnotları denetlemiş bulunuyoruz.
Finansal Tablolarla İlgili Olarak İşletme Yönetiminin Sorumluluğu
Grup yönetimi finansal tabloların Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan finansal raporlama
standartlarına göre hazırlanması ve dürüst bir şekilde sunumundan sorumludur. Bu sorumluluk, finansal
tabloların hata ve/veya hile ve usulsüzlükten kaynaklanan önemli yanlışlıklar içermeyecek biçimde
hazırlanarak, gerçeği dürüst bir şekilde yansıtmasını sağlamak amacıyla gerekli iç kontrol sisteminin
tasarlanmasını, uygulanmasını ve devam ettirilmesini, koşulların gerektirdiği muhasebe tahminlerinin
yapılmasını ve uygun muhasebe politikalarının seçilmesini içermektedir.
Bağımsız Denetim Kuruluşunun Sorumluluğu
Sorumluluğumuz, yaptığımız bağımsız denetime dayanarak bu finansal tablolar hakkında görüş
bildirmektir. Bağımsız denetimimiz, Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan bağımsız denetim
standartlarına uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Bu standartlar, etik ilkelere uyulmasını ve bağımsız
denetimin, finansal tabloların gerçeği doğru ve dürüst bir biçimde yansıtıp yansıtmadığı konusunda
gerçeğe uygun bir güvenceyi sağlamak üzere planlanarak yürütülmesini gerektirmektedir.
Bağımsız denetimimiz, finansal tablolardaki tutarlar ve dipnotlar ile ilgili bağımsız denetim kanıtı
toplamak amacıyla, bağımsız denetim tekniklerinin kullanılmasını içermektedir. Bağımsız denetim
tekniklerinin seçimi, finansal tabloların hata ve/veya hileden ve usulsüzlükten kaynaklanıp kaynaklanmadığı
hususu da dahil olmak üzere önemli yanlışlık içerip içermediğine dair risk değerlendirmesini de
kapsayacak şekilde, mesleki kanaatimize göre yapılmıştır. Bu risk değerlendirmesinde, işletmenin iç
kontrol sistemi göz önünde bulundurulmuştur. Ancak, amacımız iç kontrol sisteminin etkinliği hakkında
görüş vermek değil, bağımsız denetim tekniklerini koşullara uygun olarak tasarlamak amacıyla, Grup
yönetimi tarafından hazırlanan finansal tablolar ile iç kontrol sistemi arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır.
Bağımsız denetimimiz, ayrıca Grup yönetimi tarafından benimsenen muhasebe politikaları ile yapılan
önemli muhasebe tahminlerinin ve finansal tabloların bir bütün olarak sunumunun uygunluğunun
değerlendirilmesini içermektedir.
Member of Deloitte Touche Tohmatsu
86
YILLIK RAPOR 2009
Bağımsız Denetim Kuruluşunun Sorumluluğu (devamı)
Bağımsız denetim sırasında temin ettiğimiz bağımsız denetim kanıtlarının, görüşümüzün oluşturulmasına
yeterli ve uygun bir dayanak oluşturduğuna inanıyoruz.
Şirket’in özkaynaktan pay alma yöntemiyle muhasebeleştirilen müşterek yönetime tabi ortaklıkları
Güneş Ekspres Havacılık A.Ş. ve THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş.’nin finansal tabloları başka
bağımsız denetim firmaları tarafından denetime tabi tutulmuştur. Ekte yer alan 31 Aralık 2009 tarihli
konsolide finansal tablolardaki toplam aktif tutarının %0,7’si bu işletmelerden kaynaklanmaktadır. Ekli
konsolide finansal tablolara dahil edilen bu şirketlerin finansal tabloları ile ilgili olarak görüşümüz
sadece ilgili bağımsız denetim şirketlerinin raporlarına dayanarak oluşturulmuştur.
Görüş
Görüşümüze ve diğer denetim firmalarının görüşüne göre, ilişikteki konsolide finansal tablolar, Grup’un
31 Aralık 2009 tarihi itibariyle finansal durumunu, aynı tarihte sona eren yıla ait finansal performansını
ve nakit akımlarını, Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan finansal raporlama standartları çerçevesinde
doğru ve dürüst bir biçimde yansıtmaktadır.
Görüşümüzü etkilememekle birlikte aşağıdaki hususa dikkat çekmek isteriz:
Grup 31 Aralık 2008 tarihinde sona eren yıla ait finansal tablolarına ve 1 Ocak 2008 tarihli bilançosuna
Not 41’de detaylı olarak açıklanan sınıflamaları yapmıştır.
İstanbul, 5 Nisan 2010
DRT BAĞIMSIZ DENETİM VE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.
Member of DELOITTE TOUCHE TOHMATSU
Berkman Özata
Sorumlu Ortak Başdenetçi
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
87
YILLIK RAPOR 2009
Dipnot
VARLIKLAR
Referansları
Dönen Varlıklar
Bağımsız Denetimden
Bağımsız Denetimden
Bağımsız
Geçmiş (Yeniden
Geçmiş (Yeniden
Denetimden Geçmiş
Düzenlenmiş Not 41)
Düzenlenmiş Not 41)
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
1 Ocak 2008
2.799.855.184
2.620.279.393
1.487.528.554
Nakit ve Nakit Benzerleri
6
1.096.111.869
504.905.721
480.196.215
Finansal Yatırımlar
7
222.298.370
1.442.632.862
292.020.000
Ticari Alacaklar
10
445.381.881
349.144.133
245.539.019
Diğer Alacaklar
11
743.393.375
61.673.958
305.855.757
Stoklar
13
148.995.932
98.359.291
113.740.571
Diğer Dönen Varlıklar
26
143.673.757
163.563.428
50.176.992
5.772.234.243
5.290.955.322
3.434.915.521
Duran Varlıklar
Diğer Alacaklar
11
664.360.128
22.808.881
21.756.328
Finansal Yatırımlar
7
1.750.943
1.750.943
3.016.564
Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar
16
152.052.556
43.637.924
38.370.043
Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller
17
48.810.000
48.130.000
53.700.000
Maddi Duran Varlıklar
18
4.811.019.050
5.055.984.137
3.238.003.554
Maddi Olmayan Duran Varlıklar
19
10.669.612
11.162.602
6.801.172
Ertelenmiş Vergi Varlıkları
35
-
1.986.324
3.193.155
Diğer Duran Varlıklar
26
83.571.954
105.494.511
70.074.705
8.572.089.427
7.911.234.715
4.922.444.075
TOPLAM VARLIKLAR
Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçasını oluştururlar.
88
YILLIK RAPOR 2009
KAYNAKLAR
NOT
Kısa Vadeli Yükümlülükler
Bağımsız Denetimden
Bağımsız Denetimden
Bağımsız
Geçmiş (Yeniden
Geçmiş (Yeniden
Denetimden Geçmiş
Düzenlenmiş Not 41)
Düzenlenmiş Not 41)
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
1 Ocak 2008
1.949.243.312
1.653.906.994
1.186.652.969
Finansal Borçlar
8
412.266.841
419.289.229
228.918.371
Diğer Finansal Yükümlülükler
9
46.078.943
45.000.251
877.628
Ticari Borçlar
10
560.801.478
435.109.211
364.523.991
Diğer Borçlar
11
156.633.381
115.967.007
83.387.054
Dönem Karı Vergi Yükümlülüğü
35
2.419.544
4.185.809
19.981.215
Borç Karşılıkları
22
7.287.354
7.460.396
4.779.221
Çalışanlara Sağlanan Faydalar
24
54.734.480
47.818.425
39.664.361
Yolcu Uçuş Yükümlülükleri
26
586.525.279
487.393.997
379.676.586
Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler
26
122.496.012
91.682.669
64.844.542
3.177.965.889
3.270.740.625
1.887.889.627
2.575.899.283
2.798.005.235
1.595.842.462
Uzun Vadeli Yükümlülükler
Finansal Borçlar
8
Diğer Borçlar
11
8.941.613
7.865.284
7.058.322
Kıdem Tazminatı Karşılığı
24
151.875.562
142.459.082
131.959.011
Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü
35
362.243.105
291.289.291
128.930.080
Diğer Uzun Vadeli Yükümlülükler
26
79.006.326
31.121.733
24.099.752
ÖZKAYNAKLAR
Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar
3.444.880.226
2.986.587.096
1.847.901.479
27
875.000.000
175.000.000
175.000.000
Sermeye Enflasyon Düzeltmesi Farkları
27
1.123.808.032
1.672.901.479
1.739.005.871
Hisse Senedi İhraç primleri
27
-
-
895.492
Kardan Ayrılmış Kısıtlanmış Yedekler
27
22.686.727
-
61.014.406
Yabancı Para Çevrim Farkları
27
4.641.339
4.459.406
-
Sermaye
Finansal Riskten Korunma Fonu (-)
27
(1.751.329)
-
-
Geçmiş Yıllar Kar / (Zararları)
27
861.419.177
-
(393.511.064)
Net Dönem Karı / (Zararı)
27
559.076.280
1.134.226.211
265.496.774
8.572.089.427
7.911.234.715
4.922.444.075
TOPLAM KAYNAKLAR
Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçasını oluştururlar.
89
YILLIK RAPOR 2009
Bağımsız
NOT
Bağımsız
Denetimden Geçmiş
Denetimden Geçmiş
(Yeniden Düzenlenmiş Not 41)
1 Ocak - 31 Aralık 2009
1 Ocak - 31 Aralık 2008
Satış Gelirleri
28
7.035.882.903
6.123.174.209
Satışların Maliyeti (-)
28
(5.135.949.144)
(4.542.670.584)
1.899.933.759
1.580.503.625
BRÜT KAR / (ZARAR)
Pazarlama ve Satış Giderleri (-)
29,30
(806.503.413)
(635.876.008)
Genel Yönetim Giderleri (-)
29,30
(261.536.526)
(203.813.181)
Diğer Faaliyet Gelirleri
31
91.136.104
56.690.528
Diğer Faaliyet Giderleri (-)
31
(199.139.482)
(210.120.463)
723.890.442
587.384.501
FAALİYET KARI / (ZARARI)
Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen
16
12.813.703
3.572.374
Finansal Gelirler
Yatırımların Kar/ (Zararlarındaki) Paylar
32
172.982.144
1.427.882.203
Finansal Giderler (-)
33
(172.708.672)
(713.373.140)
736.977.617
1.305.465.938
VERGİ ÖNCESİ KAR / (ZARAR)
Vergi (Gideri) / Geliri
(177.901.337)
(171.239.727)
Dönem Vergi Gideri (-)
35
(104.523.367)
(7.673.685)
Ertelenmiş Vergi (Gideri) / Geliri
35
(73.377.970)
(163.566.042)
559.076.280
1.134.226.211
181.933
4.459.406
(2.189.161)
-
437.832
-
(1.569.396)
4.459.406
557.506.884
1.138.685.617
0,64
1,30
DÖNEM KARI / (ZARARI)
DİĞER KAPSAMLI GELİR / (GİDER)
Yabancı Para Çevrim Farklarındaki Değişim
Finansal Riskten Korunma Fonundaki Değişim
Diğer Kapsamlı Gelir Kalemlerine İlişkin Vergi Geliri
DİĞER KAPSAMLI GELİR / (GİDER) (VERGİ SONRASI)
TOPLAM KAPSAMLI GELİR / (GİDER)
Hisse Başına Kazanç / (Kayıp) (Kr)
36
Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçasını oluştururlar.
90
YILLIK RAPOR 2009
91
YILLIK RAPOR 2009
-
Sermaye Arttırımı
31 Aralık 2009 Bakiyesi
Hisse Senetleri
1.123.808.032
-
(549.093.447)
-
-
-
1.672.901.479
-
(66.104.392)
-
1.739.005.871
-
-
-
-
-
-
-
-
(895.492)
-
895.492
İhraç Primleri
22.686.727
-
-
-
22.686.727
-
-
-
(61.014.406)
-
61.014.406
Yedekler
Kısıtlanmış
Farkları
Düzeltme
Yabancı Para
4.641.339
181.933
-
-
-
-
4.459.406
4.459.406
-
-
-
Çevrim Farkları
Riskten
Finansal
(1.751.329)
(1.751.329)
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Korunma Fonu
Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçasını oluştururlar.
875.000.000
-
700.000.000
Temettü Ödemesi
Dönemin Toplam Kapsamlı Geliri
-
-
Geçmiş yıl karlarından yedeklere transfer
Yıllar Zararlarına Aktarılması
Önceki Dönem Karının Geçmiş
175.000.000
Dönemin Toplam Kapsamlı Geliri
31 Aralık 2008 Bakiyesi
-
-
175.000.000
Farklarının Geçmiş Yıl Zararlarına Mahsubu
Özkaynak Kalemleri ve Enflasyon Düzeltmesi
Yıllar Zararlarına Aktarılması
Önceki Dönem Karının Geçmiş
31 Aralık 2007 Bakiyesi
Sermaye
Kardan Ayrılan
Sermaye
Enflasyon
Net Dönem
559.076.280
559.076.280
-
-
-
(1.134.226.211)
1.134.226.211
1.134.226.211
-
(265.496.774)
265.496.774
Karı / Zararı
Geçmiş Yıllar
861.419.177
-
(150.906.553)
(99.213.754)
(22.686.727)
1.134.226.211
-
-
128.014.290
265.496.774
(393.511.064)
Kar/Zararları
3.444.880.226
557.506.884
-
(99.213.754)
-
-
2.986.587.096
1.138.685.617
-
-
1.847.901.479
Toplam
FAALİYETLERDEN KAYNAKLANAN NAKİT AKIMLARI
Vergi Öncesi Dönem Net Karı
Faaliyetlerde Kullanılan Nakit Akımına Ulaşmak İçin
Yapılan Düzeltmeler:
Amortisman ve İtfa Payları
Kıdem Tazminatı Karşılığı
Faiz Geliri
Sabit Kıymet Satış (Karı) / Zararı
Değer Düşüklüğü Karşılığındaki (Gider)/Gelir
Özkaynaktan Pay Alma Yöntemine Göre
Muhasebeleştirilen İştirak (Geliri)/Gideri
Faiz Giderleri
Hibe Kredilerdeki Değişim
Finansal Kiralama Borçları Üzerindeki Gerçekleşmemiş
Kur Farkı (Geliri)/Gideri
Şüpheli Alacak Karşılığındaki (Azalış)/Artış
Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Değer Azalışı
Türev Enstrüman Makul Değer Değişimi
Temettü Geliri
İşletme Sermayesindeki Değişikliklerden Önceki Faaliyet Karı
Ticari Alacaklardaki Artış
Diğer Kısa ve Uzun Vadeli Alacaklardaki Azalış/(Artış)
Stoklardaki (Artış)/Azalış
Diğer Cari /Dönen Varlıklardaki Azalış/(Artış)
Diğer Cari Olmayan/ Duran Varlıklardaki Azalış/(Artış)
Ticari Borçlardaki Artış
Diğer Borçlardaki Artış
Kısa Vadeli Borç Karşılıklarındaki (Azalış)/Artış
Diğer Kısa ve Uzun Vadeli Yükümlülüklerdeki Artış
Çalışanlara Sağlanan Faydalardaki Artış
Yolcu Uçuş Yükümlülüklerindeki Artış
Faaliyetlerden Elde Edilen Nakit
Ödenen Kıdem Tazminatları
Ödenen Faizler
Ödenen Vergiler
Faaliyetlerden Elde Edilen Net Nakit
YATIRIM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIMLARI
Maddi ve Maddi Olmayan Varlık Satışından Elde Edilen Nakit
Alınan Faiz
Alınan temettü
Maddi ve Maddi Olmayan Varlık Alımı (finansal kiralama
borçlarındaki artış ile netleştirilmiş) (*)
Uçak Alımı İçin Yapılan Nakdi Olarak Geri Alınacak Ön Ödemeler
Kısa Vadeli Finansal Yatırımlardaki Azalış/(Artış)
İştirak Alımından Kaynaklanan Nakit Çıkışı
Yatırım Faaliyetlerinde Kullanılan Net Nakit
FİNANSMAN FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIMLARI
Finansal Kiralama Anapara Geri Ödemeleri
Finansal Borçlardaki Azalış
Diğer Finansal Yükümlülüklerdeki Artış
Ödenen Temettüler
Finansman Faaliyetlerinden Kullanılan Net Nakit
NAKİT DEĞERLERDEKİ NET ARTIŞ/(AZALIŞ)
DÖNEM BAŞINDAKİ NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ
DÖNEM SONUNDAKİ NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ
Dipnot
Referansları
1 Ocak 31 Aralık 2009
736.977.617
1 Ocak 31 Aralık 2008
1.305.465.938
18-19
24
32
31
18
347.051.580
26.356.395
(159.789.136)
(3.333.754)
178.783.996
286.265.401
23.354.581
(123.120.093)
(55.645)
(835.272.705)
16
33
26
(12.813.703)
116.763.052
(13.146.194)
(3.572.374)
105.396.609
(3.378.570)
(2.890.159)
4.749.104
78.086
(9.016.534)
(42.016)
1.209.728.334
(100.986.852)
7.946.875
(50.636.641)
19.889.671
21.922.557
125.692.267
41.742.703
(173.042)
35.344.129
6.916.055
99.131.282
1.416.517.338
(16.939.915)
(117.019.197)
(106.289.632)
1.176.268.594
586.719.977
15.637.769
5.000.000
6.071.262
(35.033)
1.368.477.117
(119.242.883)
(6.855.126)
15.381.280
(54.435.261)
(35.419.804)
70.585.220
33.386.915
2.681.175
37.238.679
8.154.065
107.717.411
1.427.668.788
(12.854.510)
(102.736.065)
(82.420.270)
1.229.657.943
18-19
129.348.500
181.134.732
542.016
26.482.893
82.172.581
7.034.983
18-19
(228.635.897)
(1.331.217.539)
1.203.244.254
(39.418.996)
( 85.002.930)
(230.333.395)
249.984.372
(1.109.665.350)
(4.280.515)
(978.604.431)
(397.692.584)
(6.803.885)
3.650.707
(99.213.754)
(500.059.516)
591.206.148
504.905.721
1.096.111.869
(261.788.079)
(3.917.374)
39.361.447
(226.344.006)
24.709.506
480.196.215
504.905.721
32-33
10
17
32-33
32
10
11
13
26
26
10
11
22
26
24
26
24
26-35
7
16
9
(*) 31 Aralık 2009 tarihinde sona eren yıla ait 407.150.331 TL’lik maddi ve maddi olmayan duran varlık alımının 178.514.434 TL’lik kısmı finansal
kiralama yöntemi ile yapılmıştır (31 Aralık 2008: 1.299.191.959 TL’lik maddi ve maddi olmayan duran varlık alımının 1.019.175.119 TL’lik kısmı finansal
kiralama yöntemi ile yapılmıştır).
Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçasını oluştururlar.
92
YILLIK RAPOR 2009
1
ŞİRKETİN ORGANİZASYONU VE FAALİYET KONUSU
Türk Hava Yolları A.O. (“Şirket” veya “THY”) 1933 yılında Türkiye’de kurulmuştur. Şirket’in ana faaliyet konusu yurt içi ve yurt
dışında yolcu ve kargo hava taşımacılığı yapmaktır. 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibariyle Şirket’in hissedarları ve
hisse dağılımı aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
% 49,12
% 49,12
Diğer (Halka açık kısım)
% 50,88
% 50,88
% 100,00
% 100,00
Toplam
31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Türk Hava Yolları A.O. ile Bağlı Ortaklıklarında (hep birlikte “Grup”) çalışan toplam personel sayısı
15.269’dur (31 Aralık 2008:14.072). 31 Aralık 2009 ve 2008 tarihlerinde sona eren dönemler içinde çalışan ortalama personel
sayısı sırasıyla 14.696 ve 13.724’tür. Şirket, Türkiye’de kayıtlı olup merkez adresi aşağıdaki gibidir:
Türk Hava Yolları A.O. Genel Yönetim Binası Atatürk Havalimanı, 34149 Yeşilköy İSTANBUL.
Finansal Tabloların Onaylanması
31 Aralık 2009 tarihine ait konsolide finansal tablolar Yönetim Kurulu tarafından 5 Nisan 2010 tarihinde onaylanmış ve yayımlanması
için yetki verilmiştir. Genel Kurul’un finansal tabloları değiştirme yetkisi bulunmaktadır.
2
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR
2.1
Sunuma İlişkin Temel Esaslar
Finansal Tabloların Hazırlanış Temelleri ve Belirli Muhasebe Politikaları
Şirket ve Türkiye’de yerleşik bağlı ortaklıkları, yasal defterlerini ve kanuni finansal tablolarını Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) ve
vergi mevzuatınca belirlenen muhasebe ilkelerine uygun olarak tutmakta ve hazırlamaktadır. Yabancı ülkelerde faaliyet gösteren
bağlı ortaklıklar muhasebe kayıtlarını ve yasal finansal tablolarını faaliyette bulundukları ülkelerin para birimleri cinsinden ve
o ülkelerin mevzuatına uygun olarak hazırlamaktadırlar.
Sermaye Piyasası Kurumu (“SPK”), Seri: XI, No: 29 sayılı “Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliğ”
(“Seri: XI, No:29 sayılı Tebliğ”) ile işletmeler tarafından düzenlenecek finansal raporlar ile bunların hazırlanması ve ilgililere
sunulmasına ilişkin ilke, usul ve esasları belirlemektedir. Bu Tebliğ, 1 Ocak 2008 tarihinden sonra başlayan hesap dönemlerine
ait ilk ara finansal tablolardan geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir ve bu Tebliğ ile birlikte Seri: XI, No: 25 "Sermaye
Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ" yürürlükten kaldırılmıştır. Bu tebliğe istinaden, işletmeler finansal tablolarını
Avrupa Birliği tarafından kabul edilen haliyle Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na (“UMS/UFRS”)’na göre hazırlamaları
gerekmektedir. Ancak Avrupa Birliği tarafından kabul edilen UMS/UFRS’nin Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (“UMSK”)
tarafından yayımlananlardan farkları Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (“TMSK”) tarafından ilan edilinceye kadar UMS/UFRS’ler
uygulanacaktır. Bu kapsamda, benimsenen standartlara aykırı olmayan, TMSK tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe/Finansal
Raporlama Standartları (“TMS/TFRS”) esas alınacaktır.
93
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.1
Sunuma İlişkin Temel Esaslar (devamı)
Avrupa Birliği tarafından kabul edilen UMS/UFRS’nin UMSK tarafından yayımlananlardan farkları TMSK tarafından ilan edilinceye
kadar, finansal tablolar SPK Seri: XI, No: 29 sayılı tebliği çerçevesinde UMS/UFRS’ye göre hazırlanmaktadır. İlişikteki finansal
tablolar ve dipnotlar, SPK tarafından 17 Nisan 2008 ve 9 Ocak 2009 tarihli duyuru ile uygulanması tavsiye edilen formatlara uygun
olarak ve zorunlu kılınan bilgiler dahil edilerek sunulmuştur.
Gerçeğe uygun değeri üzerinden gösterilen yatırım amaçlı gayrimenkuller ve bazı finansal araçlar dışında finansal tablolar tarihi
maliyet esasına göre hazırlanmaktadır.
Kullanılan para birimi
Grup’un her işletmesinin kendi finansal tabloları faaliyette bulundukları temel ekonomik çevrede geçerli olan para birimi
(fonksiyonel para birimi) ile sunulmuştur. Her işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçları, Şirket’in geçerli para birimi olan
ve konsolide finansal tablolar için sunum para birimi olan TL cinsinden ifade edilmiştir.
Yüksek enflasyon dönemlerinde finansal tabloların düzeltilmesi
SPK’nın 17 Mart 2005 tarih ve 11/367 sayılı kararı uyarınca, Türkiye'de faaliyette bulunan ve SPK Muhasebe Standartları'na
(UMS/UFRS uygulamasını benimseyenler dahil) uygun olarak finansal tablo hazırlayan şirketler için geçerli olmak üzere enflasyon
muhasebesi uygulamasına son verilmiştir. Buna istinaden, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren UMSK tarafından yayımlanmış 29 No’lu
“Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” Standardı (“UMS/TMS 29”) uygulanmamıştır
Karşılaştırmalı bilgiler ve önceki dönem tarihli finansal tablolarının düzeltilmesi
Mali durum ve performans trendlerinin tespitine imkan vermek üzere, Grup’un konsolide finansal tabloları önceki dönemle
karşılaştırmalı olarak hazırlanmaktadır. Cari dönem konsolide finansal tabloların sunumu ile uygunluk sağlanması açısından
karşılaştırmalı bilgiler gerekli görüldüğünde yeniden sınıflandırılır ve önemli farklılıklar açıklanır.
Konsolidasyon Esasları
a) Konsolide finansal tablolar, aşağıda (b) ve (c) paragraflarında yer alan hususlar kapsamında, ana ortaklık olan Türk Hava Yolları
A.O. ile Bağlı Ortaklıklar ve Müşterek Yönetime Tabi Ortaklıklarının mali tablolarını içermektedir. Gerekli olması halinde, Grup’un
izlediği muhasebe politikalarıyla aynı olması amacıyla bağlı ortaklıkların finansal tablolarında muhasebe politikalarıyla ilgili
düzeltmeler yapılmıştır. Tüm grup içi işlemler, bakiyeler, gelir ve giderler konsolidasyonda elimine edilmiştir.
b) Bağlı Ortaklıklar, Şirket’in doğrudan ve/veya dolaylı olarak kendisine ait olan hisselerle ilgili oy kullanma hakkının %50’den
fazlasını kullanma yetkisi kanalıyla mali ve işletme politikalarını Şirket’in menfaatleri doğrultusunda kontrol etme yetkisi ve
gücüne sahip olduğu işletmeyi ifade eder.
94
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.1
Sunuma İlişkin Temel Esaslar (devamı)
Konsolidasyon Esasları (devamı)
Aşağıdaki tabloda 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Bağlı Ortaklıklar, sahip olunan pay ve ortaklık oranları gösterilmiştir:
İştirak Oranı
Şirket ünvanı
THY Teknik A.Ş.
Kayıtlı
Faaliyet konusu
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
olduğu ülke
Teknik Bakım
100%
100%
Türkiye
Bağlı Ortaklıklara ait bilanço ve gelir tablosu, tam konsolidasyon yöntemi kullanılarak konsolide edilmiştir. Şirket’in sahip olduğu
Bağlı Ortaklıkların kayıtlı değeri ile öz sermayesi karşılıklı olarak netleştirilmiştir. Şirket ile Bağlı Ortaklıklar arasındaki grup
içi işlemler ve bakiyeler konsolidasyon sırasında silinmiştir.
c) Şirket’in müşterek yönetimine sahip olduğu altı adet iştiraki vardır. Müşterek yönetime tabi teşebbüsler, stratejik finansman
ve işletme politikası kararlarının Grup’un ve diğer tarafların oybirliği ile kararını gerektiren müşterek kontrole tabi ekonomik
faaliyetlerdir. İştirak oranı % 49 ve %50 olan ve Şirket tarafından müşterek kontrol edilen bu işletmeler, özkaynaktan pay alma
yöntemiyle değerlenmektedir.
Aşağıdaki tabloda 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Müşterek Yönetime Tabi Ortaklıklar ve ortaklık oranları gösterilmiştir:
Sermayedeki Pay Oranı
Şirket ünvanı
Faaliyet konusu
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Güneş Ekspres Havacılık A.Ş.
THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş.
Kayıtlı olduğu ülke
Hava taşımacılığı
50%
50%
Türkiye
İkram Hizmetleri
50%
50%
Türkiye
P&W T.T. Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti.
Teknik Bakım
49%
49%
Bosna Hersek Havayolları
Hava Taşımacılığı
49%
-
Türkiye
TGS Yer Hizmetleri A.Ş.
Yer Hizmetleri
50%
100%
Türkiye
THY Opet Havacılık Yakıtları A.Ş.
Akaryakıt Satışı
50%
50%
Türkiye
Bosna Hersek
Federasyonu
Özkaynak yöntemine göre konsolide bilançoda iştirakler, maliyet bedelinin iştirakin net varlıklarındaki edinim sonrası dönemde
oluşan değişimdeki Grup’un payı kadar düzeltilmesi sonucu bulunan tutardan iştirakte oluşan herhangi bir değer düşüklüğünün
düşülmesi neticesinde elde edilen tutar üzerinden gösterilir. İştirakin, Grup’un iştirakteki payını (özünde Grup’un iştirakteki net
yatırımının bir parçasını oluşturan herhangi bir uzun vadeli yatırımı da içeren) aşan zararları kayıtlara alınmaz.
95
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.2
Muhasebe Politikalarında Değişiklikler
Muhasebe politikalarında yapılan önemli değişiklikler geriye dönük olarak uygulanmakta ve önceki dönem finansal tabloları
yeniden düzenlenmektedir.
2.3
Netleştirme/Mahsup
Finansal varlık ve yükümlülükler, gerekli kanuni hak olması, söz konusu varlık ve yükümlülükleri net olarak değerlendirmeye
niyet olması veya varlıkların elde edilmesi ile yükümlülüklerin yerine getirilmesinin eş zamanlı olduğu durumlarda net olarak
gösterilirler.
2.4
Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
Aşağıdaki yeni ve güncellenmiş standartlar ve yorumlar cari dönemde uygulanmış ve bu finansal tablolarda raporlanan tutarlara
ve yapılan açıklamalara etkisi olmuştur. Bu finansal tablolarda uygulanmış fakat raporlanan tutarlar üzerinde etkisi olmayan
diğer standart ve yorumların detayları da ayrıca bu bölümün ilerleyen kısımlarında açıklanmıştır.
2009 yılı sunum ve dipnot açıklamalarını etkileyen Standartlar
•
UMS 1 (Revize) “Finansal Tabloların Sunumu”
UMS 1 (2007) standardı, finansal tablolar için kullanılan revize başlıklar da dahil olmak üzere, terimlerde, finansal tablo formatında
ve içeriğinde değişiklikler sunmuştur. Grup, ortaklara ait özkaynak değişikliklerin tümünü konsolide özkaynak değişim tablosunda,
ortaklara ait olmayan değişiklikleri ise konsolide kapsamlı gelir tablosunda gösterir.
•
UFRS 7 (Değişiklik), “Finansal Araçlar: Açıklamalar”
UFRS 7 standardındaki değişiklikler, gerçeğe uygun değer ölçümü ve likidite riski ile ilgili genişletilmiş açıklamalar getirmektedir.
Grup cari dönemde, bu standartların uygulamaya konmasına yönelik olan geçiş sürecinde, bahsi geçen genişletilmiş açıklamalara
ilişkin olarak herhangi bir karşılaştırmalı bilgi sunmamayı tercih etmiştir (Not:38).
•
UFRS 8 “Faaliyet Bölümleri”
UFRS 8, Grup’un raporlanabilir bölümlerinin yeniden düzenlenmesini gerektiren bir açıklama standartıdır (Not:5). Grup, faaliyet
bölümlerini, karar almaya yetkili merciye iç raporlamada sunulan bölümlemelerle tutarlı olacak şekilde belirlemiştir. İç
raporlamalara göre Grup; havacılık ve teknik operasyonlarını faaliyet bölümleri olarak belirlemiştir.
96
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.4
Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)
2009 yılı sunum ve dipnot açıklamalarını etkileyen Standartlar (devamı)
UFRYK 13, “Müşteri Bağlılık Programları”
UFRYK 13’e göre, müşteri sadakat programları satış işlemlerinin farklı bir bileşeni şeklinde muhasebeleşmelidir. Grup, UFRYK
13, “Müşteri Bağlılık Programları"nı erken uygulamayı benimsemiş, 1 Ocak 2008 tarihi itibariyle geçmişe yönelik olarak uygulamıştır.
UFRYK 13 yorumunun uygulanması, Grup’un Müşteri Bağlılık Programları ile ilgili hasılatın kayda alınması politikasında değişikliğe
neden olmuştur. Önceki uygulamada ücretsiz seyahatin artan maliyet yöntemi ile hesaplanan tahmini maliyet yükümlülük olarak
kaydedilmekte iken UFRYK 13’e göre, müşteri sadakat programları satış işlemlerinin farklı bir bileşeni şeklinde muhasebeleşmeye
başlamıştır. Tahsil edilen satış bedelinin gerçeğe uygun değerinin bir kısmı sık uçuş programı yolcu yükümlülükleri olarak
kazanılmamış gelire dağıtılarak, söz konusu menfaatler müşteri tarafından kullanıldıkça gelir kaydedilmektedir.
2009 yılında yürürlükte olan ancak 2009 yılı finansal tablolarına etkisi olmayan standart ve yorumlar
Aşağıdaki yeni ve revize Standartlar ile Yorumlar da bu finansal tablolarda uygulanmıştır. Bu Standartlar ile Yorumlar’ın
uygulanmasının finansal tablolarda raporlanan tutarlar üzerinde önemli bir etkisi bulunmamakla birlikte bu gelecekte yapılacak
işlemler ya da sözleşmelerin muhasebeleştirilmesini etkileyebilir.
UFRS 1 ‘Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’nın İlk Olarak Uygulanması’ ve UMS 27 ‘Konsolide ve Konsolide Olmayan
Finansal Tablolar –Bağlı Ortaklık ya da Müşterek Olarak Kontrol Edilen İşletme ve İştirakteki Yatırımların Maliyeti’ Standartlarında
Yapılan Değişiklikler
Yapılan bu değişiklikler, UFRS’lerin ilk olarak uygulanmasında bağlı ortaklık, müşterek olarak kontrol edilen işletme ve iştirakteki
yatırımların maliyetinin ölçümü ve bağlı ortaklıktan elde edilen temettü gelirlerinin ana ortağın bireysel finansal tablolarında
muhasebeleştirilmesi ile ilgilidir.
UFRS 2 ‘Hisse Bazlı Ödemeler- Hakediş Koşulları ve İptaller’ Standardında Yapılan Değişiklikler
Yapılan değişiklikler UFRS 2’nin amacına uygun olarak hakediş koşulları tanımına açıklık getirir, hakediş koşullarının karşılanmaması
kavramını ortaya koyar ve iptaller için uygulanacak muhasebeleştirme işlemlerini belirler.
UMS 23 ‘Borçlanma Maliyetleri’ (2007)
Standartta yapılan temel değişiklik; oluşan tüm borçlanma maliyetlerinin giderleştirilmesi ile ilgili opsiyonun ortadan kaldırılmasıdır.
97
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.4
Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)
2009 yılında yürürlükte olan ancak 2009 yılı finansal tablolarına etkisi olmayan standart ve yorumlar (devamı)
UMS 32 ‘Finansal Araçlar: Sunum’ ve UMS 1 ‘Finansal Tabloların Sunumu – Tasfiye Durumunda Satılabilir Finansal Araçlar ve
Yükümlülükler’ Standartlarında Yapılan Değişiklikler
UMS 32 standardında yapılan değişiklikler, belirli kriterlerin karşılanması doğrultusunda belirli satılabilir finansal araçlar ile
işletmenin net varlıklarını yalnızca tasfiye halinde oransal bir dağılım doğrultusunda bir başka tarafa vermesi zorunluluğu getiren
araçların (ya da araç unsurların) özkaynak olarak sınıflandırılmasına imkan sağlayarak, borç/özkaynak sınıflandırması için gerekli
olan kriterlerin değişmesine neden olmuştur.
UMS 39 ‘Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçüm – Finansal Riskten Korunmaya Konu Olabilecek Kalemler’ Standardında
Yapılan Değişiklikler
Değişiklikler finansal riskten korunma muhasebesinin iki yönüne açıklık getirir: enflasyonun finansal riskten korunan risk veya
bölüm olarak tanımlanması ve opsiyonlar ile finansal riskten korunma işlemlerinin uygulanması.
Saklı Türevler ‘(UFRYK 9 ile UMS 39 Standardında Yapılan Değişiklikler)’
Değişiklikler, Ekim 2008 tarihinde UMS 39 ‘Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçüm’ standardındaki değişiklik ile verilen
izin sonucu finansal varlıkların ‘gerçeğe uygun değeri kar/zarar içerisinde gösterilen finansal varlıklar’ kategorisi dışında yeniden
sınıflandırılması durumunda saklı türevler için uygulanacak muhasebe işlemlerine açıklık getirir.
UFRYK 15 ‘Gayrimenkul İnşaatı ile İlgili Anlaşmalar’
Yorum, bir gayrimenkulün inşaatı için yapılan anlaşmanın, UMS 11 “İnşaat Sözleşmeleri” standardı veya UMS 18 “Hasılat” standardı
kapsamına girip girmediğinin ve buna bağlı olarak da böyle bir gayrimenkul inşasından elde edilen gelirin ne zaman
muhasebeleştirileceğinin belirlenmesi konusunda yol gösterir.
UFRYK 16 ‘Yurtdışındaki İşletmede Bulunan Net Yatırımın Finansal Riskten Korunması’
Bu Yorum’da finansal riskten korunma muhasebesi ile ilgili net yatırım ile ilgili riskten korunma işlemlerine ilişkin ayrıntılı
gerekliliklerin açıklamalarına yer verilir.
UFRYK 18 ‘Müşterilerden Varlık Transferleri’
Bu Yorum müşterilerden transfer edilen maddi duran varlıklar için alıcılar tarafından yapılacak muhasebe işlemine açıklık getirir
ve transfer edilen maddi duran varlıkların alıcı açısından varlık tanımını karşıladığı durumlarda, alıcının varlığı transfer tarihinde
gerçeğe uygun değer üzerinden varlık ve aynı zamanda UMS 18 ‘Hasılat’ standardı uyarınca alacak kaydı ile gelir olarak
muhasebeleştirilmesini düzenler.
98
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.4
Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)
2009 yılında yüyürlükte olan ancak 2009 yılı finansal tablolarına etkisi olmayan standart ve yorumlar (devamı)
UMS 38 ‘Maddi Olmayan Duran Varlıklar’ Standardında Yapılan Değişiklikler
UFRS’lerdeki iyileştirmeler (2008)’in bir parçası olarak , bir işletmenin yalnızca satın alınan ürünlere erişiminin olacağı ya da
hizmet alım noktasına kadar olan reklam ya da promosyon harcamalarını peşin ödenen varlıklar olarak muhasebeleştirebileceğini
belirtmek amacıyla UMS 38 standardında değişiklik yapılmıştır.
UMS 40 ‘Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller’ Standardında Yapılan Değişiklikler’
UFRS’lerdeki İyileştirmeler (2008)’in bir parçası olarak, inşaat halindeki gayrimenkulleri UMS 40 standardının kapsamına dahil
etmek amacıyla bu standartta değişiklik yapılmıştır.
UMS 39 ‘Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçüm’ Standardında ve UFRS 7 ‘Finansal Araçlar: Finansal Varlıkların Yeniden
Sınıflandırılmasına İlişkin Açıklamalar’ Standardında Yapılan Değişiklikler
UMS 39 standardındaki değişiklikler uyarınca bir işletme çok sınırlı şartlar altında türev olmayan finansal varlıklarını ‘gerçeğe
uygun değeri kar/zarar içinde gösterilen’ ve ‘satılmaya hazır’ kategorilerinden başka kategorilere sınıflayabilir. Bu tür yeniden
sınıflandırmalara 1 Temmuz 2008 tarihinden itibaren izin verilmektedir. 1 Kasım 2008 tarihinde ya da bu tarih sonrasında finansal
varlıklarda yapılan yeniden sınıflandırma işlemleri yeniden sınıflandırmanın yapıldığı tarih itibarıyla geçerli olacaktır.
UMS 20 ‘Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması’ Standardında Yapılan Değişiklikler
UFRS’lerdeki iyileştirmeler (2008)’in bir parçası olarak, piyasadaki faiz oranlarından daha düşük olarak verilen devlet kredilerine
ilişkin faydaların devlet teşviki olarak muhasebeleştirilmesi amacıyla UMS 20 standardında değişiklik yapılmıştır. Bu muhasebe
uygulamasına bu değişikler öncesinde izin verilmemekteydi.
Henüz yürürlüğe girmemiş ve erken uygulanması Grup tarafından benimsenmemiş standartlar ve yorumlar
UFRS 3, “İşletme Birleşmeleri (2008)”
UFRS 3 (2008) standardı 1 Temmuz 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra başlayan mali dönemlerde meydana gelen işletme
birleşmeleri için geçerlidir. Bu standardın uygulanmasının başlıca etkileri aşağıdaki gibi olacaktır:
a) Önceden ‘azınlık payları’ olarak ifade edilen kontrol gücü olmayan payların gerçeğe uygun değer ile veya kontrol gücü olmayan
payların edinilen işletmenin tanımlanabilir net varlıklarının gerçeğe uygun değerdeki payı ile değerlenmesinin her işlem bazında
ölçümüne izin vermesi,
99
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.4
Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)
Henüz yürürlüğe girmemiş ve erken uygulanması Grup tarafından benimsenmemiş standartlar ve yorumlar (devamı)
UFRS 3, “İşletme Birleşmeleri (2008)” (devamı)
b) Koşullu bedele ilişkin muhasebeleştirme ve sonraki muhasebe işlemlerine ilişkin şartların değişmesi,
c) Edinim ile ilgili maliyetlerin işletme birleşmelerinden ayrı olarak muhasebeleştirme gerekliliği ve bunun sonucunda bu tür
maliyetlerin genellikle oluştukları dönem kar/zarar içinde gider olarak kaydedilmesi.
Grup, UFRS 3 (Revize) standardını 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren her türlü işletme birleşmesi için ileriye dönük olarak
uygulayacaktır.
UFRS 9, “Finansal Araçlar: Sınıflandırma ve Ölçme”
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK),
Kasım 2009’da UFRS 9’un finansal araçların sınıflandırılması ve ölçümü ile ilgili birinci kısmını yayımlamıştır. UFRS 9, UMS 39’un
yerine kullanılacaktır. Bu Standart, finansal varlıkların, işletmenin finansal varlıklarını yönetmede kullandığı model ve sözleşmeye
dayalı nakit akış özellikleri baz alınarak sınıflandırılmasını ve daha sonra gerçeğe uygun değer veya itfa edilmiş maliyetle
değerlenmesini gerektirmektedir. Bu yeni standardın, 1 Ocak 2013 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali dönemlerde
uygulanması zorunludur.
UMS 24, “(2009) İlişkili Taraf Açıklamaları”
Kasım 2009’da UMS 24 “İlişkili Taraf Açıklamaları” güncellenmiştir. Standarta yapılan güncelleme, devlet işletmelerine, yapılması
gereken dipnot açıklamalarına ilişkin kısmi muafiyet sağlamaktadır. Bu güncellenen standardın, 1 Ocak 2011 tarihinde ya da bu
tarih sonrasında başlayan mali dönemlerde uygulanması zorunludur.
UMS 27, “(2008) Konsolide ve Konsolide Olmayan Mali Tablolar”
UMS 27 (Revize) standardı 1 Temmuz 2009 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali dönemler için geçerlidir. Revize
edilen bu standart uyarınca şirketin kontrol etkisi üzerinde bir değişiklik yaratmayan sahiplik oranlarındaki artış ya da azalışların
özkaynakta muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.
Grup, UMS 27 (Revize) standardını 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren kontrol gücü olmayan paylara ait işlemler için ileriye dönük
olarak uygulayacaktır.
UFRYK 17, “Nakit Dışı Varlıkların Hissedarlara Dağıtımı”
UFRYK 17, 1 Temmuz 2009 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali dönemler için geçerlidir. Bu Yorum, bir işletmenin
hissedarlarına temettü olarak nakit yerine varlıklar vermesi durumunda uygulanacak uygun muhasebeleştirme işlemi ile ilgili
100
bilgiler sunar.
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.4
Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)
Henüz yürürlüğe girmemiş ve erken uygulanması Grup tarafından benimsenmemiş standartlar ve yorumlar (devamı)
UFRYK 19, “Finansal Yükümlülüklerin Özkaynak Araçları Kullanılarak Ödenmesi”
UFRYK 19, 1 Temmuz 2010 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali dönemler için geçerlidir. UFRYK 19 sadece bir
yükümlülüğünün tamamını ya da bir kısmını ödemek amacıyla özkaynak araçları ihraç eden işletmelerin kullanacağı muhasebe
uygulamalarına açıklık getirir.
UFRS’lerdeki İyileştirmeler (2009)
UFRS’lerdeki yıllık iyileştirmeler projesinin parçası olarak, yukarıdaki paragraflarda bahsedilen değişikliklere ilaveten, bir çok
standart ve yorumlarda değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler 1 Ocak 2010 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali
dönemlerde geçerlidir.
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti
İlişikteki konsolide finansal tabloların hazırlanması sırasında uygulanan önemli muhasebe politikaları aşağıdaki gibidir:
2.5.1 Hasılat
Hizmet Sunumu:
Gelirler, tahsil edilmiş veya edilecek olan alacak tutarının gerçeğe uygun değeri üzerinden ölçülür. Yolcu ve kargo taşıma gelirleri,
taşıma hizmeti tamamlandığında faaliyet geliri olarak kaydedilmektedir. Satılan ancak henüz kullanılmayan (uçulmayan) biletler,
yolcu uçuş yükümlülüğü olarak kaydedilmektedir.
Grup tarihsel istatistikler kullanarak uçulmayan ve geçerliliğini yitirmiş biletler hakkında tahmini hesaplamalar yapabilmektedir.
Kullanılmayacağı tahmin edilen biletler, faaliyet geliri içerisinde kaydedilmiştir. Yolcu gelirlerine ilişkin olarak acentelere verilecek
komisyonlar taşımacılık hizmeti gerçekleştiğinde gider olarak kaydedilmektedir.
Teknik bakım, onarım ve altyapı desteği hizmetleri, hizmetlerin verilmesini müteakip olarak düzenlenen faturalara istinaden
tahakkuk yolu ile kayıtlara alınmaktadır.
Temettü ve faiz geliri:
Faiz geliri, kalan anapara bakiyesi ile beklenen ömrü boyunca ilgili finansal varlıktan elde edilecek tahmini nakit girişlerini söz
konusu varlığın kayıtlı değerine indirgeyen efektif faiz oranı nispetinde ilgili dönemde tahakkuk ettirilir.
Hisse senedi yatırımlarından elde edilen temettü geliri, hissedarların temettü alma hakkı doğduğu zaman kayda alınır.
101
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.2
Stoklar
Stoklar, maliyetin ya da net gerçekleşebilir değerin düşük olanı ile değerlenmektedir. Stokların maliyeti; tüm satın alma maliyetlerini,
dönüştürme maliyetlerini ve stokların mevcut durumuna ve konumuna getirilmesi için katlanılan diğer maliyetleri içerir.
Stokların maliyetinin hesaplanmasında ortalama maliyet yöntemi uygulanmaktadır. Net gerçekleştirilebilir değer, olağan ticari
faaliyet içerisinde oluşan tahmini satış fiyatından tahmini tamamlanma maliyeti ve satışı gerçekleştirmek için yüklenilmesi
gereken tahmini maliyetlerin toplamının indirilmesiyle elde edilir.
2.5.3 Maddi Duran Varlıklar
Maddi varlıklar, enflasyonun etkilerinden arındırılmış ve 31 Aralık 2004 tarihi itibariyle düzeltilmiş başlangıç değerleri ve müteakip
dönemlere ilişkin girişlerin maliyet değerlerinden, birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü karşılığı düşüldükten sonraki
net değeri ile belirtilir. Amortisman, maddi varlıkların değerleri üzerinden faydalı ömürleri esas alınarak doğrusal amortisman
yöntemi ile ayrılmaktadır. Maddi varlıkların faydalı ömürleri ve kalıntı değerleri aşağıda belirtilmiştir:
- Binalar
- Uçaklar
- Kargo uçağı
- Motorlar
- Komponentler
- Tamir edilebilen yedek parçalar
- Simülatörler
- Makina ve ekipmanlar
- Döşeme ve demirbaşlar
- Taşıtlar
- Diğer maddi varlıklar
Faydalı Ömür (yıl)
Kalıntı değer
25-50
15-20
30
15-20
7
3-7
10-20
3-15
3-15
4-7
4-15
%10-30
% 10
%10-30
%0-10
-
Maddi varlıkların elden çıkarılması ya da bir maddi varlığın hizmetten alınması sonucu oluşan kazanç veya kayıp satış hasılatı
ile varlığın defter değeri arasındaki fark olarak belirlenir ve gelir tablosuna dahil edilir.
2.5.4 Kiralama İşlemleri
Kiralama - Kiracı durumunda Grup
Mülkiyete ait risk ve kazanımların önemli bir kısmının kiracıya ait olduğu kiralama işlemleri, finansal kiralama olarak sınıflandırılırken
diğer kiralamalar faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılır
Finansal kiralamayla elde edilen varlıklar, kiralama tarihindeki varlığın makul değeri, ya da asgari kira ödemelerinin bugünkü
değerinden düşük olanı kullanılarak aktifleştirilir. Kiralayana karşı olan yükümlülük, bilançoda finansal kiralama yükümlülüğü
olarak gösterilir.
102
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.4 Kiralama İşlemleri (devamı)
Kiralama - Kiracı durumunda Grup (devamı)
Finansal kiralama ödemeleri, finansman gideri ve finansal kiralama yükümlüğündeki azalışı sağlayan ana para ödemesi olarak
ayrılır ve böylelikle borcun geri kalan ana para bakiyesi üzerinden sabit bir oranda faiz hesaplanmasını sağlar. Finansal giderler
gelir tablosuna kaydedilir.
Faaliyet kiralamaları için yapılan ödemeler (kiralayandan kira işleminin gerçekleşebilmesi için alınan veya alınacak olan teşvikler
de kira dönemi boyunca doğrusal yöntem ile gelir tablosuna kaydedilir), kira dönemi boyunca doğrusal yöntem ile gelir tablosuna
kaydedilir.
2.5.5 Maddi Olmayan Varlıklar
Maddi olmayan varlıklar, özel maliyetleri, iktisap edilmiş hakları, bilgi sistemlerini ve bilgisayar yazılımlarını içermektedir. Maddi
olmayan varlıklar, enflasyonun etkilerinden arındırılmış ve 31 Aralık 2004 tarihi itibariyle düzeltilmiş başlangıç değerleri ve
müteakip dönemlere ilişkin girişlerin maliyet değerlerinden, birikmiş amortisman düşüldükten sonraki net değeri ile belirtilir.
Özel maliyetler kira süreleri, diğer maddi olmayan varlıklar ise faydalı ömürleri olan 5 yıl boyunca doğrusal amortisman yöntemi
kullanılarak amortismana tabi tutulmaktadır.
2.5.6 Varlıklarda Değer Düşüklüğü
Grup, ilgili bilanço tarihinde, bir varlığa ilişkin değer kaybının olduğuna dair herhangi bir gösterge olup olmadığını değerlendirir.
Eğer böyle bir gösterge mevcutsa, o varlığın geri kazanılabilir tutarı tahmin edilir.
Eğer söz konusu varlığın veya o varlığa ait nakit üreten herhangi bir biriminin kayıtlı değeri, kullanım veya satış yoluyla geri
kazanılacak tutarından yüksekse değer düşüklüğü meydana gelmiştir. Geri kazanılabilir tutar varlığın net satış fiyatı ile kullanım
değerinden yüksek olanı seçilerek bulunur. Kullanım değeri, bir varlığın sürekli kullanımından ve faydalı ömrü sonunda elden
çıkarılmasından elde edilmesi beklenen nakit akımlarının tahmin edilen bugünkü değeridir. Değer düşüklüğü kayıpları konsolide
gelir tablosunda muhasebeleştirilir.
Bir varlıkta oluşan değer düşüklüğü kaybı, o varlığın geri kazanılabilir tutarındaki müteakip artışın, değer düşüklüğünün kayıtlara
alınmalarını izleyen dönemlerde ortaya çıkan bir olayla ilişkilendirilebilmesi durumunda daha önce değer düşüklüğü ayrılan tutarı
geçmeyecek ve varlığın hiç değer düşüklüğü muhasebeleştirilmemiş şekilde amortismana tabi tutulmaya devam edilerek bulunacak
net defter değerini arttırmayacak şekilde geri çevrilir ve gelir olarak konsolide finansal tablolara yansıtılır.
Grup, değer düşüklüğü testi yapılacak en alt seviye nakit yaratan birim olarak topluca uçaklarını, yedek motorlarını ve simülatörlerini
(“Uçaklar”) belirlemiştir ve değer düşüklüğü hesaplaması uçaklar için toplu bazda yapılmaktadır. Grup, uçakların net defter
değerlerinin geri kazanılabilir değerlerini aşıp aşmadığını kontrol ederken, geri kazanılabilir değer tespitinde kullanım değeri
ile satış masrafları düşülmüş ABD Doları net satış fiyatlarının yüksek olanını kullanmaktadır. Uçaklar için net satış fiyatı,
uluslararası ikinci el uçak fiyat kataloglarına göre tespit edilmektedir.
103
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.6 Varlıklarda Değer Düşüklüğü (devamı)
Yedek motorlar ve simülatörler için net satış fiyatı, ABD Doları satın alma değerlerine göre hesaplanan net defter değerleridir.
İlişikteki konsolide finansal tablolarda, net defter değerleri ile geri kazanılabilir değerler arasındaki farktaki dönemsel değişimler
diğer faaliyetlerden gelir/gider grubu altında değer düşüş karşılığındaki azalma/artma olarak kaydedilmektedir. Kur değişimlerinden
kaynaklanan değer değişimleri ise finansal gelir/gider grubu altında gösterilmektedir.
2.5.7 Borçlanma Maliyetleri
Kullanıma ve satışa hazır hale getirilmesi önemli ölçüde zaman isteyen varlıklar (özellikli varlıklar) söz konusu olduğunda, satın
alınması, yapımı veya üretimi ile doğrudan ilişkilendirilen borçlanma maliyetleri, ilgili varlık kullanıma veya satışa hazır hale
getirilene kadar varlığın maliyetine dahil edilmektedir. Diğer tüm borçlanma maliyetleri, oluştukları dönemde gelir tablosuna
kaydedilmektedir.
2.5.8 Finansal Araçlar
Finansal varlık ve borçlar, Grup’un bu finansal araçlara hukuki olarak taraf olması durumunda Grup’un konsolide finansal
tablolarında yer alır.
a) Finansal varlıklar
Finansal yatırımlar, gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan ve gerçeğe uygun değerinden kayıtlara alınan finansal varlıklar
haricinde kayıtlara gerçeğe uygun piyasa değerinden alım işlemiyle doğrudan ilişkili harcamalar düşüldükten sonra alınır.
Yatırımlar, yatırım araçlarının ilgili piyasa tarafından belirlenen süreye uygun olarak teslimatı koşulunu taşıyan bir kontrata bağlı
olan ticari işlem tarihinde kayıtlara alınır veya kayıtlardan çıkarılır.
Finansal varlıklar “gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar”, “vadesine kadar elde tutulacak
yatırımlar”, “satılmaya hazır finansal varlıklar” ve “kredi ve alacaklar” olarak sınıflandırılır. Sınıflandırma, finansal varlıkların
niteliğine ve amacına bağlı olarak yapılır ve ilk muhasebeleştirme sırasında belirlenir.
Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar
Grup’un finansal varlığı elde etmesinin başlıca amacının yakın bir tarihte varlığı elden çıkarma olması, finansal varlığın Grup’un
hep birlikte yönettiği ve kısa vadede oluşan karların hemen realize edildiği tanımlanmış bir finansal araç portföyünün bir parçasını
oluşturması ve finansal riske karşı etkili bir koruma aracı olarak belirlenmeyen tüm türev ürünlerinde söz konusu finansal
varlıklar gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar olarak sınıflandırılır.
Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıkların, gerçeğe uygun değerleriyle değerlenmesi sonucu oluşan
kazanç ya da kayıp, kar/zararda muhasebeleştirilir. Kar / zarar içinde muhasebeleştirilen net kazanç ya da kayıplar, söz konusu
finansal varlıktan elde edilen faiz ve / veya temettü tutarını da kapsar.
104
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.8 Finansal Araçlar (devamı)
a) Finansal varlıklar (devamı)
Etkin faiz yöntemi
Finansal varlığın itfa edilmiş maliyet ile değerlenmesi ve ilgili faiz gelirinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkin
faiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince gelecekte
tahsil edilecek tahmini nakdi, tam olarak ilgili finansal varlığın net bugünkü değerine indirgeyen orandır.
Vadesine kadar elde tutulacak ve satılmaya hazır borçlanma araçları ve kredi ve alacaklar olarak sınıflandırılan finansal varlıklar
ile ilgili gelirler etkin faiz yöntemine göre hesaplanmaktadır.
Kredi ve alacaklar
Ticari alacaklar, kredi alacakları ve diğer alacaklar, ilk kayıt tarihinde gerçeğe uygun değerleri ile muhasebeleştirilmektedirler.
İlk kayıt tarihinden sonraki raporlama dönemlerinde, etkin faiz yöntemi kullanılarak iskonto edilmiş maliyeti üzerinden
gösterilmişlerdir.
Finansal varlıklarda değer düşüklüğü
Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar dışındaki finansal varlıklar, her bilanço tarihinde bir
finansal varlık veya finansal varlık grubunun değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin göstergelerin bulunup, bulunmadığına dair
değerlendirmeye tabi tutulur.
Finansal varlığın ilk muhasebeleştirilmesinden sonra bir veya birden daha fazla olayın meydana gelmesi ve söz konusu olayın
ilgili finansal varlığın veya varlık grubunun güvenilir bir biçimde tahmin edilebilen gelecekteki tahmini nakit akımları üzerindeki
olumsuz etkisi sonucunda ilgili finansal varlığın değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin tarafsız bir göstergenin bulunması durumunda
değer düşüklüğü zararı oluşur.
Kredi ve alacaklar için değer düşüklüğü tutarı gelecekte beklenen tahmini nakit akımlarının finansal varlığın etkin faiz oranı
üzerinden iskonto edilerek hesaplanan bugünkü değeri ile defter değeri arasındaki farktır.
Bir karşılık hesabının kullanılması yoluyla defter değerinin azaltıldığı ticari alacaklar haricinde, bütün finansal varlıklarda, değer
düşüklüğü doğrudan ilgili finansal varlığın kayıtlı değerinden düşülür. Ticari alacağın tahsil edilememesi durumunda bu tutar
karşılık hesabından düşülerek silinir. Karşılık hesabındaki değişimler, kar veya zarar içinde muhasebeleştirilir.
Satılmaya hazır özkaynak araçları haricinde, değer düşüklüğü zararı sonraki dönemde azalırsa, ve azalış değer düşüklüğü zararının
muhasebeleştirilmesi sonrasında meydana gelen bir olayla ilişkilendirilebiliyorsa, önceden muhasebeleştirilen değer düşüklüğü
zararı, değer düşüklüğünün iptal edileceği tarihte yatırımın değer düşüklüğü hiçbir zaman muhasebeleştirilmemiş olması
durumunda ulaşacağı itfa edilmiş maliyet tutarını aşmayacak şekilde kar/zararda iptal edilir. Değer düşüklüğü sonrası satılmaya
hazır özkaynak araçlarının gerçeğe uygun değerinde sonradan meydana gelen artış, doğrudan özkaynaklarda muhasebeleştirilir.
105
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.8 Finansal Araçlar (devamı)
a) Finansal varlıklar (devamı)
Nakit ve nakit benzerleri
Nakit ve nakit benzeri kalemler, nakit para, vadesiz mevduat ve satın alım tarihinden itibaren vadeleri 3 ay veya 3 aydan daha
az olan, hemen nakde çevrilebilecek olan ve önemli tutarda değer değişikliği riskini taşımayan yüksek likiditeye sahip diğer kısa
vadeli yatırımlardır. Bu varlıkların defter değeri gerçeğe uygun değerlerine yakındır.
b) Finansal yükümlülükler
Grup’un finansal yükümlülükleri ve özsermaye araçları, sözleşmeye bağlı düzenlemelere ve finansal bir yükümlülüğün ve
özkaynağa dayalı bir aracın tanımlanma esasına göre sınıflandırılır. Grup’un tüm borçları düşüldükten sonra kalan varlıklarındaki
hakkı temsil eden sözleşme özkaynağa dayalı finansal araçtır. Belirli finansal yükümlülükler ve özkaynağa dayalı finansal araçlar
için uygulanan muhasebe politikaları aşağıda belirtilmiştir.
Finansal yükümlülükler ya gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler olarak ya da diğer finansal
yükümlülükler olarak sınıflandırılır.
Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler
Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler, gerçeğe uygun değeriyle kayda alınır ve her
raporlama döneminde, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değeriyle yeniden değerlenir. Gerçeğe uygun değerlerindeki değişim,
kar / zararda muhasebeleştirilir. Kar/zarar içinde muhasebeleştirilen net kazanç ya da kayıplar, söz konusu finansal yükümlülük
için ödenen faiz tutarını da kapsar.
Diğer finansal yükümlülükler
Diğer finansal yükümlülükler, finansal borçlar dahil olmak üzere, başlangıçta işlem maliyetlerinden arındırılmış gerçeğe uygun
değerleriyle muhasebeleştirilir. Diğer finansal yükümlülükler sonraki dönemlerde etkin faiz oranı üzerinden hesaplanan faiz
gideri ile birlikte etkin faiz yöntemi kullanılarak itfa edilmiş maliyet bedelinden muhasebeleştirilir. Etkin faiz yöntemi, finansal
yükümlülüğün itfa edilmiş maliyetlerinin hesaplanması ve ilgili faiz giderinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkin
faiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince gelecekte
yapılacak tahmini nakit ödemelerini tam olarak ilgili finansal yükümlülüğün net bugünkü değerine indirgeyen orandır.
Türev finansal araçlar ve finansal riskten korunma muhasebesi
Grup, içinde bulunduğu sektör ve faaliyetlerinin doğası gereği, kur ve faiz oranlarındaki değişimlere bağlı olan finansal risklerden
etkilenebilmektedir.
106
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.8 Finansal Araçlar (devamı)
b) Finansal yükümlülükler (devamı)
Türev finansal araçlar ve finansal riskten korunma muhasebesi (devamı)
Faiz oranı riskinin en önemli kaynağı finansal kiralama borçlarıdır. Grup’un politikası, bazı sabit faiz oranlı borçlarını, türev
finansal araçlar kullanılarak, değişken faiz oranlı borçlara ve Euro cinsinden bazı borçlarını, ABD Doları cinsinden borçlara
dönüştürmektir. Bu amaçla edinilen türev finansal araçlar riskten korunma muhasebesine konu edilmemekte ve ilgili finansal
araçlardan kaynaklanan gerçeğe uygun değer farkı kar veya zararları doğrudan gelir tablosunda muhasebeleştirilmektedir. Grup
ayrıca 2009 yılı içerisinde değişken faiz oranlı finansal kiralama borçlarından bazılarını, türev finansal araçlar kullanarak sabit
faiz oranlı finansal kiralama borçlarına dönüştürmüştür. Grup 2009 yılından itibaren söz konusu işlemleri faiz oranına ilişkin
nakit akım riskinden korunma işlemi olarak muhasebeleştirmektedir. Grup buna ek olarak 2009 yılından itibaren uçak yakıt fiyat
risklerinden korunmak amaçlı türev finansal araçlar edinmeye başlamıştır. Grup söz konusu işlemleri uçak yakıt fiyatlarına ilişkin
nakit akım riskinden korunma işlemi olarak muhasebeleştirmektedir. Türev finansal araçların kullanımı, Grup’un risk yönetim
stratejisine uygun olarak türev finansal araçların kullanımı ile ilgili hazırlanan yazılı ilkelerin yönetim kurulu tarafından onaylandığı
Grup politikası doğrultusunda yönetilmektedir.
Grup, türev finansal araçları spekülatif amaçlı kullanmamaktadır.
Finansal riskten korunma muhasebesine, finansal riskten korunma aracının kullanım süresinin dolması, satılması ya da kullanılması
veya finansal riskten korunma muhasebesi için gerekli şartları karşılayamaz hale geldiği durumda son verilir. İlgili tarihte,
özkaynak içerisinde kayda alınmış olan finansal riskten korunma aracından kaynaklanan kümülatif kazanç veya zarara işlemin
gerçekleşmesinin beklendiği tarihe kadar özkaynakta yer verilmeye devam edilir. Finansal riskten korunan işlem gerçekleşmez
ise özkaynak içindeki kümülatif net kazanç veya zarar, dönemin kar zararına kaydedilir.
Türev finansal araçlar, sözleşme tarihindeki gerçeğe uygun değeri ile hesaplanır ve sonraki raporlama dönemlerinde gerçeğe
uygun değer ile tekrar hesaplanır. Gelecekteki nakit akımlarının finansal riskten korunması olarak belirlenen ve bu konuda etkin
olan türev finansal araçların gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler doğrudan özkaynak içerisinde etkin olmayan kısmı ise
doğrudan gelir tablosunda kayıtlara alınır.
2.5.9
Kur Değişiminin Etkileri
Yıl içerisinde gerçekleşen döviz işlemleri, işlem tarihindeki kurlar kullanılarak Türk Lirası’na çevrilmektedir. Bilançoda yer alan
dövize bağlı varlık ve borçlar, bilanço tarihinde geçerli olan kurlar kullanılarak Türk Lirası’na çevrilmiştir.
Bu çevrimden ve dövizli işlemlerin tahsil / tediyelerinden kaynaklanan kambiyo karları / zararları gelir tablosunda yer almaktadır.
107
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.9
Kur Değişiminin Etkileri (devamı)
İlgili tarihler itibariyle dönem sonu ve ortalama ABD Doları kuru aşağıdaki gibidir:
Dönem Sonu Kuru
Ortalama Kur
31 Aralık 2009 tarihinde sona eren yıl
1,5057
1,5457
31 Aralık 2008 tarihinde sona eren yıl
1,5123
1,2976
31 Aralık 2007 tarihinde sona eren yıl
1,1647
1,3003
İlgili tarihler itibariyle dönem sonu ve ortalama Euro kuru aşağıdaki gibidir:
Dönem Sonu Kuru
Ortalama Kur
31 Aralık 2009 tarihinde sona eren yıl
2,1603
2,1508
31 Aralık 2008 tarihinde sona eren yıl
2,1408
1,8969
31 Aralık 2007 tarihinde sona eren yıl
1,7102
1,7773
2.5.10 Hisse Başına Kazanç
Hisse başına kazanç, net karın ilgili dönem içinde mevcut hisselerin ağırlıklı ortalama adedine bölünmesi ile tespit edilir. Türkiye’de
şirketler, sermayelerini, hissedarlarına geçmiş yıl karlarından dağıttıkları “bedelsiz hisse” yolu ile arttırabilmektedirler. Hisse başına
kazanç hesaplanırken, bu bedelsiz hisse ihracı çıkarılmış hisseler olarak sayılır. Dolayısıyla hisse başına kazanç hesaplamasında
kullanılan ağırlıklı hisse adedi ortalaması, hisselerin bedelsiz olarak çıkarılmasını geriye dönük olarak uygulamak suretiyle elde edilir.
2.5.11 Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar
Bilanço tarihinden sonraki olaylar; kara ilişkin herhangi bir duyuru veya diğer seçilmiş finansal bilgilerin kamuya açıklanmasından
sonra ortaya çıkmış olsalar bile, bilanço tarihi ile bilançonun yayımı için yetkilendirilme tarihi arasındaki tüm olayları kapsar.
Grup, bilanço tarihinden sonraki düzeltme gerektiren olayların ortaya çıkması durumunda, finansal tablolara alınan tutarları bu
yeni duruma uygun şekilde düzeltir.
2.5.12 Karşılıklar, Şarta Bağlı Yükümlülükler ve Şarta Bağlı Varlıklar
Geçmiş olaylardan kaynaklanan mevcut bir yükümlülüğün bulunması, yükümlülüğün yerine getirilmesinin muhtemel olması
ve söz konusu yükümlülük tutarının güvenilir bir şekilde tahmin edilebilir olması durumunda finansal tablolarda karşılık ayrılır.
Karşılık olarak ayrılan tutar, yükümlülüğe ilişkin risk ve belirsizlikler göz önünde bulundurularak, bilanço tarihi itibarıyla
yükümlülüğün yerine getirilmesi için yapılacak harcamanın tahmin edilmesi yoluyla hesaplanır.
Karşılığın, mevcut yükümlülüğün karşılanması için gerekli tahmini nakit akımlarını kullanarak ölçülmesi durumunda söz konusu
karşılığın defter değeri, ilgili nakit akımlarının bugünkü değerine eşittir.
108
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.12 Karşılıklar, Şarta Bağlı Yükümlülükler ve Şarta Bağlı Varlıklar (devamı)
Karşılığın ödenmesi için gerekli olan ekonomik faydanın bir kısmı ya da tamamının üçüncü taraflarca karşılanmasının beklendiği
durumlarda, tahsil edilecek tutar, ilgili tutarın tahsil edilmesinin hemen hemen kesin olması ve güvenilir bir şekilde ölçülmesi
halinde varlık olarak muhasebeleştirilir.
Zarara sebebiyet verecek sözleşmeler
Zarara sebebiyet verecek sözleşmelerden kaynaklanan mevcut yükümlülükler, karşılık olarak hesaplanır ve muhasebeleştirilir.
Grup’un, sözleşmeye bağlı yükümlülüklerini yerine getirmek için katlanılacak kaçınılmaz maliyetlerin bahse konu sözleşmeye
ilişkin olarak elde edilmesi beklenen ekonomik faydaları aşan sözleşmesinin bulunması halinde, zarara sebebiyet verecek
sözleşmenin var olduğu kabul edilir.
2.5.13 Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanması
Grup’un, yönetim tarafından performanslarını değerlendirme ve kaynak dağılımına karar vermek için kullandığı bilgileri içeren,
hava taşımacılığı ve uçak teknik bakım faaliyetleri olmak üzere iki faaliyet bölümü bulunmaktadır. Şirket yönetimi, bölümlerin
performansını değerlendirirken SPK tarafından yayınlanan finansal raporlama standartlarına uygun olarak hesaplanan faaliyet
karını kullanmaktadır.
2.5.14 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller
Yatırım amaçlı gayrimenkuller, kira ve/veya değer artış kazancı elde etmek amacıyla elde tutulan gayrimenkuller olup ilk olarak
maliyet değerleri ve buna dahil olan işlem maliyetleri ile ölçülürler. Başlangıç muhasebeleştirmesi sonrasında yatırım amaçlı
gayrimenkuller, bilanço tarihi itibariyle piyasa koşullarını yansıtan gerçeğe uygun değer ile değerlenirler.
Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerindeki değişikliklerden kaynaklanan kazanç veya zararlar oluştukları
dönemde gelir tablosuna dahil edilirler.
Yatırım amaçlı gayrimenkuller, satılmaları veya kullanılamaz hale gelmeleri ve satışından gelecekte herhangi bir ekonomik yarar
sağlanamayacağının belirlenmesi durumunda bilanço dışı bırakılırlar. Yatırım amaçlı gayrimenkulün kullanım süresini doldurmasından
veya satışından kaynaklanan kar/zarar, oluştukları dönemde gelir tablosuna dahil edilir.
2.5.15 Kurum Kazancı Üzerinden Hesaplanan Vergiler
Türk Vergi Mevzuatı, ana şirket ve onun bağlı ortaklığına konsolide vergi beyannamesi hazırlaması izni vermediğinden, ekli
konsolide finansal tablolarda da yansıtıldığı üzere, vergi karşılıkları her bir işletme bazında ayrı olarak hesaplanmıştır.
Gelir vergisi gideri, cari vergi ve ertelenmiş vergi giderinin toplamından oluşur.
109
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.15 Kurum Kazancı Üzerinden Hesaplanan Vergiler (devamı)
Cari vergi
Cari yıl vergi yükümlülüğü, dönem karının vergiye tabi olan kısmı üzerinden hesaplanır. Vergiye tabi kâr, diğer yıllarda
vergilendirilebilir ya da vergiden indirilebilir kalemler ile vergilendirilmesi ya da vergiden indirilmesi mümkün olmayan kalemleri
hariç tutması nedeniyle, gelir tablosunda yer verilen kârdan farklılık gösterir. Grup’un cari vergi yükümlülüğü bilanço tarihi
itibarıyla yasallaşmış ya da önemli ölçüde yasallaşmış vergi oranı kullanılarak hesaplanmıştır.
Ertelenmiş vergi
Ertelenmiş vergi yükümlülüğü veya varlığı, varlıkların ve yükümlülüklerin finansal tablolarda gösterilen tutarları ile yasal vergi
matrahı hesabında dikkate alınan tutarları arasındaki geçici farklılıkların bilanço yöntemine göre vergi etkilerinin yasallaşmış
vergi oranları dikkate alınarak hesaplanmasıyla belirlenmektedir.
Ertelenmiş vergi yükümlülükleri vergilendirilebilir geçici farkların tümü için hesaplanırken, indirilebilir geçici farklardan oluşan
ertelenmiş vergi varlıkları, gelecekte vergiye tabi kar elde etmek suretiyle söz konusu farklardan yararlanmanın kuvvetle muhtemel
olması şartıyla hesaplanmaktadır. Bahse konu varlık ve yükümlülükler, ticari ya da mali kar/zararı etkilemeyen işleme ilişkin
geçici fark, şerefiye veya diğer varlık ve yükümlülüklerin ilk defa finansal tablolara alınmasından (işletme birleşmeleri dışında)
kaynaklanıyorsa muhasebeleştirilmez.
Ertelenmiş vergi yükümlülükleri, Grup’un geçici farklılıkların ortadan kalkmasını kontrol edebildiği ve yakın gelecekte bu farkın
ortadan kalkma olasılığının düşük olduğu durumlar haricinde, bağlı ortaklık ve iştiraklerdeki yatırımlar ve iş ortaklıklarındaki
paylar ile ilişkilendirilen vergilendirilebilir geçici farkların tümü için hesaplanır. Bu tür yatırım ve paylar ile ilişkilendirilen
vergilendirilebilir geçici farklardan kaynaklanan ertelenmiş vergi varlıkları, yakın gelecekte vergiye tabi yeterli kar elde etmek
suretiyle söz konusu farklardan yararlanmanın kuvvetle muhtemel olması ve gelecekte ilgili farkların ortadan kalkmasının
muhtemel olması şartlarıyla hesaplanmaktadır.
Ertelenmiş vergi varlığının kayıtlı değeri, her bilanço tarihi itibariyle gözden geçirilir. Ertelenmiş vergi varlığının kayıtlı değeri,
bir kısmının veya tamamının sağlayacağı faydanın elde edilmesine imkan verecek düzeyde mali kar elde etmenin muhtemel
olmadığı ölçüde azaltılır.
Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri varlıkların gerçekleşeceği veya yükümlülüklerin yerine getirileceği dönemde geçerli
olması beklenen ve bilanço tarihi itibariyle yasallaşmış veya önemli ölçüde yasallaşmış vergi oranları (vergi düzenlemeleri)
üzerinden hesaplanır. Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülüklerinin hesaplanması sırasında, Grup’un bilanço tarihi itibariyle
varlıklarının defter değerini geri kazanması ya da yükümlülüklerini yerine getirmesi için tahmin ettiği yöntemlerin vergi sonuçları
dikkate alınır.
110
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.15 Kurum Kazancı Üzerinden Hesaplanan Vergiler (devamı)
Ertelenmiş vergi (devamı)
Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri, cari vergi varlıklarıyla cari vergi yükümlülüklerini mahsup etme ile ilgili yasal bir
hakkın olması veya söz konusu varlık ve yükümlülüklerin aynı vergi mercii tarafından toplanan gelir vergisiyle ilişkilendirilmesi
ya da Grup’un cari vergi varlık ve yükümlülüklerini netleştirmek suretiyle ödeme niyetinin olması durumunda mahsup edilir.
Dönem cari ve ertelenmiş vergisi
Doğrudan özkaynakta alacak ya da borç olarak muhasebeleştirilen kalemler (ki bu durumda ilgili kalemlere ilişkin ertelenmiş
vergi de doğrudan özkaynakta muhasebeleştirilir) ile ilişkilendirilen ya da işletme birleşmelerinin ilk kayda alımından kaynaklananlar
haricindeki cari vergi ile döneme ait ertelenmiş vergi, gelir tablosunda gider ya da gelir olarak muhasebeleştirilir. İşletme
birleşmelerinde, şerefiye hesaplanmasında ya da satın alanın, satın alınan bağlı ortaklığın tanımlanabilen varlık, yükümlülük ve
şarta bağlı borçlarının gerçeğe uygun değerinde elde ettiği payın satın alım maliyetini aşan kısmının belirlenmesinde vergi etkisi
göz önünde bulundurulur.
2.5.16 Çalışanlara Sağlanan Faydalar / Kıdem Tazminatları
Türkiye’de mevcut kanunlar ve toplu iş sözleşmeleri hükümlerine göre kıdem tazminatı, emeklilik veya işten çıkarılma durumunda
ödenmektedir. Güncellenmiş olan UMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar Standardı (“UMS 19”) uyarınca söz konusu türdeki
ödemeler tanımlanmış emeklilik fayda planları olarak nitelendirilir. Bilançoda muhasebeleştirilen kıdem tazminatı yükümlülüğü,
tüm çalışanların emeklilikleri dolayısıyla ileride doğması beklenen yükümlülük tutarlarının net bugünkü değerine göre hesaplanmış
ve finansal tablolara yansıtılmıştır. Hesaplanan tüm aktüeryal kazançlar ve kayıplar gelir tablosuna yansıtılmıştır.
2.5.17 Nakit Akım Tablosu
Nakit akım tablosunda, döneme ilişkin nakit akımları esas, yatırım ve finansman faaliyetlerine dayalı bir biçimde sınıflandırılarak
raporlanır.
Esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit akımları, Grup’un satış faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akımlarını gösterir.
Yatırım faaliyetleriyle ilgili nakit akımları, Grup’un yatırım faaliyetlerinde (sabit yatırımlar ve finansal yatırımlar) kullandığı ve
elde ettiği nakit akımlarını gösterir.
Finansman faaliyetlerine ilişkin nakit akımları, Grup’un finansman faaliyetlerinde kullandığı kaynakları ve bu kaynakların geri
ödemelerini gösterir.
Hazır değerler; nakit para, vadesiz mevduat ve satın alım tarihinden itibaren vadeleri 3 ay ve 3 aydan daha az olan, hemen nakde
çevrilebilecek olan ve önemli tutarda değer değişikliği riskini taşımayan yüksek likiditeye sahip diğer kısa vadeli yatırımlardır.
111
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.5
Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)
2.5.18 Sermaye ve Temettüler
Adi hisseler, özsermaye olarak sınıflandırılır. Adi hisseler üzerinden dağıtılan temettüler, beyan edildiği dönemde birikmiş kardan
indirilerek kaydedilir.
2.5.19 Hibe Krediler
Hibe krediler; uçak ve motorların satın alımlarında veya finansal kiralama yöntemiyle elde edilmelerinde kazanılmaktadır. Grup,
hibe kredileri aktiflerin maliyetinden düştükten sonra aktifleri ekonomik ömürleri süresince itfa etmektedir. Faaliyet kiralamasına
ilişkin kazanılan hibe krediler, ertelenmiş gelir olarak kaydedilmekte ve kiralama süresince itfa edilmektedir.
2.5.20 Bakım ve Onarım Giderleri
Maddi varlıkların ve kiralanan varlıkların düzenli bakımı ve onarımı için yapılan harcamalar, ilgili döneme faaliyet gideri olarak
kaydedilmektedir. Sahip olunan veya finansal kiralama ile alınan uçakların büyük bakımları yapıldıkça gider olarak kaydedilmekte;
operasyonel kiralanan uçakların bakımları ise periyodik bazda gider olarak tahakkuk ettirilmektedir.
2.5.21 Sık Uçuş Programı
Grup, üyelerine “Miles and Smiles” adında bir Sık Uçuş Programı (Frequent Flyer Program) dahilinde birikmiş mesafe üzerinden
ücretsiz uçuş ödülü vermektedir. Uçuş ödülü satış işlemlerinin farklı bir bileşeni şeklinde muhasebeleştirilmektedir. Tahsil edilen
bedelin rayiç değerinin bir kısmı müşteriye sağlanan menfaatlere dağıtılarak, söz konusu menfaatler müşteri tarafından kullanıldıkça
gelir kaydedilmektedir.
Grup, aynı zamanda “Shop & Miles” ve diğer program ortakları ile gerçekleştirilen promosyonlar dahilinde katılımcılara mil
kredisi satmaktadır. Bu gelirin bir kısmı ertelenmiş gelir olarak kaydedilmekte ve seyahat sağlandıkça gelir olarak kaydedilmektedir.
2.6
Önemli Muhasebe Tahminleri ve Varsayımlar
Finansal tabloların hazırlanması, bilanço tarihi itibariyle raporlanan varlıklar ve yükümlülüklerin tutarlarını, koşullu varlıkların
ve yükümlülüklerin açıklamasını ve hesap dönemi boyunca raporlanan gelir ve giderlerin tutarlarını etkileyebilecek tahmin ve
varsayımların kullanılmasını gerektirmektedir. Grup geleceğe yönelik tahmin ve varsayımlarda bulunmaktadır. Muhasebe tahminleri
doğası gereği gerçekleşen sonuçlarla birebir aynı tutarlarda neticelenmeyebilir. Gelecek finansal raporlama döneminde, varlık
ve yükümlülüklerin kayıtlı değerinde önemli düzeltmelere neden olabilecek tahmin ve varsayımlar aşağıda belirtilmiştir:
Varlıklarda Değer Düşüklüğü tespit çalışması:
Grup’un varlıklarda değer düşüklüğü ile ilgili temel varsayımları ve hesaplama yöntemi Not 2.5.6’da açıklanmıştır.
112
YILLIK RAPOR 2009
2.
FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)
2.6
Önemli Muhasebe Tahminleri ve Varsayımlar (devamı)
Sık uçuş programı yükümlülüğü hesaplaması:
Not 2.5.21’de belirtildiği gibi, Grup’un üyeleri için “Miles and Smiles” ve “Shop & Miles” adlarında uygulamaya koyduğu programları
bulunmaktadır. Söz konusu programlara ilişkin yükümlülük hesaplamalarında geçmiş yıllarda gerçekleşmiş veriler üzerinden
istatistiki yöntemler kullanılarak bulunan kullanım oranı vasıtasıyla geçerliliğini yitirecek miller tahmin edilmektedir ve bu miller
için bir yükümlülük hesaplanmamaktadır.
Maddi varlıkların faydalı ömürleri ve hurda değerleri:
Grup, maddi varlıkların üzerinden Not 2.5.3’te belirtilen faydalı ömürleri ve hurda değerleri dikkate alarak amortisman ayırmaktadır.
3.
İŞLETME BİRLEŞMELERİ
Yoktur.
4.
İŞ ORTAKLIKLARI
Not 16’ya bakınız.
5.
BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA
Grup yönetimi, bölümlere tahsis edilecek kaynaklara ilişkin kararların alınması ve bölümlerin performansının değerlendirilmesi
amacıyla sonuçları ve faaliyetleri hava taşımacılığı ve uçak teknik bakım hizmetleri bazında incelemektedir. Grup’un satış bilgilerine
ilişkin detaylı bilgiler not 28’de verilmiştir.
5.1. Toplam Varlıklar ve Yükümlülükler
Toplam Varlıklar
Havacılık
Teknik
Toplam
Eksi: Konsolidasyon eliminasyonları
Konsolide mali tablolara göre toplam varlıklar
31 Aralık 2009
8.542.807.991
534.901.509
9.077.709.500
(505.620.073)
8.572.089.427
31 Aralık 2008
7.871.289.987
444.802.648
8.316.092.635
(404.857.920)
7.911.234.715
Toplam Yükümlülükler
Havacılık
Teknik
Toplam
Eksi: Konsolidasyon eliminasyonları
Konsolide mali tablolara göre toplam yükümlülükler
31 Aralık 2009
5.529.700.126
100.305.913
5.630.006.039
(502.796.838)
5.127.209.201
31 Aralık 2008
4.884.702.891
93.546.882
4.978.249.773
(53.602.154)
4.924.647.619
113
YILLIK RAPOR 2009
5.
BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devamı)
5.2.
Faaliyet Karı/(Zararı)
Bölüm Sonuçları:
Bölümlerarası
1 Ocak 2009-31 Aralık 2009
Grup dışı satış gelirleri
Bölümlerarası satış
Satış gelirleri
Havacılık
Teknik
Eliminasyon
Toplam
7.035.882.903
6.845.308.852
190.574.051
-
17.973.830
526.831.414
(544.805.244)
-
6.863.282.682
717.405.465
(544.805.244)
7.035.882.903
Satışların maliyeti
(5.087.547.647)
(579.093.922)
530.692.425
(5.135.949.144)
Brüt kar / (zarar)
1.775.735.035
138.311.543
(14.112.819)
1.899.933.759
Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri
(801.665.991)
(5.171.892)
334.470
(806.503.413)
Genel yönetim giderleri
(221.582.438)
(44.046.329)
4.092.241
(261.536.526)
Diğer faaliyet gelirleri
82.872.341
17.160.521
(8.896.758)
91.136.104
Diğer faaliyet giderleri
(202.042.652)
(15.679.696)
18.582.866
(199.139.482)
Faaliyet karı / (zararı)
633.316.295
90.574.147
-
723.890.442
Bölümlerarası
1 Ocak 2008-31 Aralık 2008
Grup dışı satış gelirleri
Bölümlerarası satış
Havacılık
Teknik
5.974.927.490
148.246.719
Eliminasyon
-
Toplam
6.123.174.209
30.938.398
434.468.304
(465.406.702)
6.005.865.888
582.715.023
(465.406.702)
6.123.174.209
Satışların maliyeti
(4.500.178.013)
(501.131.764)
458.639.193
(4.542.670.584)
Brüt kar / (zarar)
1.505.687.875
81.583.259
(6.767.509)
1.580.503.625
Satış gelirleri
-
Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri
(632.369.295)
(3.714.723)
208.010
(635.876.008)
Genel yönetim giderleri
(172.203.555)
(34.289.692)
2.680.066
(203.813.181)
Diğer faaliyet gelirleri
58.451.257
17.899.690
(19.660.419)
56.690.528
Diğer faaliyet giderleri
(196.578.878)
(37.081.437)
23.539.852
(210.120.463)
Faaliyet karı / (zararı)
562.987.404
24.397.097
-
587.384.501
Maddi Duran Varlık Değer Düşüklüğüne İlişkin Gelir Tablosu Kalemleri
Bölümlerarası
1 Ocak 2009-31 Aralık 2009
Havacılık
Teknik
Eliminasyon
Toplam
(154.263.062)
-
-
(154.263.062)
(24.520.934)
-
-
(24.520.934)
Maddi Varlık Değer Düşüş
Karşılığındaki Reel Artış
(Diğer Faaliyetlerden Giderler)
Maddi Varlık Değer Düşüş
Karşılığındaki Kur Değişiminden
Kaynaklanan Artış (Finansal Gider)
114
YILLIK RAPOR 2009
5.
BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devamı)
5.2.
Faaliyet Karı/(Zararı) (devamı)
Bölümlerarası
1 Ocak 2008-31 Aralık 2008
Havacılık
Teknik
Eliminasyon
Toplam
(176.836.702)
-
-
(176.836.702)
1.012.109.405
-
-
1.012.109.405
Maddi Varlık Değer Düşüş
Karşılığındaki Reel Artış
(Diğer Faaliyetlerden Giderler)
Maddi Varlık Değer Düşüş
Karşılığındaki Kur Değişiminden
Kaynaklanan Azalış (Finansal Gelir)
Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlara İlişkin Gelir Tablosu Kalemleri
Bölümlerarası
1 Ocak 2009-31 Aralık 2009
Havacılık
Teknik
Eliminasyon
Toplam
15.512.901
(2.699.198)
-
12.813.703
Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen
Yatırımların Kar/(Zararlarındaki) Paylar
Bölümlerarası
1 Ocak 2008-31 Aralık 2008
Havacılık
Teknik
Eliminasyon
Toplam
4.042.859
(470.485)
-
3.572.374
Havacılık
Teknik
Maddi ve maddi olmayan varlık alımı
286.807.723
120.342.608
-
407.150.331
Cari dönem amortisman gideri ve itfa payı
293.456.913
53.594.667
-
347.051.580
Özkaynak yöntemiyle değerlenen iştirakler
129.630.762
22.421.794
-
152.052.556
Havacılık
Teknik
Eliminasyon
Toplam
Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen
Yatırımların Kar/(Zararlarındaki) Paylar
5.3.
Yatırım Faaliyetleri
Bölümlerarası
1 Ocak 2009-31 Aralık 2009
Eliminasyon
Toplam
Bölümlerarası
1 Ocak 2008-31 Aralık 2008
Maddi ve maddi olmayan varlık alımı
1.180.306.571
118.885.388
-
1.299.191.959
Cari dönem amortisman gideri ve itfa payı
203.281.709
82.983.692
-
286.265.401
Özkaynak yöntemiyle değerlenen iştirakler
39.872.359
3.765.565
-
43.637.924
115
YILLIK RAPOR 2009
6.
NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ
Kasa
Alınan çekler
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
540.180
356.049
769
244.458
Banka - vadeli mevduatlar
974.329.053
365.786.513
Banka - vadesiz mevduatlar
100.193.848
122.908.559
21.048.019
15.610.142
1.096.111.869
504.905.721
Vade
31 Aralık 2009
Diğer hazır değerler
Vadeli Mevduatlar:
Anapara
Para Birimi
Açılış Tarihi
21.05.2009
238.174.400
TL
31.12.2009
20.07.2009
87.427.313
EUR
363.475.745
USD
31.12.2009
23.01.2009
31.12.2009
Faiz Oranı
%5,85 - %13,7
%1,75 - %4,50
%0,20 - %6,00
04.01.2010
22.02.2010
238.174.400
18.01.2010
20.01.2010
188.869.224
04.01.2010
25.02.2010
547.285.429
974.329.053
Anapara
Para Birimi
Açılış Tarihi
Faiz Oranı
17.11.2008
Vade
31 Aralık 2008
02.01.2009
90.700.000
TL
31.12.2008
%13,50 - %23,50
22.01.2009
90.700.00
23.050.000
EUR
07.11.2008
%7,76
05.02.2009
49.345.440
149.270.034
USD
24.10.2008
31.12.2008
02.01.2009
%2,00 - %7,50
22.01.2009
225.741.073
365.786.513
7.
FİNANSAL YATIRIMLAR
Kısa vadeli finansal yatırımlar aşağıdaki gibidir:
3 aydan uzun vadeli mevduatlar
Türev enstrümanlar gerçeğe uygun değeri (Not: 39)
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
175.000.000
1.403.033.703
47.298.370
39.599.159
222.298.370
1.442.632.862
31 Aralık 2009
3 aydan uzun vadeli mevduatlar:
Anapara
175.000.000
Para Birimi
TL
Açılış Tarihi
Faiz Oranı
Vade
20.07.2009
11,55%
20.07.2010
20.07.2009
12,50%
20.07.2010
175.000.000
175.000.000
116
YILLIK RAPOR 2009
7.
FİNANSAL YATIRIMLAR (devamı)
Anapara
Para Birimi
Açılış Tarihi
Faiz Oranı
21.05.2008
544.600.000
TL
22.12.2008
%19,15 - %23,00
07.07.2008
107.460.000
Euro
USD
31 Aralık 2008
22.12.2008
15.12.2008
03.09.2009
544.600.000
19.01.2009
%6,50 - %8,50
23.01.2008
415.515.000
Vade
05.01.2009
04.05.2009
230.050.368
05.01.2009
%5,65 - %8,55
24.07.2009
628.383.335
1.403.033.703
Uzun vadeli finansal yatırımlar aşağıdaki gibidir:
Sita Inc.
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
1.679.619
1.679.619
26.859
26.859
Emek İnşaat ve İşletme A.Ş.
Star Alliance GMBH
44.465
44.465
1.750.943
1.750.943
Sita Inc., Emek İnşaat ve İşletme A.Ş. ve Star Alliance GMBH aktif bir piyasada işlem görmediğinden dolayı maliyet değerleri
ile gösterilmektedir.
Grup’un uzun vadeli finansal yatırımlarının 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle detayları aşağıdaki gibidir:
Şirketin ve
Sahiplik
Sahip Olunan
Ana Faaliyet
Şirketin Ünvanı
Faaliyetin Yeri
Oranı
Oy Hakkı
Alanı
Emek İnşaat ve İşletme A.Ş.
Türkiye
0,3%
0,3%
İnşaat
Sita Inc.
Hollanda
%0,1’den az
%0,1’den az
Bilgi ve Telekomünikasyon
Hizm.
Star Alliance GMBH
Almanya
5,55%
5,55%
Star Alliance Üye Havayolları
Arasındaki Koordinasyon
8.
FİNANSAL BORÇLAR
Kısa vadeli finansal borçlar aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
Banka kredileri
Finansal kiralama borçları
31 Aralık 2008
14.439.256
34.900.371
397.827.585
384.388.858
412.266.841
419.289.229
117
YILLIK RAPOR 2009
8.
FİNANSAL BORÇLAR (devamı)
Uzun vadeli finansal borçlar aşağıdaki gibidir:
Banka kredileri
Finansal kiralama borçları
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
14.187.801
-
2.561.711.482
2.798.005.235
2.575.899.283
2.798.005.235
Uzun vadeli banka kredilerinin kısa vadeli kısmının detayları 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle aşağıdaki gibidir:
Vade Tarihi
Faiz Oranı
Para Birimi
Orjinal Para
Faiz Tahakkuku
TL
17.10.2011
Libor+%3,50
ABD Doları
9.422.728
167.002
14.439.256
Uzun vadeli banka kredilerinin detayları 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle aşağıdaki gibidir:
Vade Tarihi
Faiz Oranı
Para Birimi
Orjinal Para
Faiz Tahakkuku
TL
17.10.2011
Libor + %3,50
ABD Doları
9.422.728
-
14.187.801
Kısa vadeli banka kredilerinin detayları 31 Aralık 2008 tarihi itibariyle aşağıdaki gibidir:
Vade Tarihi
Faiz Oranı
Para Birimi
Orjinal Para
Faiz Tahakkuku
TL
15.08.2009
Libor+%1,25
ABD Doları
22.937.732
139.945
34.900.371
Finansal kiralama borçları aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
469.617.973
480.276.603
1 – 5 yıl arası
1.438.363.567
1.566.966.270
5 yıldan fazla
1.548.610.096
1.778.034.612
3.456.591.636
3.825.277.485
(497.052.569)
(642.883.392)
2.959.539.067
3.182.394.093
1 yıldan az
Eksi: Gelecek yıllara ait faiz gideri
Mali tablolarda gösterilen
finansal kiralama borçlarının anapara tutarı
Faiz aralığı:
Değişken oranlı borçlar
1.133.986.718
1.221.791.915
Sabit oranlı borçlar
1.825.552.349
1.960.602.178
2.959.539.067
3.182.394.093
31 Aralık 2009 tarihi itibariyle, ABD Doları ve Euro cinsinden ifade edilen finansal kiralama borçlarının ağırlıklı ortalama faiz
oranları, sabit oranlı borçlar için %4,91 (31 Aralık 2008: % 4,90) değişken oranlı borçlar için ise %0,78 (31 Aralık 2008: %1,93)’dir.
118
YILLIK RAPOR 2009
9.
DİĞER FİNANSAL YÜKÜMLÜLÜKLER
Kısa vadeli diğer finansal yükümlülüklerin dökümü aşağıdaki gibidir:
Türev enstrümanlar gerçeğe uygun değeri (Not: 39)
Bankaya borçlar
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
45.232.172
44.360.335
846.771
639.916
46.078.943
45.000.251
Bankaya borçlar hesabı ay sonu vergi ve SSK ödemeleri için banka tarafından faizsiz olarak kullandırılan gecelik borçlardan
oluşmaktadır.
10.
TİCARİ ALACAKLAR VE BORÇLAR
Kısa vadeli ticari alacakların dökümü aşağıdaki gibidir:
Ticari alacaklar
İlişkili taraflardan ticari alacaklar (Not 37)
Şüpheli alacaklar karşılığı
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
455.045.487
381.445.533
32.128.286
4.741.388
(41.791.892)
(37.042.788)
445.381.881
349.144.133
Ticari alacaklar için ayrılan şüpheli alacak karşılığı, dava konusu alacaklar için ayrılmış karşılıklar ve geçmiş tahsil edilememe
tecrübesine dayanılarak hesaplanmış karşılıklardan oluşmaktadır. Grup’un 31 Aralık 2009 ve 2008 tarihlerinde sona eren dönemlere
ilişkin şüpheli alacak karşılığındaki değişimi aşağıdaki gibidir:
Dönem başı ayrılmış karşılık
Cari dönem gideri
Tahsil edilen alacak
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
37.042.788
21.405.019
22.513.003
20.707.670
(15.357.120)
(4.895.781)
Silinen alacak
(2.406.779)
(174.120)
Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık
41.791.892
37.042.788
Grup, alacaklarının kredi riski ile ilgili açıklamaları finansal tablo dipnotu 38’de Kredi Riski bölümünde verilmektedir.
Kısa vadeli ticari borçların dökümü aşağıdaki gibidir:
Ticari borçlar
İlişkili taraflara ticari borçlar (Not 37)
Diğer
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
536.177.325
425.068.449
22.663.149
9.433.149
1.961.004
607.613
560.801.478
435.109.211
119
YILLIK RAPOR 2009
11.
DİĞER ALACAKLAR VE BORÇLAR
Kısa vadeli diğer alacakların dökümü aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
724.055.005
30.220.978
12.581.316
67.386
Uçak alımı için yapılan nakdi olarak geri alınacak
ön ödemeler (net)
İlişkili taraflardan ticari olmayan alacaklar (Not 37)
Vergi dairesinden alacaklar
1.933.804
4.917.861
Personelden alacaklar
1.165.585
1.263.682
Verilen depozito ve teminatlar
1.153.878
949.250
Yurtdışı satınalma işlemlerinden doğan alacaklar
938.235
5.551.351
Teknik malzeme yurtdışı alacakları
265.974
1.465.399
-
4.295.567
İndirilecek KDV
Bosna Hersek Havayolları hisse senedi avansı
Diğer alacaklar
-
10.704.000
1.299.578
2.238.484
743.393.375
61.673.958
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
637.383.512
-
Uzun vadeli diğer alacakların dökümü aşağıdaki gibidir:
Uçak alımı için yapılan nakdi olarak geri alınacak
ön ödemeler (net)
Faiz takası sözleşmeleri depozitoları
7.663.566
-
Faaliyet tipi kiralamalar için verilen avanslar
7.211.446
6.924.230
Personelden alacaklar
6.045.185
6.410.064
Verilen depozito ve teminatlar
4.863.237
3.472.266
Sita depozito sertifikalarından alacaklar
1.193.182
1.205.400
-
4.796.921
664.360.128
22.808.881
Yurtdışı satınalma işlemlerinden doğan alacak
Kısa vadeli diğer borçların dökümü aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Çeşitli hizmet avansları
69.550.656
57.613.133
Ödenecek vergi ve fonlar
31.244.933
26.061.291
Ödenecek SSK primleri
25.835.403
21.564.459
Sigorta şirketlerine borçlar
14.832.195
-
Alınan depozito ve teminatlar
9.665.768
7.603.582
Alınan diğer avanslar
1.150.351
1.072.264
936.185
162.591
Sanal pos bilet avansları
Özel kira avansları
Diğer borçlar
120
YILLIK RAPOR 2009
895.143
751.062
2.522.747
1.138.625
156.633.381
115.967.007
11.
DİĞER ALACAKLAR VE BORÇLAR (devamı)
Uzun vadeli diğer borçların dökümü aşağıdaki gibidir:
Alınan depozito ve teminatlar
12.
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
8.941.613
7.865.284
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
133.739.727
87.165.280
FİNANS SEKTÖRÜ FAALİYETLERİNDEN ALACAK VE BORÇLAR
Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).
13.
STOKLAR
Yedek parça stokları
Diğer stoklar
Değer düşüklüğü karşılığı (-)
29.624.852
25.918.729
163.364.579
113.084.009
(14.368.647)
(14.724.718)
148.995.932
98.359.291
31 Aralık 2009 ve 2008 tarihlerinde sona eren dönemlere ilişkin stok değer düşüklüğündeki değişim aşağıdaki gibidir:
Dönem başı ayrılmış karşılık
Dönem içinde ayrılan karşılık
14.
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
30 Aralık 2008
14.724.718
10.845.508
1.290.280
13.078.367
Dönem içinde ayrılan karşılık iptali
(1.646.351)
(9.199.157)
Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık
14.368.647
14.724.718
CANLI VARLIKLAR
Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).
15.
DEVAM EDEN İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN VARLIKLAR
Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).
121
YILLIK RAPOR 2009
16.
ÖZKAYNAK YÖNTEMİYLE DEĞERLENEN YATIRIMLAR
Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlar aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Güneş Ekspres Havacılık A.Ş. (Sun Express)
26.698.068
13.811.371
THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş. (Turkish DO&CO)
34.054.590
26.060.988
2.936.441
-
P&W T.T. Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti.
22.421.794
3.765.565
TGS Yer Hizmetleri A.Ş. (TGS)
63.482.168
-
Bosna Hersek Havayolları
THY OPET Havacılık Yakıtları A.Ş.
2.459.495
-
152.052.556
43.637.924
Güneş Ekspres Havacılık A.Ş. (Sun Express)’in 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Varlıklar
232.316.502
113.774.956
Yükümlülükler
178.920.367
86.152.214
Özkaynaklar
53.396.135
27.622.742
Grup’un özkaynaklardaki payı
26.698.068
13.811.371
Hasılat
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
899.836.648
765.171.890
Dönem karı / (zararı)
25.409.528
(3.899.580)
Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı
12.704.764
(1.949.790)
THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş.’nin 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:
Varlıklar
93.245.421
52.485.754
41.123.446
Özkaynaklar
68.109.180
52.121.975
Grup’un özkaynaklardaki payı
34.054.590
26.060.988
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
267.960.365
190.142.882
16.987.205
11.985.300
8.493.603
5.992.650
Dönem karı / (zararı)
Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı
YILLIK RAPOR 2009
31 Aralık 2008
122.594.934
Yükümlülükler
Hasılat
122
31 Aralık 2009
16.
ÖZKAYNAK YÖNTEMİYLE DEĞERLENEN YATIRIMLAR (devamı)
P&W T.T Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti’nin 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
104.846.886
8.344.051
Varlıklar
Yükümlülükler
59.088.122
659.225
Özkaynaklar
45.758.764
7.684.826
Grup’un özkaynaklardaki payı
22.421.794
3.765.565
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
119.754
-
Dönem karı / (zararı)
(5.508.567)
(960.174)
Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı
(2.699.198)
(470.485)
Hasılat
Bosna Hersek Havayolları’nın 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Varlıklar
49.653.830
-
Yükümlülükler
43.661.093
-
Özkaynaklar
5.992.737
-
Grup’un özkaynaklardaki payı
2.936.441
-
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Hasılat
20.721.502
-
(13.524.756)
-
(6.627.130)
-
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
142.871.824
-
Dönem karı / (zararı)
Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı
TGS’nin 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:
Varlıklar
Yükümlülükler
Özkaynaklar
Grup’un özkaynaklardaki payı
15.907.488
-
126.964.336
-
63.482.168
-
123
YILLIK RAPOR 2009
16.
ÖZKAYNAK YÖNTEMİYLE DEĞERLENEN YATIRIMLAR (devamı)
Hasılat
Dönem karı / (zararı)
Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
-
-
1.964.336
-
982.168
-
17 Eylül 2009 tarihli protokol ve sermaye artışı neticesinde TGS’nin sermayesinin %50’sine tekabül eden 6.000.000 TL nominal
tutarında hissenin emisyon primli olarak 119.000.000 TL karşılığında Havaş tarafından sermaye artışına iştirak edilmek suretiyle
iktisap edilmesi neticesinde, TGS’nin özsermayesinde 113.000.000 TL emisyon primi oluşmuştur. Söz konusu emisyon priminin
şirket ile TGS arasında 2010-2014 yıllarında geçerli olacak 5 yıllık hizmet sözleşmesi ile ilişkili olması nedeniyle, TGS’nin özkaynakları
içerisinde yer alan emisyon priminin Grup payı (%50), hizmet alımı süresince itfa edilmek üzere ‘Ertelenmiş Gelir’ (Not 26) olarak
kaydedilmiştir.
THY Opet Havacılık Yakıtları A.Ş.’nin 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
5.745.326
-
826.333
-
Özkaynaklar
4.918.993
-
Grup’un özkaynaklardaki payı
2.459.495
-
Varlıklar
Yükümlülükler
Hasılat
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
-
-
Dönem karı / (zararı)
(81.009)
-
Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı
(40.504)
-
Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların kar / (zarar) içindeki payları aşağıdaki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
12.704.764
(1.949.791)
8.493.603
5.992.650
P&W T.T. Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti.
(2.699.198)
(470.485)
Bosna Hersek Havayolları
(6.627.130)
-
TGS
982.168
-
THY OPET Havacılık Yakıtları A.Ş.
(40.504)
-
12.813.703
3.572.374
Sun Ekspress
Turkish DO&CO
Toplam
124
YILLIK RAPOR 2009
16.
ÖZKAYNAK YÖNTEMİYLE DEĞERLENEN YATIRIMLAR (devamı)
Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle detayları aşağıdaki gibidir:
Şirketin Ünvanı
Şirketin ve
Sahiplik
Sahip Olunan
Ana Faaliyet
Faaliyetin Yeri
Oranı
Oy Hakkı
Alanı
Türkiye
50%
50%
Hava Taşımacılığı
Türkiye
50%
50%
İkram Hizmeti
Türkiye
49%
49%
Bakım Hizmeti
Güneş Ekspres Havacılık A.Ş.
(Sun Express)
THY DO&CO İkram
Hizmetleri A.Ş.
P&W T.T. Uçak Bakım
Merkezi Ltd. Şti
Bosna Hersek
Bosna Hersek Havayolları
Federasyonu
49%
49%
Hava Taşımacılığı
TGS Yer Hizmetleri A.Ş.
Türkiye
50%
50%
Yer Hizmetleri
Türkiye
50%
50%
Havacılık Yakıtları
THY OPET Havacılık
Yakıtları A.Ş.
17
YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER
Açılış bakiyesi, 1 Ocak
1 Ocak-
1 Ocak-
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
48.130.000
53.700.000
Yeni alımlar
758.086
-
Makul değer değişikliğinden kaynaklanan kayıp
(78.086)
(5.000.000)
-
(570.000)
48.810.000
48.130.000
Çıkışlar
Kapanış bakiyesi, 31 Aralık
Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değeri Grup ile ilişkisi olmayan bağımsız bir ekspertiz şirketi tarafından
gerçekleştirilen değerlemeye göre elde edilmiştir. Değerleme Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız bir
ekspertiz şirketi tarafından benzer gayrimenkuller ile ilgili piyasa işlem fiyatlarının referans alınmasıyla tespit edilmiştir.
125
YILLIK RAPOR 2009
126
YILLIK RAPOR 2009
18.
-
Transferler
58.398.566
106.246.972
108.978.477
31 Aralık 2009 net defter değeri
31 Aralık 2008 net defter değeri
kaynaklanan artış/(azalış)
31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi
-
-
Değer düşüklüğü kur değişiminden
-
Değer düşüklüğü reel artış/(azalış)
2.731.505
Cari dönem amortismanı
Çıkışlar
55.667.061
Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2009
Birikmiş Amortisman
164.645.538
-
Çıkışlar
31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi
-
164.645.538
Yerüstü
Düzenlemeleri
ve Binalar
İlaveler
Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2009
Maliyet
MADDİ DURAN VARLIKLAR
63.277.712
67.815.671
253.105.940
37.062
(551.167)
(9.340.289)
14.943.907
248.016.427
320.921.611
-
(9.709.447)
19.336.919
311.294.139
Teknik
Ekipman,
Simülatör ve
Taşıtlar
26.746.670
36.961.752
135.673.684
-
-
(14.512.382)
10.371.000
139.815.066
172.635.436
-
(14.615.913)
20.689.613
166.561.736
Diğer
Ekipmanlar ve
Demirbaşlar
731.686.914
624.183.602
1.916.801.769
18.192.961
77.905.359
(256.514.451)
53.590.864
2.023.627.036
2.540.985.371
31.770.055
(283.401.122)
37.302.488
2.755.313.950
Uçaklar ve
Yedek Motorlar
181.082.578
172.784.047
147.045.447
-
-
(83.694.306)
45.729.773
185.009.980
319.829.494
-
(139.420.597)
93.157.533
366.092.558
Komponent ve
Tamir Edilebilir
Yedek Parçalar
6.534.527
21.238.646
26.183.316
-
-
(475)
3.624.704
22.559.087
47.421.962
16.019.226
(2.850)
2.311.972
29.093.614
Özel
Maliyetler
62.709.927
17.713.152
-
-
-
-
-
-
17.713.152
(72.886.720)
-
27.889.945
62.709.927
Yapılmakta
Olan
Yatırımlar
3.874.967.332
3.764.075.208
1.235.350.094
6.290.911
76.908.870
(40.722.553)
212.257.891
980.614.975
4.999.425.302
25.097.439
(84.407.359)
203.152.915
4.855.582.307
Finansal
Kiralama ile
Alınan
Uçaklar
5.055.984.137
4.811.019.050
3.772.558.816
24.520.934
154.263.062
(404.784.456)
343.249.644
3.655.309.632
8.583.577.866
-
(531.557.288)
403.841.385
8.711.293.769
Toplam
127
YILLIK RAPOR 2009
18.
(114.650)
Çıkışlar
108.978.477
111.211.393
31 Aralık 2008 net defter değeri
31 Aralık 2007 net defter değeri
55.667.061
31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi
kaynaklanan azalış
Değer düşüklüğü kur değişiminden
-
2.409.090
Değer düşüklüğü reel artış
53.372.621
Cari dönem amortismanı
164.645.538
Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2008
Birikmiş Amortisman
31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi
304.718
(253.838)
Çıkışlar
Transferler
10.644
164.584.014
İlaveler
Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2008
Maliyet
Yerüstü
Düzenlemeleri
ve Binalar
MADDİ DURAN VARLIKLAR (devamı)
50.917.920
63.277.712
248.016.427
(6.958.477)
2.080.031
(11.877.505)
12.680.870
252.091.508
311.294.139
-
(12.210.080)
20.494.791
303.009.428
Teknik
Ekipman,
Simülatör ve
Taşıtlar
26.579.664
26.746.670
139.815.066
-
-
(13.345.794)
8.589.280
144.571.580
166.561.736
-
(13.557.988)
8.968.480
171.151.244
Diğer
Ekipmanlar ve
Demirbaşlar
562.315.593
731.686.914
2.023.627.036
(160.838.573)
65.194.491
(1.023.101)
42.672.639
2.077.621.580
2.755.313.950
32.203.509
(2.114.432)
85.287.700
2.639.937.173
Uçaklar ve
Yedek Motorlar
174.200.708
181.082.578
185.009.980
-
-
(45.265.003)
77.231.045
153.043.938
366.092.558
-
(63.641.960)
102.489.872
327.244.646
Komponent ve
Tamir Edilebilir
Yedek Parçalar
3.644.145
6.534.527
22.559.087
-
-
(1.811.637)
4.124.389
20.246.335
29.093.614
625.788
(7.516.640)
12.093.986
23.890.480
Özel
Maliyetler
59.697.500
62.709.927
-
-
-
-
-
-
62.709.927
(39.520.108)
-
42.532.535
59.697.500
Yapılmakta
Olan
Yatırımlar
2.249.436.631
3.874.967.332
980.614.975
(844.312.355)
109.562.180
-
134.780.686
1.580.584.464
4.855.582.307
6.386.093
-
1.019.175.119
3.830.021.095
Finansal
Kiralama ile
Alınan
Uçaklar
3.238.003.554
5.055.984.137
3.655.309.632
(1.012.109.405)
176.836.702
(73.437.690)
282.487.999
4.281.532.026
8.711.293.769
-
(99.294.938)
1.291.053.127
7.519.535.580
Toplam
18.
MADDİ DURAN VARLIKLAR (devamı)
Grup, Not 2.5.6.’da açıklanan çerçevede maddi duran varlıklarından uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlerin (“Uçaklar”) değer
düşüklüğü hesaplamalarında geri kazanılabilir değer olarak kullanım değerinden daha yüksek olduğu için, satış masrafları sonrası
ABD Doları bazlı net satış fiyatlarını kullanmaktadır. 31 Aralık 2009 tarihinde sona eren hesap döneminde ABD Doları’nın TL
karşısında değer kaybetmesi sonucu (Not 2.5.9) uçakların TL cinsinden net satış fiyatları düştüğünden dolayı değer düşüklüğü
karşılığında kur değişiminden kaynaklanan 24.520.934 TL tutarında artış, uçakların ABD Doları bazlı fiyatlarında oluşan ABD Doları
cinsinden gerileme sonucunda ise değer düşüklüğü karşılığında 154.263.062 TL artış meydana gelmiştir.Değer düşüklüğünde
toplamda 178.783.996 TL artış meydana gelmiştir.
19.
MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
Haklar
Maliyet
Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2009
İlaveler
Çıkışlar
31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi
76.958.343
3.308.946
(2.333)
80.264.956
Birikmiş Amortisman
Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2009
Cari dönem itfa payı
Çıkışlar
65.795.741
3.801.936
(2.333)
31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi
69.595.344
31 Aralık 2009 net defter değeri
10.669.612
31 Aralık 2008 net defter değeri
11.162.602
Haklar
Maliyet
Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2008
68.832.212
İlaveler
8.138.832
Çıkışlar
(12.701)
31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi
76.958.343
Birikmiş Amortisman
Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2008
Cari dönem itfa payı
Çıkışlar
128
YILLIK RAPOR 2009
62.031.040
3.777.402
(12.701)
31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi
65.795.741
31 Aralık 2008 net defter değeri
11.162.602
31 Aralık 2007 net defter değeri
6.801.172
20.
ŞEREFİYE
Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur)
21.
DEVLET TEŞVİK VE YARDIMLARI
Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur)
22.
KARŞILIKLAR, KOŞULLU VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER
Kısa vadeli borç karşılıklarının dökümü aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
7.287.354
7.460.396
Dava karşılığı
Dava karşılıklarının 31 Aralık 2009 ve 2008 dönemlerindeki değişimi aşağıdaki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Dönem başı ayrılmış karşılık
7.460.396
4.695.954
Cari dönemde ayrılan karşılık
1.346.190
3.031.707
Konusu kalmayan karşılık
Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık
(1.519.232)
(267.265)
7.287.354
7.460.396
Grup, faaliyetleri gereği maruz kaldığı aleyhte açılan davalara ilişkin karşılık ayırmaktadır. Aleyhte açılan davalar genellikle eski
çalışanların açtığı işe iade davaları ile kayıp ya da hasar görmüş bagaj ve kargolara ilişkindir.
a) Verilen Teminatlar: 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle verilen teminat mektupları tutarı 92.014.638 TL’dir (31 Aralık 2008: 81.610.647
TL).
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
92.014.638
81.610.647
-
-
-
-
-
-
92.014.638
81.610.647
A. Kendi tüzel kişiliği adına verilen Teminat
Rehin ve İpotekler (TRİ)
B. Tam konsolidasyon kapsamına dahil edilen
ortaklıklar lehine verilen TRİ'ler
C. Olağan ticari faaliyetlerinin yürütülmesi
amacıyla diğer 3. Kişilerin borcunu temin
için verilen TRİ'ler
D. Diğer Verilen TRİ'lerin Toplam Tutarı
129
YILLIK RAPOR 2009
22.
KARŞILIKLAR, KOŞULLU VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER (devamı)
b) Hava kargo ücretlerinin sabitlenmesine ilişkin olarak ABD Adalet Bakanlığı Antitröst Birimi ve Avrupa antitröst otoriteleri
tarafından 2006 yılı başlarında Avrupa ve Amerika’da eş zamanlı olarak, önde gelen havayolları şirketleri dahil olmak üzere, çok
sayıda havayolu şirketini kapsayan bir inceleme başlatılmıştır. Söz konusu inceleme kapsamında 6 Nisan 2006 tarihinde ABD
Columbia (Washington) Bölge Mahkemesi tarafından Şirket’e bir tebligat yapılarak hava kargo ücretlerine ilişkin olarak Şirket’in
uhdesinde bulunan bilgi ve belgelerin ibraz edilmesi talep edilmiştir. Söz konusu tebligatın benzerleri diğer sözü geçen havayollarına
da yapılmıştır. İnceleme kapsamında ABD Adalet Bakanlığı Antitröst Birimine Şirket’in antitröst kurallarını ihlal etmediği bildirilmiş
olup, görüşmeler Şirket’i temsilen ABD'li avukatlarca sürdürülmektedir. Rapor tarihi itibariyle, Şirket yönetimi ABD Adalet
bakanlığının başlatmış olduğu incelemelerin sonuçlarının güvenilir olarak ölçülemeyeceğini düşünmektedir. Bu sebeple ekteki
konsolide finansal tablolarda bu hususlar ile ilgili herhangi bir karşılık ayrılmamıştır. Ancak, bu hususların Grup’a mali yükümlülük
getirmesi ihtimali bulunmaktadır.
c) Toplu İş Sözleşmesine İlişkin Uyuşmazlık
Şirket ile Türkiye Sivil Havacılık Sendikası (“Hava-İş”) arasında 2009-2010 yıllarına ilişkin olarak 22. Dönem toplu iş sözleşmesi
görüşmesi görüşmelerinde bazı maddeler üzerinde anlaşma sağlanamayacağı anlaşıldığından 3 Mart 2010 tarihinde "Uyuşmazlık
Tutanağı" imzalanmış ve arabulucu süreci başlamıştır. Şirket 2009 yılına ilişkin olarak personeline re’sen yüzde altı oranında
ücret artışı yapmıştır ancak Hava-İş toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde geriye dönük olarak ilave ücret artışı talep etmektedir.
Rapor tarihi itibariyle toplu iş sözleşmesi süreci tamamlanmadığından 2009 yılına ilişkin olarak Şirket’e ilave bir finansal yük gelip
gelmeyeceği belirsiz olduğundan finansal tablolarda bu hususa ilişkin herhangi bir karşılık ayrılmamıştır.
d) Grup’un iskonto edilmiş kıdem tazminatı yükümlülüğü 151.875.562 TL’dir. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Grup’un tüm çalışanlarını
işten çıkarması durumunda ödeyeceği miktar ise, yaklaşık olarak 299.090.230 TL’dir.
23.
TAAHHÜTLER
Grup’un henüz tahakkuk etmemiş faaliyet tipi kiralama borçlarının dökümü aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Bir yıldan az
312.850.973
201.619.938
1 – 5 yıl arası
853.516.736
684.056.091
5 yıldan fazla
422.992.569
422.009.094
1.589.360.278
1.307.685.123
Grup, 2010-2012 yılları arasında teslim almak üzere, uçak üreticisi firmalarca yapılacak indirimler öncesi liste fiyatlarına göre,
uçak alımlarının toplam bedeli yaklaşık olarak 5,9 Milyar ABD Doları olan 24 adet uçak için anlaşma imzalamıştır. Grup, söz
konusu alımlarla ilgili olarak ilgili firmalara 31 Aralık 2009 itibariyle 913 Milyon ABD Doları avans ödemesi yapmıştır.
130
YILLIK RAPOR 2009
24.
ÇALIŞANLARA SAĞLANAN FAYDALAR
Kısa vadeli çalışanlara sağlanan faydalar aşağıdaki gibidir:
Maaş tahakkukları
Personele borçlar
Kullanılmamış izin karşılığı
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
38.827.130
33.409.789
1.437.729
1.674.174
14.469.621
12.734.462
54.734.480
47.818.425
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
151.875.562
142.459.082
Uzun vadeli kıdem tazminatı karşılığı dökümü aşağıdaki gibidir:
Kıdem tazminatı karşılığı
Kıdem tazminatı karşılığı aşağıdaki açıklamalar çerçevesinde ayrılmaktadır:
Yürürlükteki İş Kanunu hükümleri uyarınca, çalışanlardan kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde iş sözleşmesi sona erenlere,
hak kazandıkları yasal kıdem tazminatlarının ödenmesi yükümlülüğü vardır. Ayrıca, halen yürürlükte bulunan 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanununun 6 Mart 1981 tarih, 2422 sayılı ve 25 Ağustos 1999 tarih, 4447 sayılı yasalar ile değişik 60’ıncı maddesi
hükmü gereğince kıdem tazminatını alarak işten ayrılma hakkı kazananlara da yasal kıdem tazminatlarını ödeme yükümlülüğü
bulunmaktadır. Emeklilik öncesi hizmet şartlarıyla ilgili bazı geçiş karşılıkları, ilgili kanunun 23 Mayıs 2002 tarihinde değiştirilmesi
ile Kanun’dan çıkarılmıştır.
1 Ocak 2010 tarihi itibariyle ödenecek kıdem tazminatı tavanı 2.427 TL (1 Ocak 2009: 2.260 TL)’dir.
Kıdem tazminatı yükümlülüğü yasal olarak herhangi bir fonlamaya tabi değildir. Kıdem tazminatı karşılığı, Şirket’in, çalışanların
emekli olmasından kaynaklanan gelecekteki muhtemel yükümlülük tutarının bugünkü değerinin tahmin edilmesi yoluyla
hesaplanmaktadır. UMS 19 (“Çalışanlara Sağlanan Faydalar”), şirketin yükümlülüklerinin, tanımlanmış fayda planları kapsamında
aktüeryal değerleme yöntemleri kullanılarak geliştirilmesini öngörür. Bu doğrultuda, toplam yükümlülüklerin hesaplanmasında
kullanılan aktüeryal varsayımlar aşağıda belirtilmiştir:
Ana varsayım, her hizmet yılı için olan azami yükümlülük tutarının enflasyona paralel olarak artacak olmasıdır. Bu nedenle, 31
Aralık 2009 tarihi itibariyle, ekli konsolide finansal tablolarda karşılıklar, geleceğe ilişkin, çalışanların emekliliğinden kaynaklanacak
muhtemel yükümlülüğün bugünkü değeri tahmin edilerek hesaplanır. İlgili bilanço tarihlerindeki karşılıklar, yıllık %4,80 enflasyon
(31 Aralık 2008: %5,40) ve %11 (31 Aralık 2008: % 12) iskonto oranı varsayımlarına göre hesaplanmıştır. İsteğe bağlı işten ayrılmalar
neticesinde ödenmeyip, Şirket’e kalacak olan kıdem tazminatı tutarlarının tahmini oranı %2,17 olarak dikkate alınmıştır (2008:
%2,99). Kıdem tazminatı tavanı altı ayda bir revize edilmekte olup, Grup’un kıdem tazminatı karşılığının hesaplanmasında 1 Ocak
2010 tarihinden itibaren geçerli olan 2.427 TL tavan tutarı dikkate alınmıştır.
131
YILLIK RAPOR 2009
24.
ÇALIŞANLARA SAĞLANAN FAYDALAR (devamı)
Kıdem tazminatı yükümlülüğündeki değişim aşağıdaki gibidir:
Dönem başı ayrılmış karşılık
Cari hizmet maliyetleri
25.
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
142.459.082
131.959.011
15.405.411
17.941.602
Faiz maliyeti
8.870.209
8.260.634
Aktueryal kayıp /(kazanç)
2.080.775
(2.847.655)
Ödemeler
(16.939.915)
(12.854.510)
Dönem sonu itibari ile ayrılan karşılık
151.875.562
142.459.082
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
34.479.378
40.861.407
Peşin ödenen vergi ve fonlar
33.751.118
58.951.175
Peşin ödenmiş faaliyet tipi kiralama giderleri
19.410.997
11.010.997
Teknik bakım gelir tahakkuku
EMEKLİLİK PLANLARI
Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).
26.
DİĞER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER
Diğer dönen varlıkların dökümü aşağıdaki gibidir:
Teslim alınan uçaklara ilişkin hibe kredi gelir
tahakkukları
18.049.297
5.438.006
Geri alınacak KDV
9.825.050
5.469.834
Peşin ödenmiş satış komisyonları
9.418.953
8.832.684
Gelecek aylara ait sigorta giderleri
5.197.278
5.676.306
Verilen sipariş avansları
3.788.745
4.649.039
Peşin ödenmiş diğer giderler
3.543.305
4.668.513
Interline yolcu geliri tahakkukları
3.409.593
8.073.217
903.082
1.005.304
İş avansları
Peşin ödenen wet lease kira gideri
Diğer dönen varlıklar
132
YILLIK RAPOR 2009
-
5.345.647
1.896.961
3.581.299
143.673.757
163.563.428
26.
DİĞER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER (devamı)
Diğer duran varlıkların dökümü aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Maddi varlıklara ilişkin yapılan ödemeler
45.347.530
74.096.755
Motor bakım rezervi
26.581.865
18.171.033
7.543.182
7.197.530
Peşin ödenen uçak finansman giderleri
Peşin ödenmiş faaliyet tipi kiralama giderleri
2.776.711
3.175.779
Peşin ödenen Eximbank garanti ücreti
1.183.491
2.618.689
Gelecek yıllara ait giderler
139.175
234.725
83.571.954
105.494.511
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Bakım onarım gider tahakkukları
98.389.811
69.099.738
TGS hisse devri ile ilgili kazanılmamış gelir (Not 16)
11.300.000
-
Diğer kısa vadeli yükümlülüklerin dökümü aşağıdaki gibidir:
Gelecek aylara ait gelirler
5.534.473
430.965
Teşvik primi tahakkuku
5.049.461
4.603.716
Diğer gider tahakkukları
2.142.564
369.934
79.703
7.251.639
Diğer yükümlülükler
Teslim alınacak uçaklara ilişkin hibe kredi geliri
-
9.926.677
122.496.012
91.682.669
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Diğer uzun vadeli yükümlülüklerin dökümü aşağıdaki gibidir:
TGS hisse devri ile ilgili kazanılmamış gelir (Not 16)
Gelecek aylara ait gelirler
Brüt hibe krediler
Hibe krediler birikmiş amortismanı
45.200.000
-
5.904.110
-
39.419.630
39.289.960
(11.517.414)
(8.168.227)
79.006.326
31.121.733
Yolcu uçuş yükümlülüklerinin dökümü aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Sık uçuş programı yolcu yükümlülükleri
124.222.967
98.946.996
Bilet satışından doğan yolcu uçuş yükümlülükleri
282.983.563
253.091.354
Mil satışından doğan yolcu uçuş yükümlülükleri
179.318.749
135.355.647
586.525.279
487.393.997
133
YILLIK RAPOR 2009
27.
ÖZKAYNAKLAR
Grup’un sermaye yapısı aşağıdaki gibidir:
31 Aralık
31 Aralık
Grup
%
2009
%
2008
İdaresi Başkanlığı (*)
A, C
49,12
429.818.308
49,12
85.963.662
Diğer (Halka açık kısım)
A
50,88
445.181.692
50,88
T.C. Başbakanlık Özelleştirme
Ödenmiş sermaye
875.000.000
89.036.338
175.000.000
Sermaye düzeltmesi farkları
1.123.808.032
1.672.901.479
Düzeltilmiş sermaye
1.998.808.032
1.847.901.479
(*) Özel şahıslara ait 1.644 adet hisse THY 1984 yılında özelleştirme programına alındığı sırada dikkate alınmamıştır. Bilahare,
THY’nın Yüksek Planlama Kurulu’nun 30 Ekim 1990 tarihli kararıyla onaylanan ana sözleşmesi gereği söz konusu hisseler T.C.
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı adına kaydedilmiştir.
31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Grup’un çıkarılmış ve ödenmiş sermayesi her biri 1 Kr nominal değerli 87.499.999.999 adet A grubu
hisse ve 1 Kr nominal değerli 1 adet C grubu hisseden oluşmaktadır. Bu hisseler nama yazılıdır. C grubu hisse ÖİB’ye ait olup
aşağıda belirtilen imtiyazlara sahiptir:
Ana Sözleşme Madde 7: Nama yazılı hisselerin devrinde Yönetim Kurulu onayı ile beraber C grubu hisseyi temsilen seçilen Yönetim
Kurulu üyesinin olumlu oyunun bulunması şarttır.
Ana Sözleşme Madde 10: Yönetim Kurulu 7 üyeden oluşur, 7 üyeden birinin C grubu hissedarın göstereceği adaydan seçilmesi
zorunludur.
Ana Sözleşme Madde 14: Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulu’nun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsilen seçilen
üyenin olumlu oy kullanmasına bağlıdır:
a) Ana Sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen şirket misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması,
b) Genel kurula ana sözleşme değişikliği önerilmesi,
c) Sermaye arttırılması,
d) Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi,
e) Şirket’in Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda yer alan aktif toplamının beher sözleşme bazında %5’ini
geçen ve Şirket’i doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak her türlü kararın alınması
(şöyle ki kamu payının Şirket sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan kalkacaktır),
f) Şirket’in başka gruplarla birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,
g) Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi
bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması.
134
YILLIK RAPOR 2009
27.
ÖZKAYNAKLAR (devamı)
Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler
Türk Ticaret Kanunu’na göre yasal yedekler birinci ve ikinci tertip yasal yedekler olmak üzere ikiye ayrılır. Türk Ticaret Kanunu’na
göre birinci tertip yasal yedekler, Şirket’in ödenmiş sermayesinin %20’sine ulaşılıncaya kadar, kanuni net karın %5’i olarak ayrılır.
İkinci tertip yasal yedekler ise ödenmiş sermayenin %5’ini aşan dağıtılabilir karın %10’udur. Türk Ticaret Kanunu’na göre, yasal
yedekler ödenmiş sermayenin %50’sini geçmediği sürece sadece zararları netleştirmek için kullanılabilir, bunun dışında herhangi
bir şekilde kullanılması mümkün değildir. Halka açık şirketler, temettü dağıtımlarını SPK’nın öngördüğü şekilde yaparlar.
Yabancı Para Çevirim Farkları
Yabancı para çevirim farklarında Grup’un müşterek yönetime tabi ortaklığı olan ve özkaynaktan pay alma yöntemine göre
muhasebeleştirilen Güneş Ekspres Havacılık A.Ş. (Sun Ekspres)’nin ve Bosna Hersek Havayolları’nın özkaynaklarında kur
değişiminden kaynaklanan değişim takip edilmektedir.
Kar Payı Dağıtımı
Hisseleri İMKB’de işlem gören şirketler, SPK tarafından getirilen temettü şartına aşağıdaki şekilde tabidir:
SPK’nın halka açık şirketlerin kar dağıtım esaslarını düzenlediği Seri: IV, No: 27 Tebliğine göre bu dağıtımın şirketlerin genel
kurullarında alacakları karara bağlı olarak nakit ya da temettünün sermayeye eklenmesi suretiyle ihraç edilecek payların bedelsiz
olarak ortaklara dağıtılmasına ya da belli oranda nakit, belli oranda bedelsiz pay dağıtılması suretiyle gerçekleştirilebilmesine;
belirlenecek birinci temettü tutarının mevcut ödenmiş/çıkarılmış sermayelerinin % 5’inden az olması durumunda, söz konusu
tutarın dağıtılmadan ortaklık bünyesinde bırakılabilmesine imkan verilmiş olup ancak bir önceki döneme ilişkin temettü dağıtımını
gerçekleştirmeden sermaye artırımı yapan ve bu nedenle payları “eski” ve “yeni” şeklinde ayrılan anonim ortaklıklardan, 2008
yılı faaliyetleri sonucunda elde ettikleri dönem karından temettü dağıtacakların, hesaplayacakları birinci temettüyü nakden
dağıtmaları zorunluluğu vardır.
9 Ocak 2009 tarihli Kurul Kararları ile konsolide finansal tablo düzenleme yükümlülüğü bulunan işletmelerce dağıtılabilir karın
hesaplanmasında, şirketlerin yasal kayıtlarında bulunan kaynaklarından karşılanabildiği sürece, dağıtacakları kar tutarını Seri:XI
No:29 Tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya ilan edecekleri finansal tablolarında yer alan net dönem karlarını dikkate alarak
hesaplamalarına imkan tanınmasına karar verilmiştir. Aynı karar ile şirketlerin yasal kayıtlarında bulunan geçmiş yıl karları,
dönem karı ve kar dağıtımına konu edilebilecek diğer kaynakların toplam tutarına Seri:XI, No:29 Tebliği çerçevesinde hazırlanıp
kamuya ilan edilecek finansal tablo dipnotlarında yer verilmesine karar verilmiştir.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun 27 Ocak 2010 tarihli ve 02/51 sayılı kararı ile;
Payları borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklar için yapılacak temettü dağıtımı konusunda, herhangi bir asgari kar
dağıtım zorunluluğu getirilmemesine; bu kapsamda kar dağıtımının Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: IV No: 27 sayılı tebliğinde
yer alan esaslar, ortaklıkların esas sözleşmelerinde bulunun hükümler ve şirketler tarafından kamuya açıklanmış olan kar dağıtım
politikaları çerçevesinde gerçekleştirilmesine,
135
YILLIK RAPOR 2009
27.
ÖZKAYNAKLAR (devamı)
Kar Payı Dağıtımı (devamı)
Konsolide finansal tablo düzenleme yükümlülüğü bulunan şirketlerin yasal kayıtlarında bulunan kaynaklarından karşılanabildiği
sürece, net dağıtılabilir kar tutarını Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: XI No: 29 sayılı Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya
İlişkin Esaslar Tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya ilan edecekleri konsolide finansal tablolarında yer alan net dönem karlarını
dikkate alarak hesaplamalarına,
Şirketlerin yasal kayıtlarında bulunan geçmiş yıl zararlarının düşülmesinden sonra kalan dönem karı ve kar dağıtımına konu
edilebilecek diğer kaynakların toplam tutarına Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: XI No: 29 tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya
ilan edecekleri finansal tablo dipnotlarında yer verilmesine,
Seri: IV No: 27 tebliğinin altıncı maddesinde yer alan temettü dağıtım zamanına ilişkin sürelerin uygulanmasında;
a) Temettünün tamamı nakden dağıtılacaksa, temettünün hesap dönemini izleyen beşinci ayın sonuna kadar dağıtımının yapılması
uygulamasına devam edilmesine,
b) Temettü pay olarak dağıtılacaksa, bu nedenle ihraç edilecek payların Sermaye Piyasası Kurulu’nca kayda alınması için hesap
dönemini takip eden beşinci ay sonuna kadar Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuruda bulunulması ve pay dağıtımının hesap
dönemini izleyen altıncı ayın sonuna kadar tamamlanmasına
c) “a” ve “b” bentlerindeki seçeneklerin birlikte kullanılması durumunda ise, anılan bentlerde belirtilen işlemlerin ayrı ayrı, ancak
anılan bentlerde yer alan süreler dahilinde yerine getirilmesine karar verilmiştir.
Şirket’in 31 Aralık 2009 tarihli yasal kayıtlarında yer alan özkaynak kalemlerinin tutarları aşağıdaki gibidir:
Ödenmiş Sermaye
Hisse Senedi İhraç Primleri
Yasal Yedekler
Olağanüstü Yedekler (*)
Diğer Kar Yedekleri
Özel Fonlar
875.000.000
181.185
39.052.952
7.806.889
9
53.064.572
Geçmiş Yıllar Karları (*)
303.035.058
Dönem Net Karı (*)
332.792.278
Toplam Özkaynaklar
1.610.932.943
* Yasal kayıtlara göre kar dağıtımına konu edilebilecek toplam tutar 643.634.225 TL’dir
136
YILLIK RAPOR 2009
27.
ÖZKAYNAKLAR (devamı)
Nakit akım riskine karşı koruma işlemi fonu
Nakit akım riskine karşı koruma işlemi fonu, gelecekteki nakit akımlarının finansal riskten korunması olarak belirlenen ve bu
konuda etkin olan türev finansal araçların gerçeğe uygun değerindeki değişikliklerin doğrudan özkaynak içerisinde
muhasebeleştirilmesi sonucu ortaya çıkar. Finansal riske karşı korunmadan elde edilen ertelenmiş kazanç/zarar toplamı, finansal
riske karşı korunan işlemin etkisi kar/zararı etkilediğinde kar/zararda muhasebeleştirilir.
28.
SATIŞLAR VE SATIŞLARIN MALİYETİ
Brüt karın dökümü aşağıdaki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
6.242.396.046
5.415.875.828
442.452.326
381.265.205
6.684.848.372
5.797.141.033
60.234.596
79.011.633
Tarifeli hizmetler
Yolcu
Kargo ve Posta
Toplam tarifeli hizmetler
Tarifesiz hizmetler
Diğer gelirler
Brüt satışlar
Eksi: iskontolar ve satıştan iadeler
Net satışlar
Satışların maliyeti (-)
Brüt kar
290.836.108
247.035.147
7.035.919.076
6.123.187.813
(36.173)
(13.604)
7.035.882.903
6.123.174.209
(5.135.949.144)
(4.542.670.584)
1.899.933.759
1.580.503.625
1 Ocak -
1 Ocak -
Tarifeli hizmetlerin coğrafi dağılımı aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
- Avrupa
2.621.154.415
2.349.389.459
- Uzak Doğu
1.113.861.041
961.855.198
- Orta Doğu
858.064.501
703.042.695
- Afrika
380.388.615
254.735.557
- Amerika
317.489.740
221.418.430
Yurtdışı
5.290.958.312
4.490.441.339
Yurtiçi
1.393.890.060
1.306.699.694
Toplam tarifeli hizmetler uçuş geliri
6.684.848.372
5.797.141.033
137
YILLIK RAPOR 2009
28.
SATIŞLAR VE SATIŞLARIN MALİYETİ (devamı)
Satışların maliyetinin dökümü aşağıdaki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Akaryakıt giderleri
1.527.808.008
1.850.738.704
Personel giderleri
1.044.182.478
856.558.103
Konma, konaklama ve üstgeçiş giderleri
552.646.148
399.283.075
Amortisman giderleri
317.706.200
263.848.336
Yer hizmetleri giderleri
378.811.863
276.261.303
Bakım giderleri
381.802.941
233.448.486
Yolcu hizmet ve ikram giderleri
325.039.231
259.376.473
Faaliyet tipi kiralama giderleri
275.052.324
154.353.787
Diğer havayolları koltuk kirası
160.695.562
141.212.392
35.344.992
21.169.619
Sigorta giderleri
Kısa dönemli uçak kirası giderleri
62.753.715
6.898.765
Diğer kira giderleri
12.393.476
24.958.770
Haberleşme giderleri
6.914.020
7.019.829
Diğer vergiler
5.763.728
6.154.225
Aydınlatma, ısıtma, enerji ve su giderleri
Diğer satışların maliyeti
29.
Genel yönetim giderleri
YILLIK RAPOR 2009
4.285.948
37.102.769
5.135.949.144
4.542.670.584
ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ, PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ, GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri
138
6.075.303
42.959.155
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
806.503.413
635.876.008
261.536.526
203.813.181
1.068.039.939
839.689.189
29.
ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ, PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ, GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (devamı)
Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri aşağıdaki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Personel giderleri
221.533.668
199.988.876
Komisyon ve teşvik giderleri
206.925.465
189.842.053
Rezervasyon sistem giderleri
154.300.075
104.458.574
Reklam ve tanıtım giderleri
84.163.376
34.517.643
Hizmet giderleri
24.116.304
11.688.333
Diğer kira giderleri
23.857.845
17.635.490
Özel yolcu programı mil gideri
17.731.434
14.100.772
Yolcu hizmet ve ikram giderleri
14.014.565
9.388.785
Haberleşme giderleri
11.727.334
11.335.043
Diğer vergiler
7.990.340
6.672.221
Nakliye giderleri
7.444.732
5.187.679
Üyelik giderleri
5.118.475
12.929.861
Aydınlatma, ısıtma, enerji ve su giderleri
3.291.672
2.686.730
Bakım giderleri
1.539.270
1.410.155
Amortisman giderleri
868.435
708.667
Akaryakıt giderleri
866.661
789.684
Sigorta giderleri
Diğer satış pazarlama giderleri
751.543
527.870
20.262.219
12.007.572
806.503.413
635.876.008
Genel yönetim giderleri aşağıdaki gibidir:
Personel giderleri
1 Ocak 31 Aralık 2008
144.413.318
122.824.047
Amortisman giderleri
28.476.945
21.708.398
Sigorta giderleri
16.633.619
2.610.354
Hizmet giderleri
12.020.015
8.398.360
Diğer vergiler
11.669.858
7.734.389
Diğer kira giderleri
11.395.026
6.828.249
Bakım giderleri
8.630.075
11.817.364
Haberleşme giderleri
7.632.253
3.730.409
Diğer genel yönetim giderleri
30.
1 Ocak 31 Aralık 2009
20.665.417
18.161.611
261.536.526
203.813.181
NİTELİKLERİNE GÖRE GİDERLER
Niteliklerine göre giderler 28. ve 29. maddelerde açıklanmıştır.
139
YILLIK RAPOR 2009
31.
DİĞER FAALİYET GELİRLERİ/GİDERLERİ
Diğer faaliyet gelirleri / giderlerinin dökümü aşağıdaki gibidir:
1 Ocak 31 Aralık 2008
Kiralama şirketlerinden alınan bakım iadeleri
16.559.675
-
Konusu kalmayan karşılıklar
16.876.352
4.903.880
Banka protokol geliri
4.730.845
3.510.000
Bakım malzemesi satıcılarından alınan indirimler
9.060.636
8.174.830
Sigorta, tazminat ve ceza gelirleri
24.005.243
6.268.389
Alış iskontoları
5.857.946
6.423.388
Kira gelirleri
1.753.645
979.550
Sabit kıymet satış geliri
3.333.754
179.102
Bedelsiz malzeme geliri
Diğer faaliyet gelirleri
Maddi varlık değer düşüş karşılığındaki reel artış (Not 18)
Karşılık giderleri
911.946
6.302.617
8.046.062
19.948.772
91.136.104
56.690.528
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
154.263.062
176.836.702
24.037.694
23.492.206
Uçak kazasına ilişkin giderler
5.503.191
-
Vizesiz yolcu gideri
4.796.605
1.973.061
Diğer faaliyet giderleri
32.
1 Ocak 31 Aralık 2009
10.538.930
7.818.494
199.139.482
210.120.463
FİNANSAL GELİRLER
Finansal gelirlerin dökümü aşağıdaki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
-
1.012.109.405
Maddi varlık değer düşüş karşılığında kur değişiminden
kaynaklanan azalış (Not 18)
Faiz geliri
159.789.136
123.120.093
Türev araçlar gerçeğe uygun değer değişim geliri
9.016.534
-
Reeskont faiz geliri
4.134.460
4.692.212
-
287.925.459
Kur farkı geliri
Temettü geliri
140
YILLIK RAPOR 2009
42.014
35.034
172.982.144
1.427.882.203
33.
FİNANSAL GİDERLER
Finansal giderlerin dökümü aşağıdaki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
24.520.934
-
Maddi varlık değer düşüş karşılığında kur değişiminden
kaynaklanan artış (Not 18)
Kur farkı gideri
1.845.975
-
Finansal borçlar kur farkı gideri
2.890.159
586.719.978
116.382.383
103.921.630
-
6.071.262
Finansal kiralama faiz gideri
Türev araçlar gerçeğe uygun değer değişim gideri
Kıdem tazminatı faiz maliyeti
8.870.209
8.260.634
17.530.474
6.801.332
Diğer finansal borçlar faiz gideri
380.669
1.474.979
Diğer finansal giderler
287.869
123.325
172.708.672
713.373.140
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
70.893.068
7.673.685
(68.473.524)
(3.487.876)
2.419.544
4.185.809
1 Ocak -
1 Ocak -
Reeskont gideri
34.
SATIŞ AMACIYLA ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLAR VE DURDURULAN FAALİYETLER
Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).
35.
VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Dönem karı vergi yükümlülüğü aşağıdaki gibidir:
Ödenecek kurumlar vergisi karşılığı
Peşin ödenen vergi ve fonlar
Vergi gideri aşağıdaki kalemlerden oluşmaktadır:
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Cari dönem vergi gideri
70.893.068
7.673.685
Ertelenen vergi gideri / (geliri)
73.377.970
163.566.042
2008 yılı kurumlar vergisi değişikliği (vergi barışı)
33.121.716
-
2008 yılı kurumlar vergisi değişikliği (diğer)
Vergi gideri / (geliri)
508.583
-
177.901.337
171.239.727
141
YILLIK RAPOR 2009
35.
VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (devamı)
Türk vergi mevzuatı, ana ortaklık olan şirketin bağlı ortaklıkları ve iştiraklerini konsolide ettiği finansal tabloları üzerinden vergi
beyannamesi vermesine olanak tanımamaktadır. Bu sebeple bu konsolide finansal tablolara yansıtılan vergi karşılıkları, tam
konsolidasyon kapsamına alınan tüm şirketler için ayrı ayrı hesaplanmıştır.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, 21 Haziran 2006 tarih ve 26205 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu kanun ile 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.
Türkiye’de Kurumlar Vergisi oranı 2006 yılından geçerli olmak üzere %20’dir (2006, 2007 ve/veya 2008 yıllarında yatırım indiriminden
yararlanmayı tercih edenler için %30’dur).
Kurumlar vergisi oranı, kurumların ticari kazancına vergi yasaları gereğince indirimi kabul edilmeyen giderlerin ilave edilmesi,
vergi yasalarında yer alan istisna ve indirimlerin düşürülmesi sonucu bulunacak safi kurum kazancına uygulanır. Kurumlar vergisi
beyannamesi, hesap döneminin kapandığı ayı izleyen dördüncü ayın 25’inci günü akşamına kadar verilir ve ayın sonuna kadar
ödenir.
Yatırım indirimi uygulaması 1 Ocak 2006 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. 2008 yılı kurum kazancından
indirilemeyen yatırım indirimi tutarının sonraki dönemlere devri mümkün değildir. Ancak, Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 69’uncu
maddesi çerçevesinde 31 Aralık 2005 tarihi itibariyle mevcut olup kazancın yetersiz olması nedeniyle 2005 yılı kazançlarından
indirilemeyen ve sonraki döneme devreden yatırım indirimi istisnası tutarları mükellefin tercihine bağlı olarak 2006 , 2007 ve 2008
yıllarına ait kazançlardan indirilebilecektir. GVK’nın mülga Ek:1-6 maddeleri kapsamındaki (eski hükümlere tabi) teşvik belgeli
yatırım indirimi istisna tutarı “yeniden değerleme oranı” ile GVK’nın mülga 19 uncu maddesi kapsamındaki (yeni hükümlere tabi)
teşvik belgesi yatırım indirimi istisnası “ÜFE” oranında arttırılmaktadır.
Yatırım indirimi istisnasından yararlanılması halinde kurum kazançlarına uygulanacak Kurumlar Vergisi oranı %20 yerine %30
olacaktır. Mükellefler yatırım indirimi istisnasından yararlanma tercihlerini 2006, 2007 ve 2008 yıllarının tamamı için kullanabilecekleri
gibi bu yılların herhangi biri için de kullanabileceklerdir.
Grup, 2005 Yılından devreden yatırım indirimi istisnası tutarlarını 2006 Yılı ve 2007 Yılı kazancından indirmiştir. Bu nedenle 2006
ve 2007 Yılı için uygulanan fiili kurumlar vergisi oranı %30’dur. 2008 yılından itibaren uygulanan kurumlar vergisi oranı ise %20’dir.
Ertelenen vergi oranı da aynı şekilde %20’dir.
Şirketler üçer aylık finansal karları üzerinden geçerli kurumlar vergisi oranında geçici vergi hesaplar ve o dönemi izleyen ikinci
ayın 14’üncü gününe kadar beyan edip 17’inci günü akşamına kadar öderler. Yıl içinde ödenen geçici vergi o yıla ait olup izleyen
yıl verilecek kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanacak kurumlar vergisinden mahsup edilir.
Mahsuba rağmen ödenmiş geçici vergi tutarı kalmış ise bu tutar nakden iade alınabileceği gibi devlete karşı olan herhangi bir
başka finansal borca da mahsup edilebilir.
Türk vergi mevzuatına göre beyanname üzerinde gösterilen finansal zararlar 5 yılı aşmamak kaydıyla dönem kurum kazancından
indirilebilirler. Ancak, finansal zararlar, geçmiş yıl karlarından mahsup edilemez.
142
YILLIK RAPOR 2009
35.
VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (devamı)
Türkiye’de ödenecek vergiler konusunda vergi otoritesi ile mutabakat sağlamak gibi bir uygulama bulunmamaktadır. Kurumlar
vergisi beyannameleri hesap döneminin kapandığı ayı takip eden dördüncü ayın 25’inci günü akşamına kadar bağlı bulunulan vergi
dairesine verilir. Bununla beraber, vergi incelemesine yetkili makamlar beş yıl zarfında muhasebe kayıtlarını inceleyebilir ve hatalı
işlem tespit edilirse ödenecek vergi miktarları değişebilir.
Tam mükellef kurumlar tarafından, Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kar payı elde edenler hariç olmak üzere
dar mükellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci
maddesinin 2’nci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde sayılan kar payları üzerinden %15 oranında vergi kesintisi yapılır.
Aynı fıkranın parantez içi hükmüyle karın sermayeye eklenmesinin kar dağıtımı sayılmayarak stopaja tabi tutulmayacağı belirtilmiştir.
22 Kasım 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkındaki Kanun ile tam
mükelleffiyete tabi gerçek kişi ve kurumların yurtdışında bulunan işyeri ve daimi temsilcileri aracılığıyla elde ettikleri ticari
kazançları 30 Nisan 2009 tarihine kadar elde edilenler de dahil olmak üzere, bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 31
Mayıs 2009 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilmesi kaydıyla gelir ve kurumlar vergisinden müstesna edilmiştir.
6 Aralık 2008 tarihinde yayımlanan 1 seri nolu 5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanuna ilişkin
Genel Tebliğ’in 7.4 maddesinde; “ Yurt dışında bulunan işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla elde edilen şube kazançları takvim
yılının son günü itibarıyla kesin olarak tespit edileceğinden, sadece 2008 yılına ilişkin olarak elde edilen bu türden kazançlar 2008
yılında geçici vergi dönemleri itibarıyla geçici vergi beyanına konu edilmiş olsa dahi, 31 Mayıs 2009 tarihine kadar Türkiye'ye
transfer edilmek şartıyla, 2008 yılına ilişkin verilecek yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde gelire veya kurum
kazancına dahil edilmek ve beyannamelerin ilgili satırında gösterilmek suretiyle istisnaya konu edilecektir.” hükümleri yer
almaktadır. Bu çerçevede vergi dairesinden alınan görüşlerde değerlendirilerek hesaplanan 2008 yılına ilişkin 436.428.799 TL
yurtdışı şube kazancı istisnası, 2008 yılı Kurumlar Vergisi matrahına indirim kalemi olarak konu edilmiştir. 2008 yılında kullanılamayan
ve sonraki yıllarda kullanılacak istisna tutarı ise ertelenmiş vergi hesaplamasına konu edilmiştir.
Ancak, 2009 yılı Mart dönemine ilişkin geçici verginin hesaplanması sırasında, yurt dışı şube kazancının hesaplama yöntemi ile
ilgili hususlar, mevzuatta konu ile ilgili açık hüküm bulunmaması, Vergi Dairesi’nden alınan görüşe göre insiyatif kullanılabilen
noktalarda farklı rakamların meydana çıkabilmesi, görüşe konu yöntem dışında farklı bir yöntemin uygulanması durumunda da
farklı istisna rakamlarının ortaya çıkabileceği hususları dikkate alınarak, Şirket yönetimi tarafından konu tekrar değerlendirmiş
ve daha önce mahal baz alınarak hesaplanan 436.428.799 TL kazanç tutarı ayrıca hat baz alınarak da hesaplanmış ve bu durumda
istisna tutarı 114.788.079 TL olmuştur. Yeminli mali müşavir yorumlarına göre her iki hesaplama yöntemi de doğru ve savunulabilir
olmakla birlikte, Şirket, muhafazakar davranmak suretiyle iradesini istisna tutarını 114.788.079 TL olarak uygulamak suretiyle
değiştirmiş ve 2008 yılı kurumlar vergisi beyannamesi buna göre yeniden verilmiştir. Muhasebe tahminlerinde yapılan bu değişiklik
sonucunda oluşan 64.328.144 TL (33.121.716 TL kurumlar vergisi ve 31.206.428 TL 2008 yılı devreden mali zararlarının ortadan
kalkması sonucu ertelenmiş vergi gideri) ek vergi yükü 31 Aralık 2009 tarihli finansal tablolara yansıtılmıştır.
143
YILLIK RAPOR 2009
35.
VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (devamı)
Buna ek olarak, 10 Temmuz 2009 tarihinde yürürlüğe giren 5917 sayılı kanunun 46’ıncı maddesi ile 5811 sayılı kanuna eklenen
geçici 3. madde ile bu istisnaların süresi uzatılmıştır. Buna göre, kurumların 1 Mayıs 2009 ile 31 Aralık 2009 tarihleri arasında
yurt dışında bulunan işyeri ve daimi temsilcileri aracılığıyla elde ettikleri ticari kazançları 28 Şubat 2010 tarihine kadar Türkiye’ye
transfer edilmesi kaydı ile gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. Şirket 2009 yılına ait 156.045.544 TL tutarında yurt dışı
şube kazançları hesaplamış ve 31 Aralık 2009 kurumlar vergisi hesaplamasına konu edilmiştir.
Ayrıca, Şirket, 2009 yılı Ağustos döneminde, 2008 yılı kurumlar vergisine ilişkin düzenlediği düzeltme beyannamesi ile 508.583
TL ek vergi yükünü daha 31 Aralık 2009 tarihli finansal tablolara yansıtmıştır.
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Faaliyetlerden elde edilen vergi öncesi kar
736.977.617
1.305.465.938
%20 vergi oranı
147.395.523
261.093.188
- vergiye tabi olmayan gelirler
(2.846.785)
(5.848.893)
- yararlanılan yurtdışı kazanç istisnası
33.119.035
(87.285.760)
233.564
3.281.192
177.901.337
171.239.727
Vergi karşılığının mutabakatı:
Vergi etkileri:
- kanunen kabul edilmeyen giderler
Gelir tablosundaki vergi karşılığı gideri
Diğer kapsamlı gelire ait vergi etkileri aşağıdaki gibidir.
1 Ocak - 31 Aralık 2009
Yabancı para çevrim farklarındaki değişim
Vergi öncesi
Vergi (gideri)/
Vergi sonrası
tutar
geliri
tutar
181.933
-
181.933
Nakit akım riskinden korunma fonundaki değişim:
( 2.189.161)
437.832
( 1.751.329)
Dönem içerisindeki diğer kapsamlı gelir
( 2.007.228)
437.832
( 1.569.396)
1 Ocak – 31 Aralık 2008 dönemine ilişkin diğer kapsamlı gelire dahil yabancı para çevrim farklarındaki değişim 4.459.406 TL’dir,
buna ilişkin vergi etkisi bulunmamaktadır.
Grup, ertelenen kurumlar vergisi varlık ve yükümlülüklerini UFRS finansal tablolar ile yasal finansal tablolar arasında farklı
değerlendirmelerin sonucunda ortaya çıkan geçici farkların etkilerini dikkate alarak hesaplamaktadır. İleriki dönemlerde
gerçekleşecek geçici farklar üzerinden ertelenen vergi varlıkları ve yükümlülükleri, yükümlülük metoduna göre hesaplanmaktadır.
144
YILLIK RAPOR 2009
35.
VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (devamı)
31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibariyle hesaplanan ertelenen vergi varlıkları ve (yükümlülükleri) aşağıdaki gibidir:
Sabit kıymetler
Bilet satış avans karşılığı
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
(437.228.761)
(433.734.782)
(48.624.219)
(32.179.753)
Gider tahakkukları
41.874.247
36.194.357
Kıdem tazminatı karşılığı
30.375.112
28.491.817
Uzun vadeli finansal kiralama borcu
21.625.506
49.277.131
Kısa vadeli finansal kiralama borcu
21.321.316
21.716.516
Şüpheli alacaklar karşılığı
3.752.304
3.050.391
Stok değer düşüş karşılığı
2.873.729
2.944.944
Kullanılmamış izin karşılığı
2.739.207
2.546.893
Stok Düzeltmesi
Gelecek aylara ait gelir ve giderler
Alacak reeskontu
Borç reeskontu
Birikmiş mali zarar
Diğer
Ertelenen vergi varlıkları
(1.165.198)
-
(756.009)
1.037.855
279.604
472.633
(164.343)
(485.657)
-
31.206.428
854.400
158.260
(362.243.105)
(289.302.967)
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
-
1.986.324
Ertelenen vergi yükümlülükleri
(362.243.105)
(291.289.291)
Ertelenen vergi varlıkları / (yükümlülükleri), net
(362.243.105)
(289.302.967)
31 Aralık 2009 ve 2008 tarihleri itibariyle ertelenen vergi yükümlülüğü hareketi aşağıdadır:
1 Ocak açılış
Ertelenmiş vergi gideri
Finansal riskten korunma fonu vergi geliri
31 Aralık kapanış
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
289.302.967
125.736.925
73.377.970
163.566.042
(437.832)
-
362.243.105
289.302.967
145
YILLIK RAPOR 2009
36.
HİSSE BAŞINA KAZANÇ
Konsolide gelir tablolarında belirtilen hisse başına kazanç, net karın ilgili dönem içinde mevcut hisse senetlerinin ağırlıklı ortalama
adedine bölünmesi ile tespit edilir.
Şirketler mevcut hissedarlara birikmiş karlardan hisseleri oranında hisse dağıtarak (“Bedelsiz Hisseler”) sermayelerini arttırabilir.
Hisse başına kazanç hesaplanırken, bu bedelsiz hisse ihracı çıkarılmış hisseler olarak sayılır. Dolayısıyla hisse başına kazanç
hesaplamasında kullanılan ağırlıklı hisse adedi ortalaması, hisselerin bedelsiz olarak çıkarılmasını geriye dönük olarak uygulamak
suretiyle elde edilir.
Hisse başına kazanç, net karın ilgili dönemler içindeki ağırlıklı ortalama hisse adedine bölünmesi ile aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.
Toplam hisselerin 31 Aralık 2009 ve 2008 tarihlerindeki sayısı ve hisse başına karın hesaplaması aşağıda gösterildiği gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
1 Ocak itibariyle hisse adedi (tam adet)
17.500.000.000
17.500.000.000
Çıkarılan yeni hisse adedi (tam adet)
70.000.000.000
70.000.000.000
31 Aralık itibariyle hisse adedi (tam adet)
87.500.000.000
87.500.000.000
87.500.000.000
87.500.000.000
559.076.280
1.134.226.211
0,64
1,30
Hisselerin dönem içerisindeki ağırlıklı
ortalaması (tam adet)
Dönem karı
Hisse başına kazanç (kr) (*)
(*) 1 TL nominal değerli hisseye isabet eden kazanç sırasıyla Aralık 2009’da 0,64TL; Aralık 2008’de ise 1,3 TL olmaktadır.
37.
İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARI
Müşterek yönetime tabi ortaklıklardan kısa vadeli ticari alacakların dökümü (Not 10) aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2009
P & W T.T Uçak Bakım Merkezi
26.705.625
-
Bosna Hersek Hava Yolları
3.729.488
-
Sun Express
1.074.744
646.191
616.912
4.095.197
THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş.
TGS
146
YILLIK RAPOR 2009
31 Aralık 2008
1.517
-
32.128.286
4.741.388
37.
İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARI (devamı)
Müşterek yönetime tabi ortaklıklardan kısa vadeli ticari olmayan alacakların (Not 11) dökümü aşağıdaki gibidir:
TGS (*)
Bosna Hersek Hava Yolları
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
12.546.944
67.386
34.372
-
12.581.316
67.386
(*) Grubun TGS’den olan ticari olmayan alacağının 12.279.145 TL (5.684.000 EUR) kısmı, TGS’ye kullandırılan 5 Ocak 2010 vadeli
krediden oluşmaktadır (Faiz Oranı %2).
Müşterek yönetime tabi ortaklıklara kısa vadeli ticari borçlar (Not 10) aşağıdaki gibidir:
Sun Express
THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş.
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
14.416.433
9.433.149
8.246.716
-
22.663.149
9.433.149
31 Aralık 2009 tarihinde sona eren yıla ait müşterek yönetime tabi ortaklıklarla olan işlemler aşağıdaki gibidir:
Sun Express’e yapılan satışlar
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
46.068.132
8.038.397
Bosna Hersek Hava Yolları'na yapılan satışlar
4.399.906
-
THY DO&CO’ya yapılan satışlar
1.001.534
792.687
P & W T.T Uçak Bakım Merkezi’ne yapılan satışlar
THY DO&CO’dan elde edilen faiz geliri
23.467.921
-
-
401.509
74.937.493
9.232.593
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
THY DO&CO’dan yapılan alımlar
224.579.638
147.850.051
Sun Express’ten yapılan alımlar
57.017.608
30.909.242
2.435.000
-
284.032.246
178.759.293
Bosna Hersek Hava Yolları'ndan yapılan alımlar
147
YILLIK RAPOR 2009
37.
İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARI (devamı)
Grup ile Sun Express arasındaki işlemler, koltuk kiralama işlemlerinden; Turkish DO&CO arasındaki işlemler ise ikram hizmetleri
ve kredi finansmanı işlemlerinden kaynaklanmaktadır. İlişkili taraflarla olan alacaklar teminatsız olup, ticari olan alacakların
vadesi yaklaşık 30 gündür.
Şirket’in, Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleriyle Genel Müdür, Genel Koordinatör, Genel Müdür Yardımcıları gibi üst düzey yöneticilere
cari dönemde sağlanan tamamı kısa vadeli faydalardan oluşan ücret ve benzeri menfaatlerin toplam tutarı 3.693.289 TL’dir (2008:
3.003.116 TL).
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ
(a) Sermaye risk yönetimi
Grup, sermaye yönetiminde, bir yandan faaliyetlerinin sürekliliğini sağlamaya çalışırken, diğer yandan da borç ve özkaynak
dengesini en verimli şekilde kullanarak karını artırmayı hedeflemektedir.
Grup’un sermaye yapısı 8. notta açıklanan finansal borçları da içeren borçlar ve sırasıyla nakit ve nakit benzerleri, ödenmiş
sermaye, yedekler ile geçmiş yıl karlarınıda içeren özkaynaklar kalemlerinden oluşmaktadır.
Grup’un yönetim kurulu sermaye yapısını periyodik olarak inceler. Bu incelemeler sırasında kurul, sermaye maliyeti ile birlikte
her bir sermaye sınıfıyla ilişkilendirilen riskleri değerlendirir. Grup, kurulun yaptığı önerilere dayanarak, sermaye yapısını yeni
borç edinilmesi veya mevcut olan borcun geri ödenmesiyle dengede tutmaktadır.
Grup’un genel stratejisinde 2008 yılına göre bir değişiklik olmamıştır.
Toplam Borçlar
Eksi:Nakit ve nakit benzerleri
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
3.595.046.545
3.697.403.926
(1.096.111.869)
(504.905.721)
Net Borç
2.498.934.676
3.192.498.205
Toplam Özkaynak
3.444.880.226
2.986.587.096
Toplam Sermaye
5.943.814.902
6.179.085.301
0,42
0,52
Net borç/toplam sermaye oranı
(b) Finansal Risk Faktörleri
Grup faaliyetleri nedeniyle piyasa riski (kur riski, gerçeğe uygun değer faiz oranı riski, nakit akımı faiz oranı riski ve fiyat riski),
kredi riski ve likidite riskine maruz kalmaktadır. Grubun risk yönetimi programı genel olarak mali piyasalardaki belirsizliğin, Grup
finansal performansı üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin minimize edilmesi üzerine odaklanmaktadır. Grup, çeşitli finansal
risklerden korunmak amacı ile türev ürünleri kullanmaktadır.
Risk yönetimi, Yönetim Kurulu tarafından onaylanan politikalar doğrultusunda yürütülmektedir. Risk politikalarına ilişkin olarak
ise finansal risk tanımlanır, değerlendirilir ve Grup’un operasyon üniteleri ile birlikte çalışmak suretiyle riskin azaltılmasına
yönelik araçlar kullanılır.
148
YILLIK RAPOR 2009
149
YILLIK RAPOR 2009
b.1) Kredi riski yönetimi
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
-
-Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı
(**)Teminatlar, müşterilerden alınan nakit teminat ve teminat mektuplarından oluşmaktadır.
(*)Tutarın belirlenmesinde, alınan teminatlar gibi, kredi güvenirliliğinde artış sağlayan unsurlar dikkate alınmamıştır.
E.Bilanço dışı kredi riski içeren unsurlar
-
-Değer Düşüklüğü (-)
-
-
-Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı
-Vadesi geçmemiş (brüt defter değeri)
40.576.100
-
-
(1.215.792)
1.215.792
-
(40.576.100)
-
-
-
-
-
-
-Değer Düşüklüğü (-)
-
-
-Vadesi geçmiş (brüt defter değeri)
2.442.335
-
-
12.581.316
-
12.581.316
İlişkili Taraf
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1.395.172.187
-
1.395.172.187
Diğer Taraf
Diğer Alacaklar
-
-
-teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı
82.009.038
-
331.244.557
3.437.802
413.253.595
Diğer Taraf
Alacaklar
D. Değer düşüklüğüne uğrayan varlıkların net defter değerleri
-
-
C. Vadesi geçmiş ancak değer düşüklüğüne uğramamış varlıkların net defter değeri
finansal varlıkların defter değeri
B. Koşulları yeniden görüşülmüş bulanan, aksi takdirde vadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne uğramış sayılacak
32.128.286
-
-Azami riskin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı (**)
A. Vadesi geçmemiş ya da değer düşüklüğüne uğramamış finansal varlıkların net defter değeri
32.128.286
İlişkili Taraf
Ticari Alacaklar
Raporlama tarihi itibariyle maruz kalının azami kredi riski (*)
31 Aralık 2009
Finansal araç türleri itibariyle maruz kalınan kredi riskleri
38.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1.249.522.901
-
1.249.522.901
Mevduat
Bankalardaki
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
47.298.370
-
47.298.370
Türev Araçlar
150
YILLIK RAPOR 2009
b.1) Kredi riski yönetimi (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(**)Teminatlar, müşterilerden alınan nakit teminat ve teminat mektuplarından oluşmaktadır.
(*)Tutarın belirlenmesinde, alınan teminatlar gibi, kredi güvenirliliğinde artış sağlayan unsurlar dikkate alınmamıştır.
-
-
-Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı
E.Bilanço dışı kredi riski içeren unsurlar
-
-
-Değer Düşüklüğü (-)
-Vadesi geçmemiş (brüt defter değeri)
-
-
-Vadesi geçmiş (brüt defter değeri)
-Net değerin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı
-
D. Değer düşüklüğüne uğrayan varlıkların net defter değerleri
-
-
-teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı
-Değer Düşüklüğü (-)
-
-
C. Vadesi geçmiş ancak değer düşüklüğüne uğramamış varlıkların net defter değeri
uğramış sayılacak finansal varlıkların defter değeri
B. Koşulları yeniden görüşülmüş bulanan, aksi takdirdevadesi geçmiş veya değer düşüklüğüne
4.741.388
-
-Azami riskin teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı (**)
A. Vadesi geçmemiş ya da değer düşüklüğüne uğramamış finansal varlıkların net defter değeri
4.741.388
İlişkili Taraf
Alacaklar
-
-
-
-
-
(37.042.788)
37.042.788
-
2.318.741
29.752.144
-
314.650.601
7.506.082
344.402.745
Diğer Taraf
Ticari Alacaklar
Raporlama tarihi itibariyle maruz kalının azami kredi riski (*)
31 Aralık 2008
Finansal araç türleri itibariyle maruz kalınan kredi riskleri
38.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
67.386
-
67.386
İlişkili Taraf
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
84.415.453
-
84.415.453
Diğer Taraf
Diğer Alacaklar
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1.891.728.775
-
1.891.728.775
Mevduat
Bankalardaki
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
39.599.159
-
39.599.159
Türev Araçlar
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
b.1) Kredi riski yönetimi(devamı)
Finansal aracın taraflarından birinin sözleşmeye bağlı yükümlülüğünü yerine getirememesi nedeniyle Grup’a finansal bir kayıp
oluşturması riski, kredi riski olarak tanımlanır.
Grup’un kredi riski temel olarak ticari alacaklarına ilişkindir. Bilançoda gösterilen tutar Grup yönetiminin önceki tecrübelerine
ve cari ekonomik şartlara bağlı olarak tahmin ettiği şüpheli alacaklar düşüldükten sonraki net tutardan oluşmaktadır. Grup’un
kredi riski çok sayıda müşteriyle çalışıldığından dolayı dağılmış durumdadır ve önemli bir kredi risk yoğunlaşması yoktur.
151
YILLIK RAPOR 2009
152
YILLIK RAPOR 2009
42.030.755
Vadesi üzerinden 1-5 yıl geçmiş
Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı
2.442.335
122.585.138
19.120.026
Vadesi üzerinden 3-12 ay geçmiş
Toplam vadesi geçen alacaklar
30.409.900
Vadesi üzerinden 1-3 ay geçmiş
-
31.024.457
Vadesi üzerinden 1-30 gün geçmiş
Vadesini 5 yıldan fazla geçmiş
Alacaklar
Ticari
Alacaklar
Diğer
-
-
-
-
-
-
Alacaklar
Grup'un 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle vadesi geçmiş alacaklarının vade analizi aşağıda sunulmuştır.
b.1) Kredi riski yönetimi (devamı)
(b) Fininsal Risk Faktörleri (devamı)
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
31 Aralık 2009
38.
-
-
-
-
-
-
Mevduat
Bankalardaki
-
-
-
-
-
-
Türev Araçlar
-
-
-
-
-
-
Diğer
2.442.335
122.585.138
-
42.030.755
19.120.026
30.409.900
31.024.457
Toplam
153
YILLIK RAPOR 2009
2.318.741
Teminat, vs ile güvence altına alınmış kısmı
27.150.622
Vadesi üzerinden 1-5 yıl geçmiş
66.794.932
16.766.592
Vadesi üzerinden 3-12 ay geçmiş
Toplam vadesi geçen alacaklar
13.013.807
Vadesi üzerinden 1-3 ay geçmiş
112.169
9.751.742
Vadesini 5 yıldan fazla geçmiş
Alacaklar
Vadesi üzerinden 1-30 gün geçmiş
Ticari
Alacaklar
Diğer
-
-
-
-
-
-
-
Alacaklar
Grup'un 31 Aralık 2008 tarihi itibariyle vadesi geçmiş alacaklarının vade analizi aşağıda sunulmuştır.
b.1) Kredi riski yönetimi (devamı)
(b) Fininsal Risk Faktörleri (devamı)
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
31 Aralık 2008
38.
-
-
-
-
-
-
-
Mevduat
Bankalardaki
-
-
-
-
-
-
-
Türev Araçlar
-
-
-
-
-
-
-
Diğer
Toplam
2.318.741
66.794.932
112.169
27.150.622
16.766.592
13.013.807
9.751.742
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
b.1) Kredi riski yönetimi(devamı)
Bilanço tarihi itibariyle Grup’un vadesi geçmiş ticari alacaklardan karşılık ayrılmamış olanlara ilişkin aldığı nakit teminat ve
teminat mektupları toplamı 2.442.335 TL’dir (31 Aralık 2008: 2.318.741 TL).
Bilanço tarihi itibariyle, vadesi geçmiş ticari alacaklardan karşılık ayrılmış olanlara ilişkin alınan teminatlar bulunmamaktadır.
b.2) Likidite riski yönetimi
Likidite riski yönetimi ile ilgili esas sorumluluk, yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu, Grup yönetiminin kısa, orta ve uzun vadeli
fonlama ve likidite gereklilikleri için, uygun bir likidite riski yönetimi oluşturmuştur. Grup, likidite riskini tahmini ve fiili nakit
akımlarını düzenli olarak takip etmek ve finansal varlık ve yükümlülüklerin vadelerinin eşleştirilmesi yoluyla yeterli fonların ve
borçlanma rezervinin devamını sağlamak suretiyle yönetir.
Aşağıdaki tablo, Grup’un türev niteliğinde olmayan finansal yükümlülüklerinin vade dağılımını göstermektedir. Aşağıdaki tablolar,
Grup’un yükümlülükleri iskonto edilmeden ve ödemesi gereken en erken tarihler esas alınarak hazırlanmıştır. Söz konusu
yükümlülükler üzerinden ödenecek faizler aşağıdaki tabloya dahil edilmiştir. Düzeltmeler kolonu ilerleyen dönemdeki muhtemel
nakit akımına sebep olan kalemi göstermektedir. Bahse konu kalem vade analizine dahil edilmiş olup, bilançodaki finansal
yükümlülüklerin bilanço değerine dahil edilmemiştir.
Grup, tahmini ve fiili nakit akımlarını düzenli olarak takip ederek ve finansal varlıkların ve yükümlülüklerin vadelerinin eşleştirilmesi
yoluyla yeterli fonların ve borçlanma rezervinin devamını sağlayarak, likidite riskini yönetir.
Likidite riski tablosu:
31 Aralık 2009
Sözleşme
uyarınca
nakit çıkışlar
Sözleşme uyarınca
vadeler
toplamı
3 Aydan
3-12 ay
1-5 yıl
5 yıldan
Defter değeri
(I+II+III+IV)
Kısa (I)
arası (II)
arası (III)
uzun (IV)
28.627.057
29.847.936
7.680.629
7.536.703
14.630.604
-
2.959.539.067
3.456.591.636
103.436.047
366.181.926
1.438.363.567
1.548.610.096
560.801.478
561.612.148
490.554.785
71.057.363
-
-
Türev olmayan finansal
yükümlülükler
Banka kredileri
Finansal kiralama
yükümlülükleri
Ticari borçlar
Diğer finansal
yükümlülükler
Toplam
154
YILLIK RAPOR 2009
846.771
846.771
846.771
-
-
-
3.549.814.373
4.048.898.491
602.518.232
444.775.992
1.452.994.171
1.548.610.096
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
b.2)Likidite riski yönetimi(devamı)
Likidite riski tablosu(devamı):
31 Aralık 2008
Sözleşme
uyarınca
nakit çıkışlar
Sözleşme uyarınca
vadeler
toplamı
3 Aydan
3-12 ay
1-5 yıl
5 yıldan
Defter değeri
(I+II+III+IV)
Kısa (I)
arası (II)
arası (III)
uzun (IV)
34.900.371
35.698.342
1.469.294
34.229.048
-
-
3.182.394.093
3.825.277.485
107.114.326
373.162.277
1.566.966.270
1.778.034.612
435.109.211
437.537.494
382.178.541
55.358.953
-
-
Türev olmayan finansal
yükümlülükler
Banka kredileri
Finansal kiralama
yükümlülükleri
Ticari borçlar
Diğer finansal
yükümlülükler
Toplam
639.916
639.916
639.916
-
-
-
3.653.043.591
4.299.153.237
491.402.077
462.750.278
1.566.966.270
1.778.034.612
b.3) Piyasa riski yönetimi
Grup’un faaliyetleri öncelikle, aşağıda ayrıntılarına yer verildiği üzere, döviz kurundaki ve faiz oranındaki değişiklikler ve akaryakıt
fiyatı ile ilgili finansal risklere maruz kalmaktadır. Piyasa riskleri ayrıca, duyarlılık analizleri ile değerlendirilmektedir. Cari yılda
Grup’un maruz kaldığı piyasa riskinde veya maruz kalınan riskleri yönetim ve ölçüm yöntemlerinde, önceki yıla göre bir değişiklik
olmamıştır.
b.3.1) Kur riski yönetimi
Yabancı para cinsinden işlemler, kur riskinin oluşmasına sebebiyet vermektedir. Grup’un yabancı para cinsinden parasal ve parasal
olmayan varlıklarının ve parasal ve parasal olmayan yükümlülüklerinin bilanço tarihi itibariyle dağılımı aşağıdaki gibidir:
155
YILLIK RAPOR 2009
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)
b.3.1) Kur riski yönetimi (devamı)
31 Aralık 2009
1.Ticari Alacaklar
2a.Parasal Finansal Varlıklar
2b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar
3.Diğer
4.Dönen Varlıklar (1+2+3)
5.Ticari Alacaklar
6a.Parasal Finansal Varlıklar
6b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar
7.Diğer
8.Duran Varlıklar (5+6+7)
9.Toplam Varlıklar (4+8)
TL Toplam
ABD Doları
Avro
GBP
Diğer
318.804.899
91.640.001
108.281.865
8.393.269
110.489.764
1.596.717.983
1.276.912.740
214.803.790
12.413.729
92.587.724
-
-
-
-
-
1.982.078
1.066.174
94.361
103.224
718.319
1.917.504.960
1.369.618.915
323.180.016
20.910.222
203.795.807
-
-
-
-
-
637.383.512
637.383.512
-
-
-
-
-
-
-
-
65.373.959
48.743.839
12.586.766
2.119.701
1.923.653
702.757.471
686.127.351
12.586.766
2.119.701
1.923.653
2.620.262.431
2.055.746.266
335.766.782
23.029.923
205.719.460
10.Ticari Borçlar
297.880.412
120.793.475
107.571.626
5.863.884
63.651.427
11.Finansal Yükümlülükler
457.499.014
252.991.955
204.507.059
-
-
14.337.275
7.789.570
3.479.885
336.138
2.731.682
12a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler
12b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler
-
-
-
-
-
13.Kısa Vadeli Yükümlülükler (10+11+12)
769.716.701
381.575.000
315.558.570
6.200.022
66.383.109
-
14.Ticari Borçlar
15.Finansal Yükümlülükler
16a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler
-
-
-
-
2.575.899.284
975.801.038
1.600.098.246
-
-
8.941.614
2.354.919
5.734.714
2.605
849.376
16b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler
-
-
-
-
-
17.Uzun Vadeli Yükümlülükler (14+15+16)
2.584.840.898
978.155.957
1.605.832.960
2.605
849.376
18.Toplam Yükümlülükler (13+17)
3.354.557.599
1.359.730.957
1.921.391.530
6.202.627
67.232.485
27.416.849
(257.400.455)
284.817.304
-
-
284.817.304
-
284.817.304
-
-
257.400.455
257.400.455
-
-
-
(706.878.319)
438.614.854
(1.300.807.444)
16.827.296
138.486.975
(801.651.205)
646.205.296
(1.598.305.875)
14.604.371
135.845.003
19.Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Araçların
Net Varlık /(Yükümlülük) Pozisyonu (19a-19b)
19a.Aktif Karakterli Bilanço Dışı Döviz
Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı
19b.Pasif Karakterli Bilanço Dışı
Döviz Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı
20.Net Yabancı Para Varlık /
(Yükümlülük) Pozisyonu (9-18+19)
21.Parasal Kalemler Net Yabancı
Para Varlık / (Yükümlülük) Pozisyonu
(UFRS 7.B23) (=1+2a+5+6a-10-11-12a-14-15-16a)
22.Döviz Hedge'i İçin Kullanılan Finansal
Araçların Toplam Gerçeğe Uygun Değeri
-
-
-
-
-
23.Döviz Varlıkların Hedge Edilen Kısmının Tutarı
-
-
-
-
-
24.Döviz Yükümlülüklerin Hedge Edilen Kısmının Tutarı
-
-
-
-
-
25.İhracat
5.356.374.684
756.866.783
2.821.421.134
152.119.413
1.625.967.354
26.İthalat
1.684.743.255
1.003.419.468
488.549.014
19.535.389
173.239.384
156
YILLIK RAPOR 2009
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)
b.3.1) Kur riski yönetimi (devamı)
31 Aralık 2008
1.Ticari Alacaklar
2a.Parasal Finansal Varlıklar
2b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar
3.Diğer
4.Dönen Varlıklar (1+2+3)
TL Toplam
ABD Doları
Avro
GBP
Diğer
201.671.977
36.369.880
72.663.669
6.607.281
86.031.147
1.300.384.063
911.904.026
316.192.868
5.534.421
66.752.748
-
-
-
-
-
7.419.216
2.458.692
41.404
4.760.149
158.971
1.509.475.256
950.732.598
388.897.941
16.901.851
152.942.866
5.Ticari Alacaklar
-
-
-
-
-
6a.Parasal Finansal Varlıklar
-
-
-
-
-
6b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar
-
-
-
-
-
72.794.855
72.789.485
4.400
-
970
7.Diğer
8.Duran Varlıklar (5+6+7)
72.794.855
72.789.485
4.400
-
970
1.582.270.111
1.023.522.083
388.902.341
16.901.851
152.943.836
10.Ticari Borçlar
244.277.675
125.858.217
56.555.012
16.252.346
45.612.100
11.Finansal Yükümlülükler
463.649.564
251.539.094
212.110.470
-
-
9.761.078
4.472.433
2.789.862
81.221
2.417.562
9.Toplam Varlıklar (4+8)
12a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler
12b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler
-
-
-
-
-
13.Kısa Vadeli Yükümlülükler (10+11+12)
717.688.317
381.869.744
271.455.344
16.333.567
48.029.662
-
14.Ticari Borçlar
15.Finansal Yükümlülükler
16a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler
-
-
-
-
2.798.005.235
1.052.489.444
1.745.515.791
-
-
7.998.826
1.038.768
5.829.426
4.210
1.126.422
16b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler
-
-
-
-
-
17.Uzun Vadeli Yükümlülükler (14+15+16)
2.806.004.061
1.053.528.212
1.751.345.217
4.210
1.126.422
18.Toplam Yükümlülükler (13+17)
3.523.692.378
1.435.397.956
2.022.800.561
16.337.777
49.156.084
12.349.552
(112.925.248)
125.274.800
-
-
125.274.800
-
125.274.800
-
-
112.925.248
112.925.248
-
-
-
(1.929.072.715)
(524.801.121)
(1.508.623.420)
564.074
103.787.752
(2.021.636.338)
(487.124.050)
(1.633.944.024)
(4.196.075)
103.627.811
Araçların Toplam Gerçeğe Uygun Değeri
-
-
-
-
-
23.Döviz Varlıkların Hedge Edilen Kısmının Tutarı
-
-
-
-
-
24.Döviz Yükümlülüklerin Hedge Edilen Kısmının Tutarı
-
-
-
-
-
25.İhracat
4.540.026.181
536.061.102
2.404.349.759
141.055.054
1.458.560.268
26.İthalat
1.651.794.897
937.339.395
495.108.749
14.626.988
204.719.765
19.Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Araçların
Net Varlık /(Yükümlülük) Pozisyonu (19a-19b)
19a.Aktif Karakterli Bilanço Dışı Döviz
Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı
19b.Pasif Karakterli Bilanço Dışı
Döviz Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı
20.Net Yabancı Para Varlık /
(Yükümlülük) Pozisyonu (9-18+19)
21.Parasal Kalemler Net Yabancı
Para Varlık / (Yükümlülük) Pozisyonu
(UFRS 7.B23) (=1+2a+5+6a-10-11-12a-14-15-16a)
22.Döviz Hedge'i İçin Kullanılan Finansal
157
YILLIK RAPOR 2009
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)
b.3.1) Kur riski yönetimi (devamı)
Kur riskine duyarlılık
Grup, başlıca ABD Doları, EURO ve GBP cinsinden kur riskine maruz kalmaktadır. Aşağıdaki tablo Grup’un ABD Doları, EURO ve
GBP kurlarındaki %10’luk artışa ve azalışa olan duyarlılığını göstermektedir. %10’luk oran, üst düzey yöneticilere Grup içinde
kur riskinin raporlanması sırasında kullanılan oran olup, söz konusu oran yönetimin döviz kurlarında beklediği olası değişikliği
ifade etmektedir. Duyarlılık analizi sadece yıl sonundaki açık yabancı para cinsinden parasal kalemleri kapsar ve söz konusu
kalemlerin yıl sonundaki %10’luk kur değişiminin etkilerini gösterir. Pozitif değer, kar/zararda ve diğer özkaynak kalemlerindeki
artışı ifade eder.
31 Aralık 2009
Vergi Öncesi Kar / (Zarar)
1 ABD Doları net varlık / yükümlülüğü
2-ABD Doları riskinden korunan kısım (-)
3-ABD Doları net etki (1 +2)
4 -Avro net varlık / yükümlülük
5 -Avro riskinden korunan kısım (-)
6-Avro net etki (4+5)
7 -GBP net varlık / yükümlülüğü
8-GBP riskinden korunan kısım (-)
9-GBP net etki (7 +8)
10 -Diğer net varlık / yükümlülüğü
11-Diğer riskinden korunan kısım (-)
12-Diğer net etki (10 +11)
TOPLAM (3 + 6 + 9 + 12)
158
YILLIK RAPOR 2009
Yabancı paranın
Yabancı paranın
%10 değer kazanması
%10 değer kaybetmesi
43.861.485
(43.861.485)
-
-
43.861.485
(43.861.485)
(130.080.744)
130.080.744
-
-
(130.080.744)
130.080.744
1.682.730
(1.682.730)
-
-
1.682.730
(1.682.730)
13.848.698
(13.848.698)
-
-
13.848.698
(13.848.698)
(70.687.831)
70.687.831
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)
b.3.1) Kur riski yönetimi(devamı)
Kur riskine duyarlılık (devamı)
31 Aralık 2008
Vergi Öncesi Kar / (Zarar)
1 ABD Doları net varlık / yükümlülüğü
2-ABD Doları riskinden korunan kısım (-)
3-ABD Doları net etki (1 +2)
4 -Avro net varlık / yükümlülük
5 -Avro riskinden korunan kısım (-)
6-Avro net etki (4+5)
7 -GBP net varlık / yükümlülüğü
8-GBP riskinden korunan kısım (-)
9-GBP net etki (7 +8)
10 -Diğer net varlık / yükümlülüğü
11-Diğer riskinden korunan kısım (-)
12-Diğer net etki (10 +11)
TOPLAM (3 + 6 + 9 + 12)
Yabancı paranın
Yabancı paranın
%10 değer kazanması
%10 değer kaybetmesi
(42.548.468)
42.548.468
-
-
(42.548.468)
42.548.468
(161.468.260)
161.468.260
-
-
(161.468.260)
161.468.260
63.642
(63.642)
-
-
63.642
(63.642)
10.472.471
(10.472.471)
-
-
10.472.471
(10.472.471)
(193.480.615)
193.480.615
Grup, Not 2.5.6’da açıklanan çerçevede maddi duran varlıklarından uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlerin değer düşüklüğünün
hesaplanmasında geri kazanılabilir değer olarak kullanım değerinden yüksek olan ABD Doları bazlı net satış fiyatlarını kullanmaktadır.
Dolayısıyla Grup’un maddi varlıkları için ayırmış olduğu değer düşüklüğü karşılığı, ABD Doları’nın TL karşısında değer kazanması
durumunda azalmakta, değer kaybetmesi durumunda ise artmaktadır. Bu çerçevede, ABD Doları’nın TL karşısında %10 değer
kazanması durumunda; uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlere ilişkin değer düşüklüğü karşılığındaki azalmadan dolayı,
yukarıdaki tablodaki etkiler haricinde vergi öncesi dönem karında 360.275.994 TL artış meydana gelecekti (1 Ocak-31 Aralık 2008:
360.198.667). Eğer, ABD Doları TL karşısında %10 değer kaybederse vergi öncesi dönem karında 401.499.641 TL azalış meydana
gelecekti.
159
YILLIK RAPOR 2009
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)
b.3.2) Faiz oranı riski yönetimi
Grup sabit ve değişken faiz oranları üzerinden borçlanmaktadır. Mevcut borçların faiz durumları göz önüne alındığında değişken
faizli borçların büyük çoğunluğu oluşturduğu görülmekle beraber, son yıllarda yapılan uçak finansmanlarında maliyetin de uygun
olması şartıyla sabit faizli borçlanmaların ağırlığı yükseltilerek değişken ve sabit faizli borçlar arasında kısmi bir denge oluşturulmaya
çalışılmaktadır. Grup’un değişken faiz oranlı borçları Libor ve Euribor’a bağlı olduğu için lokal risklere bağımlılık düşüktür.
Faiz Pozisyonu Tablosu
31 Aralık 2009
31 Aralık 2008
Finansal Varlıklar - Vadeli Mevduatlar
1.149.329.053
1.768.820.216
Finansal yükümlülükler
1.825.552.349
1.960.602.178
1.162.613.775
1.256.692.286
(829.874)
(5.087.603)
(7.130.730)
-
Sabit Faizli Araçlar
Değişken Faizli Finansal Araçlar
Finansal Yükümlülükler
Riskten Korunma Muhasebesine Konu Olmayan Faiz Takası Sözleşmeleri (Net)
Riskten Korunma Muhasebesine Konu Olan Faiz Takası Sözleşmeleri (Net)
Not 39’ da belirtildiği üzere Grup 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle 877.507.548 TL tutarındaki değişken faizli finansal yükümlülüklerinin
faiz oranını faiz takası işlemleri ile sabitlemiştir.
Faiz oranı duyarlılığı
Aşağıdaki duyarlılık analizleri raporlama tarihinde maruz kalınan faiz oranı riskine ve bu oranda meydana gelebilecek değişikliğe
göre belirlenir ve tüm raporlama dönemi boyunca sabit tutulur. Grup yönetimi değişken faizli borçların faizi olan, Libor ve Euribor
faiz oranında %0.5’lik bir dalgalanma durumunda ortaya çıkabilecek etkileri hesaplamakta ve üst yönetime raporlamaktadır.
Libor ve Euribor faiz oranında %0.5’lik bir yükseliş olması ve diğer tüm değişkenlerin sabit tutulması durumunda:
Grup’un 2009 yılına ait vergi öncesi dönem karı 5.813.069 TL azalacaktır (31 Aralık 2008 döneminde vergi öncesi dönem karı
6.283.461 TL azalacaktır). Libor ve Euribor faiz oranının %0.5 düşmesi durumunda ise 2009 yılı vergi öncesi net dönem karı aynı
tutarlarda artacaktır.
Ayrıca, faiz oranı nakit akım riskinden korunma muhasebesine konu faiz takası sözleşmelerinden dolayı Libor ve Euribor faiz
oranlarında % 0,5’lik bir artış meydana gelmesi durumunda ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları 18.318.580 TL artacaktır.
Libor ve Euribor faiz oranlarında % 0,5’lik bir düşüş meydana gelmesi durumunda ise ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları
aynı tutarda azalacaktır.
160
YILLIK RAPOR 2009
38.
FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)
(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)
b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)
b.3.3) Akaryakıt Fiyatı Duyarlılığı
Not 39’da açıklandığı üzere Grup 2009 yılından itibaren akaryakıt alımlarından kaynaklanan nakit akım riskinden korunma amaçlı
olarak vadeli yakıt alım sözleşmeleri yapmıştır. Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma muhasebesine konu edilen vadeli
yakıt alım sözleşmelerinden dolayı, akaryakıt fiyatlarında %10’luk bir artış meydana gelmesi durumunda ertelenmiş vergi etkisi
hariç Grup özkaynakları 11.038.146 TL artacaktır. Akaryakıt fiyatlarında %10’luk bir düşüş meydana gelmesi durumunda ise
ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları aynı tutarda azalacaktır
39.
FİNANSAL ARAÇLAR
Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri
Finansal varlıkların ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri aşağıdaki gibi belirlenir:
• Standart vade ve koşullarda, aktif likit bir piyasada işlem gören finansal varlık ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri kote
edilmiş piyasa fiyatı üzerinden belirlenir.
• Türev araçların gerçeğe uygun değeri, kote edilmiş fiyatları kullanılmak suretiyle hesaplanır. Fiyatların mevcut olmadığı
durumlarda, türev araçların (forward ve swap) vadeleri için uygulanabilir getiri eğrisi kullanılmak suretiyle indirgenmiş nakit
akımı analizi kullanılır.
161
YILLIK RAPOR 2009
162
YILLIK RAPOR 2009
39.
Ticari borçlar
84.482.839
Diğer alacaklar
-
Finansal kiralama borçları
Diğer finansal yükümlülükler
Ticari borçlar
-
-
-
-
-
-
-
-
44.360.335
-
-
-
-
39.599.159
-
Gerçeğe uygun
değeri kar /
zarara yansıtılan
türev araçlar
Gerçeğe uygun
değer farkı
özkaynaklar
altında gösterilen
türev araçlar
-
-
37.365.267
-
-
-
-
43.196.250
-
Gerçeğe uygun
değeri kar /
zarara yansıtılan
türev araçlar
-
7.866.905
-
-
-
-
4.102.120
-
Gerçeğe uygun
değer farkı
özkaynaklar
altında gösterilen
türev araçlar
Grup, finansal araçların kayıtlı değerlerinin makul değerlerini yansıttığı düşünmektedir.
-
Banka kredileri
Finansal yükümlülükler
349.144.133
1.403.033.703
Ticari alacaklar
Finansal yatırımlar
Nakit ve nakit benzerleri
Finansal varlıklar
504.905.721
-
Diğer finansal yükümlülükler
Krediler ve
alacaklar
-
Finansal kiralama borçları
31 Aralık 2008 Bilanço
-
Banka kredileri
Diğer alacaklar
-
445.381.881
1.407.753.503
Ticari alacaklar
Finansal yükümlülükler
175.000.000
1.096.111.869
Krediler ve
alacaklar
Finansal yatırımlar
Nakit ve nakit benzerleri
Finansal varlıklar
31 Aralık 2009 Bilanço
Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri (devamı)
FİNANSAL ARAÇLAR (devamı)
-
-
-
-
-
-
1.750.943
-
Maliyet değeri ile
gösterilen
satılmaya hazır
yatırımlar
-
-
-
-
-
-
1.750.943
-
Maliyet değeri ile
gösterilen
satılmaya hazır
yatırımlar
435.109.211
639.916
3.182.394.093
34.900.371
-
-
-
-
İtfa edilmiş
değerlerinden
gösterilen finansal
yükümlülükler
560.801.478
846.771
2.959.539.067
14.187.801
-
-
-
-
İtfa edilmiş
değerlerinden
gösterilen finansal
yükümlülükler
435.109.211
45.000.251
3.182.394.093
34.900.371
84.482.839
349.144.133
1.444.383.805
504.905.721
Kayıtlı
değer
560.801.478
46.078.943
2.959.539.067
14.187.801
1.407.753.503
445.381.881
224.049.313
1.096.111.869
Kayıtlı
değer
10
9
8
8
11
10
7
6
Not
10
9
8
8
11
10
7
6
Not
39.
FİNANSAL ARAÇLAR (devamı)
Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri (devamı)
Finansal varlıkların ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri aşağıdaki gibi belirlenir:
•
Birinci seviye: Finansal varlık ve yükümlülükler, birbirinin aynı varlık ve yükümlülükler için aktif piyasada işlem gören borsa
fiyatlarından değerlenmiştir.
•
İkinci seviye: Finansal varlık ve yükümlülükler, ilgili varlık ya da yükümlülüğün birinci seviyede belirtilen borsa fiyatından
başka direk ya da endirekt olarak piyasada gözlenebilen fiyatının bulunmasında kullanılan girdilerden değerlenmiştir.
•
Üçüncü seviye: Finansal varlık ve yükümlülükler, varlık ya da yükümlülüğün gerçeğe uygun değerinin bulunmasında kullanılan
piyasada gözlenebilir bir veriye dayanmayan girdilerden değerlenmiştir.
Gerçeğe uygun değerleriyle gösterilen finansal varlık ve yükümlülüklerin seviye sınıflamaları aşağıdaki gibidir:
Raporlama tarihi itibariyle
gerçeğe uygun değer seviyesi
Finansal varlıklar
31 Aralık
1. Seviye
2. Seviye
3. Seviye
2009
TL
TL
TL
43.196.250
-
43.196.250
-
4.102.120
-
4.102.120
-
47.298.370
-
47.298.370
-
37.365.267
-
37.365.267
-
7.866.905
-
7.866.905
-
45.232.172
-
45.232.172
-
Gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara
yansıtılan finansal varlıklar
Türev araçlar
Finansal riskten korunma muhasebesine
göre muhasebeleştirilen finansal varlıklar
Türev araçlar
Toplam
Finansal yükümlülükler
Gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara
yansıtılan finansal varlıklar
Türev araçlar
Finansal riskten korunma muhasebesine
göre muhasebeleştirilen finansal varlıklar
Türev araçlar
163
YILLIK RAPOR 2009
39.
FİNANSAL ARAÇLAR (devamı)
Türev Araçlar ve Riskten Korunma İşlemleri (devamı)
Grup, gelecekteki önemli işlemleri ve nakit akımlarını finansal riskten korumak amacıyla bazı sabit faiz oranlı finansal kiralama
borçlarını değişken faiz oranlı finansal kiralama boçlarına çevirmek ve bazı Euro cinsinden olan finansal kiralama borçlarını ABD
Doları cinsinden finansal kiralama borçlarına çevirmek üzere faiz oranı ve çapraz kur takası sözleşmelerine girmiştir. Bu işlemlerle
ilgili türev araçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişim doğrudan dönem kar/zararı içerisinde muhasebeleştirilmektedir.
Grup’un değişken faizli finansal yükümlükleri Not -38 b.3.2’de açıklanmaktadır. Haziran 2009 tarihinden itibaren Grup uzun dönem
finansal kiralama borçluluğunu dikkate alarak faiz maliyetlerinin karşılanabilir seviyede tutulması amacıyla vadeleri 2010 yılı 2.
yarısından sonraya denk gelen finansal kiralama yükümlülüklerine ait değişken faiz geri ödemeli USD ve EUR borçların yaklaşık
% 76‘sını faiz oranlarını sabitlemek için sabit ödeyen/değişken alan faiz takası işlemlerine girmiştir. Değişken faizli finansal
kiralama yükümlülüklerinden kaynaklanan nakit akım risklerine karşı riskten korunma muhasebesine konu edilen bu türev
araçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişimin riskten korunmada etkin olan kısmı özkaynaklar altında nakit akım riskinden
korunma fonu içersisinde muhasebeleştirilmektedir.
Grup Eylül 2009 tarihinden itibaren, 2009 yılında Grup satışların maliyetinin yaklaşık olarak %30’u olan akaryakıtın fiyatlarındaki
dalgalanmalardan kaynaklanan riski kontrol edebilmek ve akaryakıt maliyetinin, akaryakıt fiyatlarında yaşanan dalgalanmalardan
etkilenmesini azaltmak amacıyla yıllık jet yakıtı tüketim miktarının yaklaşık %10'una kadar olan kısmı için "Riskten Korunma"
işlemleri yapmaya başlamıştır. Grup bu amaçla nakit hesaplanılan vadeli yakıt alım sözleşmelerine girmiştir. Gelecekteki akaryakıt
alımlarından kaynaklanan nakit akım risklerine karşı riskten korunma muhasebesine konu edilen bu türev araçların gerçeğe
uygun değerlerindeki değişimin riskten korunmada etkin olan kısmı özkaynaklar altında nakit akım riskinden korunma fonu
içersisinde muhasebeleştirilmektedir.
Grup’un 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibariyle yukarıdaki işlemler dolayısıyla girmiş olduğu türev araçlar ve bakiyeleri
aşağıda sunulmuştur:
164
YILLIK RAPOR 2009
39.
FİNANSAL ARAÇLAR (devamı)
Türev Araçlar ve Riskten Korunma İşlemleri (devamı)
Pozitif gerçeğe
uygun değer
Negatif gerçeğe
uygun değer
Toplam
-
(7.130.730)
(7.130.730)
Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde
edilen vadeli akaryakıt alım sözleşmeleri
4.102.120
(736.175)
3.365.945
Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçların
gerçeğe uygun değeri
4.102.120
(7.866.905)
(3.764.785)
Riskten korunma muhasebesine konu olmayan çapraz kur
takas sözleşmeleri
15.596.383
(8.935.528)
6.660.855
Riskten korunma muhasebesine konu olmayan faiz
takas sözleşmeleri
27.599.867
(28.429.739)
(829.872)
Riskten korunma işlemine konu edilmeyen türev araçların
gerçeğe uygun değeri
43.196.250
(37.365.267)
5.830.983
Toplam
47.298.370
(45.232.172)
2.066.198
Pozitif gerçeğe
uygun değer
Negatif gerçeğe
uygun değer
Toplam
Faiz oranı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilen
sabit faiz ödemeli/değişken faiz almalı faiz takas sözleşmeleri
-
-
-
Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde
edilen vadeli akaryakıt alım sözleşmeleri
-
-
-
Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçların
gerçeğe uygun değeri
-
-
-
5.068.203
(4.741.776)
326.427
Riskten korunma muhasebesine konu olmayan faiz
takas sözleşmeleri
34.530.956
(39.618.559)
(5.087.603)
Riskten korunma işlemine konu edilmeyen türev araçların
gerçeğe uygun değeri
39.599.159
(44.360.335)
(4.761.176)
Toplam
39.599.159
(44.360.335)
(4.761.176)
31 Aralık 2009
Faiz oranı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilen sabit
faiz ödemeli/değişken faiz almalı faiz takas sözleşmeleri
31 Aralık 2008
Riskten korunma muhasebesine konu olmayan çapraz kur
takas sözleşmeleri
165
YILLIK RAPOR 2009
39.
FİNANSAL ARAÇLAR (devamı)
Türev Araçlar ve Riskten Korunma İşlemleri (devamı)
Akaryakıt riski
Faiz riski
korunması
korunması
Toplam
3.365.945
(7.130.730)
(3.764.785)
-
2.165.655
2.165.655
(590.031)
-
(590.031)
Toplam
2.775.914
(4.965.075)
(2.189.161)
Ertelenmiş vergi etkisi
(555.183)
993.015
437.832
31 Aralık 2009 itibariyle Finansal riskten korunma fonu
2.220.731
(3.972.060)
(1.751.329)
Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçların
gerçeğe uygun değer kazancı/(kaybı)
Finansal riskten korunma fonundan finansal giderlere
sınıflanan tutarı
Akaryakıt riskinden korunma amaçlı edinilen türev aracın
gerçeğe uygun değer kazancının riskten korunmada etkin
olmayan kısmının finansal gelirlere sınıflanan tutarı
40.
BİLANÇO TARİHİNDEN SONRAKİ OLAYLAR
Ortaklık Yönetim Kurulu'nca Airbus firmasından 14 adet A321-200 ve 6 adet A319-100 uçağının 2011-2012 yıllarında teslim alınmak
üzere satın alınmasına; 10 adet A319/A321 uçağı için 2013 yılında teslim alınmak üzere opsiyonel sipariş verilmesine karar verilmiştir
Ortaklık'ın sermayesine % 49 oranında iştirak ettiği Bosna Hersek Havayolları'nın 8,000,000.-KM sermayesini artırma kararı
Ortaklık Yönetim Kurulu'nca uygun görülmüş olup, bu karar çerçevesinde Ortaklık’ın sözkonusu sermaye artırımında nakit olarak
karşılanacak olan ve Ortaklık’ın payına isabet eden tutar Ortaklık tarafından ödenecektir.
Ortaklık Yönetim Kurulu'nca 2 adet B737-700 uçağının kiralanmasına karar verilmiştir. Uçakların Mart ve Nisan 2010'da teslim
alınması planlanmaktadır.
Ortak Yönetim Kurulu'nca Boeing firmasından 10 adet B737-800 ve 10 adet B737-900ER uçağının 2011-2014 yıllarında teslim
alınmak üzere satın alınmasına ve toplam 15 adet B737-800/B737-900ER uçağı için 2013-2015 yıllarında teslim alınmak üzere
opsiyonel sipariş verilmesine karar verilmiştir.
Ortaklık Yönetim Kurulu'nca 1 adet B737-700 uçağının kiralanmasına karar verilmiştir. Uçağın Mart 2010'da teslim alınması
planlanmaktadır.
Ortaklık Yönetim Kurulu'nca Kayıtlı Sermaye tavanının 500 Milyon TL'den 2 Milyar TL'ye yükseltilmesine ayrıca Ortaklık’ın faaliyet
konularının düzenlendiği Esas Sözleşmesi’nin 3. Maddesine, Ortaklık faaliyet konuları ile ilgili olarak okul, eğitim kurumu kurmak
ve ilgili mevzuat hükümlerine uymak kaydıyla yardım ve bağışta bulunmak hususlarının dahil edilmesine karar verilmiş olup,
Sermaye Piyasası Kurulu'na başvuruda bulunulmuştur.
166
YILLIK RAPOR 2009
41.
FİNANSAL TABLOLARI ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ETKİLEYEN YA DA FİNANSAL TABLOLARIN AÇIK, YORUMLANABİLİR VE ANLAŞILABİLİR
OLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN DİĞER HUSUSLAR
Konsolide finansal tablolar, Yönetim Kurulu tarafından 5 Nisan 2010 tarihinde onaylanmış ve yayınlanması için yetki verilmiştir.
Grup ayrıca finansal tabloların kalemlerinin gösterimi ve sınıflandırılması değiştiğinden dolayı karşılaştırılabilirliği sağlamak
amacıyla, önceki dönem finansal tablolarını da buna uygun olarak yeniden sınıflandırmıştır. Yapılan sınıflamaların geçmiş dönem
özkaynaklarına ve net kar / (zarar)’a bir etkisi bulunmamaktadır. Yapılan önemli sınıflamalar aşağıdaki gibidir:
31 Aralık 2008 tarihli bilançoda 4.761.176 TL tutarındaki “Diğer Finansal Yükümlülükler” de netleştirilerek gösterilen “türev
enstrümanlar gerçeğe uygun değeri” 31 Aralık 2009 tarihli bilançoda 39.599.159 TL “Finansal Varlıklar” ve 44.360.335 TL “Diğer
Finansal Yükümlülükler” olarak ayrı gösterilmiştir.
31 Aralık 2008 tarihli bilançoda‘Diğer Alacak ve Borçlar’ altında gösterilen 45.587.172 tutarındaki ‘Mil kredi satışları için alınan
avanslar’ Diğer Kısa Vadeli Borçlar altına sınıflanmıştır.
31 Aralık 2008 tarihli bilançoda Maddi Olmayan Duran Varlıklar altında gösterilen net defter değeri 6.534.527 TL olan ‘Özel
Maliyetler’ Maddi Duran Varlıklar’a sınıflanmıştır.
Grup, değer düşüklüğü hesaplaması yaptığı uçakları, yedek motorları ve simulatörlerine ilişkin amortisman hesaplama yöntemini
31 Aralık 2009 tarihli finansal tabloları hazırlarken gözden geçirmiş ve önceki yıllarda amortisman hesaplamasını değer düşüş
karşılığı ayrılmamış maliyet değeri üzerinden hesaplama politikası yerine, amortismanın 36 numaralı Uluslararası Muhasebe
Standardının “Varlıklarda Değer Düşüklüğü” 63. paragrafına göre değer düşüklüğü zararının muhasebeleştirilmesinin ardından;
ilgili sabit kıymetin kalıntı değeri düşülmüş yeni defter değeri üzerinden hesaplanması uygulamasına geçilmesine karar vermiştir.
Söz konusu değişiklik bilanço kalemleri, özkaynaklar ve net dönem karında herhangi bir değişikliğe sebep olmamakla beraber,
dönem amortisman gideri ve dönem değer düşüş karşılığı gideri arasında yeniden sınıflama yapılmasına sebep olmuştur. Dolayısıyla
2008 yılı finansal tabloları 8 numaralı Uluslararası Muhasebe Standardı “Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklik
ve Hatalar” (“UMS 8”)’e istinaden yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu değişiklik sonucunda 2008 yılı Satışların Maliyeti kalemi
içerisindeki amortisman gideri 107.560.793 TL azalmış ve Diğer Faaliyet Giderleri içerisindeki maddi varlık değer düşüş karşılığındaki
reel artış gideri aynı tutarda artmıştır.
167
YILLIK RAPOR 2009